Tiếng Gael Scotland

Tiếng Gael Scotland
	Gàidhlig
Phát âm	[ˈkaːlɪkʲ]
Sử dụng tại	Scotland; Canada
Khu vực	Scotland; đảo Cape Breton, Nova Scotia ở Canada
Tổng số người nói	57.000 người nói lưu loát L1-L2 ở Scotland (2011); 87.000 người tại Scotland cho hay là có biết tiếng Gael ở mức nào đó (2011).
Dân tộc	Người Scotland
Phân loại	Ấn-Âu Celt Celt Hải đảo Goidel Tiếng Gael Scotland; ; ; ;
Ngôn ngữ tiền thân	Tiếng Ireland nguyên thủy Tiếng Ireland cổ Tiếng Ireland trung đại Tiếng Gael Scotland; ; ;
Hệ chữ viết	Latinh (biến thể tiếng Gael Scotland)
Địa vị chính thức
Ngôn ngữ thiểu số được công nhận tại	Scotland; Canada
Mã ngôn ngữ
ISO 639-1	gd
ISO 639-2	gla
ISO 639-3	gla
Glottolog	scot1245
Linguasphere	50-AAA
	Phân bố của người nói tiếng Gael Scotland năm 2001
ELP	Scottish Gaelic
	Bài viết này có chứa ký tự ngữ âm IPA. Nếu không thích hợp hỗ trợ dựng hình, bạn có thể sẽ nhìn thấy dấu chấm hỏi, hộp, hoặc ký hiệu khác thay vì kí tự Unicode. Để biết hướng dẫn giới thiệu về các ký hiệu IPA, xem Trợ giúp:IPA.

Tiếng Gael Scotland (Gàidhlig [ˈkaːlɪkʲ] ^ⓘ) hay tiếng Gael Scot, có khi được gọi ngắn gọn là tiếng Gael, là một ngôn ngữ Celt của người Gael ở Scotland. Là một ngôn ngữ trong nhánh Goidel, tiếng Gael Scotland (cùng tiếng Ireland hiện đại và tiếng Man) phát triển từ tiếng Ireland trung đại. Hầu hết Scotland ngày nay từng là vùng nói tiếng Gael, bằng chứng nằm ở địa danh tiếng Gael khắp Scotland.

Theo thống kê 2011 của Scotland, 57.375 người (1,1% dân số Scotland trên ba tuổi) cho hay là biết nói tiếng Gael (giảm 1.275 người so với năm 2001). Tỷ lệ người nói tiếng Gael cao nhất là ở ngoại Hebrides. Tuy vậy, vẫn có nỗ lực phục hồi ngôn ngữ này, và số người nói dưới 20 tuổi không tuột xuống khi so sánh thống kê 2001 với 2011.^[3] Ngoài Scotland, tiếng Gael Canada là một phương ngữ của tiếng Gael Scotland nói ở Nova Scotia và đảo Prince Edward.^[4]

Tiếng Gael Scotland không phải ngôn ngữ chính thức của Vương quốc Liên hiệp Anh và Bắc Ireland hay Liên minh châu Âu. Tuy vậy, nó được nêu tên trong hiến chương châu Âu về ngôn ngữ thiểu số hay khu vực, được chính phủ Anh Quốc duyệt qua, và đạo luật tiếng Gael (Scotland) 2005 lập nên một cơ quan nhằm phát triển và phổ biến ngôn ngữ này là Bòrd na Gàidhlig.

Một số từ vựng chung giữa ba ngôn ngữ Goidel

Tiếng Gael Scotland	Tiếng Ireland	Tiếng Man	Nghĩa
sinn [ʃiɲ]	sinn [ʃiɲ]	shin [ʃin]	chúng tôi, chúng ta
aon [ɯːn]	aon [eːn]	nane [neːn]	một
mòr [moːɾ]	mór [mˠoːɾ]	mooar [muːɾ]	to, lớn
iasg [iəs̪k]	iasc [iəsk]	eeast [jiːs(t)]	cá
cù [kʰuː] (madadh [mat̪əɣ])	*madra* [mˠadɾə] *gadhar* [gˠəiɾ] (cú [kʰu:] chó săn)	*moddey* [mɔːdə] (coo [kʰuː] chó săn)	chó
grian [kɾʲiən]	grian [gˠɾʲiən]	grian [gri^dn]	mặt trời
*craobh* [kʰɾɯːv] (crann [kʰɾaun̪ˠ] mast)	*crann* [kʰɾa(u)n̪ˠ] (craobh [kʰɾeːv] branch)	billey [biʎə]	cây
cadal [kʰat̪əl̪ˠ]	codail [kʰodəlʲ]	cadley [kʲadlə]	[giấc] ngủ (danh từ)
ceann [kʲaun̪ˠ],	ceann [kʲaun̪ˠ]	kione [kʲo:n̪ˠ]	đầu

Tham khảo

Gillies, H. Cameron (1896) Elements of Gaelic Grammar, Vancouver: Global Language Press (reprint 2006), ISBN 1-897367-02-3 (hardcover), ISBN 1-897367-00-7 (paperback)
Gillies, William (1993) "Scottish Gaelic", in: Ball, Martin J. and Fife, James (eds) The Celtic Languages (Routledge Language Family Descriptions), London: Routledge. ISBN 0-415-28080-X (paperback), p. 145–227
Lamb, William (2001) Scottish Gaelic, Munich: Lincom Europa, ISBN 3-89586-408-0
MacAoidh, Garbhan (2007) Tasgaidh - A Gaelic Thesaurus, Lulu Enterprises, N. Carolina
McLeod, Wilson (ed.) (2006) Revitalising Gaelic in Scotland: Policy, Planning and Public Discourse, Edinburgh: Dunedin Academic Press, ISBN 1-903765-59-5
Robertson, Charles M. (1906–07). "Scottish Gaelic Dialects", The Celtic Review, vol 3 pp. 97–113, 223–39, 319–32.

Chú thích

^ ^a ^b 2011 Census of Scotland Lưu trữ 2014-06-04 tại Wayback Machine, Table QS211SC. Viewed ngày 30 tháng 5 năm 2014.
^ Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin biên tập (2013). “Scottish Gaelic”. Glottolog. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology.
^ “Census shows decline in Gaelic speakers 'slowed'”. BBC News. ngày 26 tháng 9 năm 2013. Lưu trữ bản gốc ngày 25 tháng 5 năm 2017. Truy cập ngày 17 tháng 4 năm 2017.
^ “Our Community - Gaelic Affairs”. gaelic.novascotia.ca.

Liên kết ngoài

BBC Alba - Scottish Gaelic language, music and news
Scottish Gaelic Swadesh list of basic vocabulary words (from Wiktionary's Swadesh list appendix)
Faclair Dwelly air Loidhne - Dwelly's Gaelic dictionary online
Gàidhlig air an Lìon Lưu trữ 2015-07-07 tại Wayback Machine - Sabhal Mòr Ostaig's links to pages in and about Scottish Gaelic
Gàidhlig (Scottish Gaelic) Local Studies Lưu trữ 2010-12-29 tại Wayback Machine - Census information from 1881 to the present, 27 volumes covering all Gaelic-speaking regions
Goidelic Dictionaries
Pàrlamaid na h-Alba: Gàidhlig Lưu trữ 2012-01-18 tại Wayback Machine - Scottish Parliament site in Gaelic

[2011_Census_of_Scotland-1] 2011 Census of Scotland Lưu trữ 2014-06-04 tại Wayback Machine, Table QS211SC. Viewed ngày 30 tháng 5 năm 2014.

[Glottolog-2] Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin biên tập (2013). “Scottish Gaelic”. Glottolog. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology.

[3] “Census shows decline in Gaelic speakers 'slowed'”. BBC News. ngày 26 tháng 9 năm 2013. Lưu trữ bản gốc ngày 25 tháng 5 năm 2017. Truy cập ngày 17 tháng 4 năm 2017.

[gaelic.novascotia.ca-4] “Our Community - Gaelic Affairs”. gaelic.novascotia.ca.

[1]

[2]

[3]

[4]

x t s Ngôn ngữ tại Vương quốc Liên hiệp Anh và Bắc Ireland
Ngôn ngữ chính thức	Tiếng Anh trên thực tế
Ngôn ngữ khu vực được công nhận	Cornwall Pháp Ireland Man Norman Auregnais Guernésiais Jèrriais Sercquiais Scots Gael Scotland Scots Ulster Wales
Ngôn ngữ khác	Angloromani Shelta
Ngôn ngữ ký hiệu	Anh Ireland Bắc Ireland Kent cổ
Ngôn ngữ theo vùng	Cornwall Bắc Ireland Scotland Wales