Bước tới nội dung

Ngũ thông thần

Bách khoa toàn thư mở Wikipedia
(Đổi hướng từ Ngũ Thông)
Ngũ thông thần
五通神
Nhân vật trong tín ngưỡng dân gian
Minh họa một tích ngũ thông trong Liêu trai chí dị.
Thông tin
Giống loàiThần
Giới tínhNam
Danh hiệuThần da
Tôn giáo\Tín ngưỡngĐạo giáo

Ngũ thông thần (tiếng Trung: 五通神) là một tín ngưỡng sùng bái linh thiêng thịnh hành tại Trung Hoa trung đại.

Lịch sử

[sửa | sửa mã nguồn]

Ngũ thông thần (五通神) có rất nhiều cách gọi, nhưng kể từ triều Thanh được gọi nhất quán "ngũ thông" do sức ảnh hưởng của Liêu trai chí dị - tác phẩm đề cập nhiều nhất tới tín ngưỡng này.

Theo cứ liệu dân gianthư tịch, tục thờ ngũ thông có lẽ xuất hiện sớm nhất tại Huy châu từ triều Đường[1], địa danh này nay đã mất, tương ứng Hấp huyệnAn Huy tỉnh[2].

Ngũ thông còn được gọi ngũ hiển thần (五顯神), ngũ lang thần (五郎神), ngũ xương thần (五猖神)... nguyên ủy gồm 5 vị xương cuồng thuộc về nam tính, sau đó thường được nghệ nhân dân gian tạc thành một mình năm đầu, tướng mạo rất dữ dằn.

Tuy là ác thần, nhưng ngũ thông được phụng thờ vì sự thần thông. Đàn bà con gái đến kỳ kinh nguyệt thường tới chiêm bái những mong thân thể được khoan khoái nhằm khiến cho việc sinh sản thuận lợi, tương truyền điềm được ứng bằng giấc mộng. Do vậy, tục thờ ngũ thông thần được liệt vào tín ngưỡng bảo trọng việc duy trì nòi giống và hạnh phúc gia đình của người Trung Hoa trung đại.

Điện thờ ngũ thông thần lớn nhất và thường được coi như tụ điểm hành hương là tại Vụ Nguyên huyện. Tương truyền ban sơ đây chỉ là miếu thành hoàng, thờ năm người thổ dân được sắc phong thần khoảng cuối triều Đường, hoàn toàn không can hệ gì tới tông giáo. Nhưng vì dân gian bắt đầu đồn thổi về việc cầu khấn rất linh nghiệm và dễ gặp may, nên tục thờ thành hoàng này chóng biến chuyển thành việc phụng thờ thần linh.

Năm 1109, triều Tống ban mĩ tự Thông (通) cho đền, nên tự bấy mới có tên gọi ngũ thông thần. Tới năm 1174 triều đình lại ban chữ Hiển[3] (顯) nên từ triều Tống tới triều Minh hầu như gọi ngũ hiển. Lối gọi này chỉ bắt đầu vãn khi tác phẩm Liêu trai chí dị xuất hiện và phổ cập dần.

Theo Tống sử, năm 1275 - thời điểm triều Tống tiêu vong, toàn Trung Nguyên có tới 35 đền ngũ thông thần[4], mà ngôi nào cũng có quy mô từ trung tới lớn, quanh năm nhang khói nghi ngút.

Sau khi chính phủ Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa thành lập, các tín ngưỡng phần nhiều dựa trên lời đồn vô căn cứ bị cưỡng bách từ hạn chế tới xóa bỏ dần (bài trừ mê tín dị đoan), cho nên nhìn chung từ văn cách trở đi, tục thờ ngũ thông thần coi như biệt tích tại Hoa lục. Tuy nhiên, tục này lại theo các di dân gây ảnh hưởng tới Đài Loan, Hương Cảng, Ma CaoĐông Nam Á.

Đa số thư tịch đều chép ngũ thông thần thành các giai thoại hoặc sự kiện có tính huyễn tưởng, các tác giả đều tỏ vẻ như chỉ nghe ai nói rồi kể lại chứ không biết đích xác thế nào. Nhưng rõ ràng ngũ thông thần là một hiện tượng văn chương tương đối phổ biến tại Trung Hoa trung đại. Sang đến hiện đại hậu kì, hình tượng này càng làm đề tài vô cùng hấp dẫn cho giới văn nghệ (đặc biệt điện ảnh) khai thác.

Tham khảo

[sửa | sửa mã nguồn]

Tham khảo

[sửa | sửa mã nguồn]
  1. ^ 江南民间供奉“五通神”邪神之庙,为什么却香火不绝?
  2. ^ 《變遷之神》,頁140,引朱熹《朱子語類》卷3。
  3. ^ Valerie Hansen(韓森)著,包偉民譯:《變遷之神——南宋時期的民間信仰》(杭州:浙江人民出版社,1999),頁137。
  4. ^ 《變遷之神》,頁131、139-142。

Tài liệu

[sửa | sửa mã nguồn]

Tư liệu

[sửa | sửa mã nguồn]