Hiệp ước Gulistan

Hiệp ước Gulistan
Tên đầy đủ: Hiệp ước Hòa bình giữa Đế quốc Nga và Đế chế Ba Tư ;
	Biên giới phía tây bắc Iran trước và sau hiệp ước
Nơi kí	Gulistan
Ngày đưa vào hiệu lực	24 tháng 10 năm 1813
Bên kí	Nikolai Rtischev; Mirza Abolhassan Khan Ilchi;

Hiệp ước Gulistan (còn được viết là Golestan: tiếng Nga: Гюлистанский договор, chuyển tự Gyulistanskiy dogovor; tiếng Ba Tư: عهدنامه گلستان, chuyển tự Ahdnāme-ye Golestān) là một hiệp ước hòa bình được ký kết giữa Đế quốc Nga và Qajar Iran vào ngày 24 tháng 10 năm 1813 tại làng Gulistan (nay thuộc Quận Goranboy của Azerbaijan) sau Chiến tranh Nga-Ba Tư (1804–1813). Các cuộc đàm phán hòa bình đã được thúc đẩy bởi cuộc tấn vào Lankaran của Tướng Pyotr Kotlyarevsky vào ngày 1 tháng 1 năm 1813. Đây là hiệp ước đầu tiên trong một loạt các hiệp ước (cuối cùng là Hiệp ước Akhal) được ký kết giữa Qajar Iran và Đế quốc Nga, buộc Iran phải nhượng lại các vùng lãnh thổ trước đây là một phần của Đại Iran.^[1]^[2]

Hiệp ước xác nhận việc nhượng lại và đưa những gì hiện là Dagestan, miền đông Gruzia, hầu hết Cộng hòa Azerbaijan và một số vùng phía Bắc Armenia từ Iran nhập vào Đế quốc Nga.

Văn bản được soạn thảo bởi nhà ngoại giao người Anh Sir Gore Ouseley, người đóng vai trò hòa giải và có ảnh hưởng đáng kể trong triều đình Iran. Nó được ký bởi Nikolay Rtischev (Nga)^[3] và Mirza Abolhassan Khan Ilchi (Ba Tư).

Kết quả của hiệp ước là việc chuyển giao phần lớn các vùng lãnh thổ Kavkaz của Iran cho Đế quốc Nga. Hiệp ước này cũng trực tiếp góp phần vào sự bùng nổ của cuộc chiến tranh tiếp theo trong thế kỷ XIX: Chiến tranh Nga–Ba Tư (1826–1828), trong đó lực lượng Iran một lần nữa bị đánh bại. Trong Hiệp ước Turkmenchay sau đó, Iran Qajar đã mất quyền sở hữu các vùng lãnh thổ Kavkaz còn lại của mình, bao gồm Armenia ngày nay và phần còn lại của Azerbaijan ngày nay. Đến năm 1828, Iran đã mất tất cả các vùng lãnh thổ toàn vẹn ở Ngoại Kavkaz và Bắc Kavkaz theo cả hai hiệp ước.^[4] Khu vực phía Bắc sông Aras, bao gồm lãnh thổ của các quốc gia đương thời là Gruzia, Azerbaijan, Armenia và Cộng hòa Dagestan ở Bắc Kavkaz, là một phần của Iran cho đến khi bị Nga chiếm đóng trong thế kỷ XIX.^[5]^[6]^[7]^[8]^[9]^[10]

Là một kết quả trực tiếp và hậu quả tiếp theo của Hiệp ước Gulistan kết hợp với Hiệp ước Turkmenchay năm 1828, các vùng lãnh thổ trước đây của Iran đã nằm dưới sự kiểm soát của Nga, và sau đó là Liên Xô trong khoảng 180 năm, và Dagestan vẫn là một nước cộng hòa cấu thành nên Liên bang Nga cho đến ngày nay. Bao gồm hầu hết các lãnh thổ được nhượng lại trong các hiệp ước Gulistan và Turkmenchay, ba quốc gia riêng biệt sẽ giành được độc lập sau khi Liên Xô tan rã vào năm 1991: Gruzia, Azerbaijan và Armenia.

Tham khảo

^ Cronin, Stephanie (2003). The Making of Modern Iran: State and Society Under Riza Shah 1921–1941. London: Routledge. tr. 81. The context of this regime capitulations, of course, is that by the end of the reign of Fath Ali Shah (1798–1834), Iran could no longer defend its independence against the west.... For Iran this was a time of weakness, humiliation and soul-searching as Iranians sought to assert their dignity against overwhelming pressure from the expansionist west".
^ Adle, Chahryar (2005). History of Civilizations of Central Asia: Towards the contemporary period: from the mid-nineteenth to the end of the twentieth century. UNESCO. tr. 470–477. ISBN 9789231039850.
^ (tiếng Nga) Treaty of Gulistan
^ Fisher và đồng nghiệp 1991, tr. 329–330.
^ Swietochowski, Tadeusz (1995). Russia and Azerbaijan: A Borderland in Transition. Columbia University Press. tr. 69, 133. ISBN 978-0-231-07068-3.
^ L. Batalden, Sandra (1997). The newly independent states of Eurasia: handbook of former Soviet republics. Greenwood Publishing Group. tr. 98. ISBN 978-0-89774-940-4.
^ E. Ebel, Robert, Menon, Rajan (2000). Energy and conflict in Central Asia and the Caucasus. Rowman & Littlefield. tr. 181. ISBN 978-0-7425-0063-1.
^ Andreeva, Elena (2010). Russia and Iran in the great game: travelogues and orientalism . Taylor & Francis. tr. 6. ISBN 978-0-415-78153-4.
^ Çiçek, Kemal, Kuran, Ercüment (2000). The Great Ottoman-Turkish Civilisation. University of Michigan. ISBN 978-975-6782-18-7.
^ Ernest Meyer, Karl, Blair Brysac, Shareen (2006). Tournament of Shadows: The Great Game and the Race for Empire in Central Asia. Basic Books. tr. 66. ISBN 978-0-465-04576-1.

Nguồn

Bản mẫu:Wikisource-lang Bản mẫu:Wikisource-lang

H. Pir Nia, Abbas Eghbal Ashtiani, B. Agheli. History of Persia. Tehran, 2002. pp. 673–686. ISBN 964-6895-16-6
Fisher, William Bayne; Avery, P.; Hambly, G. R. G; Melville, C. (1991). The Cambridge History of Iran. 7. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0521200954.

Liên kết ngoài

BBC: 200th Anniversary of Treaty of Gulistan (in Persian)

[1] Cronin, Stephanie (2003). The Making of Modern Iran: State and Society Under Riza Shah 1921–1941. London: Routledge. tr. 81. The context of this regime capitulations, of course, is that by the end of the reign of Fath Ali Shah (1798–1834), Iran could no longer defend its independence against the west.... For Iran this was a time of weakness, humiliation and soul-searching as Iranians sought to assert their dignity against overwhelming pressure from the expansionist west".

[2] Adle, Chahryar (2005). History of Civilizations of Central Asia: Towards the contemporary period: from the mid-nineteenth to the end of the twentieth century. UNESCO. tr. 470–477. ISBN 9789231039850.

[3] (tiếng Nga) Treaty of Gulistan

[FOOTNOTEFisherAveryHamblyMelville1991329–330-4] Fisher và đồng nghiệp 1991, tr. 329–330.

[Swietochowski_Borderland-5] Swietochowski, Tadeusz (1995). Russia and Azerbaijan: A Borderland in Transition. Columbia University Press. tr. 69, 133. ISBN 978-0-231-07068-3.

[L._Batalden_1997_98-6] L. Batalden, Sandra (1997). The newly independent states of Eurasia: handbook of former Soviet republics. Greenwood Publishing Group. tr. 98. ISBN 978-0-89774-940-4.

[E._Ebel,_Robert_2000_181-7] E. Ebel, Robert, Menon, Rajan (2000). Energy and conflict in Central Asia and the Caucasus. Rowman & Littlefield. tr. 181. ISBN 978-0-7425-0063-1.

[Andreeva_2010_6-8] Andreeva, Elena (2010). Russia and Iran in the great game: travelogues and orientalism . Taylor & Francis. tr. 6. ISBN 978-0-415-78153-4.

[Çiçek,_Kemal_2000-9] Çiçek, Kemal, Kuran, Ercüment (2000). The Great Ottoman-Turkish Civilisation. University of Michigan. ISBN 978-975-6782-18-7.

[Ernest_Meyer,_Karl_2006_66-10] Ernest Meyer, Karl, Blair Brysac, Shareen (2006). Tournament of Shadows: The Great Game and the Race for Empire in Central Asia. Basic Books. tr. 66. ISBN 978-0-465-04576-1.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]