Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Người tinh khôn”
Tạo với bản dịch của trang “Homo sapiens” Thẻ: [dịch nội dung] |
thêm bảng |
||
| Dòng 1: | Dòng 1: | ||
{{speciesbox |
|||
| name = ''Homo sapiens'' |
|||
| image = Akha cropped hires.JPG |
|||
| image_width = 200px |
|||
| image_caption = Nam và nữ<br/>''[[Homo sapiens sapiens]]'' |
|||
| image_alt = Nam và nữ tại vùng bắc Thái Lan - người chồng mang thân cây chuối, thứ sẽ để cho lợn ăn |
|||
| status = LC |
|||
| status_ref = <ref name=IUCN>{{IUCN2008|assessor=Global Mammal Assessment Team|year=2008|title=Homo sapiens|id=136584|downloaded=12 February 2015}}</ref> |
|||
| status_system = iucn3.1 |
|||
| fossil_range = {{Fossil range|0.28|0}} <small>[[Middle Pleistocene]]–[[Holocene|Present]]</small> |
|||
| taxon = Homo sapiens |
|||
| authority = [[Carl Linnaeus|Linnaeus]], 1758 |
|||
| subdivision_ranks = [[Subspecies]] |
|||
| subdivision = †''[[Homo sapiens idaltu]]''<br />''[[Anatomically modern human|Homo sapiens sapiens]]'' |
|||
}} |
|||
'''''Homo sapiens''''' ([[Tiếng Latinh|tiếng Latin]]: "người khôn ngoan") là [[danh pháp hai phần]] (cũng được biết đến là [[Danh pháp|tên khoa học]]) của loài [[người]] duy nhất còn tồn tại. ''[[Chi Người|Homo]]'' là [[Chi (sinh học)|chi]] người, cũng bao gồm [[người Neanderthal]] và nhiều loài khác [[Tuyệt chủng|đã tuyệt chủng]] của [[họ Vượn người]]; ''H. sapiens'' là loài duy nhất còn sót lại của chi ''Homo''. Con người hiện đại là phân loài''[[Người hiện đại về giải phẫu| Homo sapiens sapiens]]'', phân biệt chúng ta với thứ được tranh cãi là tổ tiên trực tiếp của chúng ta, ''[[Homo sapiens idaltu|người Homo sapiens idaltu]]''. Sự khéo léo và khả năng thích ứng của ''người Homo sapiens'' đã khiến nó trở thành loài có ảnh hưởng nhất trên [[trái Đất]]; nó đang được coi là loài ít được quan tâm nhất trên [[Sách đỏ IUCN|Sách đỏ]] về các loài bị đe dọa của sự [[Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế|Liên Minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế]].<ref name="IUCN"><cite class="citation web" id="CITEREFGlobal_Mammal_Assessment_Team2008">Global Mammal Assessment Team (2008). </cite></ref> |
'''''Homo sapiens''''' ([[Tiếng Latinh|tiếng Latin]]: "người khôn ngoan") là [[danh pháp hai phần]] (cũng được biết đến là [[Danh pháp|tên khoa học]]) của loài [[người]] duy nhất còn tồn tại. ''[[Chi Người|Homo]]'' là [[Chi (sinh học)|chi]] người, cũng bao gồm [[người Neanderthal]] và nhiều loài khác [[Tuyệt chủng|đã tuyệt chủng]] của [[họ Vượn người]]; ''H. sapiens'' là loài duy nhất còn sót lại của chi ''Homo''. Con người hiện đại là phân loài''[[Người hiện đại về giải phẫu| Homo sapiens sapiens]]'', phân biệt chúng ta với thứ được tranh cãi là tổ tiên trực tiếp của chúng ta, ''[[Homo sapiens idaltu|người Homo sapiens idaltu]]''. Sự khéo léo và khả năng thích ứng của ''người Homo sapiens'' đã khiến nó trở thành loài có ảnh hưởng nhất trên [[trái Đất]]; nó đang được coi là loài ít được quan tâm nhất trên [[Sách đỏ IUCN|Sách đỏ]] về các loài bị đe dọa của sự [[Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế|Liên Minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế]].<ref name="IUCN"><cite class="citation web" id="CITEREFGlobal_Mammal_Assessment_Team2008">Global Mammal Assessment Team (2008). </cite></ref> |
||
Phiên bản lúc 16:14, ngày 14 tháng 11 năm 2016
| Homo sapiens | |
|---|---|
| Khoảng thời gian tồn tại: 0.28–0 triệu năm trước đây Middle Pleistocene–Present | |
| |
| Nam và nữ Homo sapiens sapiens | |
Phân loại khoa học 
| |
| Vực: | Eukaryota |
| Giới: | Animalia |
| Ngành: | Chordata |
| nhánh: | Mammaliaformes |
| Lớp: | Mammalia |
| Bộ: | Primates |
| Phân bộ: | Haplorhini |
| Thứ bộ: | Simiiformes |
| Họ: | Hominidae |
| Phân họ: | Homininae |
| Tông: | Hominini |
| Chi: | Homo |
| Loài: | H. sapiens
|
| Danh pháp hai phần | |
| Homo sapiens Linnaeus, 1758 | |
| Subspecies | |
Homo sapiens (tiếng Latin: "người khôn ngoan") là danh pháp hai phần (cũng được biết đến là tên khoa học) của loài người duy nhất còn tồn tại. Homo là chi người, cũng bao gồm người Neanderthal và nhiều loài khác đã tuyệt chủng của họ Vượn người; H. sapiens là loài duy nhất còn sót lại của chi Homo. Con người hiện đại là phân loài Homo sapiens sapiens, phân biệt chúng ta với thứ được tranh cãi là tổ tiên trực tiếp của chúng ta, người Homo sapiens idaltu. Sự khéo léo và khả năng thích ứng của người Homo sapiens đã khiến nó trở thành loài có ảnh hưởng nhất trên trái Đất; nó đang được coi là loài ít được quan tâm nhất trên Sách đỏ về các loài bị đe dọa của sự Liên Minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế.[1]
Tên và phân loại
Danh pháp hai phần Homo sapiens được đặt ra bởi Carl Linnaeus (1758).[2] Danh từ Latin homō (thuộc cách hominis) có nghĩa là "người đàn ông, con người".
Phân loài của H. sapiens bao gồm Homo sapiens idaltu và phân loài duy nhất còn tồn tại, người Homo sapiens sapiens. Một số nguồn cho rằng người Neanderthal (Homo neanderthalensis) cũng là một phân loài (Homo sapiens neanderthalensis).[3][4] Tương tự, mẫu vật phát hiện được của loài Homo rhodesiensis đã được một vài người phân loại thành một phân loài (Homo sapiens rhodesiensis), nhưng hai sự phân loại phân loài cuối này không được chấp nhận rộng rãi bởi các nhà khoa học.
Nguồn gốc
Theo truyền thống, có hai quan điểm cạnh tranh nhau trong cổ nhân chủng học về nguồn gốc của H. sapiens: thuyết nguồn gốc châu Phi gần đây và thuyết nguồn gốc đa khu vực.
Từ năm 2010, nghiên cứu gen đã dẫn đến sự xuất hiện của một vị trí trung gian, có đặc trưng chủ yếu của thuyếtchâu Phi gần đây cộng thêm hỗn hợp với con người cổ xưa có giới hạn.
Nguồn gốc châu Phi gần đây của con người hiện đại là học thuyết chính thống mô tả nguồn gốc và phân tán ban đầu của giải phẫu người hiện đại. Lý thuyết được gọi là mẫu Đi-khỏi-châu-Phi (Gần đây) trên truyền thông phổ biến, và một cách hàn lâm, là mẫu học thuyết một-nguồn gốc gần đây (recent single-origin hypothesis - RSOH), Học thuyết thay thế (Replacement Hypothesis), và Nguồn Gốc châu Phi gần đây (Recent African Origin - RAO). Học thuyết rằng con người có duy nhất một nguồn gốc (monogenesis) đã được xuất bản trong tác phẩm Nguồn gốc loài Người (1871) của Charles Darwin. Khái niệm này là suy đoán cho đến những năm 1980, khi nó đã được chứng thực bởi một nghiên cứu ADN ty thể ngày nay, kết hợp với các bằng chứng dựa trên nhân chủng học sinh học của các mẫu vật cổ xưa. Theo di truyền học và bằng chứng hóa thạch, người Homo sapiens cổ xưa tiến hóa thành loài người hiện đại chỉ duy nhất ở châu Phi, giữa 200.000 và 100.000 năm trước, với các thành viên của một nhánh rời châu Phi 60000 năm trước và qua thời gian thay thế loài người trước đó như người Neanderthal và người đứng thẳng.
Nguồn gốc duy nhất gần đây của loài người hiện đại ở Đông Phi có vị trí gần như đồng thuận trong cộng đồng khoa học.[6][7][8][9][10] Tuy nhiên, sự sắp xếp gần đây của bộ gen đầy đủ của người Neanderthal đã ám chỉ rằng người Neanderthal và một số người hiện đại có cùng một dòng dõi gen cổ đại. Các tác giả của nghiên cứu cho rằng các phát hiện của họ phù hợp với sự pha trộn của người Neanderthal lên đến 4% trong một số quần thể. Nhưng những nghiên cứu cũng cho thấy rằng có thể có những lý do khác tại sao con người và người Neanderthal lại chia sẻ cùng dòng dõi di truyền cổ đại.[11] Trong tháng tám năm 2012, một nghiên cứu của các nhà khoa học tại Đại học Cambridge đã đặt câu hỏi về kết luận này, giả định rằng thay vào đó, ADN trùng là một phần còn lại của một tổ tiên chung của cả người Neanderthal và người hiện đại. Tuy nhiên, nghiên cứu đó không giải thích tại sao chỉ có một phần của con người hiện đại có ADN Neanderthal.[12][13]
Học thuyết nguồn gốc đa khu vực cung cấp một lời giải thích cho các mô hình tiến hóa của loài người, được đề xuất bởi Darien H. Wolpoff[14] vào năm 1988.[15] Nguồn gốc đa khu vực cho rằng sự tiến hóa của loài người từ sự khởi đầu của Thế Pleistocene 2,5 triệu năm trước công nguyên cho đến ngày nay đã thuộc một loài người duy nhất và liên tục, tiến hóa trên khắp thế giới thành người Homo sapiens sapiens.
Tiến hóa
Khung thời gian cho sự tiến hóa của chi Homo khỏi tổ tiên chung cuối cùng tinh tinh người là khoảng 10 đến 2 triệu năm trước, còn của H. sapiens khỏi người đứng thẳng là khoảng 1,8 để 0,2 triệu năm trước.
Nghiên cứu khoa học về sự tiến hóa của con người đề cập đến chủ yếu là sự phát triển của chi Homo (loài người còn tồn tại và đã tuyệt chủng), nhưng thường liên quan đến việc nghiên cứu những loài thuộc họ Vượn người khác; bao gồm cả Vượn người phương Nam, một tổ tiên quan trọng của con người, và những họ hàng hiện tại đồng thời đã tuyệt chủng của chúng ta trong phân họ Homininae: tinh tinh, tinh tinh lùn, khỉ đột, và các loài thuộc tông người (hominin) đã tuyệt chủng có liên quan.
"Con người hiện đại" được xác định là loài người Homo sapiens, trong đó phân loài duy nhất còn tồn tại được gọi là người Homo sapiens sapiens.
Homo sapiens idaltu, phân loài còn lại được biết đến, hiện tại đã tuyệt chủng.[16] Homo neanderthalensis, loài tuyệt chủng 30,000 năm trước, đôi khi cũng được phân loại là một phân loài, "Homo sapiens neanderthalensis"; các nghiên cứu về di truyền hiện đang cho rằng những ADN chức năng của người hiện đại và người Neanderthal đã khác nhau từ 500.000 năm trước.[17]
Tương tự, những mẫu vật phát hiện được của loài Homo rhodesiensis đã được một vài người phân loại là một phân loài, nhưng sự phân loại này không được chấp nhận rộng rãi.
Người hiện đại về mặt giải phẫu lần đầu xuất hiện trong các hóa thạch tại châu Phi khoảng 195,000 năm trước (xem Omo remains), và các nghiên cứu về sinh học phân tử đã cho thấy các bằng chứng rằng thời gian xấp xỉ của sự chia tách (về ADN) từ chung một tổ tiên của tất cả loài người là 200.000 năm trước.[18][19][20][21][22] Những nghiên cứu rộng rãi về sự đa dạng hóa gen của châu Phi đã tìm thấy người San ǂKhomani có sự đa dạng hóa gen nhiều nhất trong số 113 mẫu dân cư khác nhau, khiến học trở thành một trong 14 "cụm dân cư cổ đại". Nghiên cứu cũng đồng thời định vị khởi nguồn của cuộc di cư của loài người hiện đại là ở phía Tây nam châu Phí, gần biên giới biển của Namibia và Angola.[23][24]
Chọn lọc tự nhiên đã tiếp tục tiếp diễn ra với loài người, với những bằng chứng cho thấy một số vùng hệ gen nhất định đã cho thấy sự chọn lọc có hướng trong 15.000 năm qua.[25]
Phân loài của H. sapiens bao gồm Homo sapiens idaltu và phân loài duy nhất còn tồn tại, người Homo sapiens sapiens. Một số nguồn cho rằng người Neanderthal (Homo neanderthalensis) cũng là một phân loài (Homo sapiens neanderthalensis).[3][4] Tương tự, mẫu vật phát hiện được của loài Homo rhodesiensis đã được một vài người phân loại thành một phân loài (Homo sapiens rhodesiensis), nhưng hai sự phân loại phân loài cuối này không được chấp nhận rộng rãi bởi các nhà khoa học.
Xem thêm
Tài liệu tham khảo
- ^ a b {{{assessors}}} (2008). Homo sapiens. 2008 Sách đỏ IUCN. Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế 2008. Truy cập ngày 12 February 2015. Lỗi chú thích: Thẻ
<ref>không hợp lệ: tên “IUCN” được định rõ nhiều lần, mỗi lần có nội dung khác - ^ Linné, Carl von (1758).
- ^ a b Hublin, J. J. (2009).
- ^ a b Harvati, K.; Frost, S.R.; McNulty, K.P. (2004).
- ^ Stringer, C. (2012).
- ^ Liu, Hua; et al. (2006).
- ^ "Out of Africa Revisited".
- ^ Nature (2003-06-12).
- ^ "Origins of Modern Humans: Multiregional or Out of Africa?"
- ^ "Modern Humans – Single Origin (Out of Africa) vs Multiregional".
- ^ Green, RE; Krause, J; Briggs, AW; Maricic, T; Stenzel, U; Kircher, M; Patterson, N; Li, H; Zhai, W; Fritz, M. H. Y.; Hansen, N. F.; Durand, E. Y.; Malaspinas, A. S.; Jensen, J. D.; Marques-Bonet, T.; Alkan, C.; Prufer, K.; Meyer, M.; Burbano, H. A.; Good, J. M.; Schultz, R.; Aximu-Petri, A.; Butthof, A.; Hober, B.; Hoffner, B.; Siegemund, M.; Weihmann, A.; Nusbaum, C.; Lander, E. S.; Russ, C.; et al. (2010).
- ^ Study casts doubt on human-Neanderthal interbreeding theory, The Guardian, Tuesday 14 August 2012
- ^ Anders Eriksson and Andrea Manica Effect of ancient population structure on the degree of polymorphism shared between modern human populations and ancient hominins PNAS 2012 : 1200567109v1-201200567.
- ^ Wolpoff, MH; Hawks, J; Caspari, R (2000).
- ^ Wolpoff, MH; JN Spuhler; FH Smith; J Radovcic; G Pope; DW Frayer; R Eckhardt; G Clark (1988).
- ^ Human evolution: the fossil evidence in 3D, by Philip L. Walker and Edward H. Hagen, Dept. of Anthropology, University of California, Santa Barbara.
- ^ Green, R. E.; Krause, J; Ptak, S. E.; Briggs, A. W.; Ronan, M. T.; Simons, J. F.; et al. (2006).
- ^ nsf.gov – National Science Foundation (NSF) News – New Clues Add 40,000 Years to Age of Human Species – US National Science Foundation (NSF)
- ^ "Age of ancient humans reassessed".
- ^ The Oldest Homo Sapiens: – URL retrieved May 15, 2009
- ^ Alemseged, Z.; Coppens, Y.; Geraads, D. (2002).
- ^ Stoneking, Mark; Soodyall, Himla (1996).
- ^ Henn, Brenna; Gignoux, Christopher R.; Jobin, Matthew (2011).
- ^ Gill, Victoria (May 1, 2009).
- ^ Wade, N (2006-03-07).
Liên kết ngoài
Media related to Homo sapiens at Wikimedia Commons- Human Timeline (Interactive) – Smithsonian, National Museum of Natural History (August 2016).
