Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Trận Austerlitz”

Bách khoa toàn thư mở Wikipedia
Duyệt lịch sử tương tác
← Thay đổi trướcThay đổi sau →
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
Trực quanMã wiki
Dòng 74: Dòng 74:
== Trận đánh ==
== Trận đánh ==
=== Bắt đầu trận chiến ===
=== Bắt đầu trận chiến ===
Trận Austerlitz diễn ra đúng vào dịp kỷ niệm một năm ngày Napoléon đăng ngôi Hoàng đế nước Pháp.<ref name="nicholls910"/> Vào 5 giờ sáng cái ngày định mệnh ấy, lúc Mặt Trời còn chưa mọc lên, Napoléon đã thức dậy. Ông tiến hành một bữa ăn sáng gấp rút. Cũng như hàng vạn chiến binh của ông, ông dùng một bữa ăn đạm bạc như đầy đủ, bao gồm súp, bánh mì và rượu. Trong lúc Hoàng đế và ba quân đang ăn bữa điểm tâm, quân tiếp viện của Davout đã kéo tới sau cuộc hành binh từ Raisgern, những chiến binh của Davout đều đã buồn ngủ và lạnh lẽo.<ref>[[Trevor Nevitt Dupuy]], ''The Battle of Austerlitz; Napoleon's greatest victory'', trang 59</ref> Trận chiến này bắt đầu vào lúc 8 giờ sáng, với mũi tấn công đầu tiên của liên quân đánh vào làng Telnitz, được phòng thủ bởi trung đoàn số 3. Từ đó, vùng chiến trường này đã chứng kiến nhiều cuộc chiến đấu ác liệt. Đầu tiên, các đợt xung kích của liên quân đã đánh bật quân Pháp khỏi làng và buộc họ phải rút về bên kia sông Goldbach. Quân của Davout lúc này đẩy lui liên quân khỏi Telnitz, trước khi tới lượt họ bị nhửng người lính Khinh Kỵ Binh tấn công và phải bỏ làng một lần nữa. Những đợt tấn công của liên quân ra khỏi làng đều bị pháo binh của Pháp ngăn cản.<ref>Fisher & Fremont-Barnes p. 48–49</ref>
Trận Austerlitz diễn ra đúng vào dịp kỷ niệm một năm ngày Napoléon đăng ngôi Hoàng đế nước Pháp.<ref name="nicholls910"/> Vào 5 giờ sáng cái ngày định mệnh ấy, lúc Mặt Trời còn chưa mọc lên, Napoléon đã thức dậy. Ông tiến hành một bữa ăn sáng gấp rút. Cũng như hàng vạn chiến binh của ông, ông dùng một bữa ăn đạm bạc như đầy đủ, bao gồm súp, bánh mì và rượu. Trong lúc Hoàng đế và ba quân đang ăn bữa điểm tâm, quân tiếp viện của Davout đã kéo tới sau cuộc hành binh từ Raisgern, những chiến binh của Davout đều đã buồn ngủ và lạnh lẽo. Tới lúc 6 giờ sáng, khi ánh Mặt Trời đầu tiên bắt đầu lóe lên tại bầu trời hướng Đông, ban Tham mưu và các vị Thống chế của Napoléon họp bàn trên đồi Zulton. Nhưng khi buổi sáng tinh mơ đã gần đến thì sương mù xuất hiện dày đặc khắp làng bản. Hoàng đế nước Pháp, vốn đã lên lưng chiến mã với thái độ bất kiên nhẫn, mong chờ rạng Đông. Ông nhìn qua bóng tối trước rạng Đông, vào các Sĩ quan dưới quyền như [[Louis Alexandre Berthier]], Lannes, Soult, Bernadotte, [[Jean-Baptiste Bessières]], Murat, Mortier và trung thần [[Anne Jean Marie René Savary]], cùng với những viên Sĩ quan khác của ban Tham mưu cá nhân của ông. Ông lại hướng về phía Đông, mong muốn nhìn thấy Mặt Trời mọc lên, thế nhưng lại không nhìn thấy gì.<ref>[[Trevor Nevitt Dupuy]], ''The Battle of Austerlitz; Napoleon's greatest victory'', trang 59</ref> Trận chiến này bắt đầu vào lúc 8 giờ sáng, với mũi tấn công đầu tiên của liên quân đánh vào làng Telnitz, được phòng thủ bởi trung đoàn số 3. Từ đó, vùng chiến trường này đã chứng kiến nhiều cuộc chiến đấu ác liệt. Đầu tiên, các đợt xung kích của liên quân đã đánh bật quân Pháp khỏi làng và buộc họ phải rút về bên kia sông Goldbach. Quân của Davout lúc này đẩy lui liên quân khỏi Telnitz, trước khi tới lượt họ bị nhửng người lính Khinh Kỵ Binh tấn công và phải bỏ làng một lần nữa. Những đợt tấn công của liên quân ra khỏi làng đều bị pháo binh của Pháp ngăn cản.<ref>Fisher & Fremont-Barnes p. 48–49</ref>


Các đội quân của liên quân bắt đầu đổ vào cánh phải của Pháp, nhưng không tiến nhanh như mong đợi, vì vậy mà người Pháp hầu như đều đẩy lui được các đợt tấn công. Thực ra thì sự bố trí của liên quân có sự nhầm lẫn và tính toán thời gian sai: đội Kỵ binh của Liechtenstein ở cánh trái của liên quân phải chuyển sang cánh phải, và trong quá trình đó họ chạy lẫn vào và làm chậm tiến độ tiến quân của mũi tấn công thứ hai vào cánh phải của Pháp.<ref name="Todd3"/> Lúc đó các chiến lược gia tưởng rằng đó là một thảm họa, nhưng về sau việc này lại hóa ra có lợi cho liên quân.
Các đội quân của liên quân bắt đầu đổ vào cánh phải của Pháp, nhưng không tiến nhanh như mong đợi, vì vậy mà người Pháp hầu như đều đẩy lui được các đợt tấn công. Thực ra thì sự bố trí của liên quân có sự nhầm lẫn và tính toán thời gian sai: đội Kỵ binh của Liechtenstein ở cánh trái của liên quân phải chuyển sang cánh phải, và trong quá trình đó họ chạy lẫn vào và làm chậm tiến độ tiến quân của mũi tấn công thứ hai vào cánh phải của Pháp.<ref name="Todd3"/> Lúc đó các chiến lược gia tưởng rằng đó là một thảm họa, nhưng về sau việc này lại hóa ra có lợi cho liên quân.

Phiên bản lúc 13:11, ngày 15 tháng 9 năm 2011

Trận Austerlitz
Một phần của Chiến tranh của Liên minh thứ ba
Colored painting showing Napoleon on a white horse and General Rapp galloping towards Napoleon to present the captured Austrian standards.
Napoléon tại trận Austerlitz, tranh của François Gérard.
Thời gianngày 2 tháng 12 năm 1805
Địa điểm
Austerlitz, ngày nay là Slavkov u Brna thuộc Cộng hoà Séc
Kết quả

Chiến thắng lớn của quân Pháp,
Liên minh chống Pháp thứ ba tan vỡ

Tham chiến
Pháp Đế chế Pháp Đế quốc Nga Đế quốc Nga
Đế quốc Áo (1804–1867) Đế quốc Áo
Chỉ huy và lãnh đạo
Pháp Napoléon I
Pháp Joachim Murat
Pháp Jean-de-Dieu Soult
Pháp Louis Nicolas Davout
Pháp Jean Lannes		 Đế quốc Nga Aleksandr I
Đế quốc Nga Mikhail Illarionovich Kutuzov
Đế quốc Áo (1804–1867) Franz II
Đế quốc Áo (1804–1867) Franz von Weyrother
Lực lượng
72.000[1] 85.000[2]
Thương vong và tổn thất
1.305 chết,
6.940 bị thương,
573 bị bắt,
1 cờ hiệu bị mất[3]		 15.000 chết và bị thương,
12.000 bị bắt,
180 khẩu pháo bị phá hủy
hoặc bị tịch thu,
50 cờ hiệu bị mất[3]

Trận Austerlitz (phát âm tiếng Việt: Ao-xtéc-lích) còn được gọi là Trận Ba Hoàng đế hay Trận Tam Hoàng là một trong những chiến thắng lớn nhất của Napoléon Bonaparte, tại đó Đệ nhất đế chế Pháp đã đánh bại hoàn toàn Liên minh thứ ba. Trong trận chiến diễn ra vào ngày 2 tháng 12 năm 1805 tại một địa điểm gần thành phố Austerlitz (lúc đó thuộc Áo, ngày nay là Slavkov u Brna thuộc Cộng hoà Séc), Hoàng đế Napoléon I đã chỉ huy quân Pháp đánh tan tác liên quân Nga-Áo dưới quyền Hoàng đế Franz II của Đế quốc La Mã thần thánh và Sa hoàng Aleksandr I. Lúc "Mặt trời Austerlitz" bắt đầu lặn cũng là lúc quân Nga bị đại bại sau một ngày giao chiến ác liệt, phải rút lui trong hỗn loạn.[4] Liên quân Nga - Áo phải hứng chịu tổn thất nặng nề.[5]

Chiến thắng vẻ vang của quân Pháp tại Austerlitz như là một cú đấm vào mặt Liên minh thứ ba, khiến Liên minh này tan rã. Vào ngày 26 tháng 12 năm 1805, Pháp và Áo ngồi vào bàn đàm phán với Hiệp ước Pressburg, qua đó nước Áo rút khỏi chiến tranh, củng cố lại các Hiệp ước Campo Formio và Campo Formio trước đó, buộc Áo buông bỏ quyền kiểm soát một số vùng ở Đức cho các đồng minh của Napoléon, và buộc vương triều Habsburg phải giao nộp 40 triệu quan Pháp chiến phí. Quân đội Nga được phép quay trở về quê nhà. Chiến thắng cũng đã đưa đến việc thành lập Liên minh sông Rhine, bao gồm các quốc gia của Đức có nhiệm vụ làm tấm đệm giữa Pháp và Trung Âu. Vào năm 1806, Đế quốc La Mã thần thánh buộc phải chấm dứt khi Hoàng đế của Đế chế là Franz II từ bỏ ngôi vị và chỉ còn giữ lại danh hiệu Franz I của Áo. Mặc dù vậy nhưng hòa bình không kéo dài khi mà nước Phổ nhanh chóng tham chiến trong Liên minh thứ tư vào năm 1806.

Bối cảnh

Châu Âu đã ở vào tình trạng rối loạn kể từ cuộc chiến tranh Cách mạng Pháp năm 1792. Năm 1797, năm năm sau khi cuộc chiến nổ ra, quân Cộng hòa Pháp đánh bại Liên minh thứ nhất. Một Liên minh thứ hai chống Pháp được thành lập năm 1798 nhưng cũng đại bại và tan rã trong năm 1801, khiến Anh Quốc trở thành đối thủ duy nhất của chế độ Tổng tài Pháp. Trong tháng 3 năm 1802, Pháp và Anh Quốc đã đồng ý chấm dứt chiến tranh theo Hiệp ước Amiens. Lần đầu tiên trong mười năm, toàn bộ châu Âu trở lại hòa bình. Tuy nhiên, nhiều vấn đề đã nảy sinh giữa hai bên, khiến việc tuân thủ đúng theo hiệp ước ngày càng trở nên khó khăn. Chính phủ Anh Quốc phẫn nộ khi phải chuyển giao nhiều thuộc địa mà họ đã chinh phục từ năm 1793 trở đi. Napoléon thì tức giận về việc quân đội Anh không rời khỏi đảo Malta.[6] Tình hình căng thẳng càng trở nên tồi tệ khi Napoléon đã gửi một lực lượng viễn chinh để dập tắt phong tráo Cách mạng Haiti.[7] Tháng 5 năm 1803, Anh Quốc tuyên chiến với Pháp.

Liên minh thứ ba

Tháng 12 năm 1804, một thỏa thuận Anh Quốc - Thụy Điển đã dẫn đến việc thành lập Liên minh thứ ba. Thủ tướng Anh Quốc là William Pitt Trẻ đã dành hai năm 1804 và 1805 cho một loạt các hoạt động ngoại giao hướng tới việc hình thành một liên minh mới chống lại Pháp, và tới tháng 4 năm 1805, Anh Quốc và Nga đã ký kết để trở thành đồng minh.[8] Từng bị đánh bại hai lần trong những cuộc giao tranh gần đây với Pháp, và đang quyết tâm trả thù, Đế quốc Áo gia nhập liên minh sau đó vài tháng.[9]

Đội quân vĩ đại (La Grande Armée)

Trước khi Liên minh thứ ba được thành lập, Napoléon đã tập hợp một lực lượng quân đội được gọi là Đội quân nước Anh, gồm sáu trại lính ở Boulogne thuộc miền bắc Pháp. Ông định dùng lực lượng quân chinh phạt này để đánh Anh, và quá tự tin vào chiến thắng đến mức chuẩn bị sẵn cả huân chương để ăn mừng.[10] Mặc dù đội quân này không bao giờ đặt chân lên đất Anh nhưng họ được huấn luyện rất cẩn thận và tiêu tốn nhiều tiền bạc, để sẵn sàng cho các chiến dịch quân sự. Sự buồn chán đôi khi xuất hiện trong hàng ngũ, nhưng Napoléon đã tới thăm họ nhiều lần và tổ chức nhiều cuộc duyệt binh để nâng cao sĩ khí.[11]

Những binh sĩ ở Boulogne đã trở thành hạt nhân của một đội quân mà Napoléon gọi là La Grande Armée (tạm dịch là "Đội quân vĩ đại" hay "Đại quân"). Lúc đầu, quân Pháp có 200.000 quân chia thành bảy quân đoàn. Mỗi quân đoàn là một đơn vị chiến đấu trên chiến trường lớn, có từ 26 đến 40 súng đại bác và có khả năng chiến đấu độc lập cho tới khi các quân đoàn khác tới giải cứu.[12] Một quân đoàn đơn lẻ nếu được đặt vào vị trí phòng thủ vững chắc có thể trụ lại được ít nhất là một ngày mà không có sự hỗ trợ nào, điếu này khiến Đội quân vĩ đại có rất nhiều lựa chọn về mặt chiến thuật và chiến lược trong mọi chiến dịch. Ngoài lực lượng trên thì Nalopéon cũng xây dựng lực lượng Kỵ binh dự bị gồm 22.000 quân, chia làm hai đơn vị kỵ binh mặc Thiết Kỵ binh, bốn đơn vị Long Kỵ binh, một đơn vị Kỵ binh đánh bộ và một đơn vị Khinh Kỵ binh, được yểm trợ bởi 24 khẩu pháo.[12] Tới năm 1805 thì Đội quân vĩ đại đã có tổng cộng 350.000 binh sĩ đều được trang bị và huấn luyện tốt, cũng như là được chỉ huy bởi các sĩ quan giỏi.[13]

Quân đội Nga

Quân đội Nga vào năm 1805 có nhiều nét của quân đội Pháp trước Cách mạng. Họ không có tổ chức cao hơn mức trung đoàn, các sĩ quan cấp cao thường là từ giới quý tộc và chức tước được mua bán thay vì dựa vào tài năng. Những người lính Nga thì hay bị đánh đập và trừng phạt để tuân lệnh, theo kiểu thế kỷ 18. Ngoài ra thì nhiều Sĩ quan cấp thấp của Nga được huấn luyện kém cỏi và gặp khó khăn trong việc chỉ đạo binh sĩ của mình thực hiện những chiến thuật phức tạp trên chiến trường. Mặc dù vậy thì quân Nga có đội Pháo binh tốt, được điều khiển bởi các binh sĩ thường xuyên chiến đấu khốc liệt để ngăn pháo của mình lọt vào tay đối thủ.[14]

Hệ thống hậu cần của quân Nga chủ yếu dựa vào dân cư địa phương và các đồng minh Áo của Nga, với 70% quân nhu của Nga được cung cấp bởi Áo. Phải tiến hành tiếp vận quá dàn trải mà không có một hệ thống hậu cần vững chắc và được tổ chức tốt, quân Nga gặp khó khăn trong việc duy trì sức khỏe và sự tập trung trong chiến đấu.

Quân đội Áo

Đại Công tước Karl, em trai của Hoàng đế Áo, đã bắt đầu công cuộc cải cách lực lượng Quân đội Áo từ năm 1801 với việc loại bỏ tầm ảnh hưởng của Hội đồng Hofkriegsrat trong quân đội.[15] Karl là vị tướng giỏi nhất của nước Áo,[16] nhưng ông đã bị thất sủng sau khi lời khuyên của ông rằng đừng tuyên chiến với Pháp không được chấp nhận. Karl Mack trở thành chỉ huy mới của quân Áo và đã tiến hành cải tổ lực lượng Bộ binh ngay trước chiến tranh. Một trung đoàn giờ đây bao gồm bốn tiểu đoàn, một tiểu đoàn có bốn trung đội, thay vì cách sắp xếp cũ là một trung đoàn gồm ba tiểu đoàn, một tiểu đoàn gồm sáu trung đội. Sự thay đổi này diễn ra mà không có việc huấn luyện cho các sĩ quan để thích ứng, dẫn đến sự khó khăn trong chỉ huy.[17] Kỵ binh Áo thuộc hàng tốt nhất châu Âu, nhưng việc bị tách ra xếp chung với các đơn vị bộ binh đã làm giảm sự hiệu quả của họ trong việc đối đầu với Kỵ binh Pháp với số lượng lớn.[18]

Chiến dịch của Napoléon

Napoléon tiếp nhận các tù binh ở Ulm

Tháng 8 năm 1805, Napoléon Bonaparte, đã lên ngôi Hoàng đế Pháp vào tháng 12 năm trước, đưa quân từ Eo biển Anh đến sông Rhine để đối phó với liên minh Nga-Áo. Vào ngày 25 tháng 9, sau một cuộc hành quân bí mật và đầy háo hức, 200.000 quân Pháp[19] vượt sông Rhine trên một vùng rộng 260 km (160 dặm).[20] Tướng Mack của Áo lúc này đang đóng tại Ulm, thuộc Schwaben (nay là miền Nam nước Đức). Napoléon cho quân tiến về phía bắc, bọc hậu quân Áo và bắt giữ tướng Mack với cùng 23.000 quân Áo vào ngày 20 tháng 10, nâng tổng số tù binh Áo trong chiến dịch của ông lên tới 60.000 binh sĩ.[20] Mặc dù vinh quang từ chiến thắng này đã bị mờ nhạt đi đôi chút bởi thất bại bi đát của hải quân Pháp-Tây Ban Nha trong trận thủy chiến Trafalgar, sự thành công của Pháp trên đất liền vẫn được tiếp nối khi kinh đô Viên thất thủ vào tháng 11. Người Pháp có thêm 100.000 súng, 500 đại bác, và những cây cầu bắc qua sông Danube còn nguyên vẹn.[21] Chiến thắng lớn của quân Pháp trên bộ đã khiến cho Quốc vương Friedrich Wilhelm III nước Phổ không thể làm đúng theo lời hứa của ông hồi đầu tháng 11, là phái 14 vạn quân đến hợp nhất với quân Áo và quân Nga trong vòng bốn tuần để chống nhau với quân Pháp. [22]

Trong cùng lúc đó, sự chậm trễ của quân Nga đã khiến họ không thể kịp cứu viện số quân Áo còn lại, vì vậy nên quân Nga rút về phía đông bắc để chờ thêm viện binh và kết hợp với các đơn vị quân Áo còn chưa bị tiêu diệt. Lúc này, đại tướng Nga Mikhail Illarionovich Kutuzov được Hoàng đế Nga chỉ định làm Tổng chỉ huy liên quân Nga-Áo. Ngày 9 tháng 9 ông lập tức có mặt ở nơi đóng quân để nắm tình hình. Kutuzov đã liên lạc với Hoàng đế Áo Franz I và các triều thần nhằm giải quyết các bất đồng trong việc chia sẻ gánh nặng chiến tranh: ông đã phê phán việc người Áo cố dồn mọi trách nhiệm chiến tranh cho quân Nga đồng thời thúc giục người Áo cung ứng gấp quân nhu, quân giới và đạn dược. Một bất đồng khác là phần kế hoạch tác chiến. Kutuzov cho rằng "kế hoạch của người Áo rất giáo điều", không tính đến các hoạt động khác của quân Pháp. Ông đưa ra kế hoạch của mình với tư tưởng chính là tấn công, không phòng thủ. Ông cũng chống lại việc thôn tính các vùng đất mà Napoléon chiếm được vì làm như thế sẽ đánh mất lòng tin của người dân… tuy nhiên tất cả những đề xuất của Kutuzov đều bị bác bỏ.[23]

Về phía mình, sau thắng lợi ở Ulm quân Pháp nhanh chóng truy kích tàn quân Áo nhưng rồi Napoléon phát hiện ra rằng mình đang đứng ở vị trí không thuận lợi: nước Phổ nằm gần đó hiện giờ vẫn chưa can thiệp nhưng có thể cũng sẽ tấn công quân Pháp, do Phổ đang dần dần trở nên bất bình trước sự bá quyền của Pháp.[22] Vả lại, quân Nga và quân Áo giờ đây đã hợp nhất. Một khó khăn nữa là đường dây liên lạc của Pháp giờ đã quá xa và cần nhiều nhiều pháo đài vững chắc để duy trì. Napoléon hiểu rằng ở tình huống này thì chỉ có một cách duy nhất để không lãng phí chiến thắng ở Ulm: đó là buộc quân đồng minh phải giao chiến, và đánh bại họ.[24] Kutuzov cũng nhận ra điều đó, vì vậy ông bác bỏ thẳng thừng kế hoạch bảo vệ Viên bằng mọi giá, thay vào đó ông chủ trương rút lui để dụ quân Pháp vào sâu hơn nữa và sau đó sẽ đánh tan kẻ địch trong hậu phương - nơi người liên quân Nga-Áo có lợi thế về tiếp tế, hậu cần còn quân Pháp thì không. Nói là làm, Kutuzov xuống lệnh cho P. I. Bagration chỉ huy 600 quân kìm chân người Pháp tại Viên và chỉ thị cho quân đội chấp nhận đề nghị đình chiến của tướng Pháp Murat nhằm kéo dài thời gian. Trong thời gian quý báu đó, liên quân Nga-Áo rút sâu vào Olmutz và nếu theo đúng kế hoạch của Kutuzov, điểm dừng chân kế tiếp sẽ là Carpath và "tại xứ Galicia, tôi sẽ chôn xương giặc Pháp."[23]

Tuy nhiên các kế hoạch của Đại tướng Kutuzov đã phá sản trước sự nóng vội và thiếu tài năng của vị Hoàng đế trẻ tuổi Aleksandr I. [23]

Bố trí đội hình

Napoléon cùng các binh sĩ trước trận đánh.
Bản đồ bố trí quân lực của hai bên trước trận chiến. Quân Pháp ở phía tây và liên quân ở phía đông.

Các nguồn sử cho rằng Napoléon đã điều động khoảng 72.000 quân và 157 khẩu pháo cho trận đánh, dù khoảng 7.000 quân dưới quyền Davout vẫn còn ở phía nam (đến sau).[25] Liên minh có 85.000 quân, 70% trong đó là quân Nga, và 318 khẩu pháo.[25] Như vậy là Napoléon bị áp đảo về mặt quân số.[5]

Chiến trường

Trận chiến diễn ra cách thành phố Brno sáu dặm về phía đông nam. Ngày nay nơi đây là một địa điểm nằm giữa Brno và Austerlitz, thuộc Cộng hòa Séc. Phía bắc chiến trường là hai ngọn đồi Santon (210 m) và Zuran (260 m), nhìn ra tuyến đường nối Olmutz/Brno, vốn nằm trên trục Đông/Tây. Phía tây hai ngọn đồi là làng Bosenitz, còn ở giữa chúng là sông Bosenitz, hợp với sông Goldbach và chảy xuống phía nam qua các làng Kobelnitz, Sokolnitz, Telnitz. Ở giữa chiến trường là cao điểm Pratzen, một đồi dốc thoai thoải cao khoảng 11-12 m (35-40 foot). Theo ghi chép của một sĩ quan phụ tá, Napoléon liên tục nhắc nhở các tướng lĩnh của mình là bắt buộc phải trinh sát cẩn thận địa hình vùng này vì nó sẽ trở thành chiến trường.[26]

Bố trí của liên quân

Một hội đồng được tổ chức vào ngày 1 tháng 12 để thảo luận về trận chiến. Thấy Napoléon chỉ có ít hơn 57 nghìn chiến binh, Hoàng đế Nga tràn trề hy vọng chiến thắng.[4] Nhiều nhà chiến lược của liên minh đưa ra hai ý tưởng quan trọng là liên lạc thương lượng với kẻ địch và chiếm lấy cánh phía nam vốn dẫn về Viên. Mặc dù Sa hoàng và các tùy tùng của ông rất háo hức chiến đấu, Hoàng đế Franz của Áo lại dè chừng hơn, và đại tướng M. I. Kutuzov của Nga cũng đồng ý với sự cẩn trọng này.[27] Kutuzov đã chỉ rõ ra rằng, chiến tranh càng kéo dài, quân Pháp càng tiến sâu thì họ càng yếu thế do nằm xa nguồn tiếp tế và khả năng người Phổ tham gia vào chiến tranh chống Pháp càng cao. Kutuzov chủ trương dụ quân Pháp vào sâu hơn nữa, ở vùng Carpath và "tại xứ Galicia, tôi sẽ chôn xương quân Pháp." Kutuzov cũng lưu ý đến tầm quan trọng của cao điểm Pratzen ở Austerlitz, thực tế là khi bắt đầu vào trận chiến ông đã cố để quân nán lại đây đề phòng Napoléon, nhưng có vẻ như các tướng lĩnh khác đã không chú ý đến điều này.[28]

Tuy nhiên Sa hoàng, vào lúc này mới chính là người Tổng chỉ huy của quân Nga chứ không phải Kutuzov,[29] đã xem đó là hành động hèn nhát.[30] Ý kiến chủ chiến cuối cùng đã thắng thế, và quân liên minh quyết định áp dụng kế hoạch tác chiến của tướng Áo là Franz von Weyrother.[27] Chiến thuật này là đánh nghi binh ở cánh trái quân Pháp và dồn sức vào cánh phải của họ, vốn có vẻ khá lỏng lẻo. Quân liên minh triển khai phần lớn binh lực của họ vào bốn mũi tấn công để đánh cánh phải của quân Pháp, với mỗi mũi tấn công được xếp theo đội hình dọc. Đội cận vệ Hoàng gia Nga được giữ lại để dự phòng, còn lực lượng quân Nga do tướng Bagration trấn giữ cánh phải của liên minh. Với việc Sa hoàng trao quyền chỉ huy cho Weyrother, Kutuzov trên thực tế vẫn là Tư lệnh, nhưng ông chỉ điều khiển Binh đoàn thứ tư của liên quân và trên thực tế ông chỉ là nhân chứng của tấn bi kịch mà quân Áo và quân Nga gánh chịu ở Austerlitz.[23]

Bố trí của quân Pháp

Nhiều ngày trước trận chiến, Napoléon đã đánh lừa liên quân rằng quân Pháp đang gặp khó khăn và bản thân ông muốn ký hòa ước.[31] Thực tế thì ông rất muốn họ tấn công, và để hiện thực hóa điều này, ông đã làm suy yếu cánh phải của mình một cách có tính toán.[32] Vào ngày 28 tháng 11, Napoléon gặp các tướng để thảo luận. Các tướng thể hiện sự e ngại của mình và thậm chí còn đề nghị rút quân, nhưng Napoléon đã gạt bỏ điều này.[33]

Theo kế hoạch của Napoléon thì liên quân sẽ tung rất nhiều quân để đánh cánh phải của ông nhằm mục đích là cắt đứt đường liên lạc của quân Pháp về Viên, đòn tấn công này sẽ khiến liên quân bị hở sườn và trung tâm cho quân Pháp lợi dụng. Ông sẽ cho đột kích mạnh mẽ vào khu vực này để làm tê liệt lực lượng của họ; việc này được giao cho quân đoàn 16.000 người của tướng Soult. Trong cùng lúc đó thì Napoléon lệnh cho quân đoàn III của Thống chế Davout hành quân từ Viên cấp tốc đến tăng viện cho cánh phải của tướng Legrand (nằm ở phía nam của chiến trường), nơi sẽ phải hứng chịu sức ép lớn của liên quân. Quân của Davout sẽ phải di chuyển 110 km trong 48 giờ. Sự thành bại của quân Pháp sẽ tùy thuộc vào việc họ có đến kịp lúc hay không. Trên thực tế, sự bố trí của Napoléon tại cánh phải rất là mạo hiểm: quân Pháp chỉ được bố trí một lực lượng tối thiểu để phòng thủ khu vực này, và họ được yêu cầu tử thủ cho đến người cuối cùng. Sở dĩ Napoléon dám quyết định mạo hiểm như vậy vì ông tin tưởng vào tài năng của vị Thống chế xuất sắc Davout, vì cánh phải của quân Pháp được một hệ thống sông hồ bảo vệ, và cũng vì người Pháp đã thiết lập một tuyến liên lạc dự phòng thay cho tuyến Viên. Lực lượng Quân Cận vệ Hoàng gia Pháp cùng quân đoàn I của tướng Bernadotte được giữ lại để dự phòng, còn quân đoàn V dưới trướng tướng Lannes sẽ bảo vệ cánh trái của quân Pháp (tức vùng phía bắc của chiến trường), nơi quân Pháp vừa thiết lập được một tuyến liên lạc mới thay cho tuyến chạy qua Viên.

Trận đánh

Bắt đầu trận chiến

Trận Austerlitz diễn ra đúng vào dịp kỷ niệm một năm ngày Napoléon đăng ngôi Hoàng đế nước Pháp.[5] Vào 5 giờ sáng cái ngày định mệnh ấy, lúc Mặt Trời còn chưa mọc lên, Napoléon đã thức dậy. Ông tiến hành một bữa ăn sáng gấp rút. Cũng như hàng vạn chiến binh của ông, ông dùng một bữa ăn đạm bạc như đầy đủ, bao gồm súp, bánh mì và rượu. Trong lúc Hoàng đế và ba quân đang ăn bữa điểm tâm, quân tiếp viện của Davout đã kéo tới sau cuộc hành binh từ Raisgern, những chiến binh của Davout đều đã buồn ngủ và lạnh lẽo. Tới lúc 6 giờ sáng, khi ánh Mặt Trời đầu tiên bắt đầu lóe lên tại bầu trời hướng Đông, ban Tham mưu và các vị Thống chế của Napoléon họp bàn trên đồi Zulton. Nhưng khi buổi sáng tinh mơ đã gần đến thì sương mù xuất hiện dày đặc khắp làng bản. Hoàng đế nước Pháp, vốn đã lên lưng chiến mã với thái độ bất kiên nhẫn, mong chờ rạng Đông. Ông nhìn qua bóng tối trước rạng Đông, vào các Sĩ quan dưới quyền như Louis Alexandre Berthier, Lannes, Soult, Bernadotte, Jean-Baptiste Bessières, Murat, Mortier và trung thần Anne Jean Marie René Savary, cùng với những viên Sĩ quan khác của ban Tham mưu cá nhân của ông. Ông lại hướng về phía Đông, mong muốn nhìn thấy Mặt Trời mọc lên, thế nhưng lại không nhìn thấy gì.[34] Trận chiến này bắt đầu vào lúc 8 giờ sáng, với mũi tấn công đầu tiên của liên quân đánh vào làng Telnitz, được phòng thủ bởi trung đoàn số 3. Từ đó, vùng chiến trường này đã chứng kiến nhiều cuộc chiến đấu ác liệt. Đầu tiên, các đợt xung kích của liên quân đã đánh bật quân Pháp khỏi làng và buộc họ phải rút về bên kia sông Goldbach. Quân của Davout lúc này đẩy lui liên quân khỏi Telnitz, trước khi tới lượt họ bị nhửng người lính Khinh Kỵ Binh tấn công và phải bỏ làng một lần nữa. Những đợt tấn công của liên quân ra khỏi làng đều bị pháo binh của Pháp ngăn cản.[35]

Các đội quân của liên quân bắt đầu đổ vào cánh phải của Pháp, nhưng không tiến nhanh như mong đợi, vì vậy mà người Pháp hầu như đều đẩy lui được các đợt tấn công. Thực ra thì sự bố trí của liên quân có sự nhầm lẫn và tính toán thời gian sai: đội Kỵ binh của Liechtenstein ở cánh trái của liên quân phải chuyển sang cánh phải, và trong quá trình đó họ chạy lẫn vào và làm chậm tiến độ tiến quân của mũi tấn công thứ hai vào cánh phải của Pháp.[33] Lúc đó các chiến lược gia tưởng rằng đó là một thảm họa, nhưng về sau việc này lại hóa ra có lợi cho liên quân.

Mũi tấn công thứ hai của liên quân đánh vào làng Sokolnitz, nơi được bảo vệ bởi trung đoàn 26 và đội quân Tirailleur (đội bắn súng đánh kiểu du kích) của Pháp. Liên quân tấn công không thành, vì vậy mà tướng Langeron ra lệnh pháo kích vào làng. Việc này đã khiến quân Pháp phải rút lui, và trong cùng lúc đó thì mũi tấn công thứ ba của liên quân đánh chiếm lâu đài ở Sokolnitz. Quân Pháp phản công và chiếm lại nơi đây, nhưng lại bị đẩy lui. Giao tranh ở đây tạm lắng xuống khi quân của tướng Friant thuộc quân đoàn 3 của Pháp tạm chiếm lại ngôi làng. Sokolnitz có lẽ là nơi diễn ra nhiều cuộc đụng độ nhất và còn đổi chủ vài lần nữa khi cuộc chiến tiếp diễn.[36]

Trong khi liên quân đang háo hức đánh vào cánh phải của quân Pháp thì Binh đoàn số 4 của liên quân - do vị Tư lệnh vừa bị truất quyền M. I. Kutuzov đã dừng chân tại cao điểm Pratzen. Các binh đoàn Nga lần lượt vượt qua ông, nhưng Binh đoàn số 4 vẫn đứng im tại đó. Tài năng quân sự của Kutuzov đã khiến ông cảm nhận được tầm quan trọng của cao điểm này. Tuy nhiên, một lần nữa Nga hoàng lại phá bĩnh.[23]

Aleksandr I : "Ông đang làm gì vậy hả ?"
Kutuzov : "Thần đang chờ các Binh đoàn đến đông đủ."
Aleksandr I : "Đây không phải là quảng trường Tsaritsyn nơi các Binh đoàn tề tựu đông đủ trong lễ duyệt binh !"
Kutuzov: "Chính vì đây không phải là quảng trường Tsaritsyn nên thần mới đứng chờ các Binh đoàn đến đông đủ. Còn nếu Hoàng thượng ra lệnh..."

Và Hoàng đế đã ra lệnh. Ông ta đuổi Binh đoàn số 4 ra khỏi Pratzen và cùng với nó, đưa toàn bộ quân Nga đến chỗ chết.[23]

"Một đòn chí mạng và trận chiến chấm dứt"

Đòn tấn công quyết định của quân Pháp vào khu vực trung tâm của liên quân. Các tướng St. Hilaire và Vandamme đã cắt đôi binh lực địch và chiếm được vị trí quan trọng về chiến lược cho Pháp.

Vào lúc 8 giờ 45 phút sáng, cảm thấy sự suy yếu ở trung tâm quân địch đã đủ, Napoléon hỏi tướng Soult rằng quân của ông mất bao lâu để tới cao điểm Pratzen, và vị tướng này trả lời là dưới 20 phút. Khoảng 15 phút sau, Napoléon ra lệnh tấn công và nói thêm rằng :[37]

Sương mù dày giúp che chở bước tiến của sư đoàn của St. Hilaire, nhưng khi họ đi ngược lên dốc, "Mặt trời Austerlitz" huyền thoại đã làm tan sương và cổ vũ họ tiến lên.[33] Quân Nga trên đỉnh cao điểm choáng váng khi thấy có nhiều quân Pháp đang tiến đánh họ.[38] Các chỉ huy liên quân điều một số đơn vị chậm trễ của mũi tấn công thứ tư vào cuộc giao chiến khó khăn này. Sau gần một giờ giao chiến thì các đơn vị này phần lớn đã bị tiêu diệt. Một số binh sĩ từ mũi tấn công thứ hai, chủ yếu là các binh sĩ Áo thiếu kinh nghiệm, cũng đã tham chiến và dùng số lượng đông đảo chống trả một trong những đơn vị thiện chiến nhất của Pháp. Họ thậm chí đã đẩy lui quân Pháp xuống dốc. Thế nhưng, ở vào hoàn cảnh khó khăn, quân của St. Hilaire đã xung kích một lần nữa và lần này đã đánh bật liên quân khỏi cao điểm. Ở phía bắc điểm giao chiến này, sư đoàn của tướng Vandamme tấn công vùng Staré Vinohrady và diệt một số đơn vị địch.[39]

Trận chiến đã xoay chuyển về hướng có lợi hẳn cho Pháp, nhưng vẫn chưa thể kết thúc sớm. Napoléon lệnh cho quân đoàn I của Bernadotte sang hỗ trợ cánh trái của Vandamme và di chuyển trung tâm chỉ huy của mình lên cao điểm Pratzen vừa mới chiếm được. Liên quân lúc này đã ở vào tình thế bất lợi nên họ phải sử dụng tới lực lượng Cận vệ Hoàng gia Nga. Đại Công tước Konstantin Pavlovich, Hoàng đệ của Sa hoàng, chỉ huy lực lượng này tiến đánh quân của Vandamme. Tổn thất duy nhất về cờ hiệu của quân Pháp là trong trận giao tranh này. Cảm thấy mối đe dọa, Napoléon lệnh cho đội Kỵ binh Cận vệ của ông xuất chiến. Hai đội Cận vệ đánh nhau dữ dội nhưng không đưa tới một thắng lợi rõ ràng cho bên nào. Quân Nga chiếm ưu thế về số lượng, nhưng rồi sư đoàn của Drouet thuộc quân đoàn I tới trợ chiến, dàn quân bên sườn của nơi giao tranh và giúp kỵ binh Pháp tập hợp lại đội ngũ sau lưng họ. Những đại bác được kéo bằng ngựa của Pháp cũng góp phần gây nên những con số thương vong nặng nề cho kỵ binh và lính bắn súng Nga. Quân Nga tan vỡ và nhiều binh sĩ tử trận khi bị truy đuổi bởi kỵ binh Pháp, giờ đây đã khôi phục lại đội ngũ, trong suốt một phần tư dặm.[40] Tuy thật dũng cảm nhưng Konstantin Pavlovich đã thất bại và còn hao binh tổn tướng thêm.[5] Trong số các binh sĩ Nga thương vong tại cao điểm Pratzen có cả Tư lệnh M. I. Kutuzov. Kutuzov bị thương nặng và suýt bị bắt sống, còn một người con rể của ông, viên Sĩ quan phụ tá Ferdinand von Tiesenhausen bị giết chết ngay khi đang cầm cờ xông tới.[23]

Tàn cuộc

Lúc này liên quân đã bị chia cắt nhiều. Napoléon cho đánh vào cánh trái để kết thúc trận chiến.

Ở mặt trận phía bắc, lực lượng Thiết Kỵ Binh của Vương công Liechtenstein tấn công đội Khinh Kỵ Binh của tướng Kellerman bên phía Pháp. Khi nhận thấy quân Nga quá đông, Kellerman cho quân rút về đóng sau sư đoàn bộ binh của Caffarelli. Tướng Murat đưa thêm hai sư đoàn Thiết Kỵ Binh tới, và họ đánh bại được lực lượng này sau một trận đánh kéo dài. Tướng Lannes của Pháp sau đó kéo quân đánh bật quân của tướng Bagration phía liên quân, Ông muốn truy kích kẻ địch bỏ chạy, nhưng Murat không đồng ý.[42]

Lúc này Napoléon chuyển sự chú ý sang phía nam, nơi mà quân Pháp và liên quân vẫn đang giằng co ở Sokolnitz và Telnitz. Với một đòn tấn công hai mũi nhọn, sư đoàn của St. Hilaire và một phần quân đoàn III của Davout đã đập tan kẻ địch ở Sokolnitz và buộc hai tướng chỉ huy hai mũi tấn công đầu tiên của liên quân là Kienmayer và Langeron phải tháo chạy. Buxhowden, tướng tổng chỉ huy cánh trái của liên quân cũng cuống cuồng trốn chạy, với Kienmayer bọc hậu cho ông ta. Lực lượng liên quân này dũng cảm đánh bại năm trên sáu trung đoàn Kỵ binh Pháp, trước khi buộc phải rút lui.[42]

Lúc này liên quân đã hoàn toàn rơi vào hoảng loạn và tháo chạy tứ tán. Giữa ngày, tuyết rơi xuống.[5] Một tình tiết đáng sợ và nổi tiếng đã diễn ra trong lúc này khi một số lực lượng quân Nga bị cánh phải quân Pháp đánh bại cố tháo chạy về phía nam ngang qua hồ Satschan đóng băng. Lực lượng Pháo binh Pháp đã nã súng vào họ, và lớp băng vì thế vỡ ra. Quân Nga chết đuối dưới hồ nước lạnh cóng và hàng tá khẩu pháo của họ cũng chìm theo. Con số các khẩu pháo bị quân Pháp tịch thu trong sự kiện này dao động khá lớn tùy nguồn, có thể từ 38 đến hơn 100. Số quân Nga chết trong hồ cũng không được xác định rõ, có thể từ 200 đến 2.000. Vì Napoléon rất có thể đã phóng đại con số này lên, còn Sa hoàng Aleksandr I của Nga cũng có động cơ để chấp nhận con số phóng đại này,[43] những con số thấp có vẻ như chính xác hơn. Nhiếu nguồn nói rằng đã có nhiều quân Nga dưới hồ được cứu sống chính bởi kẻ thù của mình,[3][44] và khi hồ được rút cạn mấy ngày sau đó thì chỉ có xác của hai hoặc ba người và 150 con ngựa, còn những con số do phía Pháp ghi nhận là do họ tự nghĩ ra.[45] Trong toàn bộ liên quân, chỉ có mỗi lực lượng Kỵ Binh Nga của tướng Pyotr Ivanovich Bagration là rút lui có trật tự tốt.[5]

Kết cục của trận chiến

Trận Austerlitz và các chiến dịch trước đó đã thay đổi rõ rệt tình hình chính trị của châu Âu. Trong vòng ba tháng, quân Pháp đã đánh chiếm kinh kỳ Viên, tiêu diệt hai đội quân hùng hậu, và hạ nhục Đế quốc Áo. Những sự kiện này đã đi ngược lại cấu trúc cân bằng quyền lực cứng nhắc ở châu Âu vào thế kỷ 18. Austerlitz đã mở màn cho gần một thập kỷ thống trị của nước Pháp trên châu Âu lục địa, nhưng một trong những kết quả diễn ra ngay tức thì là khiến Vương quốc Phổ tham chiến vào năm 1806. Thể hiện rằng trong biết bao trận đánh của Hoàng đế Napoléon thì không có trận nào mang lại thay đổi sâu rộng đến tình hình châu Âu bằng trận Austerlitz.[46]

Những kết quả quân sự và chính trị

Thương vong của liên quân là khoảng 27.000, chiếm 37% trong lực lượng của họ. Về phía Pháp con số này là 9.000 trên tổng số 67.000 quân, tức khoảng 13%. Liên quân còn mất 180 súng đại bác và 50 cờ hiệu. Chiến thắng này được tiếp nhận với sự kinh ngạc và cuồng nhiệt ở kinh thành Paris, nơi mà chỉ vài ngày trước quốc gia còn đang đứng trước nguy cơ của một cuộc khủng hoảng tài chính. Napoléon đã viết thư cho Hoàng hậu Josephine để bày tỏ sự hoan hỉ về trận đánh.[47] Với chiến bại này, lực lượng Quân đội Nga bị suy sụp.[5] Có lẽ lời tóm tắt hay nhất về thời điểm khó khăn này của liên quân là từ Sa hoàng Aleksandr I của Nga: "Chúng ta là những em bé trong bàn tay của một gã khổng lồ."[48] Hung tin Napoléon thắng trận Austerlitz cũng chưa được truyền đến Anh Quốc, tuy nhiên đến những ngày cuối năm 1805 thì điều ấy trở thành hiện thực. Thủ tướng William Pitt Trẻ trở nên vô cùng hoảng hốt, ông đã chỉ vào bản đồ châu Âu treo trên tường và nói: "Hãy cuốn nó lại đi, trong mười năm tới không cần nó nữa đâu." Pitt Trẻ trở nên ốm yếu và ông qua đời vào ngày 16 tháng 1 năm 1806. Nhiều người cho rằng chính tin dữ về chiến bại thê thảm của liên quân Áo - Nga tại Austerlitz đã dẫn đến cái chết của ông.[49][50]

Đế chế Pháp và Áo đình chiến vào ngày 4 tháng 12 và Hiệp ước Pressburg 22 ngày sau đó đã khiến Áo phải rút khỏi chiến tranh. Áo thừa nhận các lãnh thổ của Pháp trong các Hiệp ước Campo Formio (1797) và Lunéville (1801) trước đó, buông bỏ quyền kiểm soát một số vùng ở Đức cho các đồng minh của Napoléon (Bayern, Württemberg, và Baden), trả thành Venezia về cho Vương quốc Ý, và trả 40 triệu quan chiến phí cho Đế chế Pháp. Đó là một kết thúc khắc nghiệt cho Đế quốc Áo, nhưng cũng không phải là một hòa ước quá thê thảm. Quân Nga được trở về quê nhà, và quân Pháp đóng trại ở miền Nam Đức. Vào năm 1806, Đế quốc La Mã thần thánh buộc phải chấm dứt khi Hoàng đế của Đế chế là Franz II từ bỏ ngôi vị và chỉ còn giữ lại Đế hiệu Franz I của Áo. Napoléon thành lập Liên minh sông Rhine, bao gồm các quốc gia trên đất Đức làm tấm đệm giữa Pháp và Phổ. Nước Phổ nhìn nhận đây là một sự xúc phạm tới vị thế bá chủ Trung Âu của họ và gây chiến với Pháp vào năm 1806. Vốn sau đại thắng oanh liệt tại Austerlitz, Napoléon giữ lại phần lớn Đội quân vĩ đại của ông tại Đức, giờ đây ông nhanh chóng rời khỏi kinh đô Paris mà thân chinh thống lĩnh ba quân xâm lược nước Phổ. [4]

Những sự khen thưởng

Napoléon đã khen ngợi tất cả các binh sĩ của mình sau trận chiến : Soldats! Je suis content de vous (tiếng Anh: Hỡi các binh sĩ! Trẫm hài lòng với các Ngươi).[51] Ông cũng thưởng hai triệu quan vàng cho các sĩ quan cao cấp, 200 quan cho mỗi binh sĩ, và tiền trợ cấp cho vợ của các binh sĩ tử trận. Con cái mồ côi của những người này được Napoléon nhận nuôi trên danh nghĩa và thêm chữ "Napoléon" vào tên thánh và họ.[52] Đáng chú ý là Napoléon không trao danh hiệu quý tộc nào cho các tướng lĩnh của mình, trái với thông lệ sau các chiến thắng lớn. Có thể là vì ông xem đây là một vinh quang cá nhân nhiều hơn.[53]

Những quan điểm về trận chiến

Napoléon không đánh bại triệt để liên quân như mong đợi,[20] nhưng các sử gia đều nhận xét rằng kế hoạch tác chiến của ông đã đưa đến một chiến thắng quan trọng. Chỉ một chiến thắng lừng vang này thôi đã đủ thể hiện thiên tài quân sự của Hoàng đế nước Pháp, có nhận xét cho rằng không trận đánh nào phác họa chi tiết thiên tài quân sự của ông bằng.[46][22] Đây là đại thắng về chiến thuật, nối tiếp chiến thắng về chiến lược của ông tại Ulm, đưa Napoléon trở thành một trong những bậc thầy về nghệ thuật chỉ huy quân sự.[4] Trận Austerlitz đôi khi được so sánh với những trận chiến vĩ đại về mặt chiến thuật như Cannae và Blenheim. Có những sử gia cho rằng vì chiến thắng quá vang dội ở trận này mà Napoléon bắt đầu thiếu thực tế và bẻ cong chính sách đối ngoại của Pháp theo "chủ nghĩa Napoléon" của riêng ông.[54] Sau đại thắng vang lừng của Hoàng đế, quan Thượng thư Bộ Ngoại giao Pháp là Maurice de Talleyrand-Périgord khuyên ông nên ký Hòa ước rộng lượng với nước Áo, và lập liên minh với Áo. Tuy nhiên, Napoléon thẳng thừng từ chối. Chiến thắng huy hoàng của ông tại Austerlitz đã khích lệ tinh thần của ông càng thêm dâng cao, trong khi kẻ thù của ông bị lăng nhục. Và từ khi ấy, Napoléon càng nghĩ rằng mình không thể bị đánh bại, và ông bắt đầu "vung tay quá trán". Chính sự quá tham lam của ông là một trong những nguyên nhân chính yếu dẫn đến chiến bại cuối cùng của ông : là lúc nước Pháp không chiếm thêm được đất đai nào mà còn mất đi biết bao nhân lực.[46][22]

Với chiến thắng vinh quang tại Austerlitz của Napoléon, ngày 2 tháng 12 đã trở thành một cái ngày đáng nhớ trong sự nghiệp của ông. Đại thắng này là một lễ kỷ niệm xứng đáng của ông cho ngày ông đăng ngôi Hoàng đế.[55] Tuy các nhà sử học đều xem trận Austerlitz là chiến thắng vẻ vang nhất của ông, Hoàng đế Napoléon không hề đề cập đến đại thắng này với một số cận thần của mỉnh. Sau khi bị lưu đày ra đảo Saint Helena vào năm 1815, Napoléon cũng có những bình luận rải rác về trận đánh vang danh này. Tuy nhiên, có lẽ ông nghĩ về chiến thắng lừng lẫy của mình theo một lối khác: sau này, cứ mỗi khi lâm nguy, thí dụ như là trong trận Borodino chống quân Nga vào năm 1812, ông thường nói với các cận tướng là ông có thể nhìn thấy "Mặt trời của Austerlitz".[56] Napoléon từng đề cập đến đường lối chiến thuật của ông là : '"Anh tham chiến, anh đứng chờ và nhìn thấy". Trận Austerlitz là một khuôn vàng thước ngọc về kiểu chiến thuật này. Ông chạm trán với liên quân Nga - Áo trong khi để lại một lực lượng quân Dự Bị (đội Cận vệ Hoàng gia, Kỵ binh của Murat và trong nhiều tiếng đồng hồ, Kỵ binh của Bernadotte), chờ cho Aleksandr I làm nên những sai lầm tệ hại, rồi tung quân Dự Bị ra đánh cho quân thù tan nát. Kế hoạch và thực hiện của Napoléon trong trận đánh này đều được xem là hoàn hảo.[55] Đây là chiến công của một nhà chiến thuật bậc thầy, nhưng đồng thời cho thấy sự trông cậy của ông vào những vị dũng tướng như Soult và Davout, và vào những chiến binh tinh nhuệ đến siêu việt của ông - họ sẵn sàng tuân lệnh ông mà không hề có chút chần chờ gì. Thống chế Davout để lại dấu ấn đặc sắc của ông trong chiến thắng vẻ vang này : trước trận đánh, dù quân lệnh của Hoàng đế rất trễ nãi, với tinh thần kỷ cương cao độ, ông đã hành binh suốt đêm, để rồi có thể họp binh được với Napoléon mà góp phầm lập nên chiến công hiển hách.[4] Trong lịch sử Pháp, trận Austerlitz được xem là một chiến thắng quân sự hùng tráng. Đại văn hào Victor Hugo cũng đã có không ít lời tán tụng về trận đánh này.[57] Gần đây, tổng thống Pháp Jacques Chirac và thủ tướng Dominique de Villepin đã gây nhiều tranh cãi khi không tham dự buổi lễ kỷ niệm chiến thắng này.[58] Nhiều người dân Pháp ở hải ngoại cũng phản đối việc kỷ niệm chiến thắng vì cho là Napoléon phạm tội diệt chủng đối với dân chúng các nước thuộc địa.[58]

Cũng thật hấp dẫn nếu cho rằng nếu Hoàng đế Aleksandr I không thân chinh ra đánh thì sẽ không có một trận chiến Austerlitz như thế này. Rõ ràng, Đại tướng Kutuzov có kế hoạch rút lui thêm nữa, theo kế hoạch hoãn binh của ông. Nếu như ông được các chiến sĩ của Đại Công tước Karl ở Ý tiếp viện, cùng với sự tham chiến dễ dàng xảy ra của nước Phổ, có lẽ ông sẽ quay về mà tổ chức tấn công vào đội quân Pháp đang đóng ở cuối tuyến tiếp tế trong một ngôi làng đã bị liên quân Nga - Áo di dời hết lương thực và đồ ăn động vật. Kết cục sẽ khác hoàn toàn với trận Austerlitz đã diễn ra trong lịch sử.[50] Tuy nhiên, sau khi đại bại, Hoàng đế nước Nga đã đổ lỗi cho Kutuzov là kẻ gây ra thảm kịch của liên quân Nga - Áo.[59] Ngoài ra, có một thực tế khá thú vị về chiến thắng vĩ đại này, mà thường ít được chú ý tới. Đó là Hoàng đế Napoléon đã không tung tất cả những lực lượng có sẵn của ông vào chống nhau với Hoàng đế nước Nga. [4]

Trận chiến trong văn hóa đại chúng

Các truyền thuyết và chuyện kể

Có nhiều chuyện kể và truyền thuyết liên quan tới trận chiến này. Một câu chuyện kể rằng khi Napoléon được các binh sĩ thắp nến để làm lễ kỷ niệm ngày ông đăng ngôi Hoàng đế, các binh sĩ liên quân nhìn thấy và tưởng rằng quân Pháp sắp tháo chạy. Một chuyện khác kể về một binh sĩ Pháp bị những người lính Cossack giết chết dù đã trốn vào ống thông khói. Một câu chuyện hài hước hơn kể về việc một vài binh sĩ Nga muốn xin cỏ khô cho ngựa từ một bà lão nông dân, nhưng người này lãng tai nên nghe nhầm ý họ. Cũng có chuyện kể về việc các pháo binh Pháp ném bức tượng của Đức Mẹ Maria vào lửa để sưởi ấm, nhưng nó không cháy.[60]

Tiểu thuyết Chiến tranh và Hòa bình

Trận Austerlitz là một sự kiện quan trọng trong tiểu thuyết Chiến tranh và Hòa bình của đại văn hào Lev Nikolayevich Tolstoy. Trận chiến được dùng như một tình tiết để ca ngợi phẩm giá của người Nga trước sự ngạo mạn và lý trí đến mức tàn nhẫn của người Pháp. Một trong các nhân vật chính của tiểu thuyết là Công tước Andrei trước khi bước vào trận đánh rất ngưỡng mộ Napoléon và muốn lao vào chiến đấu để tìm kiếm vinh quang cho mình ("Công tước Andrey cũng ở trong hàng tuỳ tòng đông đúc của Kutuzov, lúc bấy giờ đang đứng sau lưng ông. Chàng có cái cảm giác khích động hưng phấn, nhưng đồng thời bình tĩnh, dè dặt của một con người thấy cái phút bấy lâu nay chờ đợi nay đã đến. Chàng tin chắc rằng cái giờ chiến thắng Toulon ( Một tỉnh miền nam nước Pháp) hay cầu Arcole của chàng đã điểm."),[61] chỉ đến những chiến thắng vang lừng của Napoléon. Andrei thậm chí còn suy nghĩ : "mình giương cao lá cờ lao vào trận địa địch, đi đến đâu quét sạch đến đấy".[61] Thế nhưng, lòng nhiệt huyết này đã tan biến sau khi anh tận mắt gặp vị anh hùng của mình bên kia chiến tuyến.[62] Tolstoy xem thất bại của quân Nga tại trận Austerlitz là vì họ đã chiến đấu vì những mục tiêu không thích đáng, như vinh quang cá nhân và tiếng tăm, thay vì những phẩm giá cao đẹp đã mang lại cho họ chiến thắng về mặt tinh thần trong trận Borodino khi Napoléon xâm lược nước Nga vào năm 1812.

Tài liệu tham khảo

  • Brooks, Richard (editor). Atlas of World Military History. London: HarperCollins, 2000. ISBN 0-7607-2025-8
  • Castle, Ian. Austerlitz 1805: The Fate of Empires. Oxford: Osprey Publishing, 2002. ISBN 1-84176-136-2
  • Castle, Ian. Austerlitz - Napoleon and the Eagles of Europe. Pen & Sword Books, 2005. ISBN 1-84415-171-9
  • Lê Vinh Quốc (chủ biên), Lê Phụng Hoàng, Nguyễn Thị Thư (2001). Các nhân vật lịch sử cận đại. Tập II: Nga. Việt Nam: Nhà xuất bản Giáo dục.Quản lý CS1: nhiều tên: danh sách tác giả (liên kết)
  • Chandler, David G. The Campaigns of Napoleon. New York: Simon & Schuster, 1995. ISBN 0-02-523660-1
  • Fisher, Todd & Fremont-Barnes, Gregory. The Napoleonic Wars: The Rise and Fall of an Empire. Oxford: Osprey Publishing Ltd., 2004. ISBN 1-84176-831-6
  • Goetz, Robert. 1805: Austerlitz: Napoleon and the Destruction of the Third Coalition (Greenhill Books, 2005). ISBN 1-85367-644-6
  • Tolstoy, Leo. War and Peace. London: Penguin Group, 1982. ISBN 0-14-044417-3
  • Marbot, Jean-Baptiste-Antoine-Marcelin. "The Battle of Austerlitz," Napoleon: Symbol for an Age, A Brief History with Documents, ed. Rafe Blaufarb (New York: Bedford/St. Martin's, 2008), 122-123.
  • McLynn, Frank. Napoleon: A Biography. New York: Arcade Publishing Inc., 1997. ISBN 1-55970-631-7
  • Uffindell, Andrew. Great Generals of the Napoleonic Wars. Kent: Spellmount Ltd., 2003. ISBN 1-86227-177-1
  • Owen Connelly, Blundering to glory: Napoleon's military campaigns, Rowman & Littlefield, 2006. ISBN 0742553183.

Chú thích

  1. ^ Số quân của Pháp tùy thuộc nguồn, đặc biệt là xoay quanh vấn đề có tính tới 7.000 quân của Davout hay không, vì họ được điều động nhưng tới sau khi cuộc chiến đã bắt đầu. Con số 72.000 lấy theo Andrew Uffindell, Great Generals of the Napoleonic Wars. p. 19. David G. Chandler, The Campaigns of Napoleon. p. 416 đánh giá là 67.000 (chưa tính quân của Davout).
  2. ^ Quân số của Đồng minh thay đổi theo nguồn: 73.000, 84.000, hay 85.000. Ở đây lấy theo các con số truyền thống là 85.000, dù rằng Scott Bowden cho rằng con số này mang tính tượng trưng nhiều hơn là số quân thực sự tham chiến ngày hôm đó.
  3. ^ a b c David G. Chandler, The Campaigns of Napoleon, trang 432
  4. ^ a b c d e f Owen Connelly, Blundering to glory: Napoleon's military campaigns, các trang 86-93.
  5. ^ a b c d e f g David Nicholls, Napoleon: a biographical companion, các trang 9-10.
  6. ^ David G. Chandler, The Campaigns of Napoleon, trang 304
  7. ^ David G. Chandler, The Campaigns of Napoleon, trang 320
  8. ^ Chandler p. 328
  9. ^ Chandler p. 331
  10. ^ Time traveller's guide to Napoleon's Empire
  11. ^ Chandler p. 323
  12. ^ a b Chandler p. 332
  13. ^ Chandler p. 333
  14. ^ Todd Fisher & Gregory Fremont-Barnes, The Napoleonic Wars: The Rise and Fall of an Empire. p. 33
  15. ^ Fisher & Fremont-Barnes p. 31
  16. ^ Andrew Uffindell, Great Generals of the Napoleonic Wars. p. 155
  17. ^ Stutterheim, Karl; Pine-Coffin, John (trans.) (1807). A Detailed Account of The Battle of Austerlitz. London: Thomas Goddard. pp. 46. http://books.google.com/books?id=KlNEAAAAIAAJ&printsec=frontcover&dq=battle+of+austerlitz&ei=-oyTSK3SLYj2jgHy4OTHBA&client=firefox-a#PRA1-PA46,M1.
  18. ^ Todd Fisher & Gregory Fremont-Barnes, The Napoleonic Wars: The Rise and Fall of an Empire. p. 32
  19. ^ Richard Brooks (editor), Atlas of World Military History. p. 108
  20. ^ a b c Andrew Uffindell, Great Generals of the Napoleonic Wars. p. 15
  21. ^ David G. Chandler, The Campaigns of Napoleon. p. 407
  22. ^ a b c d Spencer Tucker, Battles That Changed History: An Encyclopedia of World Conflict, các trang 285-286.
  23. ^ a b c d e f g Lê Vinh Quốc, Nguyễn Thị Thư, Lê Phụng Hoàng, trang 154-160
  24. ^ Chandler p. 409
  25. ^ a b Andrew Uffindell, Great Generals of the Napoleonic Wars. p. 19
  26. ^ David G. Chandler, The Campaigns of Napoleon. p. 412–413
  27. ^ a b Chandler p. 416
  28. ^ Parkinson, Roger. The Fox of the North: The Life of Kutuzov, General of War and Peace. (London: Peter Davies, 1976), 76-91
  29. ^ The Battle Of Austerlitz
  30. ^ Troyat, Henri. Alexander of Russia. (New York: Grove Great Lives:1982), 87
  31. ^ Frank McLynn, Napoleon: A Biography. p. 342
  32. ^ Richard Brooks (editor), Atlas of World Military History. p. 109
  33. ^ a b c Todd Fisher & Gregory Fremont-Barnes, The Napoleonic Wars: The Rise and Fall of an Empire. p. 48
  34. ^ Trevor Nevitt Dupuy, The Battle of Austerlitz; Napoleon's greatest victory, trang 59
  35. ^ Fisher & Fremont-Barnes p. 48–49
  36. ^ Todd Fisher & Gregory Fremont-Barnes, The Napoleonic Wars: The Rise and Fall of an Empire. p. 49
  37. ^ Andrew Uffindell, Great Generals of the Napoleonic Wars. p. 21
  38. ^ David G. Chandler, The Campaigns of Napoleon. p. 425
  39. ^ Todd Fisher & Gregory Fremont-Barnes, The Napoleonic Wars: The Rise and Fall of an Empire. p. 49–50
  40. ^ Fisher & Fremont-Barnes p. 51
  41. ^ Grant, p. 203
  42. ^ a b Fisher & Fremont-Barnes p. 52
  43. ^ Lấy việc quân Pháp bắn vỡ băng để biện minh cho con số tử thương cao của quân Nga
  44. ^ Rose, John Holland (1910). "XXIII. Austerlitz". The Life of Napoleon I. 2 (third ed.). London: G Bell and Sons. pp. 38. http://www.gutenberg.org/files/14290/14290-8.txt.
  45. ^ Rose (1910:46)
  46. ^ a b c Geoffrey Parker, The Cambridge illustrated history of warfare: the triumph of the West, trang 203
  47. ^ Chandler p. 432–433. Những lời bình luận của ông trong lá thư này cũng đã dẫn tới việc người ta gọi trận đánh là trận Ba Hoàng đế, mặc dù thực tế thì Hoàng đế Áo không trực tiếp tham chiến.
  48. ^ Todd Fisher & Gregory Fremont-Barnes, The Napoleonic Wars: The Rise and Fall of an Empire. p. 54
  49. ^ http://www.victorianweb.org/history/pms/pitt.html, ý nói là những cuộc chiến của Napoléon sẽ vẽ lại bản đồ châu Âu.
  50. ^ a b Ian Castle, Christa Hook, Austerlitz 1805: the fate of empires, các trang 89-90.
  51. ^ Napoleon's Proclamation following Austerlitz. Dated 3 December 1805. Translated by Markham, J. David.
  52. ^ David G. Chandler, The Campaigns of Napoleon. p. 439
  53. ^ Andrew Uffindell, Great Generals of the Napoleonic Wars. p. 25
  54. ^ Frank McLynn, Napoleon: A Biography. p. 350
  55. ^ a b Trevor Nevitt Dupuy, The Battle of Austerlitz; Napoleon's greatest victory, trang 75
  56. ^ Robert Cowley, Geoffrey Parker, The Reader's Companion to Military History, trang 2
  57. ^ France's history wars - Le Monde diplomatique - English edition
  58. ^ a b BBC NEWS | Europe | Furore over Austerlitz ceremony
  59. ^ David Nicholls, Napoleon: a biographical companion, trang 138
  60. ^ Aftermath｜AUSTERLITZ2005.org
  61. ^ a b Leo Tolstoy, War and Peace. p. 317
  62. ^ Tolstoy p. 340

Liên kết ngoài


Bản mẫu:Link FA Bản mẫu:Link FA

Bản mẫu:Liên kết bài chất lượng tốt

Lấy từ “https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Trận_Austerlitz&oldid=4979106”