Bizzarria

Bizzarria
Quả chưa chín Quả chín
Chi	Chi Cam chanh
Loài	Citrus medica + Citrus aurantium
Nhóm giống cây trồng	quả có múi
Giống cây trồng	'Bizzarria'
Nguồn gốc xuất xứ	Ý

Bizzarria, bizarria hay bizarrerie, Citrus bizzaria hoặc Citrus aurantium bizzaria, là một loại thực vật chimera tổng hợp. Quả sở hữu các đặc điểm của 2 hoặc 3 loài cùng phát triển. Quả bizzaria đã mê hoặc các nhà sinh vật học và giới sưu tập kể từ khi xuất hiện vào khoảng năm 1640; tựa như sự dung hợp của thanh yên (C. medica), cam đắng (C. aurantium) và chanh vàng (C. lemon).

Quả có hình dạng quái dị lưỡng hình hoặc đa hình, với kết cấu dạng sần và nhiều màu tổng hợp (vàng, cam và xanh lục), được chia thành nhiều múi khác nhau, một phần cam đắng, một phần thanh yên và một phần chanh.

Tên gọi

Quả thường được Risso và các tác giả cổ xưa đánh vần là bizaria. Theo tiếng Đức là Florentiner Bizzarria; theo tiếng Anh là Bizzarria of Florence, Florentine Bizzarria gặp nhau. Risso trích dẫn 8 đồng nghĩa, lấy theo tác giả Duhamel là Citrus Bigaradia bizaria và thêm Mengolo bizaria. Gallesio đặt tên quả cam đắng limo-citré là trái cây hỗn hợp tại nhà.

Lịch sử

Từ năm 1640 đến cuối thế kỷ này, nhiều cây bizzarria khác nhau đã phổ rộng khắp các vườn cam và bộ sưu tập thực vật ở châu Âu.

Strasburger (1907) đề cập đến chimera trong đó có một loại thanh yên và cam ngọt tồn tại trước năm 1644. Bizarria được chú ý vào năm 1644 (có tài liệu ghi 1630) trong khu rừng cam của biệt thự Carobbi ex Torre degli Agli, thuộc sở hữu của các chủ ngân hàng Panciatichi vào thời điểm đó (đôi khi cái tên này được dùng để đặt tên cho bizzarria). Cùng năm đó, sổ tay làm vườn của Vincenzo Tañara (Bologna, 1644) đề cập đến loài Arancio del Roberti bizzaro trong danh sách các loại trái cây có múi. Cuối năm 1652, Francesco Nardi nói về một cây trong vườn của Hồng y Carlo de' Medici ở Florence, nơi sinh ra cây hỗn hợp giữa chanh và cam. Năm 1665, trong một lá thư gửi Leopoldo de' Medici, Francesco Redi, nhà tự nhiên học và bác sĩ cá nhân gửi cho Medici, cho biết lần đầu tiên ông phát hiện trong khu vườn của Villa Castello một cây chanh mọc quả khác thường mà ông đặt tên là bizzarria.

Limonaia citrata-aurantia Florentiae la bizzarria tại Pietro Nati 1674

Vào năm 1666, người ta đã báo cáo bằng tiếng Anh về những cây ghép kỳ lạ rằng một trong những cây này được mua từ các thương gia người Genoa ở Paris vào năm 1660. Bộ sưu tập cam quýt của Philip Stanhope, Bá tước Chesterfield có chứa một cây Pomo aurantio citrato "lưỡng tính" theo bản kiểm kê năm 1672.

Tranh vẽ Bizzarria của Volkamer (tại Nuremberg năm 1708)

Năm 1668, Ovidio Montalbani đã vẽ bức tranh minh họa đầu tiên dưới cái tên Malum Aurantium Citrátům. Pietro Nati (Florence, 1624–1715) xuất bản (1674) De malo limonia citrata aurantia vulgo la Bizzarria, một chuyên khảo về những gì ông đã phân tích như một chimera hội tụ, với phần lõi thanh yên và các lớp cam đắng bên ngoài. Năm 1682, Franciscus van Sterbeeck đã đề cập đến hai dạng trái cây cam quýt "lưỡng tính nguyên chất và lưỡng tính kép" có mặt ở Brussels. Năm 1684, nhà tự nhiên học Lukas Schröck từ Augsburg đã viết về Pomo aurantio citrato, (1/3 cam đắng, 1/3 thanh yên và 1/3 chanh). Johann Christoph Volkamer miêu tả quả vào năm 1708 tại Nüremberg.

Risso nghĩ rằng «các cây Bizarrerie mọc tại nhiều nơi cùng lúc, bởi vì Ferrari (1646) đã mô tả và hình dung, dưới cái tên aurantium callosum multiplex trong quyển Hesperides của ông, một Bizarrerie được nhận từ Naples. Theo hình dung của tác giả, nó hoàn toàn giống với thứ chúng tôi nhận được từ Liguria vài năm trước». Bizzarria đã được biết đến từ lâu ở Sicily, có thể là nguồn gốc Napoli như được thể hiện trong danh mục thực vật từ vườn thực vật Misilmeri năm 1696. Risso tiếp tục «Dưới thời thiểu số của Louis XV (trước 1715) La Pipe, người làm vườn của Công tước xứ Orléans đã tập hợp ở Paris một bộ sưu tập cây cam, trong đó có chứa những cây Bizarrerie gồm hai, ba và năm loài, một giống mọc lá đa dạng».

Chimera

Bigaradier Bizarrerie trong Lịch sử và văn hóa cây cam của Antoine Risso, Antoine Poiteau (1818-1822)

Bizzaria là chimera đầu tiên được ghi nhận ở thực vật vào năm 1644. Từ lâu đã được xem là loài lai vô tính được hình thành từ sự hợp nhất tế bào giữa bố mẹ được ghép. Charles Darwin nghiên cứu (Sự biến đổi của động - thực vật được thuần hóa 1868) về trường hợp cam bizzarria trong chương viết giống lai từ cành ghép. Ông viết «Người làm vườn tạo ra cây này [ } đã tuyên bố rằng đây là một cá thể thu được bằng hạt và được ghép cành. Cây ghép đã chết, chủng này lại sinh ra cây con mọc ra Bizzarria. Gallesio, người đã kiểm tra cẩn thận một số cá thể sống và so sánh chúng với mô tả của P. Nat[i], đảm bảo rằng cây mọc lá, hoa và quả cùng một lúc, giống hệt như cam đắng và chanh Florence, và cả trái cây hỗn hợp, trong đó hai loại đã dung hợp với nhau, cả bên ngoài lẫn bên trong, hoặc được tách ra theo nhiều cách khác nhau. Cây này được nhân giống bằng cách giâm cành trong khi vẫn giữ được các đặc tính hỗn hợp của mình». Ông trích dẫn quả cam ba mặt của Alexandria và Smyrna khác ở chỗ có sự kết hợp giữa chanh và cam ngọt trên cùng một loại quả.

T. Tanaka dành một chuyên khảo cho bizzaria của La Mortola mô tả loại quả này là chimera hội tụ từng phần điển hình, vỏ quả cam đắng không ảnh hưởng đến lõi thanh yên. Theo ông, hiện tượng này không hiếm ở các loại trái cây có múi, ông đã bắt gặp một chimera kép ở Alabama vào năm 1918, một cành ghép của quýt satsuma mang một phần của Poncirus trifoliata.

Công trình hiện đại (Winkler, 1907 và Baur, 1909) đã chỉ ra rằng cây không phải là một giống lai theo đúng nghĩa mà là một tập hợp các tế bào từ hai cây gốc. Margaret Frank và Daniel Chitwood trong Plant Chimeras: The Good, the Bad and the Bizzaria mô tả sự khác biệt: Sinh vật dị thể chứa đựng bộ gen độc lập trong một nhân duy nhất và thể khảm là những khảm di truyền dị biệt trong đó bộ gen không đồng nhất được lưu trữ trong các nhân riêng biệt.

Danh pháp được viết là Citrus medica + C. aurantium, chứ không phải Citrus medica x C. aurantium (lai).

Sự xen kẽ pha trong chimera táo được mô hình hóa dựa trên phương trình Allen-Cahn (2022). Công trình của Hàn Quốc đã chỉ ra (2022) rằng những chỉnh sửa gen nhỏ có thể khiến các loài chimera dị thể phát triển mất ổn định.

Thẩm mỹ thời Phục hưng

Tranh vẽ trái cây cam quýt bao gồm cam và bizzaria. Tác giả Bartolomeo Bimbi - khoảng năm 1715.

Bizzarria của Domenico Del Pino (1821)

Thời Phục hưng thể hiện chủ nghĩa cổ điển, hài hòa, vẻ đẹp nhưng cũng có những mặt đối lập, Bimbi thể hiện tập hợp những quả cam đắng kỳ lạ mà nhà Médicis đã tạo ra. Risso (1818) liệt kê nét hiếm lạ về các giống cam đắng: có quả có rãnh, có quả như mèo, có quả có khía, hình chén, hình quả dưa, hình vương miện, hai màu, dị hình... Tính chất xenocarpy phổ biến giữa cam đắng, cam, chanh góp mặt vào bộ sưu tập những thứ dị thường, tò mò về mặt thẩm mỹ theo sở thích của thời đại: Umberto Eco viết «Từ ý tưởng cho rằng nghệ thuật tạo ra bản chất thứ hai, chúng ta chuyển sang ý tưởng rằng bất kỳ hành vi vi phạm tự nhiên nào đều là nghệ thuật, kỳ quái và bệnh hoạn nhất có thể» Dominique de Courcelles lưu ý rằng cuốn sách Chaos xuất bản năm 1529 khẳng định tính thẩm mỹ của sự gián đoạn và hỗn hợp, đồng thời trích dẫn thơ tức hứng của thời đại, những hỗn hợp thơ ca hoặc âm nhạc bất ngờ. Chủ đề về tính ngẫu nhiên, quái dị hiện diện trong các cuộc tranh luận thời đó.

Trong bộ sưu tập của Medici còn có một loại cam dấu phẩy hai tông màu (tên do Bimbi đặt) với các sọc dọc xanh lá xen lẫn vàng, tựa như màu đồng phục của lính gác Đức. Tintori báo cáo rằng quả còn được gọi là cam Thụy Sĩ vì màu giống quần ống túm của lính gác Thụy Sĩ ở Vatican.

Tính đa dạng sinh học của bizzarria hiện nay đã bị suy giảm đáng kể. Người ta cho rằng loài cây này đã biến mất khỏi bộ sưu tập của Villa di Castello và các khu vườn của Villa Panciatichi trong Thế chiến thứ nhất. Paolo Galeotti (người quản lý Vườn Bách thảo của Villa di Castello) lẽ ra đã tìm thấy chúng trong một lần chụp ảnh và được cấy vào Vườn Boboli và Vườn Bách thảo Florence. Bizzarria từ Palais de Carnolès ở Menton, ít không đồng nhất hơn so với giống Ý, sẽ là một giống cây trồng cụ thể.

Tinh dầu

39 EO màu cam đắng được sắp xếp theo 7 thuộc tính cảm quan (màu đỏ). Bizzarria rõ ràng có mùi xạ hương và mùi nấu chín (có chứa thanh yên)

Hỗn hợp tinh dầu của cam đắng Canaliculata và Bizzarria có tiềm năng chống oxy hóa quan trọng trong số các giống cam đắng được trồng ở Vườn Bách thảo Palermo (giống bizzarria Palermo rất gần với cam đắng).

Một phân tích của Ý (2021) đưa ra các thành phần chính của H. E. từ vỏ quả: limonene (74,5 %) và γ-terpinene (13,4 %) và dấu vết của β-citronellol, perillal, α-copaene, germanacrene D và δ-cadinene. Các tác giả lưu ý rằng số lượng hợp chất được xác định trong Bizzarria và thanh yên Florence cao hơn so với yuzu và cam đắng. Thực sự thành phần của H.E. của chimera không che giấu tính tự nhiên của thanh yên: như trong Diamante limonene và γ-terpinene là 2 thành phần chính, δ-cadinene, germanacrene D cũng có mặt trong H.E. của chanh vàng chẽ ngón.

Xem thêm

• Cam đắng