Thượng phụ (tôn giáo)

Thượng phụ, còn được gọi là Trưởng phụ hay Mục thủ, là các giám mục bậc cao nhất trong Công giáo Rôma, Chính Thống giáo Đông phương, Chính Thống giáo Cổ Đông phương, và Cảnh giáo. Ngai tòa cũng như phạm vi tài phán (bao gồm một hay nhiều giáo tỉnh) của một thượng phụ được gọi là Tòa thượng phụ. Trong lịch sử, một thượng phụ thường là ứng viên thích hợp cho chức vụ Ethnarch, tức là người đại diện cho cộng đồng tôn giáo của mình trong một quốc gia theo tôn giáo khác (ví dụ như các cộng đồng Kitô giáo thiểu số trong Đế quốc Ottoman Hồi giáo).

Về mặt từ nguyên, ban đầu từ Πατριάρχης (Patriarchés) trong tiếng Hy Lạp dùng để chỉ người đàn ông nắm giữ quyền chuyên chính trong một gia tộc (hệ thống gia đình như thế được gọi là chế độ phụ hệ). Trong Kinh Thánh Cựu Ước Bản Bảy Mươi (Septuaginta), từ này được dùng cho các Tổ phụ, mà trong phạm vi hẹp đề cập đến Abraham, Isaac và Jacob là các tổ phụ của người Israel. Tuy nhiên về sau, từ này đã mang ý nghĩa khác khi được sử dụng trong văn cảnh giáo hội học, như vừa trình bày ở trên.

Công giáo Rôma

Các tòa thượng phụ Latinh

Các Tòa thượng phụ Latinh chỉ thuần túy mang tính danh dự:

Đã bãi bỏ

• Thượng phụ Grado
• Thượng phụ Aquileia
• Thượng phụ Tây Ấn
• Thượng phụ Latinh thành Alexandria
• Thượng phụ Latinh thành Antiokhia
• Thượng phụ Latinh thành Constantinopolis
• Thượng phụ Tây phương (Giáo hoàng)

Còn tồn tại

• Thượng phụ Latinh thành Jerusalem
• Thượng phụ Đông Ấn
• Thượng phụ Lisboa
• Thượng phụ Venezia

Các tòa thượng phụ Đông phương

Có 6 Giáo hội Công giáo Đông phương được đứng đầu bởi một thượng phụ, tuyên bố kế thừa một (hay một vài) tòa thượng phụ cổ đại:

• Thượng phụ Công giáo Copt thành Alexandria
• Thượng phụ Công giáo Hy lạp Melkite thành Antiokhia và toàn Đông phương, thành Alexandria, và thành Jerusalem
• Thượng phụ Công giáo Syria thành Antiokhia và toàn Đông phương
• Thượng phụ Công giáo Maronite thành Antiokhia và toàn Đông phương
• Thượng phụ Công giáo Chaldea thành Babylon
• Thượng phụ Công giáo Armenia miền Cilicia