Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Cá nhám voi”

Bách khoa toàn thư mở Wikipedia
Duyệt lịch sử tương tác
← Thay đổi trướcThay đổi sau →
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
Trực quanMã wiki
Không có tóm lược sửa đổi
Thẻ: Sửa đổi di động Sửa đổi từ trang di động Sửa đổi di động nâng cao
Thẻ: Sửa đổi di động Sửa đổi từ trang di động Sửa đổi di động nâng cao
Dòng 54: Dòng 54:


Tập tính tụ tập kiếm ăn theo mùa diễn ra tại một số địa điểm ven biển như [[Vịnh Ba Tư]] và [[Vịnh Oman]], [[rạn san hô Ningaloo]] ở Tây Úc, [[Đảo Darwin]] thuộc Galápagos, [[Quintana Roo]] ở Mexico, vùng [[Inhambane]] ở Mozambique, Philippines, [[Mahé, Seychelles|Mahe]] ở Seychelles,<ref name=IUCN /> hai bờ biển [[Gujarat]]<ref name=IUCN /> và [[Kerala]] của Ấn Độ,<ref>{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/todays-paper/tp-national/tp-kerala/campaign-to-conserve-whale-shark-to-be-launched-today/article19584864.ece|title=Drive to conserve whale shark|date=30 August 2017|via=www.thehindu.com|newspaper=The Hindu}}</ref><ref>{{cite news |last=Kaushik |first=Himanshu |date=30 August 2014 |title=Whale sharks found off Gujarat coast no expats, they are Indian |work=The Times of India |url=http://m.timesofindia.com/Home/Environment/Flora-Fauna/Whale-sharks-found-off-Gujarat-coast-no-expats-they-are-Indian/articleshow/41240407.cms |access-date=12 May 2016}}</ref> Đài Loan, [[Hoa Nam]]<ref name=IUCN /> và [[Qatar]].<ref>{{cite news |url=https://www.aljazeera.com/blogs/middleeast/2020/07/privilege-swimming-endangered-whale-sharks-qatar-200716072449785.html |title='What a privilege': Swimming with endangered whale sharks in Qatar |last=Dekker |first=Stefanie |work=Aljazeera |date=17 July 2020 |access-date=28 July 2020}}</ref>
Tập tính tụ tập kiếm ăn theo mùa diễn ra tại một số địa điểm ven biển như [[Vịnh Ba Tư]] và [[Vịnh Oman]], [[rạn san hô Ningaloo]] ở Tây Úc, [[Đảo Darwin]] thuộc Galápagos, [[Quintana Roo]] ở Mexico, vùng [[Inhambane]] ở Mozambique, Philippines, [[Mahé, Seychelles|Mahe]] ở Seychelles,<ref name=IUCN /> hai bờ biển [[Gujarat]]<ref name=IUCN /> và [[Kerala]] của Ấn Độ,<ref>{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/todays-paper/tp-national/tp-kerala/campaign-to-conserve-whale-shark-to-be-launched-today/article19584864.ece|title=Drive to conserve whale shark|date=30 August 2017|via=www.thehindu.com|newspaper=The Hindu}}</ref><ref>{{cite news |last=Kaushik |first=Himanshu |date=30 August 2014 |title=Whale sharks found off Gujarat coast no expats, they are Indian |work=The Times of India |url=http://m.timesofindia.com/Home/Environment/Flora-Fauna/Whale-sharks-found-off-Gujarat-coast-no-expats-they-are-Indian/articleshow/41240407.cms |access-date=12 May 2016}}</ref> Đài Loan, [[Hoa Nam]]<ref name=IUCN /> và [[Qatar]].<ref>{{cite news |url=https://www.aljazeera.com/blogs/middleeast/2020/07/privilege-swimming-endangered-whale-sharks-qatar-200716072449785.html |title='What a privilege': Swimming with endangered whale sharks in Qatar |last=Dekker |first=Stefanie |work=Aljazeera |date=17 July 2020 |access-date=28 July 2020}}</ref>

Vào năm 2011, hơn 400 con cá nhám voi đã tụ tập ngoài khơi bờ biển [[Yucatán]]. Đây là một trong những cuộc tập trung lớn nhất từng được ghi nhận trong lịch sử loài này.<ref name="de la Parra et al. 2011">{{cite journal |last1=de la Parra Venegas |first1=Rafael |last2=Hueter |first2=Robert |last3=Cano |first3=Jaime González |last4=Tyminski |first4=John |last5=Remolina |first5=José Gregorio |last6=Maslanka |first6=Mike |last7=Ormos |first7=Andrea |last8=Weigt |first8=Lee |last9=Carlson |first9=Bruce |last10=Dove |first10=Alistair |date=29 April 2011 |title=An Unprecedented Aggregation of Whale Sharks, ''Rhincodon typus'', in Mexican Coastal Waters of the Caribbean Sea |journal=PLOS ONE |doi=10.1371/journal.pone.0018994 |volume=6 |issue=4 |series=4 |page=e18994|pmid=21559508|pmc=3084747 |bibcode=2011PLoSO...618994D }}</ref>


== Chế độ ăn ==
== Chế độ ăn ==

Phiên bản lúc 03:58, ngày 16 tháng 7 năm 2021

Cá nhám voi
Thời điểm hóa thạch: 60–0 triệu năm trước đây [1]
Cá nhám voi tại Bể cảnh Georgia, Đài Loan
Kích cỡ so với một người bình thường
Tình trạng bảo tồn
Phân loại khoa học
Giới (regnum)Animalia
Ngành (phylum)Chordata
Lớp (class)Chondrichthyes
Phân lớp (subclass)Elasmobranchii
Bộ (ordo)Orectolobiformes
Họ (familia)Rhincodontidae
(Müller và Henle, 1839)
Chi (genus)Rhincodon
Smith, 1829
Loài (species)R. typus
Danh pháp hai phần
Rhincodon typus
(Smith, 1828)
Phân bố của cá nhám voi
Phân bố của cá nhám voi

Cá nhám voi hay cá mập voi (danh pháp hai phần: Rhincodon typus) là một thành viên đặc biệt trong phân lớp Elasmobranchii (cá mập, cá đuối) của lớp Cá sụn (Chondrichthyes). Đây là loài cá mập lớn nhất và cũng là loài cá hiện còn sống có kích thước lớn nhất thế giới.

Cá nhám voi thường xuất hiện ở vùng nước mặt thoáng trên các đại dương nhiệt đới và hiếm khi bắt gặp ở những vùng nước có nhiệt độ dưới 21 °C (70 °F).[2] Loài cá này sở hữu cái miệng rất rộng và có khả năng lọc thức ăn, tương tự như hai loài cá mập khác là cá mập miệng to và cá mập phơi nắng. Chúng hầu như chỉ ăn sinh vật phù du và cá nhỏ, đồng thời không gây ra bất kỳ mối đe dọa nào đối với con người.

Tên gọi

Loài này được nhận dạng lần đầu tiên vào năm 1828, sau khi một mẫu vật dài 4,6 m (15 ft) được người ta tìm thấy ở Vịnh Table thuộc Nam Phi. Họ Rhincodontidae đã không được thông qua cho tới tận năm 1984.[3] Tên gọi "cá nhám voi" có lẽ bắt nguồn từ kích thước lớn hệt như cá voi,[4] đồng thời loài này còn có cơ chế lọc thức ăn tương tự như cá voi tấm sừng.

Cơ thể học và hình dạng

Chiều dài của cá nhám voi khoảng từ 9–11 m, nặng từ 10-15 tấn. Chiều dài tối đa được kiểm chứng là 12,45 m, và khối lượng tối đa là 21,5 tấn. Những con số không chính thức có nơi ghi là 18 mét (59 ft). Cũng cần phân biệt loài này với cá nhám phơi nắng (Cetorhinus maximus), một loài cá lớn nhưng nhỏ hơn cá nhám voi.

Là thành viên của bộ Cá nhám râu (Orectolobiformes), nó là loại cá ăn uống theo cơ chế lọc bỏ. Nó có miệng rộng có thể lên tới 1,5m và chứa tới 300 răng nhỏ. Là một phần trong quá trình ăn uống của mình, nó có 5 cặp mang lớn. Hai mắt nhỏ nằm ngay ở phần trước của cái đầu rộng và bẹt. Thân của chúng có màu xám chuyển thành trắng ở phần bụng; với ba lằn gân rõ nét chạy dọc theo mỗi bên hông và da của chúng giống như 'bàn cờ đam' với các đốm màu vàng nhạt và các sọc. Các đốm này là duy nhất cho từng cá thể. Do vậy các đốm này có thể dùng để đánh dấu mỗi con cá nhám voi nhằm thực hiện việc kiểm đếm chính xác số lượng cá nhám voi. Tuy nhiên, cho tới nay người ta vẫn không biết rõ về số lượng của chúng. Lớp da của chúng có thể dày tới 10 cm. Các nhám voi có hai cặp vây lưng và vây ngực. Đuôi của cá nhám voi non có vây trên lớn hơn vây dưới nhưng ở cá nhám voi trưởng thành thì đuôi có hình bán nguyệt hay hình trăng lưỡi liềm. Các lỗ thở của chúng nằm ngay sau mắt. Cá nhám voi không phải là những tay bơi lội cừ khôi; toàn thân của nó chuyển động khi nó bơi, kết quả là nó có vận tốc thấp rất bất thường cho các loại cá mập, vận tốc trung bình của nó chỉ là khoảng 5 km/h.

Bộ gen hoàn chỉnh kèm theo chú giải của loài cá nhám voi đã được công bố vào năm 2017.[5]

  • Bộ xương hàm
    Bộ xương hàm
  • Bộ răng của cá nhám voi
    Bộ răng của cá nhám voi
  • Mắt
    Mắt
  • Ảnh chụp cận cảnh phần nhãn cầu của cá, được bao phủ bởi nhiều chiếc răng giả da
    Ảnh chụp cận cảnh phần nhãn cầu của cá, được bao phủ bởi nhiều chiếc răng giả da
  • Phần đỉnh đầu
    Phần đỉnh đầu

Phân bố và môi trường sống

Cá nhám voi sinh sống trong các đại dương thuộc vùng nhiệt đới và ôn đới ấm của thế giới. Được coi là sống ngoài đại dương nhưng chúng cũng tụ tập lại theo mùa ở một vài khu vực ven bờ như dải đá ngầm Ningaloo ở khu vực miền tây Úc cũng như Pemba và Zanzibar ở khu vực ven bờ đại dương của Đông Phi. Khu vực phân bố của chúng giới hạn trong khoảng vĩ độ ±30 ° tính từ các khu vực này. Cá nhám voi chủ yếu sống cô độc và ít khi thấy chúng bơi thành đàn. Người ta tin rằng chúng sống di trú, nhưng các chuyên gia vẫn không rõ chúng có thể di cư xa bao nhiêu (có thể là di trú xuyên đại dương).

Tập tính tụ tập kiếm ăn theo mùa diễn ra tại một số địa điểm ven biển như Vịnh Ba Tư và Vịnh Oman, rạn san hô Ningaloo ở Tây Úc, Đảo Darwin thuộc Galápagos, Quintana Roo ở Mexico, vùng Inhambane ở Mozambique, Philippines, Mahe ở Seychelles,[6] hai bờ biển Gujarat[6] và Kerala của Ấn Độ,[7][8] Đài Loan, Hoa Nam[6] và Qatar.[9]

Vào năm 2011, hơn 400 con cá nhám voi đã tụ tập ngoài khơi bờ biển Yucatán. Đây là một trong những cuộc tập trung lớn nhất từng được ghi nhận trong lịch sử loài này.[10]

Chế độ ăn

Cá nhám voi đang ăn lọc các sinh vật phù du ở Maldives
Một con cá nhám voi ở vùng biển Philippine, dưới thân nó là vài chú cá ép
Cá nhám voi (Rhincodon typus) đang há to miệng ở vùng La Paz, Baja California Sur, Mexico

Các nhám voi ăn các loại sinh vật phù du, tảo lớn, nhuyễn thể hay các loại mực và động vật có xương sống nhỏ. Các răng nhỏ li ti không giúp ích gì cho quá trình ăn uống của nó, thay vì thế nó hút nước chứa các sinh vật phù du vào qua miệng và đi qua mang lược (có chức năng giữ lại thức ăn) và sau đó bị tống ra khỏi bằng mang cung. Những gì mắc lại tại mang lược được nó nuốt hết. Cá nhám voi có thể luân chuyển nước với tốc độ tới 1,7 l/s (3,5 panh (pint) Hoa Kỳ/s). Tuy nhiên, cá nhám voi là loài tích cực săn mồi và chúng phát hiện các mục tiêu như các chỗ có nhiều sinh vật phù du hay cá nhờ các tín hiệu khứu giác chứ không phải luôn luôn chỉ là cơ chế 'hút bụi'.

Theo lời của những thủy thủ thì cá nhám voi tập trung tại các bãi đá ngầm ngoài khơi bờ biển Belize (vùng Caribbean), là nơi có thể bổ sung thêm cho thức ăn thông thường của chúng các loại trứng cá chỉ vàng, được các loài cá này đẻ vào giai đoạn từ tháng 5 đến tháng 7 hàng năm trong khoảng thời gian 6-7 ngày kể từ ngày trăng tròn trong các tháng này.

Quan hệ đối với con người

Hành vi đối với các thợ lặn

Cá nhám voi bơi cùng thợ lặn

Dù có kích thước to lớn nhưng cá nhám voi lại không gây nguy hại gì đối với con người. Đây là loài cá rất dễ bảo và đôi khi còn cho phép những người bơi lội cưỡi lên chúng,[11][12][13] mặc dù cách làm này không được các nhà khoa học và bảo tồn cá mập khuyến khích vì nó sẽ làm phiền cá nhám voi.[14] Những cá thể có tuổi đời trẻ hơn rất hiền lành và có thể chơi đùa với các thợ lặn. Một số nhiếp ảnh gia dưới nước, chẳng hạn như Fiona Ayerst, đã chụp những bức ảnh khi chúng bơi gần con người mà không gặp bất kỳ nguy hiểm nào.[15]

Cá nhám voi được các thợ lặn bắt gặp ở nhiều nơi trên thế giới, bao gồm Islas de la Bahía ở Honduras, Thái Lan, Indonesia, Philippines, Maldives, Hồng Hải, Tây Úc (Rạn san hô Ningaloo, Đảo Giáng Sinh), Đài Loan, Panama (Coiba), Belize, Bãi biển Tofo ở Mozambique, Vịnh Sodwana (Công viên ngập nước iSimangaliso) ở Nam Phi,[15] Quần đảo Galápagos, Saint Helena, Isla Mujeres (Biển Caribbean), La Paz, Baja California Sur và Bahía de los Ángeles ở Mexico, Seychelles, Tây Malaysia, các đảo ngoài khơi phía đông Malaysia bán đảo, Ấn Độ, Sri Lanka, Oman, Fujairah, Puerto Rico, cũng như các vùng thuộc Caribbean.[11] Ngoài ra, người ta cũng tìm thấy cá nhám voi con ở gần bờ Vịnh Tadjoura, gần quốc gia Djibouti trong khu vực Sừng châu Phi.[16]

Sinh sản

Giống như phần lớn các loại cá mập khác, tập tính sinh sản của cá nhám voi vẫn chưa được rõ. Dựa trên nghiên cứu một quả trứng đơn lẻ tìm thấy ngoài khơi México vào năm 1956, người ta cho rằng chúng là loài đẻ trứng, nhưng con cá nhám voi cái có chửa bị bắt vào tháng 7 năm 1996 chứa tới 300 cá nhám voi con [1] Lưu trữ 2001-03-05 tại Wayback Machine lại chỉ ra rằng chúng là loài đẻ con với sự phát triển của cơ chế đẻ trứng thay. Các trứng phát triển thành cá con trong cơ thể con mẹ bằng các nguồn dưỡng chất ngay trong trứng và con mẹ sẽ đẻ các con non dài 40 – 60 cm. Người ta tin rằng cá nhám voi đạt tới độ tuổi trưởng thành vào khoảng 30 năm và chúng có tuổi thọ ước tính khoảng 60 - 150 năm.

Xem thêm

Chú thích

  1. ^ Jurassic Shark (2000) documentary by Jacinth O'Donnell; broadcast on Discovery Channel, ngày 5 tháng 8 năm 2006
  2. ^ a b Norman, Brad (2000). Rhincodon typus. Sách đỏ 2006. IUCN 2006. Truy cập 11 tháng 5 năm 2006. Mục của CSDL có kèm lý giải tại sao loài này sắp nguy cấp.
  3. ^ Martin, R. Aidan. “Rhincodon or Rhiniodon? A Whale Shark by Any Other Name”. ReefQuest Centre for Shark Research.
  4. ^ Brunnschweiler, J. M.; Baensch, H.; Pierce, S. J.; Sims, D. W. (3 tháng 2 năm 2009). “Deep-diving behaviour of a whale shark Rhincodon typus during long-distance movement in the western Indian Ocean”. Journal of Fish Biology. 74 (3): 706–14. doi:10.1111/j.1095-8649.2008.02155.x. PMID 20735591.
  5. ^ Read, Timothy D.; Petit, Robert A.; Joseph, Sandeep J.; Alam, Md. Tauqeer; Weil, M. Ryan; Ahmad, Maida; Bhimani, Ravila; Vuong, Jocelyn S.; Haase, Chad P. (tháng 12 năm 2017). “Draft sequencing and assembly of the genome of the world's largest fish, the whale shark: Rhincodon typus Smith 1828”. BMC Genomics. 18 (1): 532. doi:10.1186/s12864-017-3926-9. ISSN 1471-2164. PMC 5513125. PMID 28709399.
  6. ^ a b c Lỗi chú thích: Thẻ <ref> sai; không có nội dung trong thẻ ref có tên IUCN
  7. ^ “Drive to conserve whale shark”. The Hindu. 30 tháng 8 năm 2017 – qua www.thehindu.com.
  8. ^ Kaushik, Himanshu (30 tháng 8 năm 2014). “Whale sharks found off Gujarat coast no expats, they are Indian”. The Times of India. Truy cập ngày 12 tháng 5 năm 2016.
  9. ^ Dekker, Stefanie (17 tháng 7 năm 2020). “'What a privilege': Swimming with endangered whale sharks in Qatar”. Aljazeera. Truy cập ngày 28 tháng 7 năm 2020.
  10. ^ de la Parra Venegas, Rafael; Hueter, Robert; Cano, Jaime González; Tyminski, John; Remolina, José Gregorio; Maslanka, Mike; Ormos, Andrea; Weigt, Lee; Carlson, Bruce; Dove, Alistair (29 tháng 4 năm 2011). “An Unprecedented Aggregation of Whale Sharks, Rhincodon typus, in Mexican Coastal Waters of the Caribbean Sea”. PLOS ONE. 4. 6 (4): e18994. Bibcode:2011PLoSO...618994D. doi:10.1371/journal.pone.0018994. PMC 3084747. PMID 21559508.
  11. ^ a b Compagno, Leonard J. V. (26 tháng 4 năm 2002). Sharks of the World: An Annotated and Illustrated Catalogue of Shark Species Known to Date: Bullhead, Mackerel and Carpet Sharks. 2. Food & Agriculture Organization of the United Nations (FAO). ISBN 978-92-5-104543-5.
  12. ^ “Favorite Wins of 2013”. Break.com. tr. 1:24. Bản gốc lưu trữ 26 Tháng tám năm 2014. Truy cập 24 tháng Chín năm 2014.
  13. ^ Robbins J. (18 July 2017). Watch Iranian fisherman 'surf' on top of a whale shark across the Persian Gulf. International Business Times. Retrieved on 29 September 2017
  14. ^ Whitehead, Darren Andrew (2014) Establishing a quantifiable model of whale shark avoidance behaviours to anthropogenic impacts in tourism encounters to inform management actions, University of Hertfordshire.
  15. ^ a b Pictures of the Day: Tuesday, Aug. 04, 2009. Time magazine, "A 40-foot whale shark and a brave snorkeler swim off the South African coast."
  16. ^ Hawes, Craig (2 April 2013) Snorkelling with whale sharks in Djibouti. gulfnews.com

Tham khảo

Lấy từ “https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Cá_nhám_voi&oldid=65215478”