Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Phonon”

Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào

Nội tuyến

Bản mới nhất lúc 08:55, ngày 28 tháng 1 năm 2024

Minh họa lan truyền của chế độ dao động trên tinh thể.

Trong vật lý học, một phonon là một collective excitation có đặc tính lượng tử của chế độ dao động trên cấu trúc tinh thể tuần hoàn và đàn hồi của các chất rắn. Đây là một loại quasiparticle.^[1]^[a]

Phonon có vai trò quan trọng trong vật lý chất rắn, giải thích nhiều tính chất vật lý của các chất rắn, như độ dẫn nhiệt và độ dẫn điện.

Hạt phonon là miêu tả của cơ học lượng tử về một dạng dao động, gọi là chế độ cơ bản trong cơ học cổ điển, trong đó mọi vị trí của mạng tinh thể đều dao động với cùng tần số. Mọi dao động bất kỳ trong mạng tinh thể đều có thể coi như sự chồng chập của các dao động cơ bản này (thông qua phân tích Fourier). Chế độ cơ bản được coi là các hiện tượng sóng trong cơ học cổ điển, nhưng thể hiện tính chất như hạt cơ bản trong cơ học lượng tử, theo lưỡng tính sóng hạt của vật chất.

Chữ phonon có nguồn gốc từ tiếng Hy Lạp φωνή (phonē), nghĩa là âm thanh, vì các phonon ở bước sóng dài chính là sự lan truyền của âm thanh. Khái niệm phonon lần đầu tiên được đề xuất bởi nhà vật lý Nga Igor Tamm. Ở một số tài liệu tiếng Việt cũ, phonon được dịch là thanh tử.

Xem thêm[sửa | sửa mã nguồn]

Ghi chú[sửa | sửa mã nguồn]

^ Quasiparticle: một khái niệm dùng để mô tả hành vi tập thể của một nhóm hạt khiến chúng hoạt động như một hạt đơn lẻ.

Tham khảo[sửa | sửa mã nguồn]

^ Schwabl, Franz (2008). Advanced Quantum Mechanics (ấn bản 4). Springer. tr. 253. ISBN 978-3-540-85062-5.

Bài viết về chủ đề vật lý này vẫn còn sơ khai. Bạn có thể giúp Wikipedia mở rộng nội dung để bài được hoàn chỉnh hơn.

[2] Quasiparticle: một khái niệm dùng để mô tả hành vi tập thể của một nhóm hạt khiến chúng hoạt động như một hạt đơn lẻ.

[1] Schwabl, Franz (2008). Advanced Quantum Mechanics (ấn bản 4). Springer. tr. 253. ISBN 978-3-540-85062-5.

[1]

[a]

@@ Dòng 1: / Dòng 1: @@
 [[Tập tin:1D normal modes (280 kB).gif|nhỏ|275px|Minh họa lan truyền của chế độ dao động trên tinh thể.]]
 {{Vật lý vật chất ngưng tụ}}
+{{Confused|Photon}}
-Trong [[vật lý học]], một '''phonon''' là một [[giả hạt]] (hay chuẩn hạt) có đặc tính [[cơ học lượng tử|lượng tử]] của [[chế độ dao động]] trên cấu trúc [[tinh thể]] tuần hoàn và đàn hồi của các [[chất rắn]].
+Trong [[vật lý học]], một '''phonon''' là một [[collective excitation]] có đặc tính [[cơ học lượng tử|lượng tử]] của [[chế độ dao động]] trên cấu trúc [[tinh thể]] tuần hoàn và đàn hồi của các [[chất rắn]]. Đây là một loại [[quasiparticle]].<ref>{{cite book|first=Franz |last=Schwabl |title=Advanced Quantum Mechanics |edition=4th |publisher=Springer |date=2008 |page=253 |isbn=978-3-540-85062-5}}</ref>{{efn|''Quasiparticle'': một khái niệm dùng để mô tả hành vi tập thể của một nhóm hạt khiến chúng hoạt động như một hạt đơn lẻ.}}
 Phonon có vai trò quan trọng trong [[vật lý chất rắn]], giải thích nhiều tính chất vật lý của các chất rắn, như [[độ dẫn nhiệt]] và [[dẫn điện|độ dẫn điện]].
@@ Dòng 7: / Dòng 9: @@
 Hạt phonon là miêu tả của [[cơ học lượng tử]] về một dạng [[dao động]], gọi là [[chế độ cơ bản]] trong [[cơ học cổ điển]], trong đó mọi vị trí của mạng tinh thể đều dao động với cùng [[tần số]]. Mọi dao động bất kỳ trong mạng tinh thể đều có thể coi như sự [[nguyên lý chồng chập|chồng chập]] của các dao động cơ bản này (thông qua [[phân tích Fourier]]). Chế độ cơ bản được coi là các hiện tượng [[chuyển động sóng|sóng]] trong cơ học cổ điển, nhưng thể hiện tính chất như [[hạt cơ bản]] trong cơ học lượng tử, theo [[lưỡng tính sóng-hạt|lưỡng tính sóng hạt]] của [[vật chất]].
-Chữ ''phonon'' có nguồn gốc từ [[tiếng Hy Lạp]] ''φωνή'' (phonē), nghĩa là ''âm thanh'', vì các phonon ở [[bước sóng]] dài chính là sự lan truyền của [[âm thanh]]. Khái niệm phonon lần đầu tiên được đề xuất bởi nhà vật lý Nga [[Igor Tamm]]. Ở một số tài liệu tiếng Việt cũ, phonon được dịch là thanh tử.
+Chữ ''phonon'' có nguồn gốc từ [[tiếng Hy Lạp]] ''φωνή'' (phonē), nghĩa là ''âm thanh'', vì các phonon ở [[bước sóng]] dài chính là sự lan truyền của [[âm thanh]]. Khái niệm phonon lần đầu tiên được đề xuất bởi nhà vật lý Nga [[Igor Tamm]]. Ở một số tài liệu tiếng Việt cũ, phonon được dịch là ''thanh tử''.
 ==Xem thêm==
@@ Dòng 13: / Dòng 15: @@
 * [[Fracton]]
 * [[Độ dẫn nhiệt]]
+== Ghi chú ==
+<references group="lower-alpha"/>
 ==Tham khảo==
 {{tham khảo}}
-{{sơ khai vật lý}}
+{{Sơ khai vật lý}}
 {{Thanh chủ đề|Vật lý}}
 {{Hạt cơ bản}}
 {{Kiểm soát tính nhất quán}}
-[[Thể loại:Giả hạt]]
 [[Thể loại:Boson]]