Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Hoa loa kèn vằn”

Bách khoa toàn thư mở Wikipedia
Duyệt lịch sử tương tác
← Thay đổi trướcThay đổi sau →
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
Trực quanMã wiki
Không có tóm lược sửa đổi
Thẻ: Sửa đổi di động Sửa đổi từ trang di động Sửa đổi di động nâng cao
n clean up using AWB
Dòng 15: Dòng 15:
|synonyms_ref = <ref name=wcsp>[https://wcsp.science.kew.org/namedetail.do?name_id=279922 ], World Checklist of Selected Plant Families, Kew Gardens</ref>
|synonyms_ref = <ref name=wcsp>[https://wcsp.science.kew.org/namedetail.do?name_id=279922 ], World Checklist of Selected Plant Families, Kew Gardens</ref>
|}}
|}}
'''Hoa loa kèn vằn''' ([[danh pháp hai phần]]: ''Lilium lancifolium'') hay '''quyển đơn'''<ref>[http://www.botanyvn.com/cnt.asp?param=edir&v=Lilium%20lancifolium&list=species Trung tâm Dữ liệu Thực vật Việt Nam]</ref> là một loài [[thực vật có hoa]] trong họ [[Liliaceae]], còn có các tên gọi ''hổ bì bách hợp''（{{lang-en|tiger lily}}), ''bách hợp [[Nghi Hưng, Vô Tích|Nghi Hưng]]'', ''bách hợp [[Thái Hồ]]'', ''bách hợp [[Hồ Châu]]'', '' bách hợp [[Long Sơn, Tương Tây|Long Sơn]]'', ''đảo thuỳ liên'', ''dược bách hợp'', ''khổ bách hợp'', ''hoàng bách hợp''.
'''Hoa loa kèn vằn''' ([[danh pháp hai phần]]: ''Lilium lancifolium'') hay '''quyển đơn'''<ref>[http://www.botanyvn.com/cnt.asp?param=edir&v=Lilium%20lancifolium&list=species Trung tâm Dữ liệu Thực vật Việt Nam]</ref> là một loài [[thực vật có hoa]] trong họ [[Liliaceae]], còn có các tên gọi ''hổ bì bách hợp''（{{lang-en|tiger lily}}), ''bách hợp [[Nghi Hưng, Vô Tích|Nghi Hưng]]'', ''bách hợp [[Thái Hồ]]'', ''bách hợp [[Hồ Châu]]'', '' bách hợp [[Long Sơn, Tương Tây|Long Sơn]]'', ''đảo thuỳ liên'', ''dược bách hợp'', ''khổ bách hợp'', ''hoàng bách hợp''.


Nó có nguồn gốc từ Giang Tô, Chiết Giang, An Huy, Giang Tây, Hồ Nam, Hồ Bắc, Quảng Tây, Tứ Xuyên, Trùng Khánh, Thanh Hải, Tây Tạng, Cam Túc, Thiểm Tây, Sơn Tây, Hà Nam, Hà Bắc, Bắc Kinh, Sơn Đông, Cát Lâm, và Bán đảo Triều Tiên và Nhật Bản.<ref>{{Cite web|title=卷丹''Lilium tigrinum''|url=http://www.iplant.cn/info/%E5%8D%B7%E4%B8%B9?t=z|accessdate=2020-01-17|author=|date=|format=|work=iPlant.cn 植物智——中国植物物种信息系统|publisher=Phòng thí nghiệm hệ thống và thực vật học tiến hóa, Viện thực vật học, Viện khoa học Trung Quốc|language=}}</ref>
Nó có nguồn gốc từ Giang Tô, Chiết Giang, An Huy, Giang Tây, Hồ Nam, Hồ Bắc, Quảng Tây, Tứ Xuyên, Trùng Khánh, Thanh Hải, Tây Tạng, Cam Túc, Thiểm Tây, Sơn Tây, Hà Nam, Hà Bắc, Bắc Kinh, Sơn Đông, Cát Lâm, và Bán đảo Triều Tiên và Nhật Bản.<ref>{{chú thích web|title=卷丹''Lilium tigrinum''|url=http://www.iplant.cn/info/%E5%8D%B7%E4%B8%B9?t=z|accessdate = ngày 17 tháng 1 năm 2020 |author=|date=|format=|work=iPlant.cn 植物智——中国植物物种信息系统|publisher=Phòng thí nghiệm hệ thống và thực vật học tiến hóa, Viện thực vật học, Viện khoa học Trung Quốc|language=}}</ref>


[[Thân hành]] của hoa là thực phẩm và dược liệu quan trọng, cùng tên với hoa lan châu bách hợp (兰州百合) và long nha bách hợp (龙牙百合).<ref>{{Cite web|title=【药材辨识】百合，你买对了吗？|url=http://www.sohu.com/a/337250577_394947|accessdate=2020-01-17|author=Trần Huy (陈辉), Trương Thu Hà (张秋霞)|date=2019-08-28|format=|work=Sohu|publisher=Yangcheng Evening News |language=en}}</ref>
[[Thân hành]] của hoa là thực phẩm và dược liệu quan trọng, cùng tên với hoa lan châu bách hợp (兰州百合) và long nha bách hợp (龙牙百合).<ref>{{chú thích web|title=【药材辨识】百合，你买对了吗？|url=http://www.sohu.com/a/337250577_394947|accessdate = ngày 17 tháng 1 năm 2020 |author=Trần Huy (陈辉), Trương Thu Hà (张秋霞)|date = ngày 28 tháng 8 năm 2019 |format=|work=Sohu|publisher=Yangcheng Evening News |language=en}}</ref>


Loài này được Thunb. miêu tả khoa học đầu tiên năm 1794.<ref>{{Chú thích web|url=http://www.theplantlist.org/tpl1.1/record/kew-279922| tiêu đề=''Lilium lancifolium''|ngày truy cập = ngày 20 tháng 7 năm 2013 | tác giả 1=The Plant List | năm =2010}}</ref>
Loài này được Thunb. miêu tả khoa học đầu tiên năm 1794.<ref>{{Chú thích web|url=http://www.theplantlist.org/tpl1.1/record/kew-279922| tiêu đề=''Lilium lancifolium''|ngày truy cập = ngày 20 tháng 7 năm 2013 | tác giả 1=The Plant List | năm =2010}}</ref>
Dòng 29: Dòng 29:


;Các tên tiếng La-tinh
;Các tên tiếng La-tinh
Các nhà thực vật trong nhiều năm coi '' L. tigrinum '' (sau [[Ker Gawler]]<ref>[[John Bellenden Ker Gawler|Ker Gawler, J. G.]]; [[John Bellenden|Bellenden, John ]] (1809) "[https://www.biodiversitylibrary.org/page/473123#page/2/mode/1up ''Lilium tigrinum,'' Tiger-spotted Chinese lily]". ''Botanical Magazine'' '''31''': plate 1237ff.</ref>) tên khoa học chính xác cho đến khi xác định rằng tên cũ '' L. lancifolium '' (sau [[Thunberg]]<ref>Thunberg, Carl Peter (1794), [https://www.biodiversitylibrary.org/page/760193#page/369/mode/1up ''Việc giao thương của Hiệp hội Linnean tại London''] '''2''': 333 {{in lang|la}}</ref>) đề cập đến cùng một loài, và sau này trở thành tên được chấp nhận.<ref name=flora-of-northamerica-online/>{{efn|Theo Quy tắc danh pháp quốc tế cho tảo, nấm và thực vật, tên cũ được ưu tiên.}}
Các nhà thực vật trong nhiều năm coi '' L. tigrinum '' (sau [[Ker Gawler]]<ref>[[John Bellenden Ker Gawler|Ker Gawler, J. G.]]; [[John Bellenden|Bellenden, John]] (1809) "[https://www.biodiversitylibrary.org/page/473123#page/2/mode/1up ''Lilium tigrinum,'' Tiger-spotted Chinese lily]". ''Botanical Magazine'' '''31''': plate 1237ff.</ref>) tên khoa học chính xác cho đến khi xác định rằng tên cũ '' L. lancifolium '' (sau [[Thunberg]]<ref>Thunberg, Carl Peter (1794), [https://www.biodiversitylibrary.org/page/760193#page/369/mode/1up ''Việc giao thương của Hiệp hội Linnean tại London''] '''2''': 333 {{in lang|la}}</ref>) đề cập đến cùng một loài, và sau này trở thành tên được chấp nhận.<ref name=flora-of-northamerica-online/>{{efn|Theo Quy tắc danh pháp quốc tế cho tảo, nấm và thực vật, tên cũ được ưu tiên.}}


;Các tên gọi địa phương
;Các tên gọi địa phương
Tên thường gọi của nó là '' 'tiger lily' ''. Mặc dù tên này không rõ ràng đối với một số loài, nhưng được áp dụng chính xác cho riêng loài này.<ref name=flora-of-northamerica-online/>
Tên thường gọi của nó là '' 'tiger lily' ''. Mặc dù tên này không rõ ràng đối với một số loài, nhưng được áp dụng chính xác cho riêng loài này.<ref name=flora-of-northamerica-online/>


Tên thường gọi trong tiếng Nhật {{nihongo|''[[oni]]-yuri''|鬼百合|extra=lit. "quỷ bách hợp"}} nay hầu hết được sử dụng cho loài '' L. lancifolium ''.<ref name=WEP/>{{sfnp|Shimizu|1947|p=55}}<ref name=MAFF-forestry-agency-online/> Tên thay thế {{nihongo|''tengai-yuri''|天蓋百合|extra=lit. "thiên cái bách hợp"}},{{sfnp|Shimizu|1947|p=55}} được ghi chép sớm nhất từ năm 1900, với sự tham khảo từ giống hoa ra hoa kép {{nihongo|''yae-tengai''|八重天蓋|bát trọng thiên cái}},<ref name=inoue/><ref name=shin-shikunshi/> đã trở lại nhiều hơn trong các tác phẩm văn học gần đây.<ref name=makino1949/><ref name=izawa1980/>{{Refn|group="lower-alpha"|Một cuốn sách bằng tiếng Anh năm 1894 không chọn '' tengai '' mà thay vào đó là "ryori-yuri" như một tên gọi khác của '' L. tigrinum ''.<ref name=dai-nihon-nokai/> But {{nihongo|''ryōri-yuri''|料理百合|extra=lit. "liệu lí bách hợp"}} là tên của '' yamayuri '' ('' [[Lilium auratum | L. auratum]] '') theo một cuốn sách tham khảo khác.<ref name=nihon-ruigo-daijiten/>}}
Tên thường gọi trong tiếng Nhật {{nihongo|''[[oni]]-yuri''|鬼百合|extra=lit. "quỷ bách hợp"}} nay hầu hết được sử dụng cho loài '' L. lancifolium ''.<ref name=WEP/>{{sfnp|Shimizu|1947|p=55}}<ref name=MAFF-forestry-agency-online/> Tên thay thế {{nihongo|''tengai-yuri''|天蓋百合|extra=lit. "thiên cái bách hợp"}},{{sfnp|Shimizu|1947|p=55}} được ghi chép sớm nhất từ năm 1900, với sự tham khảo từ giống hoa ra hoa kép {{nihongo|''yae-tengai''|八重天蓋|bát trọng thiên cái}},<ref name=inoue/><ref name=shin-shikunshi/> đã trở lại nhiều hơn trong các tác phẩm văn học gần đây.<ref name=makino1949/><ref name=izawa1980/>{{Refn|group="lower-alpha"|Một cuốn sách bằng tiếng Anh năm 1894 không chọn '' tengai '' mà thay vào đó là "ryori-yuri" như một tên gọi khác của '' L. tigrinum ''.<ref name=dai-nihon-nokai/> But {{nihongo|''ryōri-yuri''|料理百合|extra=lit. "liệu lí bách hợp"}} là tên của '' yamayuri '' ('' [[Lilium auratum|L. auratum]] '') theo một cuốn sách tham khảo khác.<ref name=nihon-ruigo-daijiten/>}}


Một loài cây tên ''on-yuri'' được ghi nhận trong văn học những năm 1900 là {{nihongo|''Kentan''|巻丹|extra=lit. "quyển đan"}},{{Refn|Đã tiết lộ rằng phần củ của giống Kentan này có vị đắng ('' Shin shikunshi ''),}}<ref name=shin-shikunshi/><ref name=nihon-ruigo-daijiten/> giống tên gọi trong tiếng Trung Quốc, {{linktext|卷|丹}} ''quyển đan''.<ref name=WEP/><ref name=flora-of-china-online/>
Một loài cây tên ''on-yuri'' được ghi nhận trong văn học những năm 1900 là {{nihongo|''Kentan''|巻丹|extra=lit. "quyển đan"}},{{Refn|Đã tiết lộ rằng phần củ của giống Kentan này có vị đắng ('' Shin shikunshi ''),}}<ref name=shin-shikunshi/><ref name=nihon-ruigo-daijiten/> giống tên gọi trong tiếng Trung Quốc, {{linktext|卷|丹}} ''quyển đan''.<ref name=flora-of-china-online/><ref name=WEP/>


==Mô tả chung==
==Mô tả chung==
[[File:Lilium lancifolium bulbils2.jpg|thumb|Các mầm non ở kẽ lá cây Lilium lancifolium cho thấy rễ vào cuối mùa hè.]]
[[Tập tin:Lilium lancifolium bulbils2.jpg|thumb|Các mầm non ở kẽ lá cây Lilium lancifolium cho thấy rễ vào cuối mùa hè.]]
Giống như các loài thuộc họ bách hợp, những bông hoa mọc ra trên những thân cây thẳng đứng cao {{convert|80|-|200|cm}} và ra lá hình dao lưỡi chích (lanceolate) dài {{convert|6|-|10|cm}} và rộng {{convert|1|-|2|cm}}. ''Lilium lancifolium'' sinh ra các [[chồi con]] trên không, được gọi là mầm non ở kẻ lá, trong [[nách lá]].<ref name=ohwi/> Mầm non của kẽ lá không phổ biến ở một số loài '' Lilium '' và sinh các cây mới là bản sao của cây ban đầu.<ref name=flora-of-northamerica-online/>
Giống như các loài thuộc họ bách hợp, những bông hoa mọc ra trên những thân cây thẳng đứng cao {{convert|80|-|200|cm}} và ra lá hình dao lưỡi chích (lanceolate) dài {{convert|6|-|10|cm}} và rộng {{convert|1|-|2|cm}}. ''Lilium lancifolium'' sinh ra các [[chồi con]] trên không, được gọi là mầm non ở kẻ lá, trong [[nách lá]].<ref name=ohwi/> Mầm non của kẽ lá không phổ biến ở một số loài '' Lilium '' và sinh các cây mới là bản sao của cây ban đầu.<ref name=flora-of-northamerica-online/>


Dòng 45: Dòng 45:


==Các biến thể==
==Các biến thể==
[[File:Lilium lancifolium 'Flore Pleno' (Double Tiger Lily).jpg|thumb|''Lilium lancifolium'' 'Flore Pleno' (hoa kép)]]
[[Tập tin:Lilium lancifolium 'Flore Pleno' (Double Tiger Lily).jpg|thumb|''Lilium lancifolium'' 'Flore Pleno' (hoa kép)]]


Tên gọi của một số giống tại một số thời điểm là:
Tên gọi của một số giống tại một số thời điểm là:
Dòng 63: Dòng 63:


==Thu hoạch và công dụng==
==Thu hoạch và công dụng==
Loài cây này mọc hoang và hái lấy củ làm thức ăn cho vật nuôi ở châu Á.<ref name=dai-nihon-nokai/> Giống cây trồng 'Splendens' đã giành được Giải thưởng Award of Garden Merit của Hiệp hội Làm vườn Hoàng gia.<ref>{{cite web|title=RHS Plant Selector - ''Lilium lancifolium'' 'Splendens'|url=http://apps.rhs.org.uk/plantselector/plant?plantid=3386|accessdate=26 tháng 6 năm 2013}}</ref>
Loài cây này mọc hoang và hái lấy củ làm thức ăn cho vật nuôi ở châu Á.<ref name=dai-nihon-nokai/> Giống cây trồng 'Splendens' đã giành được Giải thưởng Award of Garden Merit của Hiệp hội Làm vườn Hoàng gia.<ref>{{chú thích web|title=RHS Plant Selector - ''Lilium lancifolium'' 'Splendens'|url=http://apps.rhs.org.uk/plantselector/plant?plantid=3386|accessdate=26 tháng 6 năm 2013}}</ref>


==Tính độc với mèo==
==Tính độc với mèo==
Một nghiên cứu về trường hợp điều trị thành công trên mèo ăn phải loài cây này đã được công bố năm 2007.<ref>Berg, Rebecca IM, Thierry Francey, and Gilad Segev (2007) "[https://www.academia.edu/download/53121064/j.1939-1676.2007.tb03032.x20170514-22472-1g04t1l.pdf Tiêu độc với tổn thương thận cấp tính ở mèo sau khi nhiễm độc hoa loa kèn vằn (Lilium lancifolium)]". ''Tạp chí về Nội khoa Thú y'' '''21'''(4), pp. 857–859.</ref>
Một nghiên cứu về trường hợp điều trị thành công trên mèo ăn phải loài cây này đã được công bố năm 2007.<ref>Berg, Rebecca IM, Thierry Francey, and Gilad Segev (2007) "[https://www.academia.edu/download/53121064/j.1939-1676.2007.tb03032.x20170514-22472-1g04t1l.pdf Tiêu độc với tổn thương thận cấp tính ở mèo sau khi nhiễm độc hoa loa kèn vằn (Lilium lancifolium)]". ''Tạp chí về Nội khoa Thú y'' '''21'''(4), pp. 857–859.</ref>


==Các chú thích==
==Các chú thích==
Dòng 73: Dòng 73:
==Tham khảo==
==Tham khảo==
'''Trích dẫn'''
'''Trích dẫn'''
{{Reflist|30em|refs=
{{tham khảo|30em|refs=
<ref name=aistova>{{citation|last=Aistova |first=Elena |authorlink=<!--Аистова, Елена Васильевна--> |title=Check-list of adventive flora of Amur region |script-title=ru:конспект адвентивной флоры амурской области |journal=Turczaninowia |volume=12 |number=1–2 |year=2009 |url=https://www.researchgate.net/publication/291831551_KONSPEKT_ADVENTIVNOJ_FLORY_AMURSKOJ_OBLASTI_CHECK-LIST_OF_ADVENTIVE_FLORA_OF_AMUR_REGION |page=21 <!--17–40-->}}</ref>
<ref name=aistova>{{citation|last=Aistova |first=Elena |authorlink=<!--Аистова, Елена Васильевна--> |title=Check-list of adventive flora of Amur region |script-title=ru:конспект адвентивной флоры амурской области |journal=Turczaninowia |volume=12 |number=1–2 |year=2009 |url=https://www.researchgate.net/publication/291831551_KONSPEKT_ADVENTIVNOJ_FLORY_AMURSKOJ_OBLASTI_CHECK-LIST_OF_ADVENTIVE_FLORA_OF_AMUR_REGION |page=21 <!--17–40-->}}</ref>


<ref name=czerepanov>Czerepanov, S.K. (1995). [https://books.google.com/books?id=52fdbx9XgC4C&pg=PA308 Vascular Plants of Russia and Adjacent States (The Former USSR): 1-516. Cambridge University Press.</ref>
<ref name=czerepanov>Czerepanov, S.K. (1995). [https://books.google.com/books?id=52fdbx9XgC4C&pg=PA308 Vascular Plants of Russia and Adjacent States (The Former USSR): 1-516. Cambridge University Press.]</ref>


⚫
<ref name=kharkevich>[:ru:Харкевич, Сигизмунд Семёнович |Kharkevich, S.S.] (ed.) (1987). ''Plantae Vasculares Orientalis Extremi Sovietici'' 2: 1-448. Nauka, Leningrad.</ref>
⚫
<ref name=dai-nihon-nokai>{{cite book|author=Dai Nihon Nōkai |author-link=:ja:大日本農会 |title=Useful Plants of Japan Described and Illustrated |publisher=Agricultural Society of Japan<!--or Dai Nihon Nōkai --> |year=1895 |url=https://books.google.com/books?id=g9dBAAAAIAAJ&pg=PA27 |page=27}}</ref>


⚫
<ref name=lim>{{chú thích sách|ref=harv|last=Lim |first=T. K. |authorlink=<!--T. K. Lim -->|title=Edible Medicinal and Non Medicinal Plants: Volume 8, Flowers |place= |publisher=Springer Science & Business |year=2014 |url=https://books.google.com/books?id=-nvGBAAAQBAJ&pg=PA215 |page=215 |isbn=978-9-401-78748-2}}</ref>
<ref name=flora-of-china-online>"[http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=2&taxon_id=240001433 44. Lilium tigrinum Ker Gawler, Bot. Mag. 31: t. 1237. 1809.]", ''Flora of China'' '''24''', p. 146. {{linktext|卷|丹}} ''juan dan''.</ref>
<ref name=flora-of-china-online>"[http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=2&taxon_id=240001433 44. Lilium tigrinum Ker Gawler, Bot. Mag. 31: t. 1237. 1809.]", ''Flora of China'' '''24''', p. 146. {{linktext|卷|丹}} ''juan dan''.</ref>
⚫
<ref name=flora-of-northamerica-online>"[http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=1&taxon_id=200027720 1. Lilium lancifolium Thunberg, Trans. Linn. Soc. London, Bot. 2: 333. 1794.]", ''Flora of North America'', '''26''', p. 178. Tiger lily, lis tigré.</ref>


⚫
<ref name=lee>Lee, W.T. (1996). Lineamenta Florae Koreae: 1-1688. Soul T'ukpyolsi: Ak'ademi Sojok.</ref>
⚫
<ref name=inoue>{{citation|ref=harv|last=Inoue |first=Ryūtarō |author-link=<!--井上竜太郎--> |title=Yuri kagami |script-title=ja:百合鑑 |publisher=Inoue Ryūtarō |year=1894 |url=https://dl.ndl.go.jp/info:ndljp/pid/832642/18 |pages=17–18 |lang=ja}}</ref>


⚫
<ref name=flora-of-northamerica-online>"[http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=1&taxon_id=200027720 1. Lilium lancifolium Thunberg, Trans. Linn. Soc. London, Bot. 2: 333. 1794.]", ''Flora of North America'', '''26''', p. 178. Tiger lily, lis tigré.</ref>
<ref name=izawa1980>{{citation|ref=harv|last=Izawa |first=Bonjin|author-link=:ja:伊沢凡人 |title=Genshoku-ban Nihon yakuyō shokubutsu jiten |script-title=ja:原色版日本薬用植物事典 |publisher=Seibundo Shinkosha <!--誠文堂新光社--> |year=1894 |url= |page=271 |lang=ja}}, "442 oni-yuri (tengai-yuri) (yae-tengai)",[https://ndlonline.ndl.go.jp/#!/detail/R300000001-I000001476392-00 Index] via [[National Diet Library|NDL]]</ref>


<ref name=WEP>{{chú thích sách|ref=harv|last=Wiersema |first=John H. |authorlink=<!--John H. Wiersema--> |last2=León |first2=Blanca |authorlink2=<!--Blanca León -->|title=World Economic Plants: A Standard Reference |place= |publisher=CRC Press |year=1999 |url=https://books.google.com/books?id=AIrNBQAAQBAJ&pg=PA405 |page=405 |isbn=978-0-849-32119-1}}</ref>
⚫
<ref name=kharkevich>[:ru:Харкевич, Сигизмунд Семёнович |Kharkevich, S.S.] (ed.) (1987). ''Plantae Vasculares Orientalis Extremi Sovietici'' 2: 1-448. Nauka, Leningrad.</ref>


⚫
<ref name=MAFF-forestry-agency-online>{{chú thích web|author=((Tohoku Regional Forest Office, Forestry Agency, MAFF)) |authorlink=:ja:東北森林管理局 |title=Angiosperms |script-title=ja:被子植物 |website=Shinrin no ikimono tachi |trans-website=The forests' living things |url=https://www.rinya.maff.go.jp/tohoku/koho/tohoku/3_zukan/1_syokubutsu/3_hishi.html |date=2016 |accessdate = ngày 16 tháng 1 năm 2020 |postscript=:}} "{{lang|ja|鬼百合}}" [[kanji]] form is verified.</ref>
⚫
<ref name=lim>{{cite book|ref=harv|last=Lim |first=T. K. |authorlink=<!--T. K. Lim -->|title=Edible Medicinal and Non Medicinal Plants: Volume 8, Flowers |place= |publisher=Springer Science & Business |year=2014 |url=https://books.google.com/books?id=-nvGBAAAQBAJ&pg=PA215 |page=215 |isbn=978-9-401-78748-2}}</ref>


⚫
<ref name=inoue>{{citation|ref=harv|last=Inoue |first=Ryūtarō |author-link=<!--井上竜太郎--> |title=Yuri kagami |script-title=ja:百合鑑 |publisher=Inoue Ryūtarō |year=1894 |url=https://dl.ndl.go.jp/info:ndljp/pid/832642/18 |pages=17–18 |lang=ja}}</ref>
⚫
<ref name=MAFF-forestry-agency-online>{{cite web|author=((Tohoku Regional Forest Office, Forestry Agency, MAFF)) |authorlink=:ja:東北森林管理局 |title=Angiosperms |script-title=ja:被子植物 |website=Shinrin no ikimono tachi |trans-website=The forests' living things |url=https://www.rinya.maff.go.jp/tohoku/koho/tohoku/3_zukan/1_syokubutsu/3_hishi.html |date=2016 |access-date=2020-01-16 |postscript=:}} "{{lang|ja|鬼百合}}" [[kanji]] form is verified.</ref>

⚫
<ref name=shin-shikunshi>{{harvp|Shin shikunshi|1901}}, [https://dl.ndl.go.jp/info:ndljp/pid/840167/49 pp. 85–86]</ref>


<ref name=makino1949>{{citation|last=Makino |first=Tomitaro |authorlink=Tomitaro Makino<!--牧野富太郎-->|title=Shokubutsu chisiki |script-title=ja:植物知識 |publisher=Aozora Bunko |year=2007 |url=https://www.aozora.gr.jp/cards/001266/files/46821_29301.html}}, electronic edition based on book publ. Kodansha, 1981, 1993, originally published as ''Shiki no hana to kajitsu'' 四季の花と果実, [[Ministry of Communications (Japan)]], 1949</ref>
<ref name=makino1949>{{citation|last=Makino |first=Tomitaro |authorlink=Tomitaro Makino<!--牧野富太郎-->|title=Shokubutsu chisiki |script-title=ja:植物知識 |publisher=Aozora Bunko |year=2007 |url=https://www.aozora.gr.jp/cards/001266/files/46821_29301.html}}, electronic edition based on book publ. Kodansha, 1981, 1993, originally published as ''Shiki no hana to kajitsu'' 四季の花と果実, [[Ministry of Communications (Japan)]], 1949</ref>


<ref name=nihon-ruigo-daijiten>{{citation|last=Shida |first=Gishu |authorlink=:ja:志田義秀 |last2=Saeki |first2=Tsunemaro|authorlink2=<!--佐伯常麿 サエキ, ツネマロ-->|last3=Haga |first3=Yaichi |authorlink3=:ja:芳賀矢一 |title=Yuri |script-title=ja:ゆり【百合】 |work=Nihon ruigo daijiten |script-work=ja:日本類語大辞典 |publisher=Kodansha<!--講談社 --> |year=1909 |url=https://books.google.com/books?id=TIlEAQAAMAAJ&pg=RA5-PA66 |page=1664}}</ref>
<ref name=izawa1980>{{citation|ref=harv|last=Izawa |first=Bonjin|author-link=:ja:伊沢凡人 |title=Genshoku-ban Nihon yakuyō shokubutsu jiten |script-title=ja:原色版日本薬用植物事典 |publisher=Seibundo Shinkosha <!--誠文堂新光社--> |year=1894 |url= |page=271 |lang=ja}}, "442 oni-yuri (tengai-yuri) (yae-tengai)",[https://ndlonline.ndl.go.jp/#!/detail/R300000001-I000001476392-00 Index] via [[National Diet Library|NDL]]</ref>


⚫
<ref name=dai-nihon-nokai>{{chú thích sách|author=Dai Nihon Nōkai |author-link=:ja:大日本農会 |title=Useful Plants of Japan Described and Illustrated |publisher=Agricultural Society of Japan<!--or Dai Nihon Nōkai --> |year=1895 |url=https://books.google.com/books?id=g9dBAAAAIAAJ&pg=PA27 |page=27}}</ref>
⚫
<ref name=lee>Lee, W.T. (1996). Lineamenta Florae Koreae: 1-1688. Soul T'ukpyolsi: Ak'ademi Sojok.</ref>


<ref name=ohwi>{{citation|last=Ohwi|first=Jisaburo |authorlink=Jisaburo Ohwi |editor-last=Meyer |editor-first=Frederick G. |editor-link=<!--Frederick Gustav Meyer--> |editor-last2=Walker |editor-first2=Egbert H. |editor-link2=<!--Egbert Hamilton Walker--> |title=Flora of Japan |place=Washington, D.C. |publisher=Smithsonian Institution |year=1965 |url=https://library.si.edu/digital-library/book/floraofjapaninen00oiji |page=297<!--1-1067--> |archive-url=https://archive.org/details/floraofjapaninen00oiji/page/296 |archivedate=2010-04-23}}</ref>
<ref name=nihon-ruigo-daijiten>{{citation|last=Shida |first=Gishu |authorlink=:ja:志田義秀 |last2=Saeki |first2=Tsunemaro|authorlink2=<!--佐伯常麿 サエキ, ツネマロ-->|last3=Haga |first3=Yaichi |authorlink3=:ja:芳賀矢一 |title=Yuri |script-title=ja:ゆり【百合】 |work=Nihon ruigo daijiten |script-work=ja:日本類語大辞典 |publisher=Kodansha<!--講談社 --> |year=1909 |url=https://books.google.com/books?id=TIlEAQAAMAAJ&pg=RA5-PA66 |page=1664}}</ref>

⚫
<ref name=shin-shikunshi>{{harvp|Shin shikunshi|1901}}, [https://dl.ndl.go.jp/info:ndljp/pid/840167/49 pp. 85–86]</ref>


<ref name=WEP>{{cite book|ref=harv|last=Wiersema |first=John H. |authorlink=<!--John H. Wiersema--> |last2=León |first2=Blanca |authorlink2=<!--Blanca León -->|title=World Economic Plants: A Standard Reference |place= |publisher=CRC Press |year=1999 |url=https://books.google.com/books?id=AIrNBQAAQBAJ&pg=PA405 |page=405 |isbn=978-0-849-32119-1}}</ref>
<ref name=ohwi>{{citation|last=Ohwi|first=Jisaburo |authorlink=Jisaburo Ohwi |editor-last=Meyer |editor-first=Frederick G. |editor-link=<!--Frederick Gustav Meyer--> |editor-last2=Walker |editor-first2=Egbert H. |editor-link2=<!--Egbert Hamilton Walker--> |title=Flora of Japan |place=Washington, D.C. |publisher=Smithsonian Institution |year=1965 |url=https://library.si.edu/digital-library/book/floraofjapaninen00oiji |page=297<!--1-1067--> |archive-url=https://archive.org/details/floraofjapaninen00oiji/page/296 |archivedate = ngày 23 tháng 4 năm 2010}}</ref>
}}
}}


Phiên bản lúc 04:41, ngày 4 tháng 7 năm 2020

Hoa loa kèn vằn
Tiger Lily
Phân loại khoa học edit
Giới: Plantae
nhánh: Tracheophyta
nhánh: Angiospermae
nhánh: Monocots
Bộ: Liliales
Họ: Liliaceae
Chi: Lilium
Loài:
L. lancifolium
Danh pháp hai phần
Lilium lancifolium
Thunb.
Các đồng nghĩa[1]

Hoa loa kèn vằn (danh pháp hai phần: Lilium lancifolium) hay quyển đơn[2] là một loài thực vật có hoa trong họ Liliaceae, còn có các tên gọi hổ bì bách hợp（tiếng Anh: tiger lily), bách hợp Nghi Hưng, bách hợp Thái Hồ, bách hợp Hồ Châu, bách hợp Long Sơn, đảo thuỳ liên, dược bách hợp, khổ bách hợp, hoàng bách hợp.

Nó có nguồn gốc từ Giang Tô, Chiết Giang, An Huy, Giang Tây, Hồ Nam, Hồ Bắc, Quảng Tây, Tứ Xuyên, Trùng Khánh, Thanh Hải, Tây Tạng, Cam Túc, Thiểm Tây, Sơn Tây, Hà Nam, Hà Bắc, Bắc Kinh, Sơn Đông, Cát Lâm, và Bán đảo Triều Tiên và Nhật Bản.[3]

Thân hành của hoa là thực phẩm và dược liệu quan trọng, cùng tên với hoa lan châu bách hợp (兰州百合) và long nha bách hợp (龙牙百合).[4]

Loài này được Thunb. miêu tả khoa học đầu tiên năm 1794.[5]

Phân bố

Phạm vi bản địa của cây bao phủ vùng liên bang Viễn Đông Nga [7][a] tới Nhật Bản và Tibet,[1] một số tỉnh ở Trung Quốc và bán đảo Triều Tiên.[10][11][12] Cây cũng xuất hiện rải rác khi mọc hoang trong vườn ở Bắc Mỹ, đặc biệt là miền đông Hoa Kỳ và đã xâm nhập tại một số bang miền nam như Georgia.[13][14]

Tên gọi

Các tên tiếng La-tinh

Các nhà thực vật trong nhiều năm coi L. tigrinum (sau Ker Gawler[15]) tên khoa học chính xác cho đến khi xác định rằng tên cũ L. lancifolium (sau Thunberg[16]) đề cập đến cùng một loài, và sau này trở thành tên được chấp nhận.[13][b]

Các tên gọi địa phương

Tên thường gọi của nó là 'tiger lily' . Mặc dù tên này không rõ ràng đối với một số loài, nhưng được áp dụng chính xác cho riêng loài này.[13]

Tên thường gọi trong tiếng Nhật oni-yuri (鬼百合? lit. "quỷ bách hợp") nay hầu hết được sử dụng cho loài L. lancifolium .[17][18][19] Tên thay thế tengai-yuri (天蓋百合? lit. "thiên cái bách hợp"),[18] được ghi chép sớm nhất từ năm 1900, với sự tham khảo từ giống hoa ra hoa kép yae-tengai (八重天蓋 bát trọng thiên cái?),[20][21] đã trở lại nhiều hơn trong các tác phẩm văn học gần đây.[22][23][c]

Một loài cây tên on-yuri được ghi nhận trong văn học những năm 1900 là Kentan (巻丹? lit. "quyển đan"),[26][21][25] giống tên gọi trong tiếng Trung Quốc, 卷丹 quyển đan.[11][17]

Mô tả chung

Các mầm non ở kẽ lá cây Lilium lancifolium cho thấy rễ vào cuối mùa hè.

Giống như các loài thuộc họ bách hợp, những bông hoa mọc ra trên những thân cây thẳng đứng cao 80–200 xentimét (31–79 in) và ra lá hình dao lưỡi chích (lanceolate) dài 6–10 xentimét (2,4–3,9 in) và rộng 1–2 xentimét (0,39–0,79 in). Lilium lancifolium sinh ra các chồi con trên không, được gọi là mầm non ở kẻ lá, trong nách lá.[27] Mầm non của kẽ lá không phổ biến ở một số loài Lilium và sinh các cây mới là bản sao của cây ban đầu.[13]

Các bông hoa không có mùi.[27] Mỗi bông hoa kéo nở vài ngày và nếu thụ phấn sẽ tạo ra những quả nang có nhiều hạt mỏng.[13]

Các biến thể

Lilium lancifolium 'Flore Pleno' (hoa kép)

Tên gọi của một số giống tại một số thời điểm là:

  • Lilium lancifolium var. densum W.Bull
  • Lilium tigrinum var. fortunei Standish
  • Lilium tigrinum var. splendens Van Houtte
  • Lilium tigrinum var. flore-pleno auct.
  • Lilium tigrinum var. erectum G.F.Wilson
  • Lilium tigrinum var. plenescens Waugh
  • Lilium lancifolium var. flaviflorum Makino
  • Lilium lancifolium var. fortunei (Standish) V.A.Matthews
  • Lilium lancifolium var. splendens (Van Houtte) V.A.Matthews

Giống hoa kép Lilium tigrinum flore pleno , giống hoa kép, đã được xuất khẩu ra khỏi Nhật Bản bởi nhà thực vật học William Bull kể từ 1869.[28]

Thu hoạch và công dụng

Loài cây này mọc hoang và hái lấy củ làm thức ăn cho vật nuôi ở châu Á.[24] Giống cây trồng 'Splendens' đã giành được Giải thưởng Award of Garden Merit của Hiệp hội Làm vườn Hoàng gia.[29]

Tính độc với mèo

Một nghiên cứu về trường hợp điều trị thành công trên mèo ăn phải loài cây này đã được công bố năm 2007.[30]

Các chú thích

  1. ^ Cf. Czerepanov (1995). p. 308,[8] và Kharkevich, S.S. (ru) (ed.) (1987).[9]
  2. ^ Theo Quy tắc danh pháp quốc tế cho tảo, nấm và thực vật, tên cũ được ưu tiên.
  3. ^ Một cuốn sách bằng tiếng Anh năm 1894 không chọn tengai mà thay vào đó là "ryori-yuri" như một tên gọi khác của L. tigrinum .[24] But ryōri-yuri (料理百合? lit. "liệu lí bách hợp") là tên của yamayuri ( L. auratum ) theo một cuốn sách tham khảo khác.[25]

Tham khảo

Trích dẫn

  1. ^ a b [1], World Checklist of Selected Plant Families, Kew Gardens
  2. ^ Trung tâm Dữ liệu Thực vật Việt Nam
  3. ^ “卷丹Lilium tigrinum”. iPlant.cn 植物智——中国植物物种信息系统. Phòng thí nghiệm hệ thống và thực vật học tiến hóa, Viện thực vật học, Viện khoa học Trung Quốc. Truy cập ngày 17 tháng 1 năm 2020.
  4. ^ Trần Huy (陈辉), Trương Thu Hà (张秋霞) (ngày 28 tháng 8 năm 2019). “【药材辨识】百合，你买对了吗？”. Sohu (bằng tiếng Anh). Yangcheng Evening News. Truy cập ngày 17 tháng 1 năm 2020.
  5. ^ The Plant List (2010). “Lilium lancifolium”. Truy cập ngày 20 tháng 7 năm 2013.
  6. ^ Aistova, Elena (2009), “Check-list of adventive flora of Amur region” конспект адвентивной флоры амурской области, Turczaninowia, 12 (1–2): 21
  7. ^ Ở Viễn Đông Nga, được xác nhận tại Komsomolsk-on-Amur và Okhotina (đảo? Gần Magadan)[6]
  8. ^ Czerepanov, S.K. (1995). Vascular Plants of Russia and Adjacent States (The Former USSR): 1-516. Cambridge University Press.
  9. ^ [:ru:Харкевич, Сигизмунд Семёнович |Kharkevich, S.S.] (ed.) (1987). Plantae Vasculares Orientalis Extremi Sovietici 2: 1-448. Nauka, Leningrad.
  10. ^ Lim, T. K. (2014). Edible Medicinal and Non Medicinal Plants: Volume 8, Flowers. Springer Science & Business. tr. 215. ISBN 978-9-401-78748-2.Quản lý CS1: ref=harv (liên kết)
  11. ^ a b "44. Lilium tigrinum Ker Gawler, Bot. Mag. 31: t. 1237. 1809.", Flora of China 24, p. 146. 卷丹 juan dan.
  12. ^ Lee, W.T. (1996). Lineamenta Florae Koreae: 1-1688. Soul T'ukpyolsi: Ak'ademi Sojok.
  13. ^ a b c d e "1. Lilium lancifolium Thunberg, Trans. Linn. Soc. London, Bot. 2: 333. 1794.", Flora of North America, 26, p. 178. Tiger lily, lis tigré.
  14. ^ Biota of North America Program 2014 county distribution map
  15. ^ Ker Gawler, J. G.; Bellenden, John (1809) "Lilium tigrinum, Tiger-spotted Chinese lily". Botanical Magazine 31: plate 1237ff.
  16. ^ Thunberg, Carl Peter (1794), Việc giao thương của Hiệp hội Linnean tại London 2: 333 (tiếng Latinh)
  17. ^ a b Wiersema, John H.; León, Blanca (1999). World Economic Plants: A Standard Reference. CRC Press. tr. 405. ISBN 978-0-849-32119-1.Quản lý CS1: ref=harv (liên kết)
  18. ^ a b Shimizu (1947), tr. 55.
  19. ^ Tohoku Regional Forest Office, Forestry Agency, MAFF (2016). “Angiosperms” 被子植物. Shinrin no ikimono tachi [The forests' living things]. Truy cập ngày 16 tháng 1 năm 2020: "鬼百合" kanji form is verified.
  20. ^ Inoue, Ryūtarō (1894), Yuri kagami 百合鑑 (bằng tiếng Nhật), Inoue Ryūtarō, tr. 17–18Quản lý CS1: ref=harv (liên kết)
  21. ^ a b Shin shikunshi (1901), pp. 85–86
  22. ^ Makino, Tomitaro (2007), Shokubutsu chisiki 植物知識, Aozora Bunko, electronic edition based on book publ. Kodansha, 1981, 1993, originally published as Shiki no hana to kajitsu 四季の花と果実, Ministry of Communications (Japan), 1949
  23. ^ Izawa, Bonjin (1894), Genshoku-ban Nihon yakuyō shokubutsu jiten 原色版日本薬用植物事典 (bằng tiếng Nhật), Seibundo Shinkosha, tr. 271Quản lý CS1: ref=harv (liên kết), "442 oni-yuri (tengai-yuri) (yae-tengai)",Index via NDL
  24. ^ a b Dai Nihon Nōkai (1895). Useful Plants of Japan Described and Illustrated. Agricultural Society of Japan. tr. 27.
  25. ^ a b Shida, Gishu; Saeki, Tsunemaro; Haga, Yaichi (1909), “Yuri” ゆり【百合】, Nihon ruigo daijiten 日本類語大辞典, Kodansha, tr. 1664
  26. ^ Đã tiết lộ rằng phần củ của giống Kentan này có vị đắng ( Shin shikunshi ),
  27. ^ a b Ohwi, Jisaburo (1965), Meyer, Frederick G.; Walker, Egbert H. (biên tập), Flora of Japan, Washington, D.C.: Smithsonian Institution, tr. 297, Bản gốc lưu trữ ngày 23 tháng 4 năm 2010
  28. ^ Moore, Thomas; Paul, William biên tập (1873), “A Beautiful Flower and Farm and Garden”, The Florist and Pomologist: 15–16
  29. ^ “RHS Plant Selector - Lilium lancifolium 'Splendens'”. Truy cập 26 tháng 6 năm 2013.
  30. ^ Berg, Rebecca IM, Thierry Francey, and Gilad Segev (2007) "Tiêu độc với tổn thương thận cấp tính ở mèo sau khi nhiễm độc hoa loa kèn vằn (Lilium lancifolium)". Tạp chí về Nội khoa Thú y 21(4), pp. 857–859.
Thư mục tham khảo

Liên kết ngoài


Lấy từ “https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Hoa_loa_kèn_vằn&oldid=62877853”