Ngữ chi Iran

Bách khoa toàn thư mở Wikipedia
Ngữ chi Iran
Sắc tộcCác dân tộc Iran
Phân bố
địa lý		Tây Nam Á, Trung Á và miền tây Nam Á
Phân loại ngôn ngữ họcẤn-Âu
Ngôn ngữ nguyên thủy:Iran nguyên thủy
Ngôn ngữ con:
ISO 639-5:ira
Linguasphere:58= (phylozone)
Glottolog:iran1269[1]

Các quốc gia và lãnh thổ tự trị sử dụng các ngôn ngữ trong ngữ chi Iran làm ngôn ngữ chính thức hoặc có đa số người sử dụng

Ngữ chi Iran là một nhánh của ngữ tộc Ấn-Iran thuộc ngữ hệ Ấn-Âu. Người nói các ngôn ngữ trong ngữ chi Iran chủ yếu là các dân tộc Iran.

Lịch sử ngữ chi Iran thường được chia thành ba giai đoạn: giai đoạn tiếng Iran cổ (đến năm 400 TCN), giai đoạn tiếng Iran trung đại (400 TCN - 900) và giai đoạn tiếng Iran mới (từ năm 900). Những thứ tiếng có ở giai đoạn tiếng Iran cổ mà nay vẫn còn được hiểu biết và ghi chép tốt là tiếng Ba Tư cổ (ngôn ngữ thời Đế quốc Achaemenid) và tiếng Avesta (ngôn ngữ của Zarathushtra). Tiếng Iran trung đại có tiếng Ba Tư trung đại (ngôn ngữ thời Đế quốc Sassanid) và tiếng Parthia (ngôn ngữ thời nhà Arsacid). Ngữ chi Iran bao gồm rất nhiều ngôn ngữ hợp thành, lớn nhất trong số chúng là tiếng Ba Tư, tiếng Pashtun, tiếng Kurd và tiếng Baloch.

Tính đến năm 2008, người ta ước tính có 150 đến 200 triệu người dùng các ngôn ngữ trong ngữ chi Iran như tiếng mẹ đẻ.[2] Ethnologue liệt kê 87 ngôn ngữ trong ngữ chi này.[3] Có khoảng 75 triệu người nói tiếng Ba Tư, khoảng 50 triệu người nói tiếng Pashtun, khoảng 32 triệu người nói tiếng Kurd, khoảng 15 triệu người nói tiếng Baloch và 2,3 triệu người nói tiếng Luri.

Phân loại[sửa | sửa mã nguồn]

Ngữ hệ Ấn-Âu

Năm 1826, các công trình của nhà ngôn ngữ học Rasmus Rask đã công nhận các ngôn ngữ Iran (tiếng Avesta, tiếng Ba Tư cổ, tiếng Pahlav) cùng với tiếng Sanskrit và tiếng Prakrit là thuộc nhánh đông của ngữ hệ Ấn-Âu.[4] Ban đầu, tiếng Armenia cũng được xếp vào chung nhánh với ngữ chi Iran do đặc điểm vay mượng vay mượn rất nhiều từ vựng từ tiếng Iran [trung đại]. Tuy nhiên, [vào năm 1875] Hübschmann đã tách tiếng này thành một nhánh riêng trong ngữ hệ Ấn-Âu.[4]

Ngữ chi Iran được phân thành hai phân họ là Iran Đông và Iran Tây, tổng cộng bao gồm 84 ngôn ngữ (theo ước tính của SIL). Trong số các thứ tiếng được nói nhiều nhất ngữ chi này thì đa số thuộc nhánh Tây (tiếng Ba Tư, tiếng Baloch va tiếng Kurd), trong khi tiếng Pashtun thì thuộc nhánh Đông.

Tham khảo[sửa | sửa mã nguồn]

  1. ^ Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin biên tập (2013). “Iranian”. Glottolog. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology.
  2. ^ Windfuhr, Gernot. The Iranian languages. Routledge Taylor and Francis Group.
  3. ^ Gordon, Raymond G., Jr. (ed.) (2005). “Report for Iranian languages”. Ethnologue: Languages of the World . Dallas: SIL International.Quản lý CS1: văn bản dư: danh sách tác giả (liên kết)
  4. ^ a b (Mallory & Adams 2006, tr. 6–7)

Sách[sửa | sửa mã nguồn]

  • Mallory, J. P.; Adams, Douglas Q. (2006). The Oxford introduction to Proto-Indo-European and the Proto-Indo-European world. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-929668-2.

Xem thêm[sửa | sửa mã nguồn]

Liên kết ngoài[sửa | sửa mã nguồn]

Tiếng Anh
Lấy từ “https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Ngữ_chi_Iran&oldid=69182705”