Curcuma campanulata
| Curcuma campanulata | |
|---|---|
| Phân loại khoa học | |
| Giới (regnum) | Plantae |
| (không phân hạng) | Angiospermae |
| (không phân hạng) | Monocots |
| (không phân hạng) | Commelinids |
| Bộ (ordo) | Zingiberales |
| Họ (familia) | Zingiberaceae |
| Phân họ (subfamilia) | Zingiberoideae |
| Tông (tribus) | Zingibereae |
| Chi (genus) | Curcuma |
| Loài (species) | C. bicolor |
| Danh pháp hai phần | |
| Curcuma campanulata (Kuntze) Škorničk., 2015[1] | |
| Danh pháp đồng nghĩa | |
Tà liền chuông[4] (danh pháp khoa học: Curcuma campanulata) là một loài thực vật có hoa trong họ Gừng.[1]
Lịch sử phân loại[sửa | sửa mã nguồn]
Loài này được Carl Ernst Otto Kuntze mô tả khoa học đầu tiên năm 1891 dưới danh pháp Stahlianthus campanulatus.[3][5] Nó được coi là loài điển hình của chi Stahlianthus.[1]
Năm 1904, Karl Moritz Schumann chuyển nó sang chi Kaempferia,[2][6] nhưng cho tới năm 2015 thì nó vẫn được biết đến với danh pháp S. campanulatus.[5]
Năm 2012, Eliška Záveská et al. thấy rằng nó và S. involucratus lồng trong phân chi Hitcheniopsis của chi Curcuma,[7] nên năm 2015 Jana Leong-Škorničková chuyển nó sang chi Curcuma.[1]
Mẫu vật thu thập ngày 12 tháng 4 năm 1875 tại Siam: Angkor (Ncor),[3] nay là Angkor, Campuchia.[1]
Từ nguyên[sửa | sửa mã nguồn]
Tính từ định danh campanulatus (giống cái: campanulata, giống trung: campanulatum) là từ tiếng Latinh, bắt nguồn từ campanula nghĩa là cái chuông nhỏ, ở đây là nói tới tổng bao hình chuông của loài này (involucrum campanulatum).[2][3]
Phân bố[sửa | sửa mã nguồn]
Loài này có tại Campuchia, Thái Lan, Việt Nam.[8] Tại Việt Nam có ở Đồng Nai.[4]
Mô tả[sửa | sửa mã nguồn]
Địa thực vật thân thảo, sống lâu năm, có căn hành ngắn và củ to bằng tay cái; vảy dài 1–4 cm. Bẹ lá 3-5, ở gốc, lỏng lẻo, dài 3–8 cm. Lá ít, 2-3, có cuống, nhẵn nhụi; phiến thon nhọn hình mũi mác đến hình thìa, 5-25 × 2–3 cm, nhọn hai đầu, cuống dài đến 6 cm (đến 22 cm ở các lá trên). Ra hoa một lượt cùng với lá. Cụm hoa đầu cành, mọc thẳng. Tổng bao hình chuông (campalunatum), 3-4 × 1,5–2 cm, đỉnh chia 2 thùy nhọn và thanh mảnh. Lá bắc con thuôn dài, thanh mảnh, tựa thủy tinh, dài 2–3 cm. Hoa 15-20, không cong, ở đáy tổng bao và ngắn hơn tổng bao; đài hoa thanh mảnh, dạng màng, gồm 3 cánh đài hình mũi mác, dài ~2 cm; ống tràng dài, phía trên chia 3 thùy, hình nón ngược hẹp, dài ~1,5 cm; các thùy ở đỉnh không đều, thuôn dài, ~1 cm; nhị 1; các nhị lép bên thuôn dài, dạng cánh hoa; cánh môi dài 12–15 mm. Bao phấn 2 ngăn, mô vỏ bao phấn thẳng-thuôn dài, ~4 mm; không có phần phụ kết nối. Bầu nhụy nhẵn nhụi; vòi nhụy hình trụ dẹp; đầu nhụy hình cầu rộng.[2][3][4]
Linh tinh[sửa | sửa mã nguồn]
Tên chi Stahlianthus là để vinh danh Helene Kuntze (họ thời con gái là von Stahl), vợ Otto Kuntze.[3]
| “ | ...Ich nenne diese Pflanzengattung zu Ehren meiner Frau, Helene Kuntze, Tochter des Oberregierungsrathes H. von Stahl in Stuttgart.... | ” |
Chú thích[sửa | sửa mã nguồn]
Tư liệu liên quan tới Curcuma campanulata tại Wikimedia Commons
Dữ liệu liên quan tới Curcuma campanulata tại Wikispecies- Vườn thực vật hoàng gia Kew; Đại học Harvard; Australian Plant Name Index (biên tập). “Curcuma campanulata”. International Plant Names Index.
- ^ a b c d e Jana Leong-Škorničková Otakar Šída, Eliška Záveská & Karol Marhold, 2015. History of infrageneric classification, typification of supraspecific names and outstanding transfers in Curcuma (Zingiberaceae). Taxon 64(2): 362-373, doi:10.12705/642.11.
- ^ a b c d Schumann K. M., 1904. IV. 46. Zingiberaceae: Kaempfera campanulata trong Engler A., 1904. Das Pflanzenreich Heft 20: 85.
- ^ a b c d e f Kuntze C. E. O., 1891. 170. Scitamineae: Stahlianthus campanulatus. Revisio Generum Plantarum 2: 697.
- ^ a b c Phạm Hoàng Hộ, 1999. Cây cỏ Việt Nam. Mục từ 9546. Stahlianthus campanulatus Tà liền chuông. Trang 461, quyển III. Nhà xuất bản Trẻ.
- ^ a b The Plant List (2010). “Stahlianthus campanulatus”. Truy cập ngày 26 tháng 2 năm 2021.
- ^ The Plant List (2010). “Kaempferia campanulata”. Truy cập ngày 26 tháng 2 năm 2021.
- ^ Záveská E., Fér T., Šída O., Krak K., Marhold K. & Leong-Škorničková J. 2012. Phylogeny of Curcuma (Zingiberaceae) based on plastid and nuclear sequences: Proposal of the new subgenus Ecomata. Taxon 61(4): 747–763, doi:10.1002/tax.614004.
- ^ Curcuma campanulata trong Plants of the World Online. Tra cứu ngày 26-2-2021.
 |
Bài viết liên quan đến tông thực vật Zingibereae này vẫn còn sơ khai. Bạn có thể giúp Wikipedia mở rộng nội dung để bài được hoàn chỉnh hơn. |