Tiếng Adygea

Tiếng Adygea
Tây Circassia
кӏахыбзэ
Sử dụng tại	Nga (bao gồm Circassia: Adygea)
Tổng số người nói	575.900
Dân tộc	người Circassia
Phân loại	Tây Bắc Kavkaz Circassia Tiếng Adygea
Hệ chữ viết	chữ Kirin chữ Latinh chữ Ả Rập chữ Gruzia
Địa vị chính thức
Ngôn ngữ chính thức tại	Adygea
Ngôn ngữ thiểu số được công nhận tại	Israel Jordan Syria
Mã ngôn ngữ
ISO 639-2	ady
ISO 639-3	ady
Glottolog	adyg1241
Phân bố tiếng Adygea ở Adygea, Nga (2002)

Tiếng Adygea (/ˈædɪɡeɪ/ hay /ˌɑːdɪˈɡeɪ/; tiếng Adygea: Адыгабзэ, chuyển tự Adygabzæ) còn được gọi là tiếng Tây Circassia (tiếng Adygea: КӀахыбзэ, chuyển tự K’axybzæ), là một trong hai ngôn ngữ chính thức ở Cộng hòa Adygea (Liên bang Nga), ngôn ngữ còn lại là tiếng Nga.

Có khoảng 128.000 người nói tiếng Adygea ở Nga, hầu hết đều là người bản ngữ. Tổng cộng, có khoảng 300.000 người nói trên toàn thế giới. Cộng đồng nói tiếng Adygea lớn nhất là ở Thổ Nhĩ Kỳ, được nói bởi cộng đồng di cư hậu Chiến tranh Nga-Circassia (khoảng năm 1763-1864). Thêm vào đó, tiếng Adyghe được nói bởi Cherkesogai ở Krasnodar Krai.

Tiếng Adygea thuộc ngữ hệ Tây Bắc Kavkaz. Tiếng Kabardia (còn được gọi là tiếng Đông Circassia) là một "họ hàng" rất gần, được một số người coi là phương ngữ của tiếng Adygea; hoặc của một ngôn ngữ Circassia lớn hơn. Tiếng Ubykh, tiếng Abkhaz và tiếng Abaza có mối quan hệ xa hơn với tiếng Adygea.

Ngôn ngữ này được chuẩn hóa sau Cách mạng Tháng Mười năm 1917. Từ năm 1936, chữ Kirin được sử dụng để viết tiếng Adygea. Trước đó, một bảng chữ cái dựa trên chữ Ả Rập đã được sử dụng cùng với chữ Latinh. Trong những năm gần đây, một dạng chữ viết Latinh mới đã được phát minh nhằm tìm cách đưa vào các âm vị từ tất cả các phương ngữ Adygea và Kabardia, cũng như các ngôn ngữ Bắc Kavkaz khác.

Hệ thống chữ viết

Tiếng Adygea hiện đại sử dụng bảng chữ cái Kirin với việc bổ sung của kí tự ⟨Ӏ⟩ (palochka). Trước đây, bảng chữ cái tiếng Ả Rập (trước 1927) và Latinh (1927-38) từng được sử dụng.

• 
  Bảng chữ cái Ả Rập được sử dụng trước năm 1927
• 
  Bảng chữ cái Latinh được sử dụng từ 1927-38
• 
  Bảng chữ cái Latinh được sử dụng từ 1927-38
• 
  So sánh bảng chữ cái Latinh và Kirin
• 
  Bảng chữ cái Latinh tiếng Adygea
• 
  Bảng chữ cái Ả Rập tiếng Adygea

Xem thêm

• Adyge mak ', tờ báo chính tiếng Adygea

Liên kết ngoài

• Grammar of the Circassian Language Lưu trữ 2021-01-31 tại Wayback Machine. Useful site to learn the Adyghe grammar.
• Louis Loewe (1854). A dictionary of the Circassian language, English-Circassian-Turkish. George Bell.
• Adyghe alphabet, Omniglot.
• “Adyghe transliteration schemes” (PDF)..
• Adyghe sample, Language Museum.
• Learning Adyghe resource.
• Learn Circassian, International Centre for Circassian Studies (ICCS).
• Rferl North Caucasus Radio.
• Adyghe transliteration tool.
• Ancient Adyghe Abkhaz–Abaza Ubykh alphabet.
• How to count in Adyghe language.
• Adyghe language dictionary.
• Recordings of Adyghe language