Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Wikipedia”

Sửa liên kết
Trang hạn chế sửa đổi (bán khóa)
Bách khoa toàn thư mở Wikipedia
Duyệt lịch sử tương tác
← Thay đổi trướcThay đổi sau →
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
Trực quanMã wiki
Không có tóm lược sửa đổi
Dòng 115: Dòng 115:


Năm 2010, Daniel Tosh khuyến khích người xem chương trình của mình, ''[[Tosh.0]]'', truy cập bài viết trên Wikipedia của chương trình và chỉnh sửa nó theo ý muốn. Vào một tập sau đó, anh nhận xét về các chỉnh sửa đối với bài viết, hầu hết đều là xúc phạm, đã được thực hiện bởi khán giả và đã khiến bài viết bị khóa lại, không cho chỉnh sửa. <ref name="tosh CC WP funny 1">{{Chú thích web|url=http://tosh.comedycentral.com/blog/2010/02/03/your-wikipedia-entries|tựa đề=Your Wikipedia Entries|ngày=February 3, 2010|website=Tosh.0|ngày truy cập=September 9, 2014}}</ref> <ref name="tosh CC WP funny 2">{{Chú thích web|url=http://tosh.comedycentral.com/video-clips/wikipedia-updates|tựa đề=Wikipedia Updates|ngày=February 3, 2010|website=Tosh.0|ngày truy cập=September 9, 2014}}</ref>
Năm 2010, Daniel Tosh khuyến khích người xem chương trình của mình, ''[[Tosh.0]]'', truy cập bài viết trên Wikipedia của chương trình và chỉnh sửa nó theo ý muốn. Vào một tập sau đó, anh nhận xét về các chỉnh sửa đối với bài viết, hầu hết đều là xúc phạm, đã được thực hiện bởi khán giả và đã khiến bài viết bị khóa lại, không cho chỉnh sửa. <ref name="tosh CC WP funny 1">{{Chú thích web|url=http://tosh.comedycentral.com/blog/2010/02/03/your-wikipedia-entries|tựa đề=Your Wikipedia Entries|ngày=February 3, 2010|website=Tosh.0|ngày truy cập=September 9, 2014}}</ref> <ref name="tosh CC WP funny 2">{{Chú thích web|url=http://tosh.comedycentral.com/video-clips/wikipedia-updates|tựa đề=Wikipedia Updates|ngày=February 3, 2010|website=Tosh.0|ngày truy cập=September 9, 2014}}</ref>

=== Tranh chấp khi biên tập ===
Wikipedians thường có tranh chấp về nội dung, điều này có thể dẫn đến việc liên tục thực hiện các thay đổi ngược lại đối với một bài viết, được gọi là [[wikipedia:Bút chiến|"bút chiến"]] . <ref>{{Srlink|Wikipedia:Dispute Resolution|Dispute Resolution}}</ref> <ref name="NBC WP editorial warzone 12">{{Chú thích báo|url=http://sys03-public.nbcnews.com/technology/wikipedia-editorial-warzone-says-study-838793|title=Wikipedia is editorial warzone, says study|last=Coldewey|first=Devin|date=June 21, 2012|work=[[NBC News]]|archive-url=https://archive.today/20140822010030/http://sys03-public.nbcnews.com/technology/wikipedia-editorial-warzone-says-study-838793|archive-date=August 22, 2014|department=Technology}}</ref> Quá trình này là một kịch bản tiêu tốn tài nguyên mà không có kiến thức hữu ích nào được bổ sung. <ref>{{Chú thích tạp chí|last=Kalyanasundaram|first=Arun|last2=Wei|first2=Wei|last3=Carley|first3=Kathleen M.|last4=Herbsleb|first4=James D.|date=December 2015|title=An agent-based model of edit wars in Wikipedia: How and when is consensus reached|journal=2015 Winter Simulation Conference (WSC)|location=Huntington Beach, CA, USA|publisher=IEEE|pages=276–287|doi=10.1109/WSC.2015.7408171|isbn=9781467397438}}</ref> Cách làm này cũng bị chỉ trích là tạo ra một nền văn hóa biên tập mang tính cạnh tranh, <ref>{{Chú thích tạp chí|last=Suh|first=Bongwon|last2=Convertino|first2=Gregorio|last3=Chi|first3=Ed H.|last4=Pirolli|first4=Peter|date=2009|title=The singularity is not near: slowing growth of Wikipedia|url=http://portal.acm.org/citation.cfm?doid=1641309.1641322|journal=Proceedings of the 5th International Symposium on Wikis and Open Collaboration&nbsp;– WikiSym '09|location=Orlando, Florida|publisher=ACM Press|page=1|doi=10.1145/1641309.1641322|isbn=9781605587301|doi-access=free}}</ref> xung đột dựa trên <ref>{{Chú thích báo|url=https://hbr.org/2016/06/why-do-so-few-women-edit-wikipedia|title=Why Do So Few Women Edit Wikipedia?|last=Torres|first=Nicole|date=June 2, 2016|work=Harvard Business Review|access-date=August 20, 2019|issn=0017-8012}}</ref> gắn liền với [[Thể hiện giới tính|vai trò giới tính]] nam tính truyền thống, <ref>{{Chú thích tạp chí|last=Bear|first=Julia B.|last2=Collier|first2=Benjamin|date=March 2016|title=Where are the Women in Wikipedia? Understanding the Different Psychological Experiences of Men and Women in Wikipedia|journal=Sex Roles|volume=74|issue=5–6|pages=254–265|doi=10.1007/s11199-015-0573-y|issn=0360-0025}}</ref> góp phần vào sự [[Thành kiến về giới tính trên Wikipedia|thiên vị giới tính trên Wikipedia]] .

Các nhóm lợi ích đặc biệt đã tham gia vào các cuộc chiến chỉnh sửa để thúc đẩy lợi ích chính trị của riêng họ.

== <span id="Rules_and_laws_governing_content">Chính sách và luật lệ</span> ==
{{Phương tiện thông tin ngoài|width=220px|float=right|headerimage=[[File:Jimbo at Fosdem cropped.jpg|210px]]|video1=[https://www.cbsnews.com/news/wikipedia-jimmy-wales-morley-safer-60-minutes/ Wikimania], ''[[60 Minutes]]'', [[CBS]], 20 minutes, April 5, 2015, co-founder Jimmy Wales at [[Fosdem]]}}Nội dung trong Wikipedia tuân theo luật (cụ thể là luật [[Quyền tác giả|bản quyền]] ) của Hoa Kỳ và của bang [[Virginia]] của [[Virginia|Hoa Kỳ]], nơi đặt phần lớn máy chủ của Wikipedia. Ngoài các vấn đề pháp lý, các nguyên tắc biên tập của Wikipedia được thể hiện trong "five pillars" và trong nhiều policies and guidelines nhằm định hình nội dung một cách thích hợp. Ngay cả những quy tắc này cũng được lưu trữ dưới dạng wiki, và các biên tập viên của Wikipedia viết và sửa đổi các chính sách và hướng dẫn của trang web. <ref name="pcworld who's behind WP">{{Chú thích web|url=http://www.pcworld.idg.com.au/index.php/id;1866322157;fp;2;fpid;2|tựa đề=Who's behind Wikipedia?|ngày=February 6, 2008|website=PC World|url lưu trữ=https://web.archive.org/web/20080209110303/http://www.pcworld.idg.com.au/index.php/id%3B1866322157%3Bfp%3B2%3Bfpid%3B2|ngày lưu trữ=February 9, 2008|ngày truy cập=February 7, 2008}}</ref> Người chỉnh sửa có thể enforce these rules bằng cách xóa hoặc sửa đổi tài liệu không tuân thủ. Ban đầu, các quy tắc trên các ấn bản không phải tiếng Anh của Wikipedia được dựa trên bản dịch các quy tắc cho Wikipedia tiếng Anh. Kể từ đó, chúng đã dần khác nhau ở một mức độ nào đó. <ref name="WP some sites stable versions 12">{{Chú thích danh sách thư|url=https://lists.wikimedia.org/pipermail/wikide-l/2008-December/021594.html|title=Bericht Gesichtete Versionen|accessdate=February 15, 2009}}</ref>

=== Chính sách và nguyên tắc soạn thảo nội dung ===
Theo các quy tắc trên Wikipedia tiếng Anh, mỗi mục trong Wikipedia phải nói về một chủ đề có tính [[wiktionary:encyclopedic|bách khoa]] và không phải là mục từ điển hoặc kiểu từ điển. <ref name="WP content policy 1">{{Srlink|Wikipedia:What Wikipedia is not|What Wikipedia is not}}. Retrieved April 1, 2010. "Wikipedia is not a dictionary, usage, or jargon guide."</ref> Một chủ đề cũng phải đáp ứng [[Đáng chú ý trong Wikipedia tiếng Anh|các tiêu chuẩn "đáng chú ý" của Wikipedia]], <ref name="WP notability guide 1">{{srlink|Wikipedia:Notability|Notability}}. Retrieved February 13, 2008. "A topic is presumed to be notable if it has received significant coverage in reliable secondary sources that are independent of the subject."</ref>, điều này thường có nghĩa là chủ đề đó phải được đưa tin trên các phương tiện truyền thông chính thống hoặc các nguồn tạp chí học thuật lớn độc lập với chủ đề của bài báo. Hơn nữa, Wikipedia dự định chỉ truyền đạt những kiến thức đã được thiết lập và công nhận. [[wikipedia:Không đăng nghiên cứu chưa được công bố|Nó không được trình bày nghiên cứu ban đầu]] . Một tuyên bố có khả năng bị thách thức yêu cầu tham chiếu đến một [[wikipedia:Nguồn đáng tin cậy|nguồn đáng tin cậy]] . Trong số các biên tập viên Wikipedia, điều này thường được hiểu là "có khả năng xác minh, chứ không phải sự thật" để thể hiện ý tưởng rằng độc giả, chứ không phải bách khoa toàn thư, chịu trách nhiệm cuối cùng trong việc kiểm tra tính trung thực của các bài viết và đưa ra cách giải thích của riêng họ. <ref name="WP Verifiability policy 1">{{srlink|Wikipedia:Verifiability|Verifiability}}. February 13, 2008. "Material challenged or likely to be challenged, and all quotations must be attributed to a reliable, published source."</ref> Điều này đôi khi có thể dẫn đến việc xóa thông tin, mặc dù hợp lệ, nhưng do không có nguồn gốc thích hợp. <ref name="IHT WP valid info wrong removable 1">{{Chú thích báo|title=For inclusive mission, Wikipedia is told that written word goes only so far|last=Cohen|first=Noam|date=August 9, 2011|work=[[International Herald Tribune]]|page=18}}{{Cần đăng ký mua}}</ref> Cuối cùng, Wikipedia không được đứng về phía nào. Tất cả các ý kiến và quan điểm, nếu được quy cho các nguồn bên ngoài, phải được chia sẻ phạm vi phù hợp trong một bài báo. Đây được gọi là quan điểm trung lập (NPOV).


== Phần mềm và máy móc ==
== Phần mềm và máy móc ==

Phiên bản lúc 13:23, ngày 2 tháng 1 năm 2021


Về phiên bản tiếng Việt, xem Wikipedia tiếng Việt; về trang giới thiệu Wikipedia không phải bài bách khoa, xem Wikipedia:Giới thiệu
Wikipedia
Một khối cầu màu trắng ghép lại từ nhiều mảnh xếp hình lớn. Trên mỗi mảnh là các chữ cái thuộc nhiều bộ chữ cái khác nhau
Wikipedia wordmark
Biểu tượng Wikipedia, một quả địa cầu có chứa các ký tự từ nhiều hệ chữ viết khác nhau.
Ảnh chụp màn hình
Trang chủ Wikipedia với đường liên kết đến nhiều ngôn ngữ khác.
Ảnh chụp màn hình Cổng thông tin đa ngôn ngữ của Wikipedia
Loại website
Bách khoa toàn thư trực tuyến
Có sẵn bằng309 ngôn ngữ[1]
Chủ sở hữuWikimedia Foundation
Tạo bởiJimmy Wales, Larry Sanger[2]
Websitewww.wikipedia.org
Thương mạiKhông
Yêu cầu đăng kýTùy chọn[gc 1]
Số người dùng>315.147 tài khoản hoạt động[note 1] và >85.634.144 tài khoản đã đăng ký
3.906 Quản trị viên (Bảo Quản Viên)
Bắt đầu hoạt động15 tháng 1 năm 2001; 23 năm trước (2001-01-15)
Tình trạng hiện tạiĐang hoạt động
Giấy phép nội dung
CC Attribution / Share-Alike 3.0. Đa số tài liều được cấp giấy phép kép dựa theo GFDL, giấy phép cho các tập tin phương tiện có thể khác.
Viết bằngNền tảng LAMP[3]
Số OCLC52075003

Wikipedia (/ˌwɪkɪˈpiːdiə/ ⓘ WIK-i-PEE-dee-ə hoặc /ˌwɪkiˈpiːdiə/ ⓘ WIK-ee-PEE-dee-ə) là một bách khoa toàn thư mở với mục đích chính là cho phép mọi người đều có thể viết bài bằng nhiều loại ngôn ngữ trên Internet.[4] Wikipedia đang là công trình tham khảo viết chung lớn nhất và phổ biến nhất trên Internet,[5][6][7][8] và hiện tại được xếp hạng trang web phổ biến thứ 5 trên toàn cầu[9]. Là một trang web không có quảng cáo, Wikipedia được tổ chức phi lợi nhuận Wikimedia Foundation quản lý, tài trợ chủ yếu thông qua quyên góp. .[10][11][12]

Wikipedia bắt đầu được hoạt động từ ngày 15 tháng 1 năm 2001 để bổ sung bách khoa toàn thư Nupedia dưới sự điều hành của Jimmy Wales and Larry Sanger. Sanger đặt tên cho wikipedia như là một từ ghép của "wiki" và "encyclopedia".[13][14] Khởi đầu trang này chỉ là một trang wikipedia tiếng Anh, nhưng các phiên bản wikipedia của các thứ tiếng khác đã được xây dựng nhanh chóng. Với 6.2 triệu bài viết, phiên bản wikipedia tiếng Anh là phiên bản lớn nhất trong số hơn 300 phiên bản hiện có. Tổng quan Wikipedia hiện có hơn 55 triệu bài viết,[15] và thu hút hơn 1.7 tỷ lượt xem mỗi tháng.[16][17]

Từ khi được mở cửa, Wikipedia càng ngày càng nổi tiếng[18] và sự thành công của nó đã nảy sinh ra vài dự án liên quan. Tuy nhiên, có nhiều tranh luận về sự tin cậy của nó. Mặc dù vậy, một công bố vào ngày 9/8/2014 của viện thăm dò YouGov sau khi khảo sát 2.000 người tại Anh cho thấy 64% số người được hỏi tin vào độ xác thực của thông tin trên Wikipedia, cao hơn tỉ lệ 61% tin vào BBC, và vào những tờ báo uy tín khác như Times (45%), The Guardian (45%), The Sun (13%).

Wikipedia thường được làm nguồn bởi phương tiện truyền thông đại chúng, có khi được chỉ trích và cũng có khi được khen vì những đặc tính:tự do, mở, dễ sửa đổi và phạm vi rộng rãi. Nhiều khi dự án không chỉ được nói đến, nhưng cũng được làm nguồn về chủ đề khác. Wikipedia khuyến khích những người đóng góp theo quy định "Thái độ trung lập", bằng cách tóm tắt các quan điểm quan trọng để tới gần sự thật khách quan. Việc dùng Wikipedia như nguồn tham khảo đã gây ra tranh luận vì tính mở của nó làm nó có thể bị phá hoại, bị sửa không đúng, hoặc không bao gồm các chủ đề đều đặn, hoặc có ý kiến không có căn cứ. Nó cũng bị chê là có thiên vị nhất quán, đặt cao ý kiến số đông hơn là bằng cấp, sự thiếu trách nhiệm cũng như kiến thức chuyên môn của người viết khi được so sánh với những bách khoa toàn thư thông thường. Tuy nhiên, sự rộng rãi và cặn kẽ của nó, và tính năng được cập nhật liên tục, đã làm dự án trở thành nguồn tham khảo hữu ích đối với hàng triệu người.

Năm 2005, tập san Nature công bố một đánh giá so sánh 42 bài viết nội dung khoa học từ Encyclopædia Britannica và Wikipedia, cho thấy mức độ chính xác của Wikipedia tiệm cận với mức chính xác của Encyclopædia Britannica.[19]

Wikipedia cũng bị chỉ trích vì đã cho thấy sự thiên lệch có tính hệ thống, đưa ra một sự kết hợp giữa "sự thật, nửa sự thật, và một số sai lầm",[20] và trong các chủ đề gây tranh cãi, đã bị chính trị thao túng và bị truyền thông sử dụng để tuyên truyền.[21]

Vào năm 2017, Facebook thông báo rằng nó sẽ giúp người đọc phát hiện tin tức giả mạo bằng các liên kết tương ứng với các bài viết trên Wikipedia. YouTube đã công bố một kế hoạch tương tự vào năm 2018. Đáp lại, The Washington Post đã nhấn mạnh, "Wikipedia là cảnh sát tốt của Internet".[22]

Đặc trưng

Khẩu hiệu của Wikipedia là "Bách khoa toàn thư tự do để tất cả mọi người sửa đổi", và người thành lập dự án Jimmy Wales diễn tả mục đích của nó là "để tạo ra bách khoa toàn thư miễn phí có phẩm chất càng cao càng tốt và đưa nó cho tất cả mọi người trên thế giới bằng ngôn ngữ họ dùng"[23]. Nó được viết trên website wikipedia.org dùng một loại phần mềm gọi là "wiki", thuật ngữ dùng để gọi WikiWikiWeb trước tiên và bắt nguồn từ tiếng Hawaii Wiki Wiki, tức là "nhanh lẹ". Ông Wales có mục đích là dẫn Wikipedia tới phẩm chất "của Britannica hoặc cao hơn" và được xuất bản trên giấy.

Vài dự án bách khoa toàn thư đã và đang hoạt động. Vài dự án có quy định cộng tác và sở hữu bài viết theo kiểu truyền thống, ví dụ như Bách khoa toàn thư Triết học Stanford bởi những nhà chuyên môn hoặc dự án Nupedia đã đóng cửa. Những website thoải mái hơn như là h2g2 và Everything2 làm việc dạy chỉ tổng quát, những bài viết ở đấy được viết và quản lý bởi người riêng. Những dự án như là Wikipedia, Susning.nu và Enciclopedia Libre là wiki, trong đó các bài viết được phát triển bởi nhiều tác giả, và không có quá trình kiểm duyệt bài viết chính thức. Trong những bách khoa toàn thư wiki đó, Wikipedia được trở thành bách khoa lớn nhất tính theo số bài viết và số chữ. Khác với nhiều bách khoa toàn thư, nó cho phép sử dụng nội dung dưới Giấy phép Văn bản Tự do GNU.

Wikipedia có một bộ quy định để lựa chọn loại thông tin nào để bao gồm trong dự án. Nhiều khi những quy định này được chú thích khi bàn cãi về việc cộng thêm, sửa lại, di chuyển, hoặc xóa một bài viết...

Lịch sử

Bài chi tiết: Lịch sử Wikipedia
Jimmy Wales (trái) và Larry Sanger (phải)

Nupedia

Logo reading "Nupedia.com the free encyclopedia" in blue with the large initial "N"
Wikipedia ban đầu được phát triển từ một dự án bách khoa toàn thư khác có tên là Nupedia

Các bách khoa toàn thư trực tuyến hợp tác khác đã được thử nghiệm trước Wikipedia, nhưng không có dự án nào thành công như Wikipedia. [24] Wikipedia bắt đầu như một dự án bổ sung cho Nupedia, một dự án bách khoa toàn thư tiếng Anh trực tuyến miễn phí với các bài báo được viết bởi các chuyên gia và được xem xét theo một quy trình chính thức. [25] Nó được thành lập vào ngày 9 tháng 3 năm 2000, thuộc quyền sở hữu của Bomis, một công ty cổng thông tin điện tử . Các nhân vật chính của nó là Giám đốc điều hành Bomis Jimmy Wales và Larry Sanger, tổng biên tập của Nupedia và sau này là Wikipedia. Ban đầu Nupedia được cấp phép theo Giấy phép Nội dung Mở Nupedia của riêng mình, nhưng ngay cả trước khi Wikipedia được thành lập, Nupedia đã chuyển sang Giấy phép Tài liệu Miễn phí GNU theo sự thúc giục của Richard Stallman . Wales được ghi nhận là đã xác định mục tiêu tạo ra một bách khoa toàn thư có thể chỉnh sửa công khai, trong khi Sanger được ghi nhận với chiến lược sử dụng wiki để đạt được mục tiêu đó. [26] Vào ngày 10 tháng 1 năm 2001, Sanger đề xuất trên danh sách gửi thư của Nupedia để tạo ra một wiki như một dự án "trung chuyển" cho Nupedia. [27]

Khởi tạo và phát triển ban đầu

Các tên miền wikipedia.com và wikipedia.org lần lượt được đăng ký vào ngày 12 tháng 1 năm 2001, [28] và ngày 13 tháng 1 năm 2001, [29] và Wikipedia được ra mắt vào ngày 15 tháng 1 năm 2001, [30] dưới dạng một ấn bản bằng ngôn ngữ tiếng Anh duy nhất tại www.wikipedia.com, và được Sanger công bố trên danh sách gửi thư Nupedia. Chính sách "quan điểm trung lập" của Wikipedia đã được hệ thống hóa trong vài tháng đầu tiên. Mặt khác, ban đầu có tương đối ít quy tắc và Wikipedia hoạt động độc lập với Nupedia. Ban đầu, Bomis định biến Wikipedia thành một công việc kinh doanh vì lợi nhuận. [31]

Wikipedia tiếng Anh vào ngày 20 tháng 3 năm 2001, hai tháng rưỡi sau khi được thành lập

Wikipedia có được những thành viên đóng góp ban đầu từ các bài đăng trên Nupedia, Slashdot và được lập chỉ mục trên các công cụ tìm kiếm web . Các ấn bản ngôn ngữ cũng đã được tạo ra, với tổng số 161 vào cuối năm 2004. [32] Nupedia và Wikipedia cùng tồn tại cho đến khi các máy chủ cũ của Nupedia bị gỡ bỏ vĩnh viễn vào năm 2003 và các văn bản của Nupedia đã được đưa vào Wikipedia. Wikipedia tiếng Anh đã vượt mốc hai triệu bài viết vào ngày 9 tháng 9 năm 2007, trở thành bách khoa toàn thư lớn nhất từng được tập hợp, vượt qua Vĩnh Lạc đại điển được tạo ra dưới thời nhà Minh năm 1408, từng giữ kỷ lục này gần 600 năm.[33]

Do lo ngại về quảng cáo thương mại và sự thiếu kiểm soát trong Wikipedia, người dùng Wikipedia tiếng Tây Ban Nha đã tách khỏi Wikipedia để tạo ra Bách khoa toàn thư của riêng họ vào tháng 2 năm 2002. [34] Những động thái này khuyến khích Wales thông báo rằng Wikipedia sẽ không hiển thị quảng cáo và thay đổi tên miền của Wikipedia từ wikipedia.com thành wikipedia.org . Brion Vibber đã áp dụng các thay đổi này vào ngày 15 tháng 8 năm 2002. [35]

Từ Wikipedia và Nupedia, Quỹ Hỗ trợ Wikipedia được thành lập ngày 20 tháng 6 năm 2003[36]. Từ đó đến nay, Wikipedia và các dự án liên quan trực thuộc tổ chức bất vụ lợi đó. Dự án liên quan đầu tiên của Wikipedia, "Kỷ niệm: Wiki 11 tháng 9", được thành lập vào tháng 10 năm 2002 để kể chuyện về những Tấn công khủng bố ngày 11 tháng 9; dự án từ điển Wiktionary mở cửa vào tháng 12 năm 2002; bộ sưu tập danh ngôn Wikiquote, một tuần sau khi Wikimedia được thành lập; và thư viện mở Wikibooks, tháng sau. Sau đó Wikimedia vẫn tiếp tục bắt đầu thêm dự án khác.

Mặc dù Wikipedia tiếng Anh đạt ba triệu bài vào tháng 8 năm 2009, nhưng sự phát triển của Wikipedia, xét về số lượng bài viết mới và số người đóng góp, dường như đã đạt đỉnh vào khoảng đầu năm 2007.[37] Khoảng 1.800 bài viết mới đã được thêm hàng ngày vào bách khoa toàn thư vào năm 2006; đến năm 2013 mức trung bình đó là khoảng 800. [38] Một nhóm nghiên cứu tại Trung tâm Nghiên cứu Palo Alto cho rằng tốc độ tăng trưởng chậm lại này là do tính độc quyền ngày càng tăng của dự án và khả năng chống lại sự thay đổi. [39] Những người khác cho rằng sự phát triển đang đi ngang một cách tự nhiên bởi vì các bài báo có thể được gọi là " trái cây thấp " —các chủ đề rõ ràng có độ nổi bật đủ để tạo bài — đã được tạo và viết hầu hết. [40] [41] [42]

Vào tháng 11 năm 2009, một nhà nghiên cứu tại Đại học Rey Juan Carlos ở Madrid phát hiện ra rằng Wikipedia tiếng Anh đã mất 49.000 người biên tập trong ba tháng đầu năm 2009; trong khi đó, dự án chỉ mất 4.900 biên tập viên trong cùng kỳ năm 2008. [43] [44] Wall Street Journal đã trích dẫn một loạt các quy tắc được áp dụng cho việc biên tập và các tranh chấp liên quan đến nội dung như vậy là những lý do cho xu hướng này. [45] Wales đã phản bác những tuyên bố này vào năm 2009, phủ nhận sự suy giảm và đặt câu hỏi về phương pháp luận của nghiên cứu trên. [46] Hai năm sau, vào năm 2011, Wales thừa nhận sự hiện diện của một sự suy giảm nhẹ, ghi nhận sự giảm từ "hơn 36.000 người viết bài một chút" vào tháng 6 năm 2010 xuống còn 35.800 vào tháng 6 năm 2011. Trong cùng một cuộc phỏng vấn, Wales cũng tuyên bố số lượng biên tập viên là "ổn định và bền vững". [47] Một bài báo năm 2013 có tiêu đề "Sự suy tàn của Wikipedia" trên Tạp chí Công nghệ của MIT đã đặt câu hỏi về tuyên bố này. Bài báo tiết lộ rằng kể từ năm 2007, Wikipedia đã mất đi một phần ba số biên tập viên tình nguyện của mình, và những người vẫn còn ở lại Wikipedia ngày càng tập trung vào những điều vụn vặt. [48] Vào tháng 7 năm 2012, The Atlantic báo cáo rằng số lượng quản trị viên cũng đang giảm. [49] Trong số ra ngày 25 tháng 11 năm 2013 của tạp chí New York, Katherine Ward cho biết "Wikipedia, trang web được sử dụng nhiều thứ sáu toàn cầu, đang đối mặt với một cuộc khủng hoảng nội bộ". [50]

Các cột mốc

Bản đồ hiển thị số lượng bài báo của từng ngôn ngữ Châu Âu tính đến tháng 1 năm 2019. Một hình vuông đại diện cho 10.000 bài báo. Các ngôn ngữ có ít hơn 10.000 bài báo được thể hiện bằng một ô vuông. Các ngôn ngữ được nhóm theo ngữ hệ và mỗi ngữ hệ được trình bày bằng một màu riêng biệt.

Vào tháng 1 năm 2007, Wikipedia lần đầu tiên lọt vào danh sách 10 trang web phổ biến nhất ở Mỹ, theo comScore Networks. Với 42,9 triệu lượt người truy cập, Wikipedia được xếp ở vị trí thứ 9, vượt qua The New York Times (# 10) và Apple (# 11). Điều này đánh dấu sự gia tăng đáng kể so với tháng 1 năm 2006, khi xếp hạng là 33, với Wikipedia nhận được khoảng 18,3 triệu người truy cập. [51] Tính đến tháng 3 năm 2020 , Wikipedia có thứ hạng 13 trong số các trang web về mức độ phổ biến theo Alexa Internet . Vào năm 2014, nó đã nhận được tám tỷ lượt xem trang mỗi tháng. [52] Vào ngày 9 tháng 2 năm 2014, The New York Times báo cáo rằng Wikipedia có 18 tỷ lượt xem trang và gần 500 triệu khách truy cập mỗi tháng, "theo công ty xếp hạng comScore". [16] Loveland và Reagle cho rằng, trong quá trình, Wikipedia sau một truyền thống lâu đời của bách khoa toàn thư lịch sử tích lũy tiến từng phần thông qua "tích lũy". [53] [54]

Màn hình đen Wikipedia phản đối SOPA vào ngày 18 tháng 1 năm 2012

Vào ngày 18 tháng 1 năm 2012, Wikipedia tiếng Anh đã tham gia vào một loạt các cuộc biểu tình phối hợp chống lại hai luật được đề xuất tại Quốc hội Hoa Kỳ — Đạo luật Ngừng vi phạm bản quyền trực tuyến (SOPA) và Đạo luật BẢO VỆ IP (PIPA) —bằng cách bôi đen các trang của nó trong 24 giờ . [55] Hơn 162 triệu người đã xem trang giải thích tạm thời thay thế nội dung Wikipedia. [56] [57]

Vào ngày 20 tháng 1 năm 2014, báo cáo của Subodh Varma cho Thời báo Kinh tế chỉ ra rằng không chỉ sự tăng trưởng của Wikipedia bị đình trệ mà nó đã "mất gần 10 phần trăm lượt xem trang vào năm ngoái. Đã có sự sụt giảm khoảng hai tỷ lượt xem trong giai đoạn tháng 12 năm 2012 và tháng 12 năm 2013. Các phiên bản phổ biến nhất của nó đang dẫn đầu trang: lượt xem trang của Wikipedia tiếng Anh giảm 12%, phiên bản tiếng Đức giảm 17% và phiên bản tiếng Nhật giảm 9%." [58] Varma nói thêm rằng "Trong khi các nhà quản lý Wikipedia nghĩ rằng điều này có thể là do sai sót trong việc đếm, các chuyên gia khác cảm thấy rằng dự án Sơ đồ tri thức của Google được khởi động vào năm ngoái có thể đang ngốn của người dùng Wikipedia." [58] Khi được liên hệ về vấn đề này, Clay Shirky, phó giáo sư tại Đại học New York và đồng nghiệp tại Trung tâm Internet & Xã hội Berkman của Harvard cho biết rằng ông nghi ngờ phần lớn lượt xem trang sụt giảm là do Sơ đồ tri thức, nói rằng, "Nếu bạn có thể nhận được câu hỏi của mình được trả lời từ trang tìm kiếm, bạn không cần nhấp vào [bất kỳ thêm nữa]. " [58] Đến cuối tháng 12 năm 2016, Wikipedia được xếp hạng thứ năm trong các trang web phổ biến nhất trên toàn cầu. [59]

Vào tháng 1 năm 2013, 274301 Wikipedia, một tiểu hành tinh, được đặt tên theo Wikipedia; vào tháng 10 năm 2014, Wikipedia được vinh danh với Tượng đài Wikipedia ; và, vào tháng 7 năm 2015, 106 trong số 7.473 tập 700 trang của Wikipedia đã được cung cấp dưới dạng Print Wikipedia . Vào năm 2019, một loài thực vật có hoa được đặt tên là Viola wikipedia . [60] Vào tháng 4 năm 2019, một tàu đổ bộ mặt trăng của Israel, Beresheet, đã rơi xuống bề mặt Mặt trăng mang theo một bản sao của gần như toàn bộ Wikipedia tiếng Anh được khắc trên các tấm niken mỏng; các chuyên gia nói rằng những chiếc đĩa này có khả năng sống sót sau vụ va chạm. [61] [62] Vào tháng 6 năm 2019, các nhà khoa học đã báo cáo rằng tất cả 16 GB văn bản bài viết của Wikipedia tiếng Anh đã được mã hóa thành DNA tổng hợp . [63]

Tính mở

Sự khác biệt giữa các phiên bản của một bài viết được đánh dấu

Không giống như các bách khoa toàn thư truyền thống, Wikipedia tuân theo nguyên tắc trì hoãn [note 2] về tính bảo mật của nội dung. [64] Nó bắt đầu gần như hoàn toàn mở — bất kỳ ai cũng có thể tạo bài báo và bất kỳ bài viết nào trên Wikipedia đều có thể được chỉnh sửa bởi bất kỳ độc giả nào, ngay cả những người không có tài khoản Wikipedia. Các sửa đổi cho tất cả các bài báo sẽ được xuất bản ngay lập tức. Do đó, bất kỳ bài báo nào cũng có thể chứa những điểm không chính xác như sai sót, thành kiến tư tưởng và văn bản vô nghĩa hoặc không liên quan.

Những hạn chế

Do sự phổ biến ngày càng tăng của Wikipedia, một số ấn bản, bao gồm cả phiên bản tiếng Anh, đã đưa ra các hạn chế chỉnh sửa trong một số trường hợp. Ví dụ: trên Wikipedia tiếng Anh và một số ấn bản ngôn ngữ khác, chỉ những người dùng đã đăng ký mới có thể tạo một bài viết mới. [65] Trên Wikipedia tiếng Anh, và một số phiên bản khác, một số trang đặc biệt gây tranh cãi, nhạy cảm hoặc dễ bị phá hoại đã được bảo vệ ở một mức độ nào đó. [66] [67] Một bài viết thường xuyên bị phá hoại có thể được bảo vệ bán khóa hoặc được bảo vệ chỉ cho các thành viên xác nhận mở rộng, có nghĩa là chỉ những người biên tập đã được xác nhận tự động hoặc được xác nhận mở rộng mới có thể sửa đổi nó. [68] Một bài báo đặc biệt gây tranh cãi có thể bị khóa để chỉ quản trị viên có thể thay đổi nội dung.[69]

Giao diện chỉnh sửa của Wikipedia

Trong một số trường hợp nhất định, tất cả các biên tập viên được phép đề nghị các sửa đổi, nhưng một số biên tập viên khác phải xem xét lại, tùy thuộc vào các điều kiện nhất định. Ví dụ: Wikipedia tiếng Đức duy trì "phiên bản ổn định" của các bài viết, [70] đã qua một số đánh giá nhất định. Sau các thử nghiệm kéo dài và thảo luận cộng đồng, Wikipedia tiếng Anh đã giới thiệu hệ thống "các thay đổi đang chờ xử lý" vào tháng 12 năm 2012. [71] Theo hệ thống này, các chỉnh sửa của người dùng mới và chưa đăng ký đối với một số bài viết dễ gây tranh cãi hoặc dễ bị phá hoại sẽ được những người dùng có uy tín xét duyệt trước khi chúng được xuất bản. [72]

Xét duyệt các thay đổi

Mặc dù các thay đổi không được xem xét một cách có hệ thống, phần mềm hỗ trợ Wikipedia cung cấp các công cụ nhất định cho phép bất kỳ ai cũng có thể xem xét các thay đổi do người khác thực hiện. Trang "Lịch sử" của mỗi bài viết liên kết đến mỗi bản sửa đổi. [note 3] Trên hầu hết các bài viết, bất kỳ ai cũng có thể hoàn tác các thay đổi của người khác bằng cách nhấp vào liên kết trên trang lịch sử của bài viết. Bất kỳ ai cũng có thể xem các thay đổi mới nhất của các bài viết và bất kỳ ai cũng có thể duy trì một "danh sách theo dõi" các bài báo mà họ quan tâm để họ có thể được thông báo về bất kỳ thay đổi nào. "Tuần tra các trang mới" là một quá trình theo đó các bài viết mới tạo được kiểm tra các vấn đề rõ ràng. [73]

Năm 2003, Tiến sĩ kinh tế học. sinh viên Andrea Ciffolilli lập luận rằng chi phí giao dịch thấp khi tham gia vào một wiki tạo ra chất xúc tác cho sự phát triển hợp tác và các tính năng như cho phép dễ dàng truy cập các phiên bản trước đây của một trang có lợi cho việc "xây dựng sáng tạo" hơn "phá hủy sáng tạo". [74]

Phá hoại

Bất kỳ thay đổi hoặc chỉnh sửa nào thao túng nội dung theo cách có mục đích làm tổn hại đến tính toàn vẹn của Wikipedia đều được coi là hành vi phá hoại. Các kiểu phá hoại phổ biến và rõ ràng nhất bao gồm bổ sung những lời tục tĩu và hài hước thô thiển. Phá hoại cũng có thể bao gồm quảng cáo và các loại thư rác khác. [75] Đôi khi các biên tập viên thực hiện hành vi phá hoại bằng cách xóa nội dung hoặc xóa trắng hoàn toàn một trang nhất định. Các loại phá hoại ít phổ biến hơn, chẳng hạn như cố ý bổ sung thông tin chính đáng nhưng sai lệch vào một bài báo có thể khó phát hiện hơn. Những kẻ phá hoại có thể tạo ra định dạng không liên quan, sửa đổi ngữ nghĩa của trang như tiêu đề hoặc phân loại của trang, sửa nghịch mã wiki của một bài viết hoặc sử dụng hình ảnh một cách gián đoạn.[76]

White-haired elderly gentleman in suit and tie speaks at a podium.
Nhà báo người Mỹ John Seigenthaler (1927–2014), chủ đề của vụ Wikipedia viết sai tiểu sử của Seigenthaler .

Sự phá hoại hiển nhiên thường dễ bị xóa khỏi các bài viết trên Wikipedia; thời gian trung bình để phát hiện và khắc phục sự phá hoại là vài phút.[77][78] Tuy nhiên, một số phá hoại mất nhiều thời gian hơn để sửa chữa.[79]

Trong vụ việc về tiểu sử Seigenthaler, một biên tập viên giấu tên đã đưa thông tin sai lệch vào tiểu sử của nhân vật chính trị Mỹ John Seigenthaler vào tháng 5 năm 2005. Seigenthaler đã được wikipedia mô tả một cách giả mạo như một nghi phạm trong vụ ám sát John F. Kennedy . Bài viết vẫn chưa được sửa chữa trong bốn tháng. Seigenthaler, giám đốc biên tập sáng lập của USA Today và là người sáng lập Trung tâm sửa đổi đầu tiên của Diễn đàn Tự do tại Đại học Vanderbilt, đã gọi điện cho đồng sáng lập Wikipedia Jimmy Wales và hỏi liệu Wales có cách nào để biết ai đã đóng góp thông tin sai lệch hay không. Wales trả lời rằng mình không làm, mặc dù thủ phạm cuối cùng đã được truy tìm. [80] [81] Sau vụ việc, Seigenthaler mô tả Wikipedia là "một công cụ nghiên cứu thiếu sót và vô trách nhiệm". Sự cố này đã dẫn đến những thay đổi về chính sách tại Wikipedia, đặc biệt nhằm vào việc thắt chặt khả năng kiểm chứng của các bài viết về các nhân vật còn sống. [82]

Năm 2010, Daniel Tosh khuyến khích người xem chương trình của mình, Tosh.0, truy cập bài viết trên Wikipedia của chương trình và chỉnh sửa nó theo ý muốn. Vào một tập sau đó, anh nhận xét về các chỉnh sửa đối với bài viết, hầu hết đều là xúc phạm, đã được thực hiện bởi khán giả và đã khiến bài viết bị khóa lại, không cho chỉnh sửa. [83] [84]

Tranh chấp khi biên tập

Wikipedians thường có tranh chấp về nội dung, điều này có thể dẫn đến việc liên tục thực hiện các thay đổi ngược lại đối với một bài viết, được gọi là "bút chiến" . [85] [86] Quá trình này là một kịch bản tiêu tốn tài nguyên mà không có kiến thức hữu ích nào được bổ sung. [87] Cách làm này cũng bị chỉ trích là tạo ra một nền văn hóa biên tập mang tính cạnh tranh, [88] xung đột dựa trên [89] gắn liền với vai trò giới tính nam tính truyền thống, [90] góp phần vào sự thiên vị giới tính trên Wikipedia .

Các nhóm lợi ích đặc biệt đã tham gia vào các cuộc chiến chỉnh sửa để thúc đẩy lợi ích chính trị của riêng họ.

Chính sách và luật lệ

Video
Wikimania, 60 Minutes, CBS, 20 minutes, April 5, 2015, co-founder Jimmy Wales at Fosdem

Nội dung trong Wikipedia tuân theo luật (cụ thể là luật bản quyền ) của Hoa Kỳ và của bang Virginia của Hoa Kỳ, nơi đặt phần lớn máy chủ của Wikipedia. Ngoài các vấn đề pháp lý, các nguyên tắc biên tập của Wikipedia được thể hiện trong "five pillars" và trong nhiều policies and guidelines nhằm định hình nội dung một cách thích hợp. Ngay cả những quy tắc này cũng được lưu trữ dưới dạng wiki, và các biên tập viên của Wikipedia viết và sửa đổi các chính sách và hướng dẫn của trang web. [91] Người chỉnh sửa có thể enforce these rules bằng cách xóa hoặc sửa đổi tài liệu không tuân thủ. Ban đầu, các quy tắc trên các ấn bản không phải tiếng Anh của Wikipedia được dựa trên bản dịch các quy tắc cho Wikipedia tiếng Anh. Kể từ đó, chúng đã dần khác nhau ở một mức độ nào đó. [92]

Chính sách và nguyên tắc soạn thảo nội dung

Theo các quy tắc trên Wikipedia tiếng Anh, mỗi mục trong Wikipedia phải nói về một chủ đề có tính bách khoa và không phải là mục từ điển hoặc kiểu từ điển. [93] Một chủ đề cũng phải đáp ứng các tiêu chuẩn "đáng chú ý" của Wikipedia, [94], điều này thường có nghĩa là chủ đề đó phải được đưa tin trên các phương tiện truyền thông chính thống hoặc các nguồn tạp chí học thuật lớn độc lập với chủ đề của bài báo. Hơn nữa, Wikipedia dự định chỉ truyền đạt những kiến thức đã được thiết lập và công nhận. Nó không được trình bày nghiên cứu ban đầu . Một tuyên bố có khả năng bị thách thức yêu cầu tham chiếu đến một nguồn đáng tin cậy . Trong số các biên tập viên Wikipedia, điều này thường được hiểu là "có khả năng xác minh, chứ không phải sự thật" để thể hiện ý tưởng rằng độc giả, chứ không phải bách khoa toàn thư, chịu trách nhiệm cuối cùng trong việc kiểm tra tính trung thực của các bài viết và đưa ra cách giải thích của riêng họ. [95] Điều này đôi khi có thể dẫn đến việc xóa thông tin, mặc dù hợp lệ, nhưng do không có nguồn gốc thích hợp. [96] Cuối cùng, Wikipedia không được đứng về phía nào. Tất cả các ý kiến và quan điểm, nếu được quy cho các nguồn bên ngoài, phải được chia sẻ phạm vi phù hợp trong một bài báo. Đây được gọi là quan điểm trung lập (NPOV).

Phần mềm và máy móc

Wikipedia nhận được từ 10.000 đến 35.000 yêu cầu đọc trang mỗi giây, tùy theo thời gian.[97] Hơn 100 máy chủ được thiết lập để thỏa mãn nhu cầu.

Wikipedia dựa trên MediaWiki, nền phần mềm wiki chuyên biệt có nguồn tự do và mở, phần lớn được viết trong PHP và được xây trên cơ sở dữ liệu MySQL. Phần mềm này bao gồm những tính năng lập trình như là ngôn ngữ macro, biến số, hệ thống gắn tiêu bản (template transclusion), và đổi hướng URL. MediaWiki được phát hành theo Giấy phép Công cộng GNU (GPL) và được sử dụng bởi các dự án Wikimedia, cũng như nhiều dự án wiki khác. Ban đầu Wikipedia chạy trên UseModWiki, một chương trình Perl của Clifford Adams (Phase I). Nó bắt phải viết hoa theo kiểu CamelCase để tạo ra siêu liên kết giữa các bài; cú pháp hai dấu ngoặc vuông được hỗ trợ về sau. Bắt đầu từ tháng 1 năm 2002 (Phase II), Wikipedia bắt đầu sử dụng chương trình PHP wiki với cơ sở dữ liệu MySQL; phần mềm này được viết đặc biệt cho Wikipedia bởi Magnus Manske. Phần mềm Phase II được sửa nhiều lần để thỏa mãn nhu cầu đang lên theo đường lũy thừa (exponential growth). Tháng 7 năm 2002 (Phase III), Wikipedia đổi qua phần mềm thế hệ thứ ba, MediaWiki, mới đầu do Lee Daniel Crocker viết.

Các máy chủ của Wikipedia trên toàn thế giới
Các máy chủ của Wikipedia trên toàn thế giới
Biểu đồ dữ liệu được chuyển giữa các máy chủ của Wikipedia. 20 máy chủ cơ sở dữ liệu chuyển dữ liệu tới hàng trăm máy chủ Apache phía sau; các máy Apache chuyển dữ liệu tới 50 máy squid phía trước.
Tóm lược cấu trúc hệ thống vào tháng 4 năm 2009. Xem biểu đồ máy chủ tại Meta-Wiki.

Wikipedia chạy trên các nhóm máy chủ Linux tại Florida và hai vị trí khác.[98] Wikipedia chỉ xài một máy chủ cho đến năm 2004; lúc đó hệ thống máy chủ được mở rộng thành cấu trúc đa tầng (multitier architecture) phân phối. Vào tháng 1 năm 2005, dự án chạy trên 39 máy chủ dành riêng ở Florida. Hình dạng này bao gồm một máy cơ sở dữ liệu chủ chạy MySQL, vài máy phụ CSDL, 21 máy chủ web chạy Apache HTTP Server, và bảy máy bộ nhớ Squid. Vào tháng 9 năm 2005, nhóm máy chủ này đã bao gồm 100 máy tại ba vị trí chung quanh thế giới[98].

Các yêu cầu trang được gửi cho tầng máy Squid trước. Những yêu cầu mà bộ nhớ Squid không thể thỏa mãn được gửi qua các máy chủ cân bằng tải (load-balancing server) có phần mềm Linux Virtual Server; nó gửi yêu cầu cho một trong những máy chủ Apache để kết xuất trang dùng dữ liệu từ CSDL. Các máy chủ web gửi lại những trang được yêu cầu và kết xuất trang của các phiên bản ngôn ngữ Wikipedia. Để tăng lên tốc độ trả lời nhiều hơn, các trang được kết xuất cho người chưa đăng nhập được bỏ vào bộ nhớ phân phối (distributed memory cache) cho đến khi nó lỗi thời, nên có thể bỏ qua hẳn quá trình kết xuất trang đối với phần nhiều lần truy cập những trang thường gặp. Hai nhóm máy chủ lớn hơn tại Hà Lan và Hàn Quốc hiện xử lý nhiều nhu cầu cho Wikipedia.

Dự án liên quan

Wikipedia có vài dự án liên quan:

  • Wiktionary, dự án làm bộ từ điển tự do
  • Wikibooks, dự án làm thư viện về sách giáo khoa tự do
  • Wikiquote, bộ từ điển về danh ngôn
  • Wikisource, kho lưu nguồn tư liệu bằng mọi ngôn ngữ có phạm vi công cộng hoặc xuất bản theo GFDL
  • Wikivoyage, một dự án xây dựng cẩm nang du lịch trực tuyến có nội dung tự do.

Vào tháng 2 năm 2001, phần lớn người dùng Wikipedia bằng tiếng Tây Ban Nha không hài lòng với phương hướng của dự án nên đã rút khỏi để bắt đầu dự án Enciclopedia Libre.[cần dẫn nguồn]

Ghi chú

  1. ^ Yêu cầu đăng ký để thực hiện các tác vụ nhất định như chỉnh sửa trang được bảo vệ, tạo trang mới hay tải lên các tập tin.
  1. ^ Để là tài khoản xác nhận, người dùng phải thực hiện ít nhất một lần chỉnh sửa hoặc hành động khác trong một tháng nhất định.
  2. ^ The procrastination principle dictates that you should wait for problems to arise before solving them.
  3. ^ Revisions with libelous content, criminal threats, or copyright infringements may be removed completely.

Tham khảo

  1. ^ “List of Wikipedias”. Meta-Wiki.
  2. ^ Jonathan Sidener. “Everyone's Encyclopedia”. San Diego Union Tribune. Truy cập ngày 15 tháng 10 năm 2006.
  3. ^ Chapman, Roger (6 tháng 9 năm 2011). “Top 40 Website Programming Languages”. roadchap.com. Bản gốc lưu trữ ngày 22 tháng 9 năm 2013. Truy cập ngày 6 tháng 9 năm 2011. Đã bỏ qua tham số không rõ |deadurl= (gợi ý |url-status=) (trợ giúp)
  4. ^ Brandom, Russell (4 tháng 9 năm 2015). “Wikipedia founder defends decision to encrypt the site in China”. The Verge. Truy cập ngày 19 tháng 9 năm 2015.
  5. ^ Bill Tancer (1 tháng 5 năm 2007). “Look Who's Using Wikipedia”. Time. Truy cập ngày 1 tháng 12 năm 2007. The sheer volume of content [...] is partly responsible for the site's dominance as an online reference. When compared to the top 3,200 educational reference sites in the US, Wikipedia is No. 1, capturing 24.3% of all visits to the category. Cf. Bill Tancer (Global Manager, Hitwise), "Wikipedia, Search and School Homework" Lưu trữ tháng 3 25, 2012 tại Wayback Machine, Hitwise, March 1, 2007.
  6. ^ Alex Woodson (8 tháng 7 năm 2007). “Wikipedia remains go-to site for online news”. Reuters. Truy cập ngày 16 tháng 12 năm 2007. Online encyclopedia Wikipedia has added about 20 million unique monthly visitors in the past year, making it the top online news and information destination, according to Nielsen//NetRatings.
  7. ^ West, Stuart. “Wikipedia's Evolving Impact: slideshow presentation at TED2010” (PDF). Truy cập ngày 23 tháng 10 năm 2015.
  8. ^ “comScore MMX Ranks Top 50 US Web Properties for August 2012”. comScore. 12 tháng 9 năm 2012. Truy cập ngày 6 tháng 2 năm 2013.
  9. ^ “How popular is wikipedia.org?”. Alexa Internet. 22 tháng 5 năm 2016. Truy cập ngày 4 tháng 9 năm 2016.
  10. ^ “Wikimedia pornography row deepens as Wales cedes rights – BBC News”. BBC. 10 tháng 5 năm 2010. Truy cập ngày 28 tháng 6 năm 2016.
  11. ^ Vogel, Peter S. (10 tháng 10 năm 2012). “The Mysterious Workings of Wikis: Who Owns What?”. Ecommerce Times. Truy cập ngày 28 tháng 6 năm 2016.
  12. ^ Mullin, Joe (10 tháng 1 năm 2014). “Wikimedia Foundation employee ousted over paid editing”. Ars Technica. Truy cập ngày 28 tháng 6 năm 2016.
  13. ^ Lỗi chú thích: Thẻ <ref> sai; không có nội dung trong thẻ ref có tên MiliardWho
  14. ^ Lỗi chú thích: Thẻ <ref> sai; không có nội dung trong thẻ ref có tên J Sidener
  15. ^ “Wikipedia cofounder Jimmy Wales on 60 Minutes”. CBS News. Truy cập ngày 6 tháng 4 năm 2015.
  16. ^ a b Cohen, Noam (9 tháng 2 năm 2014). “Wikipedia vs. the Small Screen”. The New York Times.
  17. ^ “Wikistats – Statistics For Wikimedia Projects”. stats.wikimedia.org. Wikimedia Foundation. Truy cập ngày 18 tháng 11 năm 2020.
  18. ^ Xem những sơ đồ tại "Lần được truy nhập", Thống kê Wikipedia, 1 tháng 1 năm 2005.
  19. ^ Jim Giles (tháng 12 năm 2005). “Internet encyclopedias go head to head”. Nature. 438 (7070): 900–901. Bibcode:2005Natur.438..900G. doi:10.1038/438900a. PMID 16355180.(cần đăng ký mua) Note: The study was cited in several news articles; e.g.:
  20. ^ Black, Edwin (April 19, 2010) Wikipedia – The Dumbing Down of World Knowledge Lưu trữ tháng 9 9, 2016 tại Wayback Machine, History News Network Retrieved October 21, 2014
  21. ^ J. Petrilli, Michael (SPRING 2008/Vol.8, No.2) Wikipedia or Wickedpedia? Lưu trữ tháng 11 21, 2016 tại Wayback Machine, Education Next Retrieved October 22, 2014
  22. ^ Cohen, Noam (7 tháng 4 năm 2018). “Conspiracy videos? Fake news? Enter Wikipedia, the 'good cop' of the Internet”. The Washington Post. Bản gốc lưu trữ ngày 14 tháng 6 năm 2018.
  23. ^ Wales, James. "Wikipedia là bách khoa toàn thư". 8 tháng 3 năm 2005, wikipedia-l@wikimedia.org.
  24. ^ “The contribution conundrum: Why did Wikipedia succeed while other encyclopedias failed?”. Nieman Lab. Truy cập ngày 5 tháng 6 năm 2016.
  25. ^ Kock, N., Jung, Y., & Syn, T. (2016). Wikipedia and e-Collaboration Research: Opportunities and Challenges. (PDF) Error in Webarchive template: Empty url. International Journal of e-Collaboration (IJeC), 12(2), 1–8.
  26. ^ “Wikipedia-l: LinkBacks?”. Truy cập ngày 20 tháng 2 năm 2007.
  27. ^ Sanger, Larry (10 tháng 1 năm 2001). “Let's Make a Wiki”. Internet Archive. Bản gốc lưu trữ ngày 14 tháng 4 năm 2003. Truy cập ngày 26 tháng 12 năm 2008.
  28. ^ “WHOIS domain registration information results for wikipedia.com from Network Solutions”. 27 tháng 9 năm 2007. Bản gốc lưu trữ ngày 27 tháng 9 năm 2007. Truy cập ngày 31 tháng 8 năm 2018.
  29. ^ “WHOIS domain registration information results for wikipedia.org from Network Solutions”. 27 tháng 9 năm 2007. Bản gốc lưu trữ ngày 27 tháng 9 năm 2007. Truy cập ngày 31 tháng 8 năm 2018.
  30. ^ Kock, N., Jung, Y., & Syn, T. (2016). Wikipedia and e-Collaboration Research: Opportunities and Challenges. (PDF) Error in Webarchive template: Empty url. International Journal of e-Collaboration (IJeC), 12(2), 1–8.
  31. ^ Finkelstein, Seth (25 tháng 9 năm 2008). “Read me first: Wikipedia isn't about human potential, whatever Wales says”. The Guardian. London.
  32. ^ “Multilingual statistics”. Wikipedia. 30 tháng 3 năm 2005. Truy cập ngày 26 tháng 12 năm 2008.
  33. ^ Lỗi chú thích: Thẻ <ref> sai; không có nội dung trong thẻ ref có tên EB_encyclopedia
  34. ^ “[long] Enciclopedia Libre: msg#00008”. Osdir. Bản gốc lưu trữ ngày 6 tháng 10 năm 2008. Truy cập ngày 26 tháng 12 năm 2008.
  35. ^ Vibber, Brion (16 tháng 8 năm 2002). “Brion VIBBER at pobox.com”. Wikimedia. Bản gốc lưu trữ ngày 20 tháng 6 năm 2014. Truy cập ngày 8 tháng 12 năm 2020.
  36. ^ Wales, James. "Giới thiệu Quỹ Hỗ trợ Wikimedia". 20 tháng 6 năm 2003. wikipedia-l@wikipedia.org.
  37. ^ Bobbie Johnson (12 tháng 8 năm 2009). “Wikipedia approaches its limits”. The Guardian. London. Truy cập ngày 31 tháng 3 năm 2010.
  38. ^ Wikipedia:Modelling_Wikipedia_extended_growth
  39. ^ Chú thích trống (trợ giúp)
  40. ^ Evgeny Morozov (November–December 2009). “Edit This Page; Is it the end of Wikipedia”. Boston Review. Lưu trữ bản gốc ngày 11 tháng 12 năm 2019.
  41. ^ Cohen, Noam (28 tháng 3 năm 2009). “Wikipedia – Exploring Fact City”. The New York Times. Truy cập ngày 19 tháng 4 năm 2011.
  42. ^ Gibbons, Austin; Vetrano, David; Biancani, Susan (2012). “Wikipedia: Nowhere to grow” (PDF). Bản gốc (PDF) lưu trữ ngày 18 tháng 7 năm 2014. Chú thích journal cần |journal= (trợ giúp) Ấn phẩm cho phép truy cập mở - đọc miễn phí
  43. ^ Jenny Kleeman (26 tháng 11 năm 2009). “Wikipedia falling victim to a war of words”. The Guardian. London. Truy cập ngày 31 tháng 3 năm 2010.
  44. ^ “Wikipedia: A quantitative analysis”. Bản gốc (PDF) lưu trữ ngày 3 tháng 4 năm 2012. Chú thích journal cần |journal= (trợ giúp)
  45. ^ Volunteers Log Off as Wikipedia Ages, The Wall Street Journal, November 27, 2009.
  46. ^ Barnett, Emma (26 tháng 11 năm 2009). “Wikipedia's Jimmy Wales denies site is 'losing' thousands of volunteer editors”. The Daily Telegraph. London. Truy cập ngày 31 tháng 3 năm 2010.
  47. ^ Kevin Rawlinson (8 tháng 8 năm 2011). “Wikipedia seeks women to balance its 'geeky' editors”. The Independent. Truy cập ngày 5 tháng 4 năm 2012.
  48. ^ Simonite, Tom (22 tháng 10 năm 2013). “The Decline of Wikipedia”. MIT Technology Review. Truy cập ngày 30 tháng 11 năm 2013.
  49. ^ “3 Charts That Show How Wikipedia Is Running Out of Admins”. The Atlantic. 16 tháng 7 năm 2012.
  50. ^ Ward, Katherine. New York Magazine, issue of November 25, 2013, p. 18.
  51. ^ “Wikipedia Breaks Into US Top 10 Sites”. PCWorld. 17 tháng 2 năm 2007.
  52. ^ “Wikimedia Traffic Analysis Report – Wikipedia Page Views Per Country”. Wikimedia Foundation. Truy cập ngày 8 tháng 3 năm 2015.
  53. ^ Jeff Loveland and Joseph Reagle (15 tháng 1 năm 2013). “Wikipedia and encyclopedic production”. New Media & Society. 15 (8): 1294. doi:10.1177/1461444812470428.
  54. ^ Rebecca J. Rosen (30 tháng 1 năm 2013). “What If the Great Wikipedia 'Revolution' Was Actually a Reversion? • The Atlantic”. Truy cập ngày 9 tháng 2 năm 2013.
  55. ^ Netburn, Deborah (19 tháng 1 năm 2012). “Wikipedia: SOPA protest led eight million to look up reps in Congress”. Los Angeles Times. Truy cập ngày 6 tháng 3 năm 2012.
  56. ^ “Wikipedia joins blackout protest at US anti-piracy moves”. BBC News. 18 tháng 1 năm 2012. Truy cập ngày 19 tháng 1 năm 2012.
  57. ^ “SOPA/Blackoutpage”. Wikimedia Foundation. Bản gốc lưu trữ ngày 22 tháng 6 năm 2018. Truy cập ngày 19 tháng 1 năm 2012.
  58. ^ a b c Varma, Subodh (20 tháng 1 năm 2014). “Google eating into Wikipedia page views?”. The Economic Times. Times Internet Limited. Truy cập ngày 10 tháng 2 năm 2014.
  59. ^ “Alexa Top 500 Global Sites”. Alexa Internet. Truy cập ngày 28 tháng 12 năm 2016.
  60. ^ Watson, J.M. (2019). “Lest we forget. A new identity and status for a Viola of section Andinium W. Becker; named for an old and treasured friend and companion. Plus another ...” (PDF). International Rock Gardener (117): 47–. Bản gốc (PDF) lưu trữ ngày 1 tháng 10 năm 2019. Truy cập ngày 6 tháng 10 năm 2019.
  61. ^ Oberhaus, Daniel (5 tháng 8 năm 2019). “A Crashed Israeli Lunar Lander Spilled Tardigrades On The Moon”. Wired. Truy cập ngày 6 tháng 8 năm 2019.
  62. ^ Resnick, Brian (6 tháng 8 năm 2019). “Tardigrades, the toughest animals on Earth, have crash-landed on the moon – The tardigrade conquest of the solar system has begun”. Vox. Truy cập ngày 6 tháng 8 năm 2019.
  63. ^ Shankland, Stephen (29 tháng 6 năm 2019). “Startup packs all 16GB of Wikipedia onto DNA strands to demonstrate new storage tech – Biological molecules will last a lot longer than the latest computer storage technology, Catalog believes”. CNET. Truy cập ngày 7 tháng 8 năm 2019.
  64. ^ Zittrain, Jonathan (2008). The Future of the Internet and How to Stop It – Chapter 6: The Lessons of Wikipedia. Yale University Press. ISBN 978-0-300-12487-3. Truy cập ngày 26 tháng 12 năm 2008.
  65. ^ Registration notes
  66. ^ Protection Policy
  67. ^ Hafner, Katie (17 tháng 6 năm 2006). “Growing Wikipedia Refines Its 'Anyone Can Edit' Policy”. The New York Times. Truy cập ngày 5 tháng 12 năm 2016.
  68. ^ English Wikipedia's protection policy
  69. ^ English Wikipedia's full protection policy
  70. ^ “Bericht Gesichtete Versionen” (Danh sách thư). Truy cập ngày 15 tháng 2 năm 2009.
  71. ^ William Henderson (10 tháng 12 năm 2012). “Wikipedia Has Figured Out A New Way To Stop Vandals In Their Tracks”. Business Insider.
  72. ^ Frewin, Jonathan (15 tháng 6 năm 2010). “Wikipedia unlocks divisive pages for editing”. BBC News. Truy cập ngày 21 tháng 8 năm 2014.
  73. ^ Wikipedia:New pages patrol
  74. ^ Andrea Ciffolilli, "Phantom authority, self-selective recruitment, and retention of members in virtual communities: The case of Wikipedia" Error in Webarchive template: Empty url., First Monday December 2003.
  75. ^ Lỗi chú thích: Thẻ <ref> sai; không có nội dung trong thẻ ref có tên WP vandalism manipulation 1
  76. ^ Lỗi chú thích: Thẻ <ref> sai; không có nội dung trong thẻ ref có tên MIT_IBM_study
  77. ^ Lỗi chú thích: Thẻ <ref> sai; không có nội dung trong thẻ ref có tên CreatingDestroyingAndRestoringValue
  78. ^ Lỗi chú thích: Thẻ <ref> sai; không có nội dung trong thẻ ref có tên Seigenthaler
  79. ^ Friedman, Thomas L. (2007). The World is Flat. Farrar, Straus & Giroux. tr. 124. ISBN 978-0-374-29278-2.
  80. ^ Buchanan, Brian (17 tháng 11 năm 2006). “Founder shares cautionary tale of libel in cyberspace”. archive.firstamendmentcenter.org. Bản gốc lưu trữ ngày 21 tháng 12 năm 2012. Truy cập ngày 17 tháng 11 năm 2012.
  81. ^ Helm, Burt (13 tháng 12 năm 2005). “Wikipedia: "A Work in Progress"”. BusinessWeek. Bản gốc lưu trữ ngày 8 tháng 7 năm 2012. Truy cập ngày 26 tháng 7 năm 2012.
  82. ^ “Your Wikipedia Entries”. Tosh.0. 3 tháng 2 năm 2010. Truy cập ngày 9 tháng 9 năm 2014.
  83. ^ “Wikipedia Updates”. Tosh.0. 3 tháng 2 năm 2010. Truy cập ngày 9 tháng 9 năm 2014.
  84. ^ Dispute Resolution
  85. ^ Coldewey, Devin (21 tháng 6 năm 2012). “Wikipedia is editorial warzone, says study”. Technology. NBC News. Bản gốc lưu trữ ngày 22 tháng 8 năm 2014.
  86. ^ Kalyanasundaram, Arun; Wei, Wei; Carley, Kathleen M.; Herbsleb, James D. (tháng 12 năm 2015). “An agent-based model of edit wars in Wikipedia: How and when is consensus reached”. 2015 Winter Simulation Conference (WSC). Huntington Beach, CA, USA: IEEE: 276–287. doi:10.1109/WSC.2015.7408171. ISBN 9781467397438.
  87. ^ Suh, Bongwon; Convertino, Gregorio; Chi, Ed H.; Pirolli, Peter (2009). “The singularity is not near: slowing growth of Wikipedia”. Proceedings of the 5th International Symposium on Wikis and Open Collaboration – WikiSym '09. Orlando, Florida: ACM Press: 1. doi:10.1145/1641309.1641322. ISBN 9781605587301.
  88. ^ Torres, Nicole (2 tháng 6 năm 2016). “Why Do So Few Women Edit Wikipedia?”. Harvard Business Review. ISSN 0017-8012. Truy cập ngày 20 tháng 8 năm 2019.
  89. ^ Bear, Julia B.; Collier, Benjamin (tháng 3 năm 2016). “Where are the Women in Wikipedia? Understanding the Different Psychological Experiences of Men and Women in Wikipedia”. Sex Roles. 74 (5–6): 254–265. doi:10.1007/s11199-015-0573-y. ISSN 0360-0025.
  90. ^ “Who's behind Wikipedia?”. PC World. 6 tháng 2 năm 2008. Bản gốc lưu trữ ngày 9 tháng 2 năm 2008. Truy cập ngày 7 tháng 2 năm 2008.
  91. ^ “Bericht Gesichtete Versionen” (Danh sách thư). Truy cập ngày 15 tháng 2 năm 2009.
  92. ^ What Wikipedia is not. Retrieved April 1, 2010. "Wikipedia is not a dictionary, usage, or jargon guide."
  93. ^ Notability. Retrieved February 13, 2008. "A topic is presumed to be notable if it has received significant coverage in reliable secondary sources that are independent of the subject."
  94. ^ Verifiability. February 13, 2008. "Material challenged or likely to be challenged, and all quotations must be attributed to a reliable, published source."
  95. ^ Cohen, Noam (9 tháng 8 năm 2011). “For inclusive mission, Wikipedia is told that written word goes only so far”. International Herald Tribune. tr. 18.(cần đăng ký mua)
  96. ^ “Thống kê yêu cầu hàng tháng”. Quỹ Wikimedia. Truy cập 3 tháng 2 năm 2007.
  97. ^ a b “Các máy chủ Wikimedia tại wikimedia.org”. Truy cập ngày 6 tháng 2 năm 2007.

Liên kết ngoài

Tìm hiểu thêm về
Wikipedia
tại các dự án liên quan
Tìm kiếm Wiktionary Từ điển từ Wiktionary
Tìm kiếm Commons Tập tin phương tiện từ Commons
Tìm kiếm Wikinews Tin tức từ Wikinews
Tìm kiếm Wikiquote Danh ngôn từ Wikiquote
Tìm kiếm Wikisource Văn kiện từ Wikisource
Tìm kiếm Wikibooks Tủ sách giáo khoa từ Wikibooks
Tìm kiếm Wikiversity Tài nguyên học tập từ Wikiversity
Tìm kiếm Wikidata Dữ liệu từ Wikidata
Tìm kiếm Meta-Wiki Thảo luận từ Meta-Wiki
Tìm kiếm MediaWiki Tài liệu trên Wikipedia từ MediaWiki
Lấy từ “https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Wikipedia&oldid=64223098”