Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Quản Trọng”

Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào

Nội tuyến

Phiên bản lúc 11:40, ngày 29 tháng 12 năm 2016

Quản Trọng (chữ Hán: 管仲; 725 TCN - 645 TCN), họ Cơ (姬姓), tộc Quản (管氏), tên thực Di Ngô (夷吾), Trọng là biểu tự, thụy hiệu là Kính (敬), đương thời hay gọi Quản Tử (管子), là một chính trị gia, nhà quân sự và nhà tư tưởng Trung Quốc thời Xuân Thu.

Ông được Bảo Thúc Nha (鲍叔牙) tiến cử, Tề Hoàn công phong ông làm Tể tướng. Ông nổi tiếng với chiến lược không đánh mà thắng mà người Trung Hoa gọi là Diễn biến hòa bình, đó là tấn công bằng mưu trí, trừng phạt và dùng kinh tế để giáo huấn.

Quản Trọng đã hiện đại hóa nước Tề thông qua việc tiến hành rất nhiều cải cách. Về mặt chính trị, ông tập trung hóa quyền lực và phân chia nước thành nhiều làng, mỗi làng tập trung vào một lĩnh vực thương mại riêng. Thay vì dựa vào giai cấp quý tộc để thu thuế như truyền thống trước kia, ông áp dụng tiền thuế trực tiếp tới mỗi đơn vị làng xã. Ông cũng phát triển một biện pháp lựa chọn người tài mới và có hiệu quả hơn. Dưới thời Quản Trọng, nước Tề chuyển từ chế độ quan liêu quý tộc sang chế độ quan liêu chuyên nghiệp. Quản Trọng cũng đề xuất nhiều cải cách kinh tế quan trọng. Ông đưa ra một biểu thuế thống nhất. Ông cũng sử dụng nguồn lực nhà nước để khuyến khích sản xuất muối và sắt; các nhà sử học thường cho Quản Trọng là người đề xướng ra sự độc quyền nhà nước về hai mặt hàng này.

Khi ông làm Tể tướng, nước Tề trở thành nước hùng mạnh nhất và Tề Hoàn công được tôn làm đứng đầu Ngũ bá.

Điển cố

Quảng Trọng người Toánh Thượng (颍上; nay là huyện Toánh Thượng, tỉnh An Huy), là hậu duệ của Chu Mục vương. Cha ông là Quản Nghiêm.

Quản Trọng gia cảnh bần khố, được Bảo Thúc Nha phát hiện tài năng, được mời vào triều làm đại phu, phò tá Công tử Củ (公子纠), còn Bảo Thúc Nha phò tá Công tử Tiểu Bạch.

Lúc đó nước Tề rất loạn, sau khi Tề Tương công bị Liên Xưng (連稱) và Quản Chí Phụ (管至父) sát hại, Tề Vô Tri tiếm vị, các Công tử đều lánh nạn sang các nước khác để chờ thời cơ. Quản Trọng hộ tống Công tử Củ tới nước Lỗ, còn Bảo Thúc Nha hộ tống Công tử Tiểu Bạch tới nước Lã (hay nước Cử nếu theo tiểu thuyết lịch sử Đông Chu liệt quốc của Phùng Mộng Long).

Không lâu nước Tề bạo loạn, Vô Tri bị giết, nước Tề rơi vào tình thế không vua. Công tử Củ và Công tử Tiểu Bạch được tin liền lên đường về nước để cướp ngôi. Khi hai đoàn gặp nhau trên đường, Quản Trọng muốn để Công tử Củ làm vua nên đã bắn một phát tên vào Tiểu Bạch, Tiểu Bạch giả chết rồi vào kinh đô làm vua, tức Tề Hoàn công.

Khi lên được ngôi vị, Tề Hoàn công liền bảo nước Lỗ giết Công tử Củ và bắt giam Quản Trọng. Tề Hoàn công muốn Bảo Thúc Nha làm Thừa tướng, giúp ông quản lý đất nước. Bảo Thúc Nha cho rằng mình không có năng lực làm Thừa tướng, ông dốc sức tiến cử Quản Trọng đang bị giam ở nước Lỗ. Tề Hoàn công nói rằng: "Người này bắn ta một tên, mối thù này ta chưa quên, mũi tên ta vẫn còn giữ, làm sao có thể dùng hắn được? Đợi hắn về đây, ta sẽ xé hắn ra trăm nghìn mảnh". Bảo Thúc Nha đáp "Dĩ nhiên vì Công tử Củ, ông ta đã bắn bệ hạ, bây giờ nếu bệ hạ trọng dụng ông, ông sẽ vì bệ hạ mà đem mũi tên đó bắn cả thiên hạ!".

Tề Hoàn công rất khâm phục Quản Trọng, hơn nữa ông còn rất thẳng thắn, ông nói với Quản Trọng rằng: "Trẫm có tật hơi thích nữ sắc, điều này có tai hại gì đối với quốc gia không?".

Quản Trọng trả lời: "Không, ham mê nữ sắc không gây tai hại gì cho quốc gia, không nghe lời khuyên của những bậc thánh hiền mới có hại cho quốc gia và thiên hạ"

Câu nói nổi tiếng

Quản Trọng trong sách Quản Tử, có nói:

Nhứt niên chi kế mạc như thụ cốc,

Thập niên chi kế mạc như thụ mộc.

Chung thân chi kế mạc như thụ nhơn,

Nhứt thu nhứt hoạch giả, cốc dã.

Nhứt thu thập hoạch giả, mộc dã,

Nhứt thu bách hoạch giả, nhơn dã.

Tạm dịch:

Kế một năm, chi bằng trồng lúa,

Kế 10 năm, chi bằng trồng cây.

Kế trọn đời, chi bằng trồng người,

Trồng một, gặt một, ấy là lúa.

Trồng một, gặt mười, ấy là cây,

Trồng một, gặt trăm, ấy là người.

Về ý cuối này, xem thêm ý của Lã Bất Vi trong việc gả Triệu Cơ cho Tần Tử Sở.

Sinh ra ta ấy là cha mẹ, mà hiểu biết ta thì trong đời chỉ có một Bảo Thúc Nha mà thôi

Đánh giá

Trong thiên Hiến Vấn của sách Luận ngữ, Khổng Tử nói về Quản Trọng:

"Con người này ư ? Vua nước Tề lấy ấp Biền có ba trăm nhà của Bá Thị thưởng công cho Quản Trọng. Bá Thị phải ăn uống đạm bạc suốt đời mà không hề oán hận"^[1]"

Tử Lộ hỏi Khổng Tử: "Tề Hoàn Công giết em là công tử Củ. Thiệu Hốt vì việc này đã tự sát, còn Quản Trọng không tự sát. Như vậy Quản Trọng không được xem là người có nhân chăng ?".

Khổng Tử nói: "Tề Hoàn công nhiều lần triệu tập chư hầu mà không dùng đến binh lực. Đó là nhờ công sức của Quản Trọng. Như thế còn ai nhân bằng ?"^[2].

Tham khảo

^ Tứ thư, Nhà xuất bản Quân đội Nhân dân, Hà Nội, 2003, trang 398
^ Tứ thư, Nhà xuất bản Quân đội Nhân dân, Hà Nội, 2003, trang 405

Sử ký - Quản Yến liệt truyện
Tứ thư, Nhà xuất bản Quân đội Nhân dân, Hà Nội, 2003

Liên kết ngoài

[1] Tứ thư, Nhà xuất bản Quân đội Nhân dân, Hà Nội, 2003, trang 398

[2] Tứ thư, Nhà xuất bản Quân đội Nhân dân, Hà Nội, 2003, trang 405

[1]

[2]

@@ Dòng 1: / Dòng 1: @@
 {{bài cùng tên|Quản trọng (định hướng)}}
 [[Tập tin:Qihuangongguanzhong.jpg|nhỏ|phải|300px|[[Tề Hoàn công]] và Quản Trọng]]
 '''Quản Trọng''' ([[chữ Hán]]: 管仲; [[725 TCN]] - [[645 TCN]]), [[họ Cơ]] (姬姓), [[tộc Quản]] (管氏), tên thực '''Di Ngô''' (夷吾), '''Trọng''' là [[biểu tự]], [[thụy hiệu]] là '''Kính''' (敬), đương thời hay gọi '''Quản Tử''' (管子), là một [[chính trị gia]], [[nhà quân sự]] và [[nhà tư tưởng]] [[Trung Quốc]] thời [[Xuân Thu]].
 Ông được [[Bảo Thúc Nha]] (鲍叔牙) tiến cử, [[Tề Hoàn công]] phong ông làm [[Tể tướng]]. Ông nổi tiếng với chiến lược không đánh mà thắng mà [[người Hoa|người Trung Hoa]] gọi là [[Diễn biến hòa bình]], đó là tấn công bằng mưu trí, trừng phạt và dùng [[kinh tế]] để [[giáo huấn]].
 Quản Trọng đã [[hiện đại hóa]] nước [[Tề (nước)|Tề]] thông qua việc tiến hành rất nhiều [[đổi mới|cải cách]]. Về mặt [[chính trị]], ông [[tập trung hóa]] [[quyền lực]] và phân chia nước thành nhiều [[làng]], mỗi làng tập trung vào một lĩnh vực [[thương mại]] riêng. Thay vì dựa vào [[giai cấp quý tộc]] để thu [[thuế]] như truyền thống trước kia, ông áp dụng tiền thuế trực tiếp tới mỗi đơn vị làng xã. Ông cũng phát triển một biện pháp lựa chọn người tài mới và có hiệu quả hơn. Dưới thời Quản Trọng, nước Tề chuyển từ [[chế độ quan liêu quý tộc]] sang [[chế độ quan liêu chuyên nghiệp]]. Quản Trọng cũng đề xuất nhiều [[cải cách kinh tế]] quan trọng. Ông đưa ra một [[biểu thuế]] thống nhất. Ông cũng sử dụng [[nguồn lực nhà nước]] để khuyến khích [[sản xuất]] [[muối]] và [[sắt]]; các [[nhà sử học]] thường cho Quản Trọng là người đề xướng ra sự [[độc quyền (kinh tế)|độc quyền]] nhà nước về hai mặt hàng này.
 Khi ông làm Tể tướng, nước Tề trở thành nước hùng mạnh nhất và [[Tề Hoàn công]] được tôn làm đứng đầu [[Ngũ bá]].
@@ Dòng 14: / Dòng 14: @@
 Quản Trọng gia cảnh bần khố, được [[Bảo Thúc Nha]] phát hiện tài năng, được mời vào triều làm đại phu, phò tá [[Công tử Củ]] (公子纠), còn Bảo Thúc Nha phò tá [[Tề Hoàn công|Công tử Tiểu Bạch]].
 Lúc đó nước Tề rất loạn, sau khi [[Tề Tương công]] bị [[Liên Xưng]] (連稱) và [[Quản Chí Phụ]] (管至父) sát hại, [[Tề Vô Tri]] tiếm vị, các Công tử đều lánh nạn sang các nước khác để chờ thời cơ. Quản Trọng hộ tống [[Công tử Củ]] tới [[nước Lỗ]], còn Bảo Thúc Nha hộ tống Công tử Tiểu Bạch tới [[nước Lã]] (hay [[Cử (nước)|nước Cử]] nếu theo tiểu thuyết lịch sử [[Đông Chu liệt quốc]] của [[Phùng Mộng Long]]).
 Không lâu nước Tề bạo loạn, Vô Tri bị giết, nước Tề rơi vào tình thế không vua. Công tử Củ và Công tử Tiểu Bạch được tin liền lên đường về nước để cướp ngôi. Khi hai đoàn gặp nhau trên đường, Quản Trọng muốn để Công tử Củ làm vua nên đã bắn một phát tên vào Tiểu Bạch, Tiểu Bạch giả chết rồi vào kinh đô làm vua, tức [[Tề Hoàn công]].
 Khi lên được ngôi vị, Tề Hoàn công liền bảo nước Lỗ giết Công tử Củ và bắt giam Quản Trọng. Tề Hoàn công muốn Bảo Thúc Nha làm [[Thừa tướng]], giúp ông quản lý đất nước. Bảo Thúc Nha cho rằng mình không có năng lực làm Thừa tướng, ông dốc sức tiến cử Quản Trọng đang bị giam ở nước Lỗ. Tề Hoàn công nói rằng: ''"Người này bắn ta một tên, mối thù này ta chưa quên, mũi tên ta vẫn còn giữ, làm sao có thể dùng hắn được? Đợi hắn về đây, ta sẽ xé hắn ra trăm nghìn mảnh"''. Bảo Thúc Nha đáp ''"Dĩ nhiên vì Công tử Củ, ông ta đã bắn bệ hạ, bây giờ nếu bệ hạ trọng dụng ông, ông sẽ vì bệ hạ mà đem mũi tên đó bắn cả thiên hạ!"''.
@@ Dòng 22: / Dòng 22: @@
 Tề Hoàn công rất khâm phục Quản Trọng, hơn nữa ông còn rất thẳng thắn, ông nói với Quản Trọng rằng: ''"Trẫm có tật hơi thích nữ sắc, điều này có tai hại gì đối với quốc gia không?"''.
 Quản Trọng trả lời: ''"Không, ham mê nữ sắc không gây tai hại gì cho quốc gia, không nghe lời khuyên của những bậc thánh hiền mới có hại cho quốc gia và thiên hạ"''
 == Câu nói nổi tiếng ==