Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Nguyễn Đình Kiên”

Thêm liên kết
Bách khoa toàn thư mở Wikipedia
Duyệt lịch sử tương tác
← Thay đổi trước
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
Trực quanMã wiki
Thẻ: Twinkle Sửa đổi di động Sửa đổi từ trang di động Sửa đổi di động nâng cao
n clean up
 
(Không hiển thị 18 phiên bản của 6 người dùng ở giữa)
Dòng 1: Dòng 1:
'''Nguyễn Đình Kiên''' ([[1879]] – [[1942]]), hiệu '''Hi Cao''', tên thường gọi là '''Tú Kiên''', là một nhà thơ, nhà cách mạng Việt Nam, một trong những thành viên sáng lập tổ chức [[Tân Việt Cách mệnh Đảng|Tân Việt (Tân Việt Cách mạng Đảng)]].
<!-- Vui lòng không xóa hoặc thay đổi tin nhắn xóa bài này (AfD) cho đến khi cuộc thảo luận đã kết thúc. -->
{{Afd/dated|trang=Nguyễn Đình Kiên|ngày=17|tháng=tháng 1|năm=2022|đã thế=rồi}}
<!-- Sau khi biểu quyết được đóng lại, xin vui lòng đặt trên trang thảo luận: {{Đã biểu quyết giữ|1=Wikipedia:Biểu quyết xoá bài/Nguyễn Đình Kiên}} -->
<!-- Kết thúc tin nhắn xóa bài (AfD), vui lòng sửa đổi sau dòng này -->
{{Nhiều vấn đề|{{dnb}}{{thiếu nguồn gốc}}{{cần biên tập}}}}
'''Nguyễn Đình Kiên''' ([[1879]] - [[1942]]), hiệu '''Hi Cao''' tên thường gọi là '''Tú Kiên.


==Tiểu sử==
== Thân thế ==
Nguyễn Đình Kiên sinh năm 1879 (có tài liệu ghi là 1882<ref name="baotanglichsu">{{chú thích web|url=https://baotanglichsu.vn/vi/Articles/3097/14671/cach-djay-88-nam-7-1925-7-2013-thanh-lap-hoi-phuc-viet.html|tiêu đề=Cách đây 88 năm (7/1925 – 7/2013)-Thành lập Hội Phục Việt.|tác giả=Huệ|tác giả 2=Chính|website=Bảo tàng Lịch sử Quốc gia|url lưu trữ=https://web.archive.org/web/20220118211945/https://baotanglichsu.vn/vi/Articles/3097/14671/cach-djay-88-nam-7-1925-7-2013-thanh-lap-hoi-phuc-viet.html|ngày lưu trữ=2022-01-18|url-status=live|ngày=2022-01-22|nhà xuất bản=|ngày truy cập=2022-01-22|ngôn ngữ=vi}}</ref>) trong một gia đình Nho học, quê ở xã Sơn Hòa, huyện [[Hương Sơn]], tỉnh [[Hà Tĩnh]], nay là xã [[An Hòa Thịnh]].<ref name="sknc">{{chú thích web|url=http://sknc.qdnd.vn/nhan-vat/mot-nha-cach-mang-tien-boi-con-it-duoc-biet-den-500827|tiêu đề=Một nhà cách mạng tiền bối còn ít được biết đến|tác giả=Phạm Quang Đẩu|website=Nguyệt san Sự kiện và Nhân chứng|url lưu trữ=https://web.archive.org/web/20220118115835/http://sknc.qdnd.vn/nhan-vat/mot-nha-cach-mang-tien-boi-con-it-duoc-biet-den-500827|ngày lưu trữ=2022-01-18|url-status=live|ngày=2018-01-08|nhà xuất bản=|ngày truy cập=2022-01-18|ngôn ngữ=vi}}</ref>
Ông sinh năm [[1879]] tại làng [[Sơn Tân]] huyện [[Hương Sơn]] tỉnh [[Nghệ An]],(nay thuộc huyện [[Hương Sơn]],tỉnh [[Hà Tĩnh]]. Thưở nhỏ ông theo học khoa cử,nhưng khuynh hướng về học thực nghiệp,mở mang dân trí,dân sinh,dân quyền...
==Hoạt động==
Năm [[Mậu Thân]] năm [[1908]] ông cùng các chiến sĩ yêu nước tham gia [[Phong trào Duy Tân]] ở [[Nghệ An]],[[Hà Tĩnh]] trong tổ chức"Minh xã"(khác với "ám xã"của [[Phan Bội Châu]] triêu dương với [[Ngô Đức Kế]],[[Đặng Nguyên Cẩn]]...
Tháng 6 năm [[1908]] phong trào bị Pháp khủng bố trắng,ông bị Nam triều bắt kết án chung thân,đày [[Côn Đảo]] một thời gian dài.
Năm [[1917]],ông cùng 5 bạn tù là [[Trần Hoành]],[[Nguyễn Kim Đài]] và 2 thường phạm khác dùng bè gỗ vượt [[Côn Đảo]].Bè của ông và các bạn lênh đênh trên biển 6 ngày.
Năm [[1926]],ông được [[Pháp]] trả tự do về sống tại quê nhà,đến năm [[1928]] ông tham gia cùng [[Lê Văn Huân]] thành lập đảng Phục Việt sau đổi tên là Tân Việt với chức vụ phó đảng,đảng trưởng là [[Lê Văn Huân]] sau khi đảng bị vỡ,ông bị bắt cùng một lần với đảng
trưởng [[Lê Văn Huân]] giam tại khám lớn [[Sài Gòn]] mãi đến năm [[1933]] mới được trả tự do.
⚫
==Qua đời==
Năm [[1942]] ông mất lúc 63 tuổi,sau một hồi ông được ra tù và trả tự do.
⚫
==Vinh danh==
Tại [[Ấp 2]], [[Tân Nhựt]], [[Bình Chánh]], [[Thành phố Hồ Chí Minh]], có con đường mang tên ông.{{fact}}


Năm 1906 thời vua [[Thành Thái]], ông đỗ [[Sinh đồ|Tú tài]], vì thế được gọi là Tú Kiên.<ref name="sknc"/>
{{Chưa phân loại|date=tháng 1/2022}}

==Tham khảo==
⚫
== Cuộc đời ==
⚫
{{tham khảo}}
Sau khi đỗ đạt, ông kết thân với một số [[sĩ phu]] có tư tưởng yêu nước ở [[xứ Nghệ]] như [[Đặng Nguyên Cẩn]], [[Lê Văn Huân]] (Giải Huân), [[Đặng Văn Bá]], [[Phạm Văn Thản]] (em trai [[Phạm Văn Ngôn]]),...<ref name="sknc"/> Bấy giờ, [[Phong trào giải phóng dân tộc Việt Nam (1885–1945)|phong trào giải phóng dân tộc ở Việt Nam]] được chia thành hai xu thế: Xu hướng bạo động do [[Phan Bội Châu]] (được gọi là "[[Phong trào Đông Du|Ám xã]]") và xu hướng cải cách của [[Phan Châu Trinh]] (được gọi là "[[Phong trào Duy Tân|Minh xã]]").<ref>{{chú thích web|url=https://thanhnien.vn/tinh-ban-chung-ky-ba-nha-cua-phan-chau-trinh-va-phan-boi-chau-post1049345.html|tiêu đề=Tình bạn 'Chung Kỳ, Bá Nha' của Phan Châu Trinh và Phan Bội Châu|tác giả=Nguyễn Quang Diệu|website=Báo Thanh niên|url lưu trữ=https://web.archive.org/web/20211104035400/https://thanhnien.vn/tinh-ban-chung-ky-ba-nha-cua-phan-chau-trinh-va-phan-boi-chau-post1049345.html|ngày lưu trữ=2021-11-04|url-status=live|ngày=2021-03-24|nhà xuất bản=|ngày truy cập=2022-01-22|ngôn ngữ=vi}}</ref> Tú Kiên tham gia các phong trào đấu tranh của "Minh xã" (phong trào Duy tân), gia nhập Triều Dương thương quán của [[Ngô Đức Kế]] và [[Đặng Nguyên Cẩn]] ở [[Vinh]].<ref name="sknc"/>
{{sơ khai}}

Năm 1908, Tú Kiên ủng hộ cuộc [[Phong trào chống sưu thuế Trung Kỳ 1908|đấu tranh chống sưu thuế]] ở Hà Tĩnh do [[Nguyễn Hàng Chi]] và [[Trịnh Khắc Lập]] dẫn đầu. Sau đó, Triều Dương thương quán gặp sự đàn áp của thực dân Pháp, ông cùng Ngô Đức Kế, Đặng Nguyên Cẩn, Lê Văn Huân,... bị bắt giữ rồi bị đi đày ở [[Côn Đảo|đảo Côn Lôn]]. Đầu năm 1918, Tú Kiên cùng hai bạn tù Cửu Cai ([[Trần Hoành]]), Kim Đài (Nguyễn Kim Đài) và hai thường phạm khác đóng bè vượt ngục. Sau sáu ngày đêm trên biển, bè dạt vào Hàm Tân.<ref name="sknc"/> Sau khi lên bờ, Tú Kiên được một đồng chí cũ là [[Nguyễn Hữu Hoàn]] (cha của [[Nguyễn Ngu Í]]) và Tri huyện [[Hàm Tân]] là [[Lương Trọng Hối]] giúp đỡ, dẫn ra [[Phan Thiết]] rồi sang [[Quảng Châu]] (Trung Quốc) tìm Phan Bội Châu.<ref name="baobinhthuan">{{chú thích web|url=https://baobinhthuan.com.vn/cach-viet-chu-moi-cua-nha-van-nguien-ngu-i-17772.html|tiêu đề=Cách viết chữ mới của nhà văn Nguiễn Ngu Í|tác giả=Phan Chính|website=Báo Bình Thuận|url lưu trữ=https://web.archive.org/web/20220118123310/https://baobinhthuan.com.vn/cach-viet-chu-moi-cua-nha-van-nguien-ngu-i-17772.html|ngày lưu trữ=2022-01-22|url-status=live|ngày=2017-12-05|nhà xuất bản=|ngày truy cập=2022-01-22|ngôn ngữ=vi}}</ref><ref>{{chú thích web|url=http://cadn.com.vn/news/75_198445_du-thao-de-an-dat-doi-ten-duong-va-cong-trinh-cong-cong-tren-dia-ban-da-nang-nam-2018.aspx|tiêu đề=Dự thảo đề án đặt, đổi tên đường và công trình công cộng trên địa bàn Đà Nẵng năm 2018|tác giả=|website=Công an Đà Nẵng Online|url lưu trữ=https://web.archive.org/web/20181126185650/http://cadn.com.vn/news/75_198445_du-thao-de-an-dat-doi-ten-duong-va-cong-trinh-cong-cong-tren-dia-ban-da-nang-nam-2018.aspx|ngày lưu trữ=2018-11-26|url-status=live|ngày=2018-11-20|nhà xuất bản=|ngày truy cập=2022-01-22|ngôn ngữ=vi}}</ref> Do bị [[Phan Bá Ngọc]] bán đứng, ông bị mật thám Pháp bắt giữ rồi đưa về [[Hà Nội]], lưu đày Côn Lôn.<ref name="sknc"/> Cùng tình cảnh với Tú Kiên là Cửu Cai, bị bắt khi vào Sài Gòn và lại đi đày ở Côn Lôn.<ref>{{chú thích web|url=https://huecity.gov.vn/Du-khach/Thong-tin-ten-duong-pho/pid/3765/cid/428?tid=Tran-Hoanh.html|tiêu đề=Trần Hoành|tác giả=|website=Cổng thông tin điện tử Thành phố Huế|url lưu trữ=https://web.archive.org/web/20220122095353/https://huecity.gov.vn/Du-khach/Thong-tin-ten-duong-pho/pid/3765/cid/428?tid=Tran-Hoanh.html|ngày lưu trữ=2022-01-22|url-status=live|ngày=|nhà xuất bản=|ngày truy cập=2022-01-22|ngôn ngữ=vi}}</ref> Nguyễn Hữu Hoàn cũng vì vụ việc này mà bị bắt và đi đày ở Lao Bảo.<ref name="baobinhthuan"/>

Năm 1924, ông ra tù, bắt liên lạc với các đồng chí cũ từng bị đi đày như Ngô Đức Kế, Lê Văn Huân và các nhà giáo như [[Trần Mộng Bạch|Trần Đình Thanh]], [[Tôn Quang Phiệt]]. Ngày 14 tháng 7 năm 1925, nhóm cựu tù chính trị do Lê Văn Huân và Nguyễn Đình Kiên làm đại biểu, cùng với tổ chức Việt Nam nghĩa đoàn (đại diện là Tôn Quang Phiệt, Trần Đình Thanh, [[Phan Kiêm Huy]], [[Trần Phú]], [[Ngô Đức Diễn]]) đã tuyên bố thành lập Hội Phục Việt ở [[núi Quyết]] ([[Bến Thủy]], [[Nghệ An]]).<ref name="baotanglichsu"/><ref>{{chú thích web|url=https://tienphong.vn/cong-lao-to-lon-hy-sinh-tham-lang-post135426.tpo|tiêu đề=Trần Đình Thanh – thủ lĩnh tân Việt cách mạng Đảng: Công lao to lớn, hy sinh thầm lặng|tác giả=Võ Minh Châu|website=Báo Tiền phong|url lưu trữ=https://web.archive.org/web/20220122094307/https://tienphong.vn/cong-lao-to-lon-hy-sinh-tham-lang-post135426.tpo|ngày lưu trữ=2022-01-22|url-status=live|ngày=2008-08-31|nhà xuất bản=|ngày truy cập=2022-01-22|ngôn ngữ=vi}}</ref><ref>{{chú thích web|url=https://baokhanhhoa.vn/ban-doc-viet/201802/can-co-ngoi-truong-mang-ten-ngo-duc-dien-8068367/|tiêu đề=Cần có ngôi trường mang tên Ngô Đức Diễn|tác giả=Lê Quân|website=Báo Khánh Hòa điện tử|url lưu trữ=https://web.archive.org/web/20180201164804/https://baokhanhhoa.vn/ban-doc-viet/201802/can-co-ngoi-truong-mang-ten-ngo-duc-dien-8068367/|ngày lưu trữ=2018-02-01|url-status=live|ngày=2018-02-01|nhà xuất bản=|ngày truy cập=2022-01-18|ngôn ngữ=vi}}</ref> Tháng 12, do tham gia đấu tranh đòi thả Phan Bội Châu, bộ phận Hội Phục Việt ở [[Trung Kỳ]] đổi tên thành Hưng Nam, sau đó là Việt Nam Cách mệnh đảng, Việt Nam cách mạng đồng chí hội rồi cuối cùng là Tân Việt Cách mạng Đảng (gọi tắt là Tân Việt).<ref name="baotanglichsu"/>

Năm 1927, Nguyễn Đình Kiên vào nam xây dựng tổ chức, cùng [[Hà Huy Tập]] thành lập Kỳ bộ [[Nam Kỳ]] của Tân Việt, do ông làm Bí thư Kỳ bộ và Hà Huy Tập làm Thư ký.<ref name="baohatinh">{{chú thích web|url=https://baohatinh.vn/xay-dung-dang/dong-chi-ha-huy-tap-voi-viec-tuyen-truyen-giac-ngo-cach-mang-trong-doi-ngu-cong-nhan-giao-vien/209650.htm|tiêu đề=Đồng chí Hà Huy Tập với việc tuyên truyền, giác ngộ cách mạng trong đội ngũ công nhân, giáo viên|tác giả=P.V|website=Báo Hà Tĩnh|url lưu trữ=https://web.archive.org/web/20210408025054/https://baohatinh.vn/xay-dung-dang/dong-chi-ha-huy-tap-voi-viec-tuyen-truyen-giac-ngo-cach-mang-trong-doi-ngu-cong-nhan-giao-vien/209650.htm|ngày lưu trữ=2021-04-08|url-status=live|ngày=2021-04-08|nhà xuất bản=|ngày truy cập=2022-01-19|ngôn ngữ=vi}}</ref><ref>{{chú thích web|url=https://hatinh.dcs.vn/thong-tin-tu-tuong-so-36-37-thang-02032016/news/ha-huy-tap-nguoi-chien-si-cong-san-kien-cuong-nha-hoat-dong-cach-mang-sac-sao-cu.html|tiêu đề=Hà Huy Tập - Người chiến sĩ cộng sản kiên cường, nhà hoạt động cách mạng sắc sảo của Đảng ta|tác giả=Lê Văn Yên|website=Cổng thông tin Đảng bộ tỉnh Hà Tĩnh|url lưu trữ=https://web.archive.org/web/20220118115827/https://hatinh.dcs.vn/thong-tin-tu-tuong-so-36-37-thang-02032016/news/ha-huy-tap-nguoi-chien-si-cong-san-kien-cuong-nha-hoat-dong-cach-mang-sac-sao-cu.html|ngày lưu trữ=2022-01-18|url-status=live|ngày=2016-02-06|nhà xuất bản=|ngày truy cập=2022-01-18|ngôn ngữ=vi}}</ref> Trong thời gian này, căn nhà của ông ở Sài Gòn là cơ sở liên lạc của các thành viên trong Tân Việt.<ref>{{chú thích web|url=https://tinhuykhanhhoa.vn/tin-chi-tiet/id/158/Chuong-I---Cuoc-van-dong-thanh-lap-Dang-bo-Dang-Cong-san-Viet-Nam-tinh-Khanh-Hoa|tiêu đề=Chương I - Cuộc vận động thành lập Đảng bộ Đảng Cộng sản Việt Nam tỉnh Khánh Hòa|tác giả=|website=Tỉnh ủy Khánh Hòa|url lưu trữ=https://web.archive.org/web/20180728112253/https://tinhuykhanhhoa.vn/tin-chi-tiet/id/158/Chuong-I---Cuoc-van-dong-thanh-lap-Dang-bo-Dang-Cong-san-Viet-Nam-tinh-Khanh-Hoa|ngày lưu trữ=2018-07-28|url-status=live|ngày=2018-01-30|nhà xuất bản=|ngày truy cập=2022-01-18|ngôn ngữ=vi}}</ref> Đầu năm 1928, ông cùng Hà Huy Tập và [[Đào Xuân Mai]] đại diện cho Kỳ bộ Nam Kỳ tham dự Hội nghị toàn quốc Việt Nam cách mạng Đảng ở huyện [[Đức Thọ]] ([[Hà Tĩnh]]). Hội nghị bàn việc hợp nhất Tân Việt (lúc này vẫn gọi là Việt Nam Cách mạng Đảng) với [[Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên]], nhưng cuối cùng chưa đi đến thống nhất.<ref name="baohatinh"/>

Tháng 12 năm 1929, các thành viên có thiên hướng chủ nghĩa cộng sản trong Tân Việt tổ chức Đại hội trên [[sông La]] ([[Yên Hồ|Yên Hồ, Đức Thọ]]) để cải tổ Tân Việt thành [[Đông Dương Cộng sản Liên đoàn]]. Tuy nhiên, do bị lộ nên toàn bộ thành viên tham gia Đại hội đều bị bắt. Dù không tham dự, nhưng do bị thực dân Pháp xác định là "lãnh tụ tinh thần" của Đông Dương Cộng sản Liên đoàn nên Nguyễn Đình Kiên lại bị bắt và giam giữ ở [[Khám Lớn Sài Gòn|Khám lớn Sài Gòn]].<ref name="sknc"/>

Năm 1942 (có nguồn ghi là 1941<ref name="baotanglichsu"/>), ông mất do bệnh nặng sau khi ra tù, thọ 63 tuổi.<ref name="sknc"/>

== Gia đình ==
Hai ông Nguyễn Đình Kiên và Lê Văn Huân là thông gia. Con trai cả của Tú Kiên là [[Nguyễn Đình Đoàn]] cưới bà [[Lê Thị Tửu]], con gái của Giải Huân. Ông Nguyễn Đình Đoàn cũng tham gia Tân Việt và là bạn của [[Võ Nguyên Giáp]]; hai vợ chống đều tham gia phong trào [[Xô Viết Nghệ Tĩnh|Xô viết Nghệ Tĩnh]]. Con trai thứ là [[Nguyễn Đình Điền]] làm Giám đốc Công an [[Quân khu 3, Quân đội nhân dân Việt Nam|Liên khu 3]] sau Cách mạng tháng Tám. Con trai út là [[Nguyễn Đình Diên]], từng làm Phó Vụ trưởng thuộc [[Bộ Khoa học và Công nghệ Việt Nam|Ủy ban Khoa học và Kỹ thuật Nhà nước]].<ref name="sknc"/>

Nguyễn Đình Kiên còn là anh em cọc chèo với nhà thơ [[Đinh Nho Huề]]. Hai anh em nhà thơ [[Quỳnh Dao (nhà thơ)|Quỳnh Dao (Đinh Nho Diệm)]] và Giáo sư [[Đinh Phạm Thái]] gọi ông Nguyễn Đình Kiên bằng dượng.<ref name="sknc"/>

⚫
== Vinh danh ==
Tên của ông được đặt cho một con đường ở [[Thành phố Hồ Chí Minh]], đi qua xã [[Tân Nhựt]] (huyện [[Bình Chánh]]) và phường [[Tân Tạo A]] (quận [[Bình Tân (quận)|Bình Tân]]).<ref>{{chú thích web|url=https://www.antv.gov.vn/tin-tuc/xa-hoi/tphcm-mua-lon-gay-toc-mai-do-cay-230733.html|tiêu đề=TP.HCM: Mưa lớn gây tốc mái, đổ cây|tác giả=BT|website=ANTV - Truyền hình công an nhân dân|url lưu trữ=https://web.archive.org/web/20180528075729/https://www.antv.gov.vn/tin-tuc/xa-hoi/tphcm-mua-lon-gay-toc-mai-do-cay-230733.html|ngày lưu trữ=2018-05-28|url-status=live|ngày=2018-05-28|nhà xuất bản=|ngày truy cập=2022-01-18|ngôn ngữ=vi}}</ref>

== Chú thích ==
⚫
{{tham khảo|30em}}

== Liên kết ngoài ==
* [http://baochi.nlv.gov.vn/baochi/cgi-bin/baochi?a=d&d=UyRi19790202.1.3&e=-------vi-20--1--img-txIN------ Sài Gòn Giải phóng, Số 1152, 2 Tháng Hai 1979]

{{thời gian sống|sinh=1879|mất=1942}}

[[Thể loại:Người Nghệ An]]
[[Thể loại:Nhà cách mạng Việt Nam]]
[[Thể loại:Tân Việt Cách mệnh Đảng]]
[[Thể loại:Sinh đồ Việt Nam]]
[[Thể loại:Nhà thơ Việt Nam thời Pháp thuộc]]
[[Thể loại:Nhà Nho Việt Nam]]

Bản mới nhất lúc 18:57, ngày 6 tháng 1 năm 2023

Nguyễn Đình Kiên (1879 – 1942), hiệu Hi Cao, tên thường gọi là Tú Kiên, là một nhà thơ, nhà cách mạng Việt Nam, một trong những thành viên sáng lập tổ chức Tân Việt (Tân Việt Cách mạng Đảng).

Thân thế[sửa | sửa mã nguồn]

Nguyễn Đình Kiên sinh năm 1879 (có tài liệu ghi là 1882[1]) trong một gia đình Nho học, quê ở xã Sơn Hòa, huyện Hương Sơn, tỉnh Hà Tĩnh, nay là xã An Hòa Thịnh.[2]

Năm 1906 thời vua Thành Thái, ông đỗ Tú tài, vì thế được gọi là Tú Kiên.[2]

Cuộc đời[sửa | sửa mã nguồn]

Sau khi đỗ đạt, ông kết thân với một số sĩ phu có tư tưởng yêu nước ở xứ Nghệ như Đặng Nguyên Cẩn, Lê Văn Huân (Giải Huân), Đặng Văn Bá, Phạm Văn Thản (em trai Phạm Văn Ngôn),...[2] Bấy giờ, phong trào giải phóng dân tộc ở Việt Nam được chia thành hai xu thế: Xu hướng bạo động do Phan Bội Châu (được gọi là "Ám xã") và xu hướng cải cách của Phan Châu Trinh (được gọi là "Minh xã").[3] Tú Kiên tham gia các phong trào đấu tranh của "Minh xã" (phong trào Duy tân), gia nhập Triều Dương thương quán của Ngô Đức Kế và Đặng Nguyên Cẩn ở Vinh.[2]

Năm 1908, Tú Kiên ủng hộ cuộc đấu tranh chống sưu thuế ở Hà Tĩnh do Nguyễn Hàng Chi và Trịnh Khắc Lập dẫn đầu. Sau đó, Triều Dương thương quán gặp sự đàn áp của thực dân Pháp, ông cùng Ngô Đức Kế, Đặng Nguyên Cẩn, Lê Văn Huân,... bị bắt giữ rồi bị đi đày ở đảo Côn Lôn. Đầu năm 1918, Tú Kiên cùng hai bạn tù Cửu Cai (Trần Hoành), Kim Đài (Nguyễn Kim Đài) và hai thường phạm khác đóng bè vượt ngục. Sau sáu ngày đêm trên biển, bè dạt vào Hàm Tân.[2] Sau khi lên bờ, Tú Kiên được một đồng chí cũ là Nguyễn Hữu Hoàn (cha của Nguyễn Ngu Í) và Tri huyện Hàm Tân là Lương Trọng Hối giúp đỡ, dẫn ra Phan Thiết rồi sang Quảng Châu (Trung Quốc) tìm Phan Bội Châu.[4][5] Do bị Phan Bá Ngọc bán đứng, ông bị mật thám Pháp bắt giữ rồi đưa về Hà Nội, lưu đày Côn Lôn.[2] Cùng tình cảnh với Tú Kiên là Cửu Cai, bị bắt khi vào Sài Gòn và lại đi đày ở Côn Lôn.[6] Nguyễn Hữu Hoàn cũng vì vụ việc này mà bị bắt và đi đày ở Lao Bảo.[4]

Năm 1924, ông ra tù, bắt liên lạc với các đồng chí cũ từng bị đi đày như Ngô Đức Kế, Lê Văn Huân và các nhà giáo như Trần Đình Thanh, Tôn Quang Phiệt. Ngày 14 tháng 7 năm 1925, nhóm cựu tù chính trị do Lê Văn Huân và Nguyễn Đình Kiên làm đại biểu, cùng với tổ chức Việt Nam nghĩa đoàn (đại diện là Tôn Quang Phiệt, Trần Đình Thanh, Phan Kiêm Huy, Trần Phú, Ngô Đức Diễn) đã tuyên bố thành lập Hội Phục Việt ở núi Quyết (Bến Thủy, Nghệ An).[1][7][8] Tháng 12, do tham gia đấu tranh đòi thả Phan Bội Châu, bộ phận Hội Phục Việt ở Trung Kỳ đổi tên thành Hưng Nam, sau đó là Việt Nam Cách mệnh đảng, Việt Nam cách mạng đồng chí hội rồi cuối cùng là Tân Việt Cách mạng Đảng (gọi tắt là Tân Việt).[1]

Năm 1927, Nguyễn Đình Kiên vào nam xây dựng tổ chức, cùng Hà Huy Tập thành lập Kỳ bộ Nam Kỳ của Tân Việt, do ông làm Bí thư Kỳ bộ và Hà Huy Tập làm Thư ký.[9][10] Trong thời gian này, căn nhà của ông ở Sài Gòn là cơ sở liên lạc của các thành viên trong Tân Việt.[11] Đầu năm 1928, ông cùng Hà Huy Tập và Đào Xuân Mai đại diện cho Kỳ bộ Nam Kỳ tham dự Hội nghị toàn quốc Việt Nam cách mạng Đảng ở huyện Đức Thọ (Hà Tĩnh). Hội nghị bàn việc hợp nhất Tân Việt (lúc này vẫn gọi là Việt Nam Cách mạng Đảng) với Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên, nhưng cuối cùng chưa đi đến thống nhất.[9]

Tháng 12 năm 1929, các thành viên có thiên hướng chủ nghĩa cộng sản trong Tân Việt tổ chức Đại hội trên sông La (Yên Hồ, Đức Thọ) để cải tổ Tân Việt thành Đông Dương Cộng sản Liên đoàn. Tuy nhiên, do bị lộ nên toàn bộ thành viên tham gia Đại hội đều bị bắt. Dù không tham dự, nhưng do bị thực dân Pháp xác định là "lãnh tụ tinh thần" của Đông Dương Cộng sản Liên đoàn nên Nguyễn Đình Kiên lại bị bắt và giam giữ ở Khám lớn Sài Gòn.[2]

Năm 1942 (có nguồn ghi là 1941[1]), ông mất do bệnh nặng sau khi ra tù, thọ 63 tuổi.[2]

Gia đình[sửa | sửa mã nguồn]

Hai ông Nguyễn Đình Kiên và Lê Văn Huân là thông gia. Con trai cả của Tú Kiên là Nguyễn Đình Đoàn cưới bà Lê Thị Tửu, con gái của Giải Huân. Ông Nguyễn Đình Đoàn cũng tham gia Tân Việt và là bạn của Võ Nguyên Giáp; hai vợ chống đều tham gia phong trào Xô viết Nghệ Tĩnh. Con trai thứ là Nguyễn Đình Điền làm Giám đốc Công an Liên khu 3 sau Cách mạng tháng Tám. Con trai út là Nguyễn Đình Diên, từng làm Phó Vụ trưởng thuộc Ủy ban Khoa học và Kỹ thuật Nhà nước.[2]

Nguyễn Đình Kiên còn là anh em cọc chèo với nhà thơ Đinh Nho Huề. Hai anh em nhà thơ Quỳnh Dao (Đinh Nho Diệm) và Giáo sư Đinh Phạm Thái gọi ông Nguyễn Đình Kiên bằng dượng.[2]

Vinh danh[sửa | sửa mã nguồn]

Tên của ông được đặt cho một con đường ở Thành phố Hồ Chí Minh, đi qua xã Tân Nhựt (huyện Bình Chánh) và phường Tân Tạo A (quận Bình Tân).[12]

Chú thích[sửa | sửa mã nguồn]

  1. ^ a b c d Huệ; Chính (22 tháng 1 năm 2022). “Cách đây 88 năm (7/1925 – 7/2013)-Thành lập Hội Phục Việt”. Bảo tàng Lịch sử Quốc gia. Lưu trữ bản gốc ngày 18 tháng 1 năm 2022. Truy cập ngày 22 tháng 1 năm 2022.
  2. ^ a b c d e f g h i j Phạm Quang Đẩu (8 tháng 1 năm 2018). “Một nhà cách mạng tiền bối còn ít được biết đến”. Nguyệt san Sự kiện và Nhân chứng. Lưu trữ bản gốc ngày 18 tháng 1 năm 2022. Truy cập ngày 18 tháng 1 năm 2022.
  3. ^ Nguyễn Quang Diệu (24 tháng 3 năm 2021). “Tình bạn 'Chung Kỳ, Bá Nha' của Phan Châu Trinh và Phan Bội Châu”. Báo Thanh niên. Lưu trữ bản gốc ngày 4 tháng 11 năm 2021. Truy cập ngày 22 tháng 1 năm 2022.
  4. ^ a b Phan Chính (5 tháng 12 năm 2017). “Cách viết chữ mới của nhà văn Nguiễn Ngu Í”. Báo Bình Thuận. Lưu trữ bản gốc ngày 22 tháng 1 năm 2022. Truy cập ngày 22 tháng 1 năm 2022.
  5. ^ “Dự thảo đề án đặt, đổi tên đường và công trình công cộng trên địa bàn Đà Nẵng năm 2018”. Công an Đà Nẵng Online. 20 tháng 11 năm 2018. Lưu trữ bản gốc ngày 26 tháng 11 năm 2018. Truy cập ngày 22 tháng 1 năm 2022.
  6. ^ “Trần Hoành”. Cổng thông tin điện tử Thành phố Huế. Lưu trữ bản gốc ngày 22 tháng 1 năm 2022. Truy cập ngày 22 tháng 1 năm 2022.
  7. ^ Võ Minh Châu (31 tháng 8 năm 2008). “Trần Đình Thanh – thủ lĩnh tân Việt cách mạng Đảng: Công lao to lớn, hy sinh thầm lặng”. Báo Tiền phong. Lưu trữ bản gốc ngày 22 tháng 1 năm 2022. Truy cập ngày 22 tháng 1 năm 2022.
  8. ^ Lê Quân (1 tháng 2 năm 2018). “Cần có ngôi trường mang tên Ngô Đức Diễn”. Báo Khánh Hòa điện tử. Lưu trữ bản gốc ngày 1 tháng 2 năm 2018. Truy cập ngày 18 tháng 1 năm 2022.
  9. ^ a b P.V (8 tháng 4 năm 2021). “Đồng chí Hà Huy Tập với việc tuyên truyền, giác ngộ cách mạng trong đội ngũ công nhân, giáo viên”. Báo Hà Tĩnh. Lưu trữ bản gốc ngày 8 tháng 4 năm 2021. Truy cập ngày 19 tháng 1 năm 2022.
  10. ^ Lê Văn Yên (6 tháng 2 năm 2016). “Hà Huy Tập - Người chiến sĩ cộng sản kiên cường, nhà hoạt động cách mạng sắc sảo của Đảng ta”. Cổng thông tin Đảng bộ tỉnh Hà Tĩnh. Lưu trữ bản gốc ngày 18 tháng 1 năm 2022. Truy cập ngày 18 tháng 1 năm 2022.
  11. ^ “Chương I - Cuộc vận động thành lập Đảng bộ Đảng Cộng sản Việt Nam tỉnh Khánh Hòa”. Tỉnh ủy Khánh Hòa. 30 tháng 1 năm 2018. Lưu trữ bản gốc ngày 28 tháng 7 năm 2018. Truy cập ngày 18 tháng 1 năm 2022.
  12. ^ BT (28 tháng 5 năm 2018). “TP.HCM: Mưa lớn gây tốc mái, đổ cây”. ANTV - Truyền hình công an nhân dân. Lưu trữ bản gốc ngày 28 tháng 5 năm 2018. Truy cập ngày 18 tháng 1 năm 2022.

Liên kết ngoài[sửa | sửa mã nguồn]

Lấy từ “https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Nguyễn_Đình_Kiên&oldid=69544237”