Rōmaji

Hệ thống chữ viết tiếng Nhật
Thành phần
Kanji Thứ tự nét bút Bộ thủ Kyōiku kanji Jōyō kanji Jinmeiyō kanji Hyōgai kanji Danh sách kanji theo số nét bút Danh sách kanji theo khái niệm
Kana Hiragana Katakana Hentaigana Man'yōgana Sogana Gojūon
Biểu tượng đánh máy Dấu câu trong tiếng Nhật Dấu lặp chữ
Sử dụng
Âm tiết Furigana Okurigana Braille
Latin hoá
Rōmaji Hepburn (thông dụng) Kunrei (ISO) Nihon (chuyển tự ISO) JSL (chuyển tự) Wāpuro (bàn phím)

Rōmaji (Nhật: ローマ字 (じ) ^{(Roma Tự)}, Rōmaji nghĩa: chữ La Mã) là hệ thống ký âm bằng chữ cái Latinh để ghi âm tiếng Nhật. Rōmaji được dùng giúp người nước ngoài khi bắt đầu học tiếng Nhật, khi cần biết tên người và vật ở Nhật Bản mà không biết tiếng Nhật.

Có ba hệ thống Rōmaji:

• Hepburn
• Kunrei-shiki
• Nihon-shiki

Hiện nay, hệ Hepburn cải tiến được sử dụng rộng rãi hơn hẳn các hệ khác.

Lịch sử việc Latinh hóa tiếng Nhật

Việc Latinh hóa tiếng Nhật bắt đầu từ thế kỷ 16 do các nhà truyền đạo Kitô người Bồ Đào Nha muốn học tiếng Nhật để dễ bề truyền giáo (tương tự như việc tạo chữ Quốc ngữ cho tiếng Việt trong giai đoạn chữ Hán và chữ Nôm vẫn là văn tự chủ yếu). Vì vậy Rōmaji đã hình thành căn cứ trên âm vựng tiếng Bồ chứ không phải là cách chuyển tự từ kana. Rōmaji lúc bấy giờ chỉ dùng hạn chế trong giới giáo sĩ.

Mãi đến năm 1867, nhà truyền giáo người Mỹ James Curtis Hepburn (1815 - 1911) mới có sáng kiến tạo ra hệ thống chuyển tự một-đối-một từ Kana sang chữ cái Latinh. Đó chính là chữ Rōmaji theo hệ thống Hepburn dùng ngày nay. Hepburn lúc bấy giờ đã soạn ra cuốn từ điển Wa-ei gorin shūsei lại được hội cải cách văn tự Rōmaji Kai chọn năm 1885 làm mẫu để chuyển tự nên lối Hepburn dần chiếm ưu thế. Vì Hepburn là người Mỹ nói tiếng Anh nên lối Hepburn cũng mang ít nhiều ảnh hưởng cách viết của tiếng Anh. Ví dụ như ši sau đổi viết shi và tša đổi thành cha hợp với nhãn quan người nói tiếng Anh.

Bảng chuyển tự giả danh sang Rōmaji hệ Hepburn cải tiến

	あア	いイ	うウ	えエ	おオ	（Các âm ghép）
あア	a	i	u	e	o
かカ	ka	ki	ku	ke	ko	kya	kyu	kyo
さサ	sa	shi	su	se	so	sha	shu	sho
たタ	ta	chi	tsu	te	to	cha	chu	cho
なナ	na	ni	nu	ne	no	nya	nyu	nyo
はハ	ha	hi	fu	he	ho	hya	hyu	hyo
まマ	ma	mi	mu	me	mo	mya	myu	myo
やヤ	ya	(i)	yu	(e)	yo
らラ	ra	ri	ru	re	ro	rya	ryu	ryo
わワ	wa	(wi)		(we)	o(wo)
んン	n
がガ	ga	gi	gu	ge	go	gya	gyu	gyo
ざサ	za	ji	zu	ze	zo	ja	ju	jo
だダ	da	(ji)	(zu)	de	do	(ja)	(ju)	(jo)
ばバ	ba	bi	bu	be	bo	bya	byu	byo
ぱパ	pa	pi	pu	pe	po	pya	pyu	pyo

Trong trường hợp nguyên âm kéo dài thường được tạo bởi gắn thêm âm う (u) vào sau các nguyên âm khác, khi chuyển sang Rōmaji, âm う (u) sẽ được chuyển thành một dấu gạch ngang phía trên nguyên âm chính, gọi là dấu trường âm.

Ví dụ

Kanji	Kana	Rōmaji	Hán-Việt	Nghĩa
富士山	ふじさん	Fuji-san	Phú Sĩ sơn	Núi Phú Sĩ
東京都	とうきょうと	Tōkyō-to	Đông Kinh đô	Thủ đô Tokyo
日光の社寺	にっこうのしゃじ	Nikkō no Shaji	Nhật Quang (chi) xã tự	Đền chùa Nikkō
越南	ベトナム	Betonamu	Việt Nam	Việt Nam

Liên kết ngoài

• RōmajiDesu Từ điển Anh Nhật và công cụ chuyển đổi từ Rōmaji sang Hiragana hoặc Katakana.