16 Psyche
 16 Psyche được chụp bởi hệ thống quang học thích ứng của Kính thiên văn Rất lớn vào tháng 8 năm 2019 | |
| Khám phá | |
|---|---|
| Khám phá bởi | Annibale de Gasparis |
| Nơi khám phá | Đài quan sát thiên văn của Capodimonte |
| Ngày phát hiện | 17 tháng 3 năm 1852 |
| Tên định danh | |
Tên định danh | (16) Psyche |
| Phiên âm | /ˈsaɪkiː/[1] |
Đặt tên theo | Psyche (Ψυχή) |
| A852 FA | |
| Vành đai chính | |
| Tính từ | Psychean (/saɪˈkiːən/)[2] |
| Đặc trưng quỹ đạo[3] | |
| Kỷ nguyên 22 tháng 10 năm 2004 (JD 2.453.300,5) | |
| Điểm viễn nhật | 3,328 AU (497,884 Gm) |
| Điểm cận nhật | 2,513 AU (375,958 Gm) |
| 2,921 AU (436,921 Gm) | |
| Độ lệch tâm | 0,140 |
| 4,99 năm (1823,115 ngày) | |
| 323,379° | |
| Độ nghiêng quỹ đạo | 3,095° |
| 150,352° | |
| 228,047° | |
| Đặc trưng vật lý | |
| Kích thước | c/a = 0,59±0,02[4] (278±5 × 232±6 × 164±4) km[5] [phù hợp nhất với ellipsoid = 277 km × 238 km × 168 km][5] 279 × 232 × 189 km ( ± 10% )[6] (278+4 −8 × 238+4 −6 × 171+1 −5) km[7] |
Đường kính trung bình | 223±3 km[4] 222±4 km[5] 222+1 −4 km[7] |
| Thể tích | 575×106 km3 (best fit)[7] |
| Khối lượng | (2,29±0,14)×1019 kg[8] |
| ~0,144 m/s2[6] | |
| ~180 m/s[6] (~600 ft/s) | |
| 4,195948±0,000001 giờ[6][7] | |
| Suất phản chiếu | 0,15±0,03[5] 0,34±0,08 (radar)[7] |
Kiểu phổ | Tholen = M[3] SMASS = X[3] Bus-DeMeo = Xk[9] |
| 9,22 đến 12,19 | |
| 5,90 [3] | |
.svg){kind=small}
Psyche /ˈsaɪkiː/ (định danh hành tinh vi hình: 16 Psyche) là một trong mười tiểu hành tinh có khối lượng lớn nhất trong vành đai tiểu hành tinh. Nó có đường kính hơn 200 km và chứa xấp xỉ 1% khối lượng của cả vành đai. Nó còn là tiểu hành tinh kim loại kiểu M có khối lượng lớn nhất. Nó được cho là lõi sắt lộ ra của một protoplanet.[10] Psyche được nhà thiên văn học người Ý Annibale de Gasparis phát hiện vào ngày 17 tháng 3 năm 1852 tại Napoli và được đặt tên theo Psyche, một nhân vật trong thần thoại Hy Lạp. Con số 16 có nghĩa rằng đây là tiểu hành tinh thứ 16 được phát hiện.
Biểu tượng[sửa | sửa mã nguồn]
Mười lăm tiểu hành tinh đầu tiên được phát hiện đã được các nhà thiên văn học gắn cho các biểu tượng như một cách để ký hiệu nhanh. Nhưng vào năm 1851, Johann F. Encke đã đề nghị sử dụng các con số:⑯, và 16 Psyche trở thành tiểu hành tinh đầu tiên được ký hiệu theo cách này (vào năm 1852 bởi James Ferguson).[11] Tuy nhiên Psyche, cũng như một số tiểu hành tinh khác được phát hiện trong những năm tiếp đó, vẫn được gắn cho một biểu tượng riêng. Trong biểu tượng của Psyche (.svg){kind=small}
), nửa vòng tròn tượng trưng cho cánh bướm, biểu tượng của tâm hồn (psyche trong tiếng Hy Lạp nghĩa là 'tâm hồn'), và hình sao tượng trưng cho một ngôi sao.[12]
Đặc điểm[sửa | sửa mã nguồn]
Những quan sát qua ra-đa cho thấy Psyche có cấu tạo hoàn toàn bằng sắt và niken.[13] Khác với một số tiểu hành tinh kiểu M khác, Psyche không có bất kỳ dấu hiệu nào về sự tồn tại của khoáng vật chứa nước trên bề mặt của nó, điều này phù hợp với nhận định rằng nó là một vật thể kim loại.[14] Gần đây, tiểu hành tinh này đang được cho là có chứa lượng vàng trị giá lên tới 700 tỷ tỷ đô la Mỹ.[15] Có thể tồn tại một lượng ít pyroxen.[16]
Do đó có vẻ như Psyche là lõi kim loại của một vật thể lớn hơn đã bị phá hủy. Nếu điều này là đúng thì sẽ có những tiểu hành tinh khác có quỹ đạo tương tự với nó. Tuy nhiên Psyche không nằm trong nhóm tiểu hành tinh nào cả.[17] Một giả thuyết cho rằng cú va chạm hình thành nên Psyche xảy ra rất sớm trong lịch sử Hệ Mặt Trời và tất cả những mảnh vỡ khác đã bị những vụ va chạm sau đó nghiền nát.
Psyche đủ lớn để có thể tính toán được tác động của nó lên các tiểu hành tinh khác, điều này cho phép ước lượng khối lượng của nó. Theo số liệu của IRAS, Psyche có đường kính 253 km.[18] Quan sát sự che khuất sao của nó cho thấy kích thước 214×181 km,[19] nhỏ hơn những tính toán ban đầu, dẫn đến tỷ trọng lớn hơn và phù hợp với một tiểu hành tinh kim loại.[20][21]
Có vẻ như Psyche có bề mặt khá đồng đều và có dạng ellipsoid. Kết quả phân tích đường cong ánh sáng gần đây cho thấy điểm cực của Psyche hướng về tọa độ hoàng đạo (β, λ) = (−9°, 35°) hoặc (β, λ) = (−2°, 215°) với khoảng chênh lệch 10°,[22] khiến trục quay của nó nghiêng 95°.
Hai lần Psyche che khuất sao đã được quan sát từ Mexico vào hai ngày 22 tháng 3 và 16 tháng 5 năm 2002. Những đường cong ánh sáng khác nhau cho thấy Psyche không có dạng cầu, điều này phù hợp với kết quả ra-đa.
Có khả năng ít nhất một vài mẫu thiên thạch enstatite chondrite có nguồn gốc từ Psyche do chúng có kết quả phân tích phổ học tương đồng với tiểu hành tinh này.
Thăm dò[sửa | sửa mã nguồn]
Chưa có tàu vũ trụ nào ghé thăm Psyche.[23] Một nhóm các nhà khoa học do Lindy Elkins-Tanton dẫn đầu đã đề xuất một tàu vũ trụ không người lái bay xung quanh tiểu hành tinh này. Họ cho rằng Psyche cần được nghiên cứu vì nó là vật thể kim loại duy nhất từng được phát hiện.[23] Tàu vũ trụ được đề xuất sẽ bay xung quanh Psyche trong 6 tháng để nghiên cứu địa hình, đặc điểm bề mặt, lực hấp dẫn, từ tính và những đặc tính khác của tiểu hành tinh này. Họ đã tiến hành kế hoạch được một năm rưỡi và dự định sẽ đệ trình lên Chương trình Khám phá của NASA.[24]
Xem thêm[sửa | sửa mã nguồn]
- Danh sách những hành tinh nhỏ và sao chổi được ghé thăm bởi tàu vũ trụ
- Danh sách các đối tượng thiên văn
Tham khảo[sửa | sửa mã nguồn]
- ^ Webster, Noah (1884). “Psyche (/ˈsaɪkiː/)”. A Practical Dictionary of the English Language.
- ^ “Psychean (/saɪˈkiːən/)”. Oxford English Dictionary. “psyche”. Từ điển tiếng Anh Oxford . Nhà xuất bản Đại học Oxford. (Subscription or participating institution membership required.)
- ^ a b c d “16 Psyche”. JPL Small-Body Database Browser (2008-09-19 last obs). Jet Propulsion Laboratory. Truy cập ngày 4 tháng 12 năm 2008.
- ^ a b P. Vernazza; M. Ferrais; L. Jorda; J. Hanuš; và đồng nghiệp (4 tháng 10 năm 2021). “VLT/SPHERE imaging survey of the largest main-belt asteroids: Final results and synthesis” (PDF). Astronomy & Astrophysics. 654: A56. Bibcode:2021A&A...654A..56V. doi:10.1051/0004-6361/202141781. S2CID 239104699. Lưu trữ (PDF) bản gốc ngày 12 tháng 10 năm 2021. Truy cập ngày 14 tháng 10 năm 2021.
- ^ a b c d Ferrais, M.; Vernazza, P.; Jorda, L.; Rambaux, N.; Hanuš, J.; Carry, B.; và đồng nghiệp (tháng 6 năm 2020). “Asteroid (16) Psyche's primordial shape: A possible Jacobi ellipsoid?” (PDF). Astronomy and Astrophysics. 638: L15. Bibcode:2020A&A...638L..15F. doi:10.1051/0004-6361/202038100.
- ^ a b c d Shepard, Michael K.; Richardson, James; Taylor, Patrick A.; và đồng nghiệp (2017). “Radar observations and shape model of asteroid 16 Psyche”. Icarus. 281: 388–403. Bibcode:2017Icar..281..388S. doi:10.1016/j.icarus.2016.08.011.
- ^ a b c d e Shepard, Michael K.; De Kleer, Katherine; Cambioni, Saverio; Taylor, Patrick A.; Virkki, Anne K.; Rívera-Valentin, Edgard G.; Rodriguez Sanchez-Vahamonde, Carolina; Fernanda Zambrano-Marin, Luisa; Magri, Christopher; Dunham, David; Moore, John; Camarca, Maria (2021). “Asteroid 16 Psyche: Shape, Features, and Global Map”. The Planetary Science Journal. 2 (4): 125. arXiv:2110.03635. Bibcode:2021PSJ.....2..125S. doi:10.3847/PSJ/abfdba. S2CID 235918955.
- ^ Elkins-Tanton, L. T.; và đồng nghiệp. “Observations, meteorites, and models: A preflight assessment of the composition and formation of (16) Psyche”. JGR Planets. 125: 23. doi:10.1029/2019JE006296.
- ^ “EAR-A-5-DDR Taxonomy”. Planetary Data System . Bản gốc lưu trữ ngày 17 tháng 12 năm 2015. Truy cập ngày 16 tháng 4 năm 2018.
- ^ Elkins-Tanton, L.T.; Asphaug, E.; Bell, J.; Bercovici, D.; Bills, B.G.; Binzel, Richard P.; và đồng nghiệp (tháng 3 năm 2014). “Journey to a Metal World: Concept for a Discovery Mission to Psyche” (PDF). LPI Contribution No. 1777. 45th Lunar and Planetary Science Conference. tr. 1253. Bibcode:2014LPI....45.1253E. Truy cập ngày 5 tháng 10 năm 2015.
- ^ Hilton, J. (ngày 17 tháng 9 năm 2001). “When Did the Asteroids Become Minor Planets?”. U.S. Naval Observatory. Bản gốc lưu trữ ngày 18 tháng 1 năm 2010. Truy cập ngày 3 tháng 4 năm 2007.
- ^ Sonntag, A. (1852). “Elemente und Ephemeride der Psyche”. Astronomische Nachrichten. 34 (20): 283. Bibcode:1852AN.....34..283.. doi:10.1002/asna.18520342010.
(in a footnote) Herr Professor de Gasparis schreibt mir, in Bezug auf den von ihm März 17 entdeckten neuen Planeten: "J'ai proposé, avec l'approbation de Mr. Hind, le nom de Psyché pour la nouvelle planète, ayant pour symbole une aile de papillon surmontée d'une étoile."
- ^ S.J. Ostro (1985). “Radar observations of asteroids and comets”. Astronomical Society of the Pacific, Publications. 97: 877. Bibcode:1985PASP...97..877O. doi:10.1086/131619.
- ^ Merényi, Erzsébet; Howell, Ellen S.; Rivkin, Andrew S.; Lebofsky, Larry A. (tháng 10 năm 1997). “Prediction of Water in Asteroids from Spectral Data Shortward of 3 μm”. Icarus (bằng tiếng Anh). 129 (2): 421–439. Bibcode:1997Icar..129..421M. doi:10.1006/icar.1997.5796.
- ^ "Hành tinh chứa đầy vàng và kim loại quý trị giá 700 tỷ tỷ USD". Zing. Truy cập ngày 22 tháng 5 năm 2020.
- ^ P.S. Hardersen, M.J. Gaffey, and P.A. Abell (2005). “Near-IR spectral evidence for the presence of iron-poor orthopyroxenes on the surfaces of six M-type asteroids”. Icarus. 175 (1): 141. Bibcode:2005Icar..175..141H. doi:10.1016/j.icarus.2004.10.017.Quản lý CS1: nhiều tên: danh sách tác giả (liên kết)
- ^ D.R. Davis, P. Farinella, & M. Francesco (1999). “The Missing Psyche Family: Collisionally Eroded or Never Formed?”. Icarus. 137 (1): 140. Bibcode:1999Icar..137..140D. doi:10.1006/icar.1998.6037.Quản lý CS1: nhiều tên: danh sách tác giả (liên kết)
- ^ “JPL Small-Body Database Browser: 16 Psyche”. ngày 19 tháng 9 năm 2008. Truy cập ngày 4 tháng 12 năm 2008.
- ^ “Occultation of TYC 5783-01228-1 by (16) Psyche 2004 May 16”. Royal Astronomical Society of New Zealand. Bản gốc lưu trữ ngày 21 tháng 10 năm 2008. Truy cập ngày 4 tháng 12 năm 2008.
- ^ Jim Baer (2011). “Recent Asteroid Mass Determinations”. Personal Website. Bản gốc lưu trữ ngày 8 tháng 7 năm 2013. Truy cập ngày 14 tháng 4 năm 2012.
- ^ Lupishko, D. F. (2006). “On the bulk density and porosity of M-type asteroid 16 Psyche”. Solar System Research. 40 (3): 214–218. Bibcode:2006SoSyR..40..214L. doi:10.1134/S0038094606030051.
- ^ Kaasalainen, M.; Torppa, J.; Piironen, J. (tháng 10 năm 2002). “Models of Twenty Asteroids from Photometric Data”. Icarus (bằng tiếng Anh). 159 (2): 369–395. doi:10.1006/icar.2002.6907.
- ^ a b Wall, Mike (ngày 15 tháng 1 năm 2014). “Strange Metal Asteroid Targeted in Far-Out NASA Mission Concept”. Space.com. TechMedia Network. Truy cập ngày 16 tháng 1 năm 2014.
- ^ “MESSENGER Science Team”. Johns Hopkins University Applied Physics Laboratory. Bản gốc lưu trữ ngày 24 tháng 7 năm 2008. Truy cập ngày 16 tháng 1 năm 2014.
Đọc thêm[sửa | sửa mã nguồn]
- Berger, Peter (2003). “The Gildemeester Organisation for Assistance to Emigrants and the expulsion of Jews from Vienna, 1938–1942”. Trong Gourvish, Terry (biên tập). Business and Politics in Europe, 1900–1970. Cambridge, UK: Cambridge University Press. ISBN 0-521-82344-7.
- Carroll, Bradley W.; Ostlie, Dale A. (1996). An Introduction to Modern Astrophysics. Addison-Wesley Publishing Company. ISBN 0-201-54730-9.
- Greeley, Ronald; Batson, Raymond M. (2001). The Compact NASA Atlas of the Solar System. Cambridge, UK: Cambridge University Press. ISBN 0-521-80633-X.
- Lewis, John S. (1996). Mining the Sky: Untold Riches from the Asteroids, Comets, and Planets. Reading, MA: Addison-Wesley. ISBN 0-201-47959-1.
- Pausanias (1916). Description of Greece [Jones, W. H. S. & Omerod, H. A.]. Loeb Classical Library. ISBN 0-674-99104-4.
- Ridpath, John Clark (1897). The Standard American Encyclopedia of Arts, Sciences, History, Biography, Geography, Statistics, and General Knowledge. Encyclopedia Publishing.
- Schmadel, Lutz D. (2003). “Catalogue of Minor Planet Names and Discovery Circumstances”. Dictionary of minor planet names. IAU commission. 20. Springer. ISBN 978-3-540-00238-3.
- Slivan, Stephen Michael (tháng 6 năm 1995). Spin-Axis Alignment of Koronis Family Asteroids. Massachusetts Institute of Technology. OCLC 32907677. hdl:1721.1/11867.
- Thomas, Peter C.; Prockter, Louise M. (ngày 28 tháng 5 năm 2004). “Tectonics of Small Bodies” (PDF). Planetary Tectonics. Cambridge Planetary Science. 11. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-76573-2. Bản gốc (PDF) lưu trữ ngày 4 tháng 3 năm 2009. Truy cập ngày 22 tháng 5 năm 2020.
Liên kết ngoài[sửa | sửa mã nguồn]
- 16 Psyche tại AstDyS-2, Asteroids—Dynamic Site
- 16 Psyche tại Cơ sở dữ liệu vật thể nhỏ JPL
- Kaasalainen, M.; và đồng nghiệp (2002). “Shape model deduced from lightcurve” (PDF). Bản gốc (PDF) lưu trữ ngày 16 tháng 2 năm 2008. Truy cập ngày 16 tháng 5 năm 2006.
- Carter, Jamie (ngày 26 tháng 10 năm 2020). “Hubble examines massive metal asteroid called 'Psyche' that's worth way more than our global economy”. Forbes. Truy cập ngày 28 tháng 10 năm 2020.
