Thiên Ưng (chòm sao)

Thiên Ưng
Aquila
	Chòm sao
	Danh sách các sao trong chòm sao Thiên Ưng
Viết tắt	Aql
Sở hữu cách	Aquilae
Xích kinh	20 h
Xích vĩ	5°
Diện tích	652 độ vuông (22)
Mưa sao băng	June Aquilids Epsilon Aquilids
Giáp với; các chòm sao	Thiên Tiễn; Vũ Tiên; Xà Phu; Cự Xà; Thuẫn Bài; Nhân Mã; Ma Kết; Bảo Bình; Hải Đồn;
	Nhìn thấy ở vĩ độ giữa +85° và −75°.; Nhìn thấy rõ nhất lúc 21:00 (9 giờ tối) vào tháng 8.

Chòm sao Thiên Ưng 天鷹, còn gọi là Đại Bàng (tiếng La Tinh: Aquila) là một trong 48 chòm sao Ptolemy và cũng là một trong 88 chòm sao hiện đại, nằm gần xích đạo thiên cầu. Sao sáng nhất trong chòm sao là Sao Ngưu Lang (Altair), là một trong các đỉnh của mảng sao Tam giác mùa hè.

Lịch sử[sửa | sửa mã nguồn]

Chòm sao Thiên Ưng là một trong 48 chòm sao theo miêu tả của Plotemy trong hy lạp cổ đại. Nó cũng được nhắc tới bởi Eudoxus trong thế kỷ thứ 4 trước công nguyên và Aratus trong thế kỷ thứ 3 trước công nguyên. Bây giờ nó là một trong 88 chòm sao theo định nghĩa của hiệp hội thiên văn quốc tế. Các Chòm sao cũng được biết đến như là Vultur volans (kền kền bay) đến La mã. Không lẫn lộn với Vultur cadens của La mã bây giờ được gọi là Thiên Cầm. Plotemy liệt kê 19 ngôi sao trong chòm sao này hiện bây giờ và trong thời cổ đại của Antinous, được ghi trong thời đại của hoàng đế Hadrian (117-138) sau công nguyên nhưng đôi khi sai lầm nên đã suy cho Tycho Brahe người liệt kê 12 ngôi sao trong Thiên Ưng và 7 sao trong Antinous. Hevelius xác định 23 ngôi sao lần đầu tiên và 19 trong lần thứ hai.

Thám hiểm[sửa | sửa mã nguồn]

Pioneer 11 của NASA sứ mệnh, bay qua Sao Mộc và Sao Thổ trong thập niên 1970 sẽ vượt qua gần sao Lambda của chòm sao Thiên Ưng trong khoảng bốn triệu năm.

Thần thoại Hy Lạp[sửa | sửa mã nguồn]

Chòm sao Thiên Ưng và Antinous, miêu tả bởi Sidney Hall trong *Urania's Mirror*,^[1] a set of constellation cards published in London around 1825. At left is Delphinus.

Các chòm sao hầu hết giống nhau như cánh rộng, cổ ngắn, chim, do đó người cổ đại gọi là đại bàng. Trong cổ điển thần thoại Hy Lạp, Chòm sao Thiên Ưng mang hình dạng con đại bàng cầm lưỡi tầm sét của Zeus và được Zeus hóa lên trời để bảo vệ Ganymede hay chòm Bảo Bình, người tình đồng giới của ông tránh sự ghen tức của vợ cả Hera.

Sao mới hiện[sửa | sửa mã nguồn]

Hai sao chủ yếu mới được quan sát trong chòm sao Thiên Ưng, người đầu tiên ghi nhận sáng như Sao Kim vào năm 389 TCN, khác (sao mới Thiên Ưng 1918) sáng ít hơn sao Altair, ngôi sao sáng nhất trong chòm sao Thiên Ưng.

Tên gọi[sửa | sửa mã nguồn]

Ký hiệu Bayer	Tên	Gốc	Nghĩa
α	Altair	Tiếng Ả Rập	đại bàng bay
β	Alshain	Tiếng Ả Rập	chim cắt lớn
γ	Tarazed	Tiếng Ba Tư	cán của cái cân
ε	Deneb el Okab	Tiếng Ả Rập	cái đuôi của chim cắt lớn
ζ	Deneb el Okab	Tiếng Ả Rập	cái đuôi của chim cắt lớn
η	Bezek	Tiếng Hebrew	sấm sét
θ	Tseen Foo	Tiếng phổ thông	cái bè nặng
ι	Al Thalimain	Tiếng Ả Rập	hai con đà điểu
λ	Al Thalimain	Tiếng Ả Rập	hai con đà điểu

Thiên thể[sửa | sửa mã nguồn]

Ngôi sao[sửa | sửa mã nguồn]

Xem thêm: danh sách các ngôi sao trong Thiên Ưng (chòm sao)

Thiên Ưng, nằm trong ngân hà sông Ngân, bao gồm nhiều vùng sao sáng.

α Aql (Altair): đây là một hệ thống nhiều sao (3 ngôi sao) có độ sáng 0.77m và chỉ số quang phổ loại A7 V. Nó có thị sai 0.23", và vì vậy nó sáng gấp tám lần mặt trời của chúng ta
β Aql (Alshain): quang phổ thuộc loại G8 IV và có độ sáng 3.71m. Giống như Altair, nó cũng là một hệ thống đa sao với ba ngôi sao.
γ Aql (Tarazed): quang phổ thuộc loại K3 II; độ sáng 2.72m
η Aql: là một loại sao biến quang thời kỳ ngắn và là một trong những ngôi sao sáng nhất trong hệ số Cepheid; độ sáng của nó có thể thay đổi từ 3.48 mag cho đến 4.39 mag mỗi 7.177 ngày.
15 Aql: là sao đôi có màu quang phổ vàng (phân loại sao), 5.4 mag đi cùng là một ngôi sao có độ sáng đứng hàng thứ bảy trong các ngôi sao cùng chòm sao Thiên Ưng; nó có thể dễ dàng nhìn thấy được với kính thiên văn nhỏ.
ρ Aql đi xuyên qua biên giới chòm sao láng giềng Hải Đồn vào năm 1992

Tân tinh[sửa | sửa mã nguồn]

Hai tân tinh đã được quan sát trong Hải Đồn; cái đầu tiên được nhìn thấy vào năm 389 trước công nguyên và được ghi nhận sáng bằng Sao Kim, cái thứ hai là (V603 Thiên Ưng (chòm sao)) được nhìn thấy năm 1918 và đã từng có thời gian chỉ có một chút sáng hơn sao Altair, là ngôi sao sáng nhất trong chòm sao Thiên Ưng.

Các vật thể khác[sửa | sửa mã nguồn]

Ba tinh vân hành tinh thú vị nằm trong chòm sao Thiên Ưng:

NGC 6804 nhìn thì nhỏ nhưng rất sáng
NGC 6781 có một số tính chất giống với Tinh vân cú in Đại Hùng.
NGC 6751: còn được biết với tên gọi con mắt chói lọi, tinh vân hành tinh
NGC 6709: là một nhóm sao mở có độ sáng 6.7m nằm vào vị trí năm độ tây nam của Zeta Aquilae
NGC 6755: là một nhóm sao mở có độ sáng 7.5m; nó bao gồm rất nhiều ngôi sao có độ sáng từ 12 mag tới 13 mag
NGC 6760: là một nhóm sao cầu có độ sáng 9.1m
NGC 6749: là một nhóm sao mở
NGC 6778: là một tinh vân hành tinh
NGC 6741: là một tinh vân hành tinh
NGC 6772: là một tinh vân hành tinh