Những linh hồn chết

Bách khoa toàn thư mở Wikipedia
Những linh hồn chết
Мёртвые души
Trang đầu của tác phẩm (bản in năm 1842)
Thông tin sách
Tác giảNikolai Gogol
Quốc giaNga
Ngôn ngữTiếng Nga
Thể loạiChính trị, Châm biếm

Những linh hồn chết (tiếng Nga: Мёртвые души) là tác phẩm lớn nhất của nhà văn Nga Nikolai Gogol. Tác giả đã mất nhiều năm sáng tác công trình này, nhưng đến lúc chết vẫn chưa hoàn thành được. Tập đầu trong số 3 tập dự kiến của tác phẩm đã được xuất bản vào năm 1842 thuật lại những chuyến phiêu lưu phi lý của Chichikov. Trong tập này, tất cả đời sống xã hội của nước Nga đã xuất hiện ở trong đó. Khi được xuất bản lần đầu ở Nga nó đã gây nên một sự chấn động đến đời sống xã hội Nga do nó động chạm đến tầng lớp địa chủ và chế độ thống trị Nga hoàng khi đó và gây cho tác giả những áp lực lớn. Tập tiếp theo, ông đã viết đi viết lại nhiều lần nhưng khi gần mất, ông lại đốt đi các bản thảo của mình. Hiện nay chỉ còn lại một số chương nên nửa sau của tác phẩm chỉ là những đoạn rời. Mặt khác, ban đầu, tác giả chỉ dự định sẽ sáng tác tác phẩm bằng thể loại thơ ca.

Những độc giả Anh ngữ lúc đầu chỉ được biết tác phẩm này như là một tài liệu mang tính xã hội của một nước Nga đầu thế kỷ 19. Tới năm 1942, đúng một trăm năm sau khi tác phẩm được ra mắt lần đầu tiên, độc giả Anh ngữ mới được đọc một bản dịch tiếng Anh hoàn chỉnh của tác phẩm này qua bản dịch của Bernard Guibert Guerney, khi đó họ mới nhận ra tầm vóc khổng lồ của Gogol, sự sáng tạo về ngôn ngữ, và tính chất hư cấu đầy mộng mị của ông.

Tựa đề[sửa | sửa mã nguồn]

Tựa đề gốc của tác phẩm, như được ghi trên tranh minh họa ở trang bìa, là "Những cuộc phiêu lưu của Chichikov, hay là Những linh hồn chết. Poema", rồi được rút ngắn thành "Những linh hồn chết". Ở Đế quốc Nga, trước khi bãi bỏ chế độ nông nô năm 1861, địa chủ toàn quyền chiếm hữu nông nô. Những người nông nô thường được xem là tài sản của địa chủ. Địa chủ có thể mua bán hoặc thế chấp họ, giống như bất kỳ loại tài sản nào khác. Để đếm số lượng nông nô (và nói chung là để đếm người), từ đo lường được dùng là "linh hồn" (soul), ví dụ như "sáu linh hồn nông nô". Cốt truyện của tiểu thuyết này dựa trên "những linh hồn chết", hay nói cách khác chính là những người nông nô đã chết, nhưng vẫn được tính là tài sản của địa chủ. Xét trên một khía cạnh khác, tiêu đề này hàm ý chỉ các nhân vật trong tiểu thuyết, tất cả họ đều là "những linh hồn đã chết", đại diện cho những khía cạnh khác nhau của poshlost (một danh từ tiếng Nga có thể hiểu là "dung tục, tầm thường") về đạo đức và tinh thần, ý nói tới sự tầm thường, giả dối và kiêu ngạo của tầng lớp trung lưu ở nước Nga thời đó.

Tác phẩm này cũng được coi là một tiểu thuyết picaresque (giống như Don Quixote của Cervantes) - một thể loại văn học chưa xuất hiện ở Nga thời điểm lúc bấy giờ.

Bối cảnh[sửa | sửa mã nguồn]

Phần đầu tiên của tiểu thuyết này nhằm xây dựng một Inferno (Hỏa ngục) trong Thần khúc của thời hiện đại. Gogol tiết lộ một bức tranh toàn cảnh về xã hội mục ruỗng, thối rữa nước Nga sau cuộc chiến chống quân Pháp xâm lược. Giống như trong nhiều truyện ngắn khác của Gogol, yếu tố phê phán, lên án xã hội trong Những linh hồn chết được thể hiện độc đáo qua văn phong châm biếm đầy tính hài hước, trào phúng và khó tin. Tuy nhiên, khác với truyện ngắn, tác phẩm Những linh hồn chết có xu hướng hướng tới vấn đề tìm ra giải pháp hơn là đơn thuần chỉ ra vấn đề. Ý đồ lớn lao này chưa được nhận ra rõ vào thời điểm Gogol qua đời. Tác phẩm Những linh hồn chết không bao giờ được hoàn thành, cơ bản chỉ có phần đầu, ảm đảm hơn của tác phẩm là được nhớ tới.

Nội dung[sửa | sửa mã nguồn]

Tác phẩm thuật lại những chuyến phiêu lưu phi lý, đầy kỳ công của Chichikov, một người trẻ tuổi thuộc tầng lớp trung lưu của xã hội. Chichikov đi khắp nước Nga để mua những tá điền, những nô lệ đã chết nhưng chủ đất chưa khai báo, chưa xoá tên trong sổ với mục đích cầm cố, vay tiền nhà nước và bịp người khác. Tập truyện miêu tả đủ các loại địa chủ, nói chung đều nhàn rỗi, lười biếng, tham lam, bóc lột nông dân một cách dã man.

Ý nghĩa[sửa | sửa mã nguồn]

Tập đầu Những linh hồn chết dựng lên cả một bức tranh rộng lớn về nước Nga dưới chế độ nông nô. Các địa chủ do Gogol sáng tạo trong cuốn sách này đều trở nên những điển hình bất hủ. Những linh hồn chết là một sự cáo trạng lên án và chống lại các giai cấp bóc lột thống trị. Cùng với lòng căm thù đối với các địa chủ là nhiệt tình của tác giả đối với tổ quốc, lòng tin tưởng vào tương lai dân tộc, ước mong một đời sống tự do và hạnh phúc cho nhân dân. Với một lối văn điêu luyện và cách sử dụng ngôn ngữ tài tình, Những linh hồn chết được xem là một bản trường ca mặc dầu viết bằng văn xuôi.

Theo quan điểm Mác-xít, trên cuốn Từ điển Văn học:

Bản dịch tiếng Việt[sửa | sửa mã nguồn]

Những linh hồn chết được dịch ra tiếng Việt với bản dịch của Hoàng Thiếu Sơn, in hai tập năm 1965 tại Nhà xuất bản Văn học, tái bản năm 1993 với tập 1 dày 278 trang, tập 2 378 trang khổ 19 cm.

Chuyển thể[sửa | sửa mã nguồn]

Cuốn tiểu thuyết được chuyển thể sang sân khấu kịch, opera, và phim, v.v...

Phim[sửa | sửa mã nguồn]

  • Năm 1909, bộ phim "Những linh hồn chết" được quay trong xưởng phim của Khanzhonkov (đạo diễn - Pyotr Chardinin).
  • Năm 1960, vở kịch Những linh hồn chết được quay (đạo diễn Leonid Trauberg, trong vai Chichikov - Vladimir Belokurov); bộ phim này dựa trên kịch bản của tác phẩm, được tạo ra vào năm 1930 bởi Mikhail Bulgakov.
  • Năm 1969, vở kịch "Những linh hồn chết" được quay trên kênh truyền hình Leningrad (đạo diễn - Alexander Belinsky, trong vai Chichikov - Igor Gorbachev).
  • Năm 1974, hai bộ phim hoạt hình được quay tại xưởng phim Soyuzmultfilm dựa trên cốt truyện của "Những linh hồn chết": "Cuộc phiêu lưu của Chichikov. Manilov" và "Những cuộc phiêu lưu của Chichikov. Nozdryov" (đạo diễn sân khấu - Boris Step).
  • Năm 1979, một buổi biểu diễn phim của Nhà hát Nghệ thuật Matxcova đã được công chiếu. M. Gorky (do V. Bogomolov đạo diễn) với V. Nevinny trong vai Chichikov.
  • Năm 1984, bộ phim "Những linh hồn chết" được bấm máy (đạo diễn - Mikhail Schweitzer, trong vai Chichikov - Alexander Kalyagin).
  • Năm 2005, dựa trên "Những linh hồn chết" và các tác phẩm khác của Gogol, loạt phim "Vụ án linh hồn chết" (Дело о „Мёртвых душах) (do Pavel Lungin đạo diễn, trong vai Chichikov - Konstantin Khabensky) được khởi quay.
  • Năm 2019, cô được tự do đóng phim truyền hình "Gogol". Vai Manilov do Gennady Smirnov đảm nhận.

Sân khấu hóa - Kịch[sửa | sửa mã nguồn]

Các đạo diễn chuyển sang vở kịch sân khấu của M. Bulgakov dựa trên tác phẩm cùng tên của Gogol (1932).

  • 1933 - Nhà hát nghệ thuật Matxcova, "Những linh hồn chết" (dựa trên vở kịch của M. Bulgakov). Đạo diễn - V. Nemirovich-Danchenko.
  • 1978 - Nhà hát kịch và hài kịch Matxcova trên Taganka, "The Revision Tale". Sản xuất - Yuri Lyubimov.
  • 1979 - Nhà hát kịch Moscow trên Malaya Bronnaya, The Road. Sản xuất - A. Efros.
  • 1988 - Nhà hát kịch Moscow. Stanislavsky, Solo show "Những linh hồn chết". Đạo diễn: M. Rozovsky Diễn viên: Alexander Filippenko.
  • 1993 - Nhà hát St.Petersburg "Russian Entreprise" được đặt theo tên của Andrei Mironov, "Những linh hồn chết" (dựa trên các tác phẩm của M. Bulgakov và N. Gogol). Đạo diễn - Vlad Furman. Diễn viên: Sergey Russkin, Nikolay Dick, Alexey Fedkin.
  • 1999  - Nhà hát Nhà nước Moscow "Lenkom", "Hoax" (dựa trên vở kịch của N. Sadur "Anh Chichikov" tưởng tượng dựa trên bài thơ "Những linh hồn chết" của N. Gogol). Sản xuất - M. Zakharova. Diễn viên: Dmitry Pevtsov, Tatiana Kravchenko, Victor Rakov.
  • 2000 - "Đương thời", "Linh hồn chết". Đạo diễn - Dmitry Zhamoyda. Diễn viên: Ilya Drenov, Kirill Mazharov, Yana Romanchenko, Tatiana Koretskaya, Rashid Nezametdinov.
  • 2005 - Nhà hát. Mayakovsky, "Những linh hồn chết". Đạo diễn - Sergei Artsibashev. Diễn viên: Daniil Spivakovsky, Svetlana Nemolyaeva, Alexander Lazarev, Igor Kostolevsky.
  • 2005 - Nhà hát Học thuật Quốc gia được đặt theo tên của Yanka Kupala (Minsk, Cộng hòa Belarus), Chichikov. Đạo diễn - Valery Raevsky, trang phục và phong cảnh - Boris Gerlovan, nhà soạn nhạc - Victor Kopytko. Buổi biểu diễn bao gồm cả Nhân dân và Nghệ sĩ được vinh danh của Belarus, cũng như các diễn viên trẻ. Vai vợ của cảnh sát trưởng do Svetlana Zelenkovskaya thủ vai.
  • 2006 - Nhà hát Moscow Studio do Oleg Tabakov đạo diễn, Phiêu lưu, sáng tác dựa trên bài thơ "Những linh hồn chết" của N. V. Gogol. Đạo diễn - Mindaugas Karbauskis. Diễn viên: Sergei Bezrukov, Oleg Tabakov, Boris Plotnikov, Dmitry Kulichkov.
  • 2006 - Nhà hát Múa rối Trung ương Học thuật Nhà nước được đặt theo tên S. V. Obraztsov, "Buổi hòa nhạc cho Chichikov với một dàn nhạc". Đạo diễn: Andrey Dennikov. Diễn viên: Andrey Dennikov, Maxim Mishaev, Elena Povarova, Irina Yakovleva, Irina Osintsova, Olga Alisova, Yana Mikhailova, Alexey Pevzner, Alexander Anosov.
  • 2009 - Sverdlovsk State Academic Theater of Musical Comedy, "Dead Souls". Libretto của Konstantin Rubinsky. Nhà soạn nhạc - Alexander Pantykin.
  • 2010 - Nhà hát nhạc kịch bang Omsk, "Những linh hồn chết". Libretto của Olga Ivanova và Alexander Butvilovsky, các câu thơ của Sergei Plotov, nhà soạn nhạc - Alexander Zhurbin.
  • 2013 - Trung tâm Gogol (Moscow, Nga). Đạo diễn - Kirill Serebrennikov.
  • 2013 - Nhà hát Kolyada (Yekaterinburg, Nga), "Những linh hồn chết". Được dàn dựng và đạo diễn bởi Nikolai Kolyada. Diễn viên: Lyubov Vorozhtsova, Sergey Fedorov, Oleg Yagodin, Maxim Chopchiyan, Svetlana Kolesova, Vasilina Makovtseva, Rinat Tashimov.
  • 2013 - Nhà hát dành cho trẻ em và thanh niên Omsk (Omsk, Nga), "Plyushkin thân yêu của tôi". Đạo diễn - Boris Gurevich.
  • 2017 - Nhà hát Poisk (Lesosibirsk, Nga). Đạo diễn - Oleg Lipovetsky. Việc thực hiện đã nhận được 6 đề cử cho vàng Mask giải thưởng.
  • 2018, tháng 2 - Nhà hát Tuổi trẻ Perm (Perm, Nga), "Những linh hồn chết". Đạo diễn sân khấu - Vladimir Gurfinkel. Tác giả của vở kịch là Ilya Gubin. Trong số các anh hùng của vở kịch có một điều tra viên từ Bộ thứ ba của Tể tướng Hoàng đế, người vắng mặt trong văn bản của bài thơ.
  • 2019 - Nhà hát kịch Nhân dân-Hãng phim Artel (Podolsk, Nga), "Những cuộc phiêu lưu của Chichikov...". Giám đốc - O. Ogon'kova, thiết kế sản xuất - O. Farafonova.
  • 2019, tháng 10 - "Những linh hồn chết" tại Nhà hát kịch Tyumen (Tyumen, Nga). Đạo diễn sân khấu và biên đạo múa - Irina Tkachenko, tác giả của vở kịch - Ilya Gubin, nhà soạn nhạc - Olga Shaidulina. Thể loại của buổi biểu diễn được định nghĩa là một trò hề âm nhạc. Một trong những vai trung tâm của vở kịch là vai Thống đốc do giám đốc nhà hát Sergei Osintsev đóng.

Opera[sửa | sửa mã nguồn]

Vở opera "Những linh hồn chết", do Rodion Shchedrin viết năm 1976, được dàn dựng vào ngày 7 tháng 6 năm 1977 tại Nhà hát Bolshoi Moscow. Dir. - Boris Pokrovsky. Vai chính: A. Voroshilo (Chichikov), L. Avdeeva (Korobochka), V. Piavko (Nozdrev), A. Maslennikov (Selifan). Nhạc trưởng - Yuri Temirkanov, người sau đó đã chuyển vở opera đến Nhà hát Kirov (Mariinsky) ở Leningrad. Công ty Melodiya đã phát hành một đĩa hát trên đĩa nhựa, sau đó được tái bản ở nước ngoài bởi công ty BMG.

Chú thích[sửa | sửa mã nguồn]

  1. ^ Từ điển văn học, Nhà xuất bản Khoa Học Xã Hội, tập II, 1984, trang 135

Liên kết ngoài[sửa | sửa mã nguồn]

Lấy từ “https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Những_linh_hồn_chết&oldid=69278838”