Thành viên:TUIBAJAVE/Trung tâm nghiên cứu lịch sử quan hệ cộng đồng Wikipedia/Ân xá trên Wikipedia

Ân xá là cách đối đãi thiên vị mà cộng đồng dành cho những thành viên có nhiều công trạng trên Wikipedia sau khi họ chịu các án cấm vô hạn. Những thành viên không có đóng góp thường khó nhận được sự thiên vị này. Tuy nhiên cũng có một số thành viên mà sự đóng góp của họ không lành tính, bị xem xét là có hại cũng từng được thảo luận để ân xá như trường hợp Kayani.

Ân xá đã tỏ rõ hiệu quả khi đã giúp Wikipedia tránh mất mát những thành viên giỏi, nhiều đóng góp, như DangTungDuong. Qua đó, dự án tiếp tục mở mang, phát triển. Bên cạnh thành viên chủ yếu viết bài, một số trường hợp ân xá mang đến cho Wikipedia thành viên chống phá hoại tích cực, như Nguyenquanghai19.

Đối tượng

"...Hãy tha thứ cho anh những xót xa trên môi hồng anh hôm nay không còn được như em hằng mong.
Hãy tha thứ cho anh nếu em biết cho anh vẫn ôm mãi mối tình trong xanh của đôi mình...."

• Xem: Các trường hợp phải chịu án cấm vô hạn

Ân xá thường dùng cho các thành viên bị cấm vô hạn. Đối với thành viên bị cấm có thời hạn mặc nhiên họ tự quay lại. Do đó, ân xá áp dụng cho tình huống án cấm nặng nề và bất khả kháng. Đối tượng ân xá có thể là:

• Thành viên nhiều công trạng vướn vào sai phạm.
• Thành viên đóng góp thì ít mà phá hoại thì nhiều nhưng đã có ý định "hoàn lương".
• Thành viên phá hoại nghiêm trọng nhưng muốn "làm lại cuộc đời".
• Thành viên lập lờ, không phá hoại Wikipedia theo cách thông thường mà bị xét gây hại trong sửa đổi nhưng vẫn cố chấp cách sửa đổi dựa trên quan điểm viết bài.
• Các trường hợp khác.

Vấn đề và ý nghĩa

Một tài khoản bị cấm vô hạn chỉ là cách ngăn chặn tạm thời một thành viên khi người đó hoàn toàn có thể quay lại trong một tài khoản mới. Nhưng một số trường hợp cấm vô hạn thường gắn liền với định kiến nặng nề của các bảo quản viên, khiến họ sẽ ra tay cấm vô hạn lần nữa nếu phát giác tài khoản mới là ai trong quá khứ. Như thế, án vô hạn thường rất nguy hại bởi nó sẽ phong ấn vĩnh viễn một thành viên. Và điều này khó vượt qua bởi phạm vi hoạt động yêu thích, cũng như cá tính thành viên sớm muộn sẽ lộ ra. Một ân xá sẽ có ý nghĩa đảm bảo cho một sự tha thứ mãi mãi. Để đạt được thành viên cần cam kết hoạt động một cách nghiêm túc để không phải vướn vào án cấm vô hạn lần nữa.

Cựu bảo quản viên TuanUt đã từng nói rằng một thành viên phạm lỗi chịu án nếu vẫn còn nguyện vọng đóng góp, không tái phạm thì sẽ luôn có cơ hội.

Ân xá thể hiện sự cảm thông của cộng đồng đối với thành viên sai phạm phải bị đóng khung trừng phạt bởi quy định. Thông qua ân xá là biện pháp chấp nhận trở lại, bao gồm gỡ cấm tài khoản cũ, nhưng đồng thời kêu gọi một sự thay đổi tốt đẹp. Ân xá thường có giới hạn trong những lỗi lầm mà cộng đồng cho rằng không nguy hại. Việc thông qua một ân xá được nhất trí không chỉ khiến Wikipedia tránh hận thù mà còn giúp thành viên có nhiều đóng góp tiếp tục cống hiến.

Quy định, thủ tục và trình bày

Trên Wikipedia tiếng Việt hiện nay không có quy định nào về ân xá nhưng đã có nhiều tiền lệ về ân xá. Các thành viên trong cộng đồng sẽ đứng ra mở biểu quyết, trình bày các nội dung cần thiết. Có thể trước khi việc được xử lý chính thức một thành viên đi xin sẽ trao đổi với bảo quản viên trước. Thủ tục ân xá chỉ đơn giản là một trang biểu quyết, nơi mà bảo quản viên sẽ dựa vào đó gỡ cấm mà không bị xét nét. Thành viên bị cấm sẽ cam kết hay ít ra là một lời hứa với đông đảo thành viên quan sát. Sau đó, số phận sẽ tùy thuộc vào sự chấp thuận qua từng lá phiếu đồng ý. Tuy nhiên, điều này thường rất khả quan.

Cựu bảo quản viên Alphama từng hướng dẫn Tàn Kiếm nhờ một thành viên đưa vấn đề ân xá ra Tin nhắn cho bảo quản viên, nêu lý do mở khóa "đại loại như có đóng góp, nhân văn, vân vân, mây mây". Trước hướng dẫn nhiệt tình nhưng có vẻ đâm thọt này thành viên tức giận "Mày không phải lươn lẹo. Tao cốc bảo giờ kể công này kia cả."

Khó khăn

Nhiều thành viên e ngại kể cả khi gỡ cấm, thành viên bị cấm có thể sẽ không bao giờ quay lại. Cựu bảo quản viên Alphama từng có ý kiến: "...nếu là tôi bị cấm chắc khó quay lại, vì những người nhiệt tình với Wikipedia thì cái "tự trọng" họ rất cao, có thể vậy".

Một số trường hợp dù cộng đồng rất muốn ân xá nhưng không thể, do có vướn vấp. Lệ Xuân giải thích tài khoản A của cô không thể hưởng ân xá do không thể chứng minh đã không còn share tài khoản. Tuy nhiên, thực tế cô đã được ân xá vì cộng đồng vẫn đón nhận nồng nhiệt sự trở lại của cô.

Nỗ lực xin ân xá Tàn Kiếm của Kateru Zakuro nhận lại nhiều chua cay, đã đi xin còn phải nghe ăn chửi. Theo TUIBAJAVE (10/7/2023): "tính cách của Tàn Kiếm là một tính cách mạnh mẽ, không muốn chịu đựng bất cứ cảm giác ủy mị nào khi đón nhận người khác đi xin xỏ cho mình. Kẻ sa cơ thì thà chết chứ chả cần ai thương hại, đó là lý do phản ứng gay gắt với Kateru Zakuro. Và còn điều khác, Alphama đang cấm cứng ngắt dải IP của Tàn Kiếm, khiến anh ta phẫn nộ vì muốn tạo tài khoản mới quay lại viết bài cũng không được". Người được xin không cần thì bảo quản viên biết phải làm sao?

Một số trường hợp e ngại bảo lãnh xin ân xá như bảo quản viên P.T.Đ, anh đã có chia sẻ vào ngày 22 tháng 12 năm 2022: "Nhớ lại thì tôi cũng là người đã mở cuộc ân xá cho Nguyenquanghai19, tính ra mình đã bao đồng khá nhiều. Qua vụ Nguyenquanghai19, tôi nghĩ mình không phải là người có nhãn quan kém nhìn lầm người, bằng chứng là đã được cộng đồng tin tưởng trao quyền ĐPV. Nhưng từ nay chắc chắn sẽ không quá quan tâm nữa. Nếu cứ tiếp tục thì sẽ bị nghĩ là bao che cho rối, trong khi tôi cũng chống rối tích cực trong thời gian qua."

Đã có trường hợp ân xá chưa được thảo luận và đề xướng, do vướn vấp ít khả năng thành công. Như vụ TuanUt, cựu bảo quản viên này bị cấm vô hạn toàn cầu. Đây là trường hợp chua lè chua lét chưa từng có trong lịch sử bảo quản viên Wikipedia tiếng Việt. Nhưng chua nhất là không một thành viên nào trên Wikipedia tiếng Việt đoái hoài sang tận Meta cầu xin ân xá, hay ít ra xét lại. Do đó, ân xá không đến được với người mà cộng đồng chả ai thèm quan tâm.

Lịch sử ân xá

Ngày 4 tháng 11 năm 2008, cộng đồng thảo luận thông qua ngừng cấm Kayani. Vào thời điểm đó, từ "ân xá" không được dùng, mà là từ "ngừng cấm". Có 5 phiếu đồng ý và người bảo lãnh là bảo quản viên Tmct.

Ngày 15 tháng 2 năm 2017, cộng đồng bỏ phiếu thông qua gỡ cấm DangTungDuong. Vấn đề được khởi xướng bởi thành viên khác cảm kích đóng góp của DangTungDuong mà kêu gọi. Ngày 2 tháng 3 biểu quyết thông qua với 17/17 phiếu thuận.

Ngày 23 tháng 10 năm 2020, Kill-Vearn đệ trình lên Tin nhắn cho bảo quản viên yêu cầu ân xá 4 thành viên bị án cấm vô hạn. Hai người do công trạng to lớn của họ, hai người do chơi chung: A, JohnsonLee01, AFKHaiDang, Autumn VN; nhưng vô ích.

Ngày 31 tháng 10 năm 2020, diễn ra biểu quyết bỏ cấm StorKnows. Kết quả chỉ có 1/5 phiếu đồng ý, và thành viên xin ân xá cũng rút lui. Theo TUIBAJAVE, thành viên này không có đóng góp, chỉ có phá hoại, đó là lý do chẳng có cơ sở tình cảm nào để cộng đồng thiên vị.

Ngày 10 tháng 6 năm 2021, Kateru Zakuro đã trao đổi với Tàn Kiếm xin ân xá cho thành viên này: "Em đã xin ân xá trước thời hạn cho anh, với điều kiện là anh không được vi phạm văn minh lần nào nữa sau khi em yêu cầu ân xá". Nỗ lực xin ân xá này nhận lại những câu chửi thậm tệ. Tàn Kiếm về sau rơi vào vòng xoáy cấm mãi, những cố gắng của Kateru Zakuro lúc đó và nhiều thành viên khác sau đó trở nên vô ích.

Ngày 5 tháng 8 năm 2021, bắt đầu cuộc bỏ phiếu ân xá Nguyenquanghai19. Cuộc biểu quyết cũng là một phần của một chương trình nghị sự lớn hơn, gọi là "Vấn đề "Tránh bị xét nét"". Ngày 15 tháng 8 cộng đồng thông qua với 8/9 phiếu là đồng ý.

Ngày 7 tháng 8 năm 2021, bảo quản viên Alphama đi xin ân xá cho thành viên nhận án cấm có thời hạn là Boyconga278. Nguyentrongphu không đồng ý, kết cục của xin ân xá là thành viên nhận gấp đôi thời gian từ 3 tháng lên 6 tháng cấm.

Ngày 8 tháng 3 năm 2023, cộng đồng bỏ phiếu thông qua gỡ cấm Đại Việt quốc. Ngày 29 tháng 3 biểu quyết thông qua với 16/20 phiếu thuận. Đây cũng là sự kiện rùm beng trong và sau án cấm lớn nhất trong lịch sử.

Sau ân xá

Đã có người "hoàn lương" chịu phân biệt đối xử, như việc bỏ phiếu chống ứng cử chức vụ điều phối viên Nguyenquanghai19 vào tháng 3 năm 2022.

Tmct đã từng đứng ra bảo lãnh cho Kayani, nhưng "ngựa quen đường cũ", "chứng nào tật nấy" vẫn không thay đổi. Do đó, trở thành bảo trì viên đầu tiên bị tổn hại uy tín vì đi bảo lãnh.

Đại Việt quốc là trường hợp được xin ân xá nhưng rồi dẫn đến cuộc cãi vả "long trời lở đất" giữa bảo quản viên đã cấm rồi phải cấm lại và điều phối viên người đã xin gỡ cấm thành công. Việc Đại Việt quốc tái phạm đã khiến điều phối viên bảo lãnh tụt uy tín trong cộng đồng, cho thấy đứng ra "bảo lãnh" thì lãnh đủ.

Ân xá đã bị bỡn cợt bởi thành viên Trieu Thuan Son sau những lần trá hàng và xin ân xá giả dối.

Tham khảo

Nguồn đọc thêm

• Wikipedia:Biểu quyết/Quy định "làm lại từ đầu"
• Wikipedia:Yêu cầu kiểm định tài khoản/Đại Việt quốc
• Wikipedia:Thảo luận cộng đồng/Gỡ cấm cho Đại Việt quốc
• Wikipedia:Tin nhắn cho bảo quản viên/Lưu 2023 3

PHỤ LỤC

<< ...mọi người ơi đi xin mở chuồng cho bé khỉ đi mọi người >>

<< ...sao hả >>

<< ý kiến hay... >>

<< thỏ thấy đúng á... >>

<< đúng là như vậy. hãy để kẻ có công quay lại viết bài, lấy công chuộc tội >>

<< hợp lý >>

<< mở ra rồi nó có đàng hoàng hông chứ, con khỉ này nó con khỉ lắm >>

<< mở đi, khỉ nó bắt chí cho tui, ủa quên cho dự án >>

<< đồng ý hai tay hai chân >>

<< ...ba cái thứ lỗ tai con trâu kệ bà nó, cứu mở chuồng làm gì, cho nó vô hạn luôn cho oy >>

<< ...thứ trâu chó. tao mà gỡ chuồng một cái là biết mặt nha. bà nội cha mày >>

Xem thêm

• Thảo luận Thành viên:Nguyenmy2302, Wikipedia:Biểu quyết/Quy định "làm lại từ đầu".