Bước tới nội dung

Gấu đen Bắc Mỹ

Bách khoa toàn thư mở Wikipedia

Gấu đen Bắc Mỹ
Khoảng thời gian tồn tại: 2.6–0 triệu năm trước đây
↓
Pliocene muộn–Holocene
Một con gấu đen Bắc Mỹ trong công viên quốc gia núi Riding ở Manitoba
Phân loại khoa học edit
Vực: Eukaryota
Giới: Animalia
Ngành: Chordata
nhánh: Mammaliaformes
Lớp: Mammalia
Bộ: Carnivora
Họ: Ursidae
Chi: Ursus
Loài:
U. americanus
Danh pháp hai phần
Ursus americanus
Pallas, 1780
Phân loài

16, xem văn bản

Phạm vi sinh sống của gấu đen Bắc Mỹ[1]

     Phạm vi ngày nay      Nơi đã tuyệt diệt

Các đồng nghĩa

Euarctos americanus

Gấu đen Bắc Mỹ (danh pháp hai phần: Ursus americanus) là một loài gấu kích thước trung bình có nguồn gốc ở Bắc Mỹ. Nó là loài gấu nhỏ nhất và phổ biến nhất của châu lục này. Gấu đen Bắc Mỹ là loài ăn tạp với chế độ ăn khác nhau đáng kể tùy thuộc vào mùa và vị trí sinh sống. Chúng thường sống ở khu vực chủ yếu là rừng, nhưng lại rời khỏi rừng để tìm kiếm thức ăn. Đôi khi chúng xâm nhập vào các cộng đồng dân cư vì sự sẵn có thức ăn cho chúng. Gấu đen Bắc Mỹ thường đánh dấu trên các cây bằng cách sử dụng răng và móng vuốt của chúng như là một hình thức giao tiếp với những con gấu khác, một hành vi phổ biến của nhiều loài gấu.[1][2]

Gấu đen Bắc Mỹ là loài gấu phổ biến nhất trên thế giới. Nó được liệt kê như là loài ít quan tâm trong danh mục của IUCN, do sự phổ biến rộng rãi của nó và số lượng toàn cầu lớn với ước tính gấp đôi so với tổng số tất cả các loài gấu khác cộng lại. Cùng với gấu nâu, nó là một trong hai loài duy nhất trong số tám loài gấu hiện đại được xem như là không bị đe dọa tuyệt chủng trên toàn cầu theo đánh giá của IUCN. Ngày nay, số lượng gấu đen ở châu Mỹ được ước tính vào khoảng 850.000 đến 950.000 cá thể.[1][3]

Phân loại và tiến hóa

[sửa | sửa mã nguồn]

Nguồn gốc

[sửa | sửa mã nguồn]
Gấu đen với gấu nâu. Gấu đen nhỏ hơn, hộp sọ ít lõm hơn, vuốt ngắn hơn và không có bướu vai

Mặc dù sống ở Bắc Mỹ, gấu đen Bắc Mỹ không có quan hệ gần gũi với gấu nâu và Gấu trắng Bắc Cực; nghiên cứu di truyền cho thấy chúng tách ra từ một tổ tiên chung khoảng 5,05 triệu năm trước.[4] Các loài gấu đen Bắc Mỹ và gấu đen châu Á (gấu ngựa) được coi là các loài chị em, và có quan hệ gần gũi với nhau hơn so với các loài gấu khác.[4][5]. Gấu chó cũng được tách ra từ nhánh này tương đối gần đây.[6]

Loài gấu nhỏ nguyên thủy Ursus abstrusus là hóa thạch lâu đời nhất của chi Ursus được biết đến ở Bắc Mỹ, cách đây 4,95 Ma.[7] Điều này cho thấy U. abstrusus có thể là tổ tiên trực tiếp của gấu đen Bắc Mỹ, mà nó đã tiến hóa ở Bắc Mỹ.[4] Mặc dù Wolverton và Lyman vẫn coi U. vitabilis là loài "tiền thân của gấu đen hiện đại", nó cũng được đặt trong loài U. americanus.[8][9]

Tổ tiên của gấu đen Bắc Mỹ và gấu ngựa tách ra khỏi loài gấu chó từ khoảng 4,58 Ma. Gấu đen Bắc Mỹ sau đó tách ra khỏi gấu ngựa khoảng 4,08 Ma.[4][10] Các hóa thạch gấu đen Bắc Mỹ sớm nhất, nằm tại Cảng Kennedy, bang Pennsylvania, rất giống với loài gấu ngựa,[11] mặc dù các mẫu vật muộn hơn đã có kích thước tăng lên tương đương với gấu xám Bắc Mỹ.[12] Từ thế Holocen đến nay, gấu đen Bắc Mỹ dường như đã bị thu hẹp về kích thước,[4] nhưng điều này đã gây tranh cãi vì những vấn đề với niên đại của những mẫu hóa thạch này.[9]

Gấu đen Bắc Mỹ đã sống cùng một thời kỳ với gấu mặt ngắn (Arctodus simus và A. pristinus) và gấu đeo kính Florida (Tremarctos floridanus). Những con gấu này đã tiến hóa từ những con gấu di cư từ châu Á đến Bắc Mỹ các đây khoảng 7-8 Ma.[13] Gấu mặt ngắn được cho là loài ăn thịt nhiều hơn và gấu đeo kính Florida ăn thực vật nhiều hơn,[14] trong khi những con gấu đen Bắc Mỹ là động vật ăn tạp sống trên cây, giống như tổ tiên của châu Á của chúng. Lối sống của gấu đen cho phép nó khai thác các loại thực phẩm đa dạng hơn và được xem như là một lý do tại sao, chỉ một mình nó trong số 3 chi này sống sót mặc dù sự thay đổi khí hậu và hệ thực vật trong suốt thời kỳ băng hà cuối cùng, khi mà những loài săn mồi khác, chuyên biệt hơn ở Bắc Mỹ bị tuyệt chủng. Tuy nhiên, cả hai chi Arctodus và Tremarctos đã sống sót qua nhiều thời kỳ băng hà khác. Sau đó những loài gấu tiền sử này đã bị tuyệt chủng trong thời kỳ băng hà cuối cùng cách đây 10.000 năm, và gấu đen Bắc Mỹ có lẽ là loài gấu duy nhất có mặt ở Bắc Mỹ cho đến khi có sự xuất hiện của gấu nâu ở phần còn lại của châu lục này.[12]

Các phân loài

[sửa | sửa mã nguồn]
Gấu đen màu nâu quế trong công viên quốc gia Yellowstone, Hoa Kỳ

Có tất cả 16 phân loài của gấu đen được công nhận theo liệt kê dưới đây.[2][15]

Tên thường gọi: Gấu đen Olimpic

Phân bố: bờ biển phía tây bắc (Thái Bình Dương) từ trung tâm British Columbia tới miền bắc California và phía bắc Idaho

Tên thường gọi: Gấu đen New Mexico

Phân bố: Colorado, New Mexico, miền tây Texas và nửa phía đông của bang Arizona tới phía bắc Mexico, phía đông nam Utah

Tên thường gọi: Gấu đen miền đông

Phân bố: Đông Montana đến bờ biển Đại Tây Dương, phía nam và phía đông của Alaska và Canada đến Đại Tây Dương và phía nam Texas; được cho là ngày càng tăng ở một số vùng; phổ biến ở miền đông Canada và Hoa Kỳ bất cứ nơi nào mà môi trường sống thích hợp được tìm thấy

Mô tả: Đó là một trong số các phân loài lớn nhất và gần như tất cả chúng đều có màu đen

Tên thường gọi: Gấu đen California

Phân bố: Vùng núi phía nam California qua trung tâm Valley tới miền nam Oregon

Mô tả: Có thể sống ở các vùng khí hậu khác nhau, trong rừng mưa ôn đới ở miền Bắc và vùng cây bụi ở miền Nam. Một số lượng nhỏ có đặc trưng bộ lông màu nâu quế

Tên thường gọi: Gấu đen Nữ hoàng Chalote

Phân bố: Đảo Haida Gwaii/Nữ hoàng Chalote và Alaska

Mô tả: Thường lớn hơn so với các đối tác lục địa với một hộp sọ và răng hàm lớn, và chỉ được thấy với bộ lông đen

Tên thường gọi: Gấu lông quế

Phân bố: Idaho, tây Montana, Wyoming, miền đông Washington, Oregon và đông bắc Utah

Mô tả: Có màu lông nâu hoặc nâu đỏ, kiểu màu quế

Tên thường gọi: Gấu sông băng

Phân bố: phía đông nam Alaska; quần thể ổn định

Mô tả: Phân biệt bởi lông hai bên sườn của nó có màu xám bạc với ánh màu xanh

Tên thường gọi: Gấu đen Mexico

Phân bố: đông bắc Mexico và vùng biên giới Mỹ với bang Texas. Rất có nguy cơ tuyệt chủng

Mô tả: Thường xuyên nhất được tìm thấy trong Vườn quốc gia Big Bend và vùng sa mạc biên giới với Mexico. Số lượng ở Mexico chưa được biết, nhưng được cho là rất thấp

Tên thường gọi: Gấu đen Florida

Phân bố: Florida, miền Nam Georgia và Alabama

Mô tả: Có một cái mũi màu nâu sáng và bộ lông màu đen sáng bóng. phổ biến với một miếng vá trắng trên ngực. Con đực trung bình nặng 136 kg

Tên thường gọi: Gấu đen Newfoundland

Phân bố: Newfoundland

Mô tả: Thường lớn hơn thân các họ hàng đất liền, kích thước thay đổi từ 90–270 kg và trung bình là 135 kg. Chúng cũng nằm trong số những con gấu có chu kỳ ngủ đông dài nhất ở Bắc Mỹ. Thích tìm kiếm thức ăn trong các cánh đồng của các loài việt quất

Gấu đen Kermode lông trắng

Tên thường gọi: Gấu Kermode

Phân bố: bờ biển miền trung của British Columbia

Mô tả: Khoảng 10% dân số của phân loài này có bộ lông màu trắng hoặc màu kem do gen lặn và được gọi là gấu Kermode hoặc gấu thần. Còn lại 90% là gấu đen có màu bình thường

Gấu đen Louisiana

Tên thường gọi: Gấu đen Louisiana

Phân bố: Đông Texas, Louisiana, Nam Mississippi; bị đe dọa (danh sách liên bang)

Mô tả: Có hộp sọ tương đối dài, hẹp, và bằng phẳng, và răng hàm tương đối lớn. Ưa thích môi trường sống kiểu rừng gỗ cứng phía dưới và nhánh sông

Tên thường gọi: Gấu đen tây Mexico

Phân bố: bắc - trung tâm Mexico

Tên thường gọi: Gấu đen Kenai

Phân bố: bán đảo Kenai, Alaska

Tên thường gọi: Gấu đen Dall

Phân bố: Alexander Archipelago, Alaska

Tên thường gọi: Gấu đen Vancouver

Phân bố: đảo Vancouver, British Columbia

Mô tả: Được tìm thấy ở khu vực phía bắc của hòn đảo, nhưng đôi khi cũng xuất hiện trong vùng ngoại ô của khu vực đô thị Vancouver

Phân bố và môi trường sống

[sửa | sửa mã nguồn]

Phân bố và số lượng

[sửa | sửa mã nguồn]
Số lượng quần thể gấu đen
tại Canada (1993) [3]
Alberta 39600
British Columbia 121600
Manitoba 25000
New Brunswick Không rõ
Newfoundland 6000-10000
Northwest Territories Không rõ
Nova Scotia Không rõ
Ontario 65000-70000
Québec 60000
Saskatchewan Không rõ
Yukon 10000

Trong quá khứ, gấu đen Bắc Mỹ chiếm phần lớn các khu vực rừng ở Bắc Mỹ. Hiện nay, chúng bị giới hạn chủ yếu tại các khu vực rừng yên tĩnh, rải rác.[16]

Gấu đen Bắc Mỹ hiện đang sinh sống nhiều ở Canada. Chúng bị tuyệt chủng tại đảo Hoàng tử Edward Island kể từ năm 1937. Tổng số lượng của gấu Canada là từ 396.000 đến 476.000,[17] dựa trên các cuộc khảo sát được thực hiện trong những năm 1990 tại bảy tỉnh của Canada, mặc dù ước tính này không bao gồm các quần thể gấu đen Bắc Mỹ ở New Brunswick, vùng lãnh thổ Tây Bắc, Nova Scotia, và Saskatchewan. Số lượng của gấu đen tại tất cả các tỉnh ổn định trong suốt thập kỷ qua.[3][16]

Phạm vi hiện tại của gấu đen Bắc Mỹ tại Hoa Kỳ là không đổi trong suốt hầu hết vùng đông bắc (từ dưới dãy núi Appalachian gần như liên tục đến Virginia và Tây Virginia), phía bắc vùng trung tây, khu vực dãy núi Rocky, bờ biển phía tây và Alaska. Tuy nhiên phân bố của chúng ngày càng bị chia nhỏ hoặc vắng mặt trong các khu vực khác. Mặc dù vậy, gấu đen Bắc Mỹ ở những khu vực dường như đã mở rộng phạm vi phân bố của chúng trong thập kỷ qua, chẳng hạn như mới thấy gần đây ở Ohio, mặc dù chúng có thể chưa đại diện cho các quần thể sinh sống ổn định. Khảo sát thực hiện từ 35 bang trong những năm 1990 cho thấy quần thể gấu đen là ổn định hoặc tăng, ngoại trừ ở Idaho và New Mexico. Toàn bộ số lượng gấu đen ở Hoa Kỳ được ước tính dao động từ 339.000 đến 465.000,[17] mặc dù không tính đến các quần thể ở Alaska, Idaho, Nam Dakota, Texas, và Wyoming, mà số lượng quần thể chưa được biết.[16]

Tính đến năm 1993, quần thể gấu đen Mexico được biết đã tồn tại trong bốn khu vực, mặc dù thông tin về sự phân bố của các quần thể bên ngoài những khu vực này chưa được cập nhật kể từ năm 1959. Mexico là quốc gia duy nhất mà gấu đen được xếp loại là có nguy cơ tuyệt chủng.[16]

Môi trường sống

[sửa | sửa mã nguồn]
Số lượng quần thể gấu đen
tại Hoa Kỳ (2011) [18]
Alaska 200000 Arizona 3000
Arkansas 4000 California 30000
Colorado 11000 Florida 3000
Georgia 5000 Idaho 20000
Arizona 3000 Maine 25000
Massachuset 3000 Michigan 18000
Minnesota 20000 Montana 10000
New Hampshire 5000 New Jersey 3500
New Mexico 6000 New York 6500
North Carolina 13000 Oregon 27500
Pennsylvania 14000 Tennessee 4500
Utah 2000 Vermont 4100
Virginia 16000 Washington 30000
West Virginia 10000 Wisconsin 35000
Wyoming không rõ Khác 4635

Trong toàn bộ phạm vi phân bố, môi trường sống ưa thích của gấu đen Bắc Mỹ có một vài đặc điểm chung. Chúng thường được tìm thấy trong các khu vực có địa hình tương đối khó tiếp cận, thực vật dưới tán dày và một số lượng lớn các vật liệu ăn được (đặc biệt là quả sồi). Sự thích nghi với rừng và thảm thực vật dày của loài này có thể ban đầu là do gấu đen đã phát triển cùng với các loài gấu lớn hơn, hung dữ hơn, chẳng hạn như loài gấu mặt ngắn đã tuyệt chủng và gấu xám Bắc Mỹ vẫn còn tồn tại, mà chúng chiếm giữ môi trường sống thoáng hơn[19] và sự hiện diện của các loài động vật ăn thịt tiền sử lớn hơn như Smilodon và sư tử Bắc Mỹ mà chúng có thể đã săn đuổi gấu đen.

Mặc dù đa phần sống ở khu vực hoang dã, vắng vẻ và khu vực nông thôn, gấu đen Bắc Mỹ có thể thích ứng để sống sót ở một số lượng nào đó ở các vùng ven đô, miễn là ở đó có thực phẩm dễ kiếm và một số khu vực cây cối bao phủ.[6] Trong hầu hết các vùng biên giới Hoa Kỳ, gấu đen ngày nay thường được tìm thấy ở các khu vực miền núi rất nhiều thảm thực vật, ở độ cao từ 400 đến 3.000. Đối với những con gấu sống ở vùng Tây Nam Mỹ và Mexico, môi trường sống thường gồm các vùng cây thông bách và cây bụi. Trong khu vực này, đôi khi các con gấu di chuyển đến các khu vực thoáng hơn để ăn các cây xương rồng lê gai. Có ít nhất hai loại môi trường sống chính khác biệt mà chúng sinh sống trong khu vực Đông Nam Hoa Kỳ. Gấu đen ở dãy núi Appalachian miền nam tồn tại chủ yếu là trong các khu rừng sồi và rừng hỗn hợp. Tại các khu vực ven biển phía đông nam (chẳng hạn như tiểu bang Louisiana hoặc Florida), các con gấu sống trong các hỗn hợp đồng cỏ cây lá kim, vịnh ven biển, và khu vực gỗ cứng đầm lầy. Trong khu vực phân bố phía đông bắc (Hoa Kỳ và Canada), môi trường sống chính bao gồm các tán rừng gỗ cứng như sồi, phong, và bạch dương, và các loài cây lá kim. Cây ngô và quả sồi cũng là những nguồn thực phẩm phổ biến của chúng trong một số vùng phía đông bắc; khu vực đầm lầy nhỏ, rậm rạp cung cấp cho chúng nơi trú ẩn tuyệt vời phủ kín hầu khắp các vùng cây tuyết tùng trắng. Dọc theo bờ biển Thái Bình Dương, cây gỗ đỏ, vân sam, và sam chiếm ưu thế như là các khu bảo tồn lâu dài. Ngoài các loại rừng phía bắc này khu vực quan trọng kế tiếp đối với gấu đen là các khu vực cây bụi, đồng cỏ ẩm và khô, vùng thủy triều cao, khu vực ven sông và một loạt các bãi cây thân gỗ. Rừng vân sam, linh sam chiếm ưu thế trong nhiều khu vực phân bố của gấu đen trong vùng Rockies. Khu vực không phủ rừng quan trọng ở đây là đồng cỏ ẩm ướt, khu vực ven sông, vách núi tuyết lở, lề đường, các dòng suối, công viên ven đồi, và vùng núi tương đối cao. Ở những khu vực nơi con người tác động tương đối ít, chẳng hạn như vùng kéo dài của Canada và Alaska, gấu đen Bắc Mỹ có xu hướng được tìm thấy thường xuyên hơn ở các vùng đất thấp.[19] Trong khu vực đông bắc Canada, đặc biệt là Labrador, gấu đen đã thích nghi với các khu vực bán thưa thớt, là môi trường sống điển hình của gấu nâu ở Bắc Mỹ (có thể là do ở đây không có gấu nâu và gấu trắng Bắc Cực cũng như các loài động vật ăn thịt lớn khác).[6]

Mô tả

[sửa | sửa mã nguồn]
Đầu và cổ gấu đen
Gấu đen với khoảng trắng dưới cằm giống như của gấu ngựa. Vành trắng này có mặt ở hầu hết gấu ngựa, nhưng chỉ có ở 25% gấu đen[20]

Đặc điểm cơ thể

[sửa | sửa mã nguồn]
Hộp sọ gấu đen
Khác biệt về hình dạng đầu, bàn chân trước và sau của gấu trắng Bắc Cực (A, B, C), gấu nâu (D, E, F) và gấu đen (G, H, I)

Hộp sọ của gấu đen Bắc Mỹ rất rộng, với cái mũi hẹp và quai hàm lớn. Tổng chiều dài hộp sọ trung bình của gấu đen trưởng thành tại Virginia, là 262–317 mm.[19] Chiều dài hộp sọ lớn nhất của loài này đã được thông báo là 23,5 tới 35 cm.[6] Đôi mắt nhỏ màu đen hoặc nâu. Đôi tai nhỏ và tròn, ở phía sau trên đầu. Cái mõm dài và nhọn với mũi dài, màu nâu. Con cái có xu hướng có mảnh mai hơn và có khuôn mặt nhọn hơn con đực. Lưỡi và môi có thể chuyển động linh hoạt.

Gấu đen có 42 cái răng thích nghi với một chế độ ăn tạp. Các răng cửa có thể được sử dụng để cắt thịt nhưng thường được sử dụng để cắt cỏ và các thực vật trên sàn rừng. Răng nanh có thể được sử dụng để bắt mồi và làm bị thương đối thủ, nhưng thường được sử dụng để xé các tổ ong, kiến và chỗ cư trú của côn trùng. Các răng hàm rất rộng và bằng phẳng được sử dụng để nghiền các loại hạt và quả hay nhai thức ăn thực vật. Gấu đen ít ăn thịt, do đó chúng không cần răng hàm sắc và có hình cắt kéo giống như các động vật ăn thịt điển hình như chó sói và các loài họ mèo. Chúng có cơ hàm khỏe với vết cắn rất mạnh mẽ, đặc biệt là của những con đực [2].

Chân sau của gấu đen hơi dài hơn so với chân trước và tương đối dài hơn so với chân sau của gấu ngựa. Các bàn chân của loài này tương đối lớn, với chiều dài chân sau là 13,7-22,5 cm, là lớn hơn so với các loài gấu kích thước trung bình khác, nhưng nhỏ hơn nhiều so với bàn chân gấu nâu trưởng thành lớn và đặc biệt là gấu trắng Bắc Cực.[6] Lòng bàn chân có màu đen hoặc nâu, với lớp đệm thịt trần trụi, phủ da và có nếp nhăn sâu. Mỗi bàn chân có năm ngón với móng vuốt không thể thu vào được sử dụng để xé thức ăn, đào bới, cào và trèo cây. Móng vuốt của chúng thường là màu đen hoặc xám. Các móng vuốt ngắn (2–3 cm) và tròn, dày ở phía đáy và thuôn nhọn. Các móng vuốt ở cả hai chân trước và sau gần như là có chiều dài như nhau, mặc dù móng vuốt trước có xu hướng cong nhọn hơn.[3]

Gấu đen rất khéo léo và thông minh, có khả năng mở lọ nắp xoáy và tháo các chốt cửa. Chúng có thể đứng và đi trên hai chân sau. Chúng cũng có sức mạnh tuyệt vời. Một cú tát bằng chân trước của gấu đen cũng đủ để giết chết một con hươu lớn. Ngay cả các con gấu nhỏ cũng có thể lật ngửa các phiến đá có trọng lượng 141–147 kg bằng một chân trước.[21] Chúng di chuyển trên bàn chân một cách chắc chắn nhịp nhàng và có thể chạy với tốc độ 40–50 km/h.[21]

Gấu đen có thị lực tốt, đồng thời, thính giác và khứu giác cũng rất phát triển. Chúng có thị lực tốt hơn và thính giác mẫn cảm hơn so với con người. Gấu đen đã được chứng minh bằng thực nghiệm có khả năng học các bài tập phân biệt thị giác dựa trên màu sắc nhanh hơn so với tinh tinh và ngang bằng chó. Chúng cũng có khả năng học hỏi nhanh chóng khi phân biệt các hình dạng khác nhau, chẳng hạn như hình tam giác, hình tròn và hình vuông nhỏ.[22] Tuy nhiên, giác quan ý nghĩa nhất của chúng là khứu giác, tốt hơn so với chó khoảng 7 lần.[23]

Kích thước

[sửa | sửa mã nguồn]

Trọng lượng gấu đen có xu hướng thay đổi theo tuổi, giới tính, sức khỏe, và mùa. Biến đổi trọng lượng theo mùa là rất rõ rệt: vào mùa thu, trọng lượng trước khi ngủ đông của chúng có xu hướng cao hơn 30% so với mùa xuân, khi gấu đen ra khỏi hang. Gấu đen trên bờ biển phía Đông có xu hướng trung bình nặng hơn so với những con gấu ở bờ biển phía Tây, và các con gấu ở phía tây bắc thường hơi nặng hơn so với những con gấu ở phía đông nam. Con đực trưởng thành thường nặng từ 57–250 kg, trong khi con mái nhẹ hơn 33% vào khoảng 41–170 kg.[6][24] Cá thể trưởng thành thường có chiều dài đầu và thân từ 120 đến 200 cm, và chiều cao vai 70–105 cm. Đuôi ngắn và thường dài 7,7-17,7 cm.[21][25][26]

Gấu đen trưởng thành tại Khu bảo tồn hoang dã quốc gia Yukon Flats ở phía đông-trung tâm của Alaska có khối lượng trung bình 87,3 kg đối với con đực và 63,4 kg đối với con cái, trong khi trên đảo Kuiu ở phía đông nam Alaska (nơi loài cá hồi nhiều dinh dưỡng sẵn có) gấu trưởng thành có khối lượng trung bình khoảng 115 kg.[27][28] Trong Công viên quốc gia Great Smoky Mountains, con đực trưởng thành trung bình là 112 kg và con cái trưởng thành trung bình là 47 kg.[29] Trong Công viên quốc gia Yellowstone, một nghiên cứu quần thể thấy rằng con đực trưởng thành trung bình là 119 kg và con con trưởng thành trung bình 67 kg.[30] Trong tiểu bang California, các nghiên cứu đã cho thấy khối lượng trung bình là 86 kg đối với con đực trưởng thành và 58 kg ở con cái trưởng thành.[19] Trong tiểu bang New York, cân nặng trung bình của hai giới được báo cáo là 135 kg và 74 kg tương ứng.[31]

Mặc dù gấu đen là loài gấu nhỏ nhất ở Bắc Mỹ, con đực lớn nhất cũng vượt quá kích thước của các loài gấu khác ngoại trừ gấu nâu và gấu trắng Bắc cực.[21] Con gấu đen Bắc Mỹ hoang dã lớn nhất từng được ghi nhận là một con đực ở New Brunswick, bị bắn vào tháng 10 năm 1972, nặng 409 kg sau khi nó đã bị lột da, nghĩa là nó nặng khoảng 500 kg khi còn sống, và có chiều dài 2,41 m. Một con gấu đen hoang dã ngoại cỡ, nặng 408 kg, đã bị bắn vào tháng 12 năm 1921 tại Khu bảo tồn Moqui ở Arizona.[32] Một con gấu có kích thước kỷ lục đã bị bắn ở Morris County, New Jersey vào tháng 12 năm 2011 có kích thước 376,5 kg.[33] Thậm chí ở Pennsylvania một con gấu đen lớn hơn (một trong sáu cá thể có cân nặng trên 363 kg bắn trong 15 năm qua trong tiểu bang) được ghi nhận có cân nặng 399 kg và bị bắn vào tháng 11 năm 2010 tại Pike County.[34] Trung tâm Gấu Bắc Mỹ, nằm ở Ely, Minnesota, là quê hương của con đực và con cái nuôi nhốt lớn nhất thế giới. Ted, là tên con gấu đực, nặng 431-453,5 kg vào mùa thu năm 2006,[2] và Honey, con gấu cái, có cân nặng 219,6 kg vào mùa thu năm 2007 [2]

Bộ lông

[sửa | sửa mã nguồn]
Màu lông gấu đen theo khu vực [21]
Khu vực Màu lông
Michigan 100% đen
Minnesota 94% đen, 6% nâu
New England 100% đen
New York 100% đen
Tennessee 100% đen
Washington (bờ biển) 99% đen, 1% nâu hoặc vàng hoe
Washington (nội địa) 21% đen, 79% nâu hoặc vàng hoe
Công viên quốc gia Yosemite 9% đen, 91% nâu hoặc vàng hoe

Bộ lông gấu đen mềm mại, với lông bên trong dày đặc và lông cứng bảo vệ to, dài, thô.[21] Các sợi lông không xù xì hoặc thô như của gấu nâu.[32] Bộ lông gấu đen Bắc Mỹ khác biệt với gấu ngựa ở chỗ thiếu một khoảng trắng dưới cằm và lông cứng ở bàn chân.[35] Mặc dù có tên như vậy, bộ lông gấu đen có rất nhiều màu sắc. Màu lông có thể nằm trong khoảng từ màu trắng, vàng, quế, hoặc nâu nhạt đến nâu sẫm sô cô la, hoặc đen tuyền, với nhiều biến thể trung gian tồn tại. Cá thể bạch tạng cũng đã được ghi nhận.[36]

Khoảng 70% toàn bộ gấu đen có màu đen, mặc dù chỉ có 50% gấu đen ở dãy núi Rocky là màu đen.[21] Gấu đen sinh sống dọc theo bờ biển Alaska và British Columbia có bộ lông ngả màu xanh. Gấu đen với bộ lông màu trắng đến kem có ở các đảo ven bờ và vùng đất liền lân cận phía tây nam British Columbia. Bộ lông đen có xu hướng chiếm ưu thế ở các khu vực ẩm ướt như New England, New York, Tennessee, Michigan và phía tây Washington. Nhiều gấu đen ở Tây Bắc Bắc Mỹ có màu quế, vàng hoặc nâu nhạt, và do đó đôi khi có thể bị nhầm lẫn với gấu xám Bắc Mỹ. Tuy nhiên, có thể phân biệt được gấu grizzly (và các loại gấu nâu khác) bởi bướu vai, kích thước lớn và vai rộng hơn, cùng với hộp sọ lõm hơn.[37]

Tập tính và hành vi ứng xử

[sửa | sửa mã nguồn]

Lối sống

[sửa | sửa mã nguồn]
Gấu đen màu nâu quế
Một con gấu đen đang bơi
Khuôn mặt gấu đen (nhìn nghiêng)

Trong tự nhiên gấu đen Bắc Mỹ có xu hướng ở trong lãnh thổ và không thích giao du. Hầu hết chúng sống đơn độc, ngoài trừ gấu mẹ đang nuôi con và đàn con nhỏ của mình. Tuy nhiên, khi nguồn thức ăn phong phú (ví dụ khi cá hồi đẻ trứng hoặc ở bãi rác) gấu đen có thể tụ tập và có sự phân cấp thống trị hình thức, với con đực lớn nhất, mạnh nhất thống trị các điểm kiếm ăn hiệu quả nhất.[38] Chúng đánh dấu lãnh thổ của mình bằng cách cọ xát cơ thể vào thân cây và cào lên vỏ cây. Phạm vi hàng năm của gấu đen đực trưởng thành có xu hướng rất lớn nhưng có một số sự thay đổi. Ở Long Island ngoài khơi bờ biển Washington, dao động trung bình 13 km2, trong khi trên bán đảo Ungava ở Canada dao động trung bình có thể lên đến 2.600 km2, với một số con gấu đực di chuyển nhiều đến 11.260 km2 trong thời gian thiếu lương thực.[6][38]

Gấu đen thường xuyên leo lên cao để kiếm ăn, trốn thoát khỏi kẻ thù hoặc ngủ đông. Một nửa trong số loài gấu đen có thói quen sống trên cây (các loài có lối sống trên cây nhất, là gấu đen Bắc Mỹ, gấu ngựa và gấu chó, có quan hệ khá chặt chẽ).[6] Khả năng sống trên cây của chúng có xu hướng giảm theo tuổi tác.[21] Gấu đen có thể hoạt động bất cứ lúc nào trong cả ngày lẫn đêm, mặc dù chủ yếu là kiếm ăn vào ban đêm. Gấu đen sống gần nơi cư trú của con người có xu hướng hoạt động về đêm rộng rãi hơn và các con gấu đen sống gần gấu nâu có xu hướng hoạt động nhiều hơn vào ban ngày.[6][19] Gấu đen là loài bơi lội tuyệt vời và mạnh mẽ, chúng xuống nước để giải khuây và để kiếm ăn (chủ yếu là cá).

Trong cuốn sách Great Bear Almanac, Gary Brown liệt kê 20 loại tiếng kêu của gấu đen trong tám bối cảnh khác nhau. Âm thanh thể hiện sự giận dữ bao gồm gầm, gừ, khịt mũi, rống và rú. Âm thanh thể hiện sự mãn nguyện bao gồm lầm bầm, tiếng rít và hổn hển.[21]

Hoạt động hàng năm

[sửa | sửa mã nguồn]

Gấu đen thường kết thúc ngủ đông, rời khỏi hang và bắt đầu chu kỳ hoạt động hàng năm từ tháng Tư theo chu kỳ thời tiết và khí hậu.[2]

Tháng Tư: Tuyết bắt đầu tan và các con gấu bắt đầu rời khỏi hang sau kỳ ngủ đông. Con đực trưởng thành rời khỏi hang đầu tiên trong khi các con gấu có con nhỏ sẽ rời khỏi hang cuối cùng. Thức ăn vẫn còn khan hiếm. Con đực trưởng thành bắt đầu đi lang thang, trong khi hầu hết các con gấu khác vẫn còn chưa tỉnh ngủ. Tất cả gấu giảm cân tại thời điểm này trong năm.

Tháng Năm: Cây xanh phát triển và bắt đầu mọc lá. Những con gấu trở lên hoạt động. Chúng ăn thảo mộc mới mọc và lá non. Gấu con bắt đầu học kiếm ăn từ mẹ, nhưng ăn rất ít mà vẫn chủ yếu dựa vào sữa mẹ. Gấu mẹ đang nuôi con vẫn tiếp tục giảm cân trong khi các con gấu khác bắt đầu tăng cân nhẹ.

Tháng Sáu: Cây xanh trưởng thành và cứng hơn, và hầu hết trong số chúng trở lên khó ăn đối với các loài gấu. Ấu trùng nhộng bắt đầu phong phú và các con gấu đưa chúng vào chế độ ăn uống của mình. Mùa giao phối bắt đầu và các con đực đi lang thang khắp nơi để tìm con cái không nuôi con. Con non bắt đầu ăn thức ăn rắn, đặc biệt là ấu trùng kiến từ các tổ kiến mà mẹ nó kiếm được. Gấu mẹ ngừng giảm cân còn những con khác vẫn tăng cân nhẹ.

Tháng Bảy: Anh đào, quả việt quất, các quả mọng hoang dã khác và quả mâm xôi chín trở thành thức ăn chính. Tất cả các con gấu tăng cân nhanh chóng nếu các loại cây này phát triển tốt.

Tháng Tám: Các loại hoa như mận, táo, hay các loại quả mọng khác và hạt dẻ đã chín. Đây là những thức ăn ưa thích của gấu đen.Tất cả các con gấu tiếp tục tăng cân.

Tháng Chín: Quả sồi chín. Quả mọng và hạt dẻ trở nên khan hiếm. Trong trường hợp quả sồi rất nhiều, gấu sẽ tiếp tục tăng cân, nếu không chúng sẽ bắt đầu giảm cân. Con non ngừng bú. Gấu bắt đầu chậm chạp và một số đi vào hang và bắt đầu ngủ đông.

Tháng Mười: Hầu hết những con gấu đã vào hang và bắt đầu ngủ đông nhẹ. Gấu non còn nhỏ sẽ ngủ đông cùng gấu mẹ.

Tháng Mười một: Ngủ đông sâu. Nhịp tim của gấu ngủ đông chậm lại xuống mức thấp (8 nhịp mỗi phút). Hô hấp chậm lại (45 giây một lần). Trứng đã thụ tinh vào cuối mùa xuân hoặc đầu mùa hè được cấy vào trong tử cung và bắt đầu phát triển. Tháng Mười Hai: Tiếp tục ngủ đông. Gấu con sẽ ngủ qua sinh nhật đầu tiên của mình (tháng Một).

Tháng Một: Đàn con gấu đen thường được sinh ra trong tháng Một. Gấu mẹ liếm chúng sạch sẽ, giữ cho chúng ấm áp và di chuyển chúng vào vị trí dễ dàng chăm sóc.

Tháng Hai: Tất cả gấu tiếp tục ngủ đông. Đàn con sơ sinh tiếp tục phát triển nhờ sự chăm sóc của gấu mẹ.

Tháng Ba: Tất cả gấu tiếp tục ngủ đông. Mức testosterone (hormone giới tính) của gấu đực trưởng thành bắt đầu tăng lên.

Ngủ đông

[sửa | sửa mã nguồn]
Gấu mẹ và gấu con ngủ đông

Gấu đen từng không được xem là ngủ đông thực sự hay ngủ đông "sâu", nhưng từ những khám phá về những thay đổi chuyển hóa cho phép gấu đen duy trì hoạt động trong nhiều tháng mà không cần ăn, uống, hay đi vệ sinh, hầu hết các nhà sinh vật học đã định nghĩa lại sự ngủ đông của động vật có vú như là "việc giảm sự trao đổi chất theo mùa, chuyên biệt, gắn liền với sự khan hiếm thực phẩm và thời tiết lạnh". Gấu đen bây giờ được coi là loài ngủ đông hiệu quả cao.[2][39]

Khi ngủ đông, một hormone đặc biệt, leptin, được sinh ra, đi vào các hệ thống của gấu đen, để ngăn chặn sự thèm ăn. Trong thời gian này, nhịp tim của chúng giảm từ 40-50 nhịp mỗi phút đến 8 nhịp mỗi phút. Bởi vì chúng không đi tiểu hoặc đi vệ sinh khi ngủ, các chất thải nitơ từ cơ thể của gấu được tái sử dụng sinh hóa vào protein của chúng. Điều này cũng phục vụ mục đích ngăn ngừa sự mất cơ bắp, nhờ quá trình sử dụng các sản phẩm chất thải xây dựng cơ bắp trong thời gian dài không hoạt động. Bàn chân bóc da trong khi chúng ngủ đông, để tạo chỗ cho mô mới. So với ngủ đông thật sự, nhiệt độ cơ thể của chúng giảm không đáng kể (ở khoảng 35 độ C) và chúng vẫn còn hơi tỉnh táo và hoạt động. Nếu mùa đông là đủ nhẹ nhàng, chúng có thể thức dậy và tìm thức ăn thô. Trong khu vực phân bố của gấu đen ở phía cực nam (Florida, Mexico, Đông Nam Hoa Kỳ) chỉ gấu đang mang thai và các gấu mẹ có con nhỏ dưới một năm tuổi là sẽ bước vào chế độ ngủ đông.[6] Con cái cũng sinh con vào tháng Hai và nuôi dưỡng đàn con của mình cho đến khi tuyết tan.[40]

Gấu đen vào trong hang của mình vào tháng Mười và tháng Mười Một. Trước thời điểm đó, chúng có thể chứa đến 13.6 kg mỡ cơ thể để chúng có thể trải qua bảy tháng nhịn ăn. Sự ngủ đông của gấu đen thường kéo dài 3-5 tháng.[41] Trong suốt mùa đông, gấu đen tiêu thụ 25-40% trọng lượng cơ thể.[42] Chúng dành thời gian trong các hang rỗng trong hốc cây, dưới gỗ hoặc đá, tại các hố đất, các hang động, hoặc cống ngầm, và các chỗ lõm nông. Tuy nhiên, con cái đã được chứng minh là kén chọn hơn trong việc lựa chọn hang cho mình, so với con đực.[43] Mặc dù các hang tự nhiên đôi khi được sử dụng, hầu hết các hang được đào bởi chính con gấu đó.[37] Sau khi ra khỏi hang mùa đông của mình vào mùa xuân, chúng đi lang thang trong khu vực của mình trong hai tuần để làm quen với sự trao đổi chất khi hoạt động. Tại các khu vực miền núi, chúng tìm kiếm thức ăn ở sườn phía nam ở độ cao thấp hơn và di chuyển đến sườn phía bắc và phía đông ở độ cao cao hơn khi mùa hè diễn ra. Gấu đen sử dụng lớp phủ rậm rạp để che giấu hang và giữ nhiệt, cũng như để trải nền.

Chế độ ăn uống

[sửa | sửa mã nguồn]
Gấu đen kiếm ăn ở bụi cây

Nhìn chung, phần lớn gấu đen Bắc Mỹ có hoạt động tìm kiếm thức ăn vào lúc hoàng hôn, mặc dù chúng có thể chủ động kiếm ăn bất cứ lúc nào.[38] Ngay khi ra khỏi chế độ ngủ đông, chúng sẽ tìm thức ăn từ xác động vật chết trong mùa đông và động vật móng guốc mới sinh. Gấu đen sống ở các khu vực gần khu dân cư hoặc xung quanh khu vui chơi giải trí của con người, thường đến kiếm thức ăn được cung cấp vô tình từ con người, đặc biệt là trong mùa hè. Chúng bao gồm rác, hạt cho chim ăn, các sản phẩm nông nghiệp và mật ong từ chỗ nuôi ong.[37]

Thực vật chiếm tới 85% trong chế độ ăn của gấu đen,[21] mặc dù chúng có xu hướng khai thác thực vật ít hơn, ăn uống rất ít rễ, củ, thân và ống cây hơn so với gấu nâu.[36] Khi nhiệt độ mùa xuân ấm áp, gấu đen tìm chồi mới của nhiều loài thực vật, đặc biệt là các loại cỏ non, thực vật vùng đất ngập nước và cây hướng dương.[42] Cành non và chồi từ các cây và cây bụi trong thời gian mùa xuân cũng đặc biệt quan trọng đối với gấu đen mới ra khỏi chế độ ngủ đông, do chúng hỗ trợ xây dựng lại cơ bắp và làm chắc xương và thường chỉ là các loại thực phẩm dễ tiêu hóa có sẵn tại thời điểm đó.[44] Vào mùa hè, chế độ ăn uống bao gồm chủ yếu bởi các loại trái cây, đặc biệt là hoa quả và quả mềm như chồi và quả hạch. Trong mùa thu, thức ăn trở nên khá nhiều việc ăn uống ngấu nghiến là công việc toàn thời gian của gấu đen. Trong thời gian này, chúng có thể ăn đến 20.000 calo mỗi ngày để nhanh chóng tích lũy mỡ dự trữ cho mùa đông [45]. Quả cứng trở thành một phần quan trọng nhất trong chế độ ăn uống của con gấu đen vào mùa thu và thậm chí có thể phần nào điều chỉnh sự phân bố của loài này. Quả cây được ưa chuộng như quả phỉ, quả sồi và hạt thông có thể được tiêu thụ hàng trăm lần mỗi ngày bởi một con gấu đen duy nhất trong mùa thu.[6][19] Trong thời gian mùa thu, gấu đen Bắc Mỹ có thể cũng thường xuyên đột kích nơi cất giữ hạt của sóc cây.[42] Các loại quả mọng như việt quất và quả trâu cũng vô cùng quan trọng vào mùa thu.[6]

Tập tin:Black Bear.........2.jpg
Gấu đen nhặt xác cá hồi ở Alasca
Gấu đen bắt cá hồi

Phần lớn chế độ ăn động vật của gấu đen bao gồm các loài côn trùng như ong mật, ong vàng, kiến và ấu trùng của chúng.[42] Gấu đen cũng rất thích mật ong, và sẽ gặm xuyên qua cây nếu tổ ong được đặt quá sâu vào thân cây để có thể tiếp cận với bàn chân của chúng. Khi tổ ong bị xâm phạm, gấu đen sẽ cạo tổ ong bằng bàn chân của mình và ăn chúng, bất kể bị những con ong đốt.[32] Gấu đen sống ở các vùng ven biển phía Bắc (đặc biệt là bờ biển Thái Bình Dương) sẽ bắt cá hồi trong ban đêm, vì bộ lông màu đen của chúng có thể dễ dàng bị cá hồi phát hiện vào ban ngày. Tuy nhiên, những con gấu đen có lông màu trắng của các hòn đảo miền tây Canada có một tỷ lệ thành công cao hơn 30% trong việc săn bắt cá hồi hơn so với đồng loại có bộ lông màu đen của chúng.[46] Chúng cũng sẵn sàng bắt các loài cá khác bao gồm cá mút, cá hồi sông và cá da trơn khi có thể.

Mặc dù gấu đen không thường xuyên tham gia vào các hoạt động ăn thịt động vật lớn khác trong nhiều năm, loài này cũng thường xuyên săn hươu đuôi đen và hươu đuôi trắng vào mùa xuân khi có cơ hội.[47][48][49] Ngoài ra chúng cũng được ghi nhận đã săn bê con của hươu Bắc Mỹ ở Idaho [50] và bê con của nai sừng tấm ở Alaska.[51] Gấu đen ăn thịt hươu trưởng thành là rất hiếm nhưng đã được ghi lại.[52][53][54] Chúng thậm chí có thể săn con mồi lên đến kích thước của con nai sừng tấm cái trưởng thành, lớn hơn đáng kể so với chúng, bằng cách phục kích.[55] Có ít nhất một báo cáo rằng một con gấu đen đực giết chết hai con hươu Bắc Mỹ trong suốt sáu ngày bằng cách đuổi chúng vào hố tuyết sâu nơi mà sự di chuyển của chúng bị cản trở. Tại Labrador, gấu đen đặc biệt ăn thịt, sống chủ yếu nhờ vào tuần lộc, thường là những con ốm yếu, con non hay sắp chết, và các loài gặm nhấm như chuột đồng. Điều này được cho là do số lượng ít ỏi của các loại thực vật ăn được trong khu vực phụ cận Bắc cực này và thiếu động vật ăn thịt địa phương lớn cạnh tranh (bao gồm các loài gấu khác).[37]

Giống như loài gấu nâu, gấu đen cố gắng sử dụng việc phục kích bất ngờ của mình với con mồi và nhắm mục tiêu vào các cá thể ốm yếu trong đàn. Khi một con hươu bị bắt, gấu đen thường xé xác con mồi sống trong khi ăn.[48] Nếu bắt được một con hươu mẹ vào mùa xuân, gấu đen thường ăn đầu tiên bầu vú của hươu mẹ đang cho con bú, nhưng nhìn chung là thích thịt nội tạng. Gấu đen thường kéo con mồi đi che giấu, và thích ăn ở chỗ yên tĩnh. Da của con mồi lớn bị tước trở lại và quay từ bên trong ra ngoài với bộ xương thường để lại hầu như nguyên vẹn. Không giống như chó sói xám và sói đồng có, gấu đen hiếm khi phân tán phần còn lại của con mồi. Gấu đen thường lau chùi thân thể ngay tại thảm thực vật xung quanh xác chết và phân của chúng thường được tìm thấy gần đó. Gấu đen có thể cố gắng để che giấu phần xác còn lại của động vật lớn hơn, mặc dù chúng không làm như vậy nhiều như báo sư tử và gấu xám Bắc Mỹ.[56] Chúng cũng sẵn sàng tiêu thụ trứng và chim non của các loài chim khác nhau và có thể dễ dàng truy cập nhiều tổ chim trên cây, thậm chí cả tổ rất lớn của đại bàng đầu trắng.[21] Gấu đen cũng đã được báo cáo là ăn cắp hươu nai và các động vật khác từ các thợ săn con người.

Mối quan hệ với các loài ăn thịt

[sửa | sửa mã nguồn]

Trong nhiều khu vực phân bố, gấu đen có thể yên tâm ăn xác thối nhờ ưu thế kích thước lớn và sức mạnh đáng kể của mình, để đe dọa và, nếu cần thiết, là thống trị những kẻ săn mồi khác trong cuộc đối đầu bên xác chết. Tuy nhiên, đôi khi mà chúng gặp phải gấu Kodiak hoặc gấu xám Bắc Mỹ, hai phân loài gấu nâu lớn hơn này sẽ thống trị chúng. Gấu đen có xu hướng né tránh khỏi sự cạnh tranh từ những con gấu nâu bằng cách tích cực hoạt động hơn vào ban ngày, và sống ở khu vực có mật độ rừng cao hơn. Tương tác bạo lực dẫn đến cái chết của gấu đen đã được ghi nhận trong Vườn quốc gia Yellowstone.[57][58]

Gấu đen không cạnh tranh với báo sư tử trên xác chết. Giống như loài gấu nâu, đôi khi chúng ăn cắp xác chết từ báo sư tử. Một nghiên cứu phát hiện ra rằng cả hai loài gấu đã tìm đến 24% con mồi mà báo sư tử giết chết trong các công viên quốc gia Yellowstone và Glacier, chiếm đoạt 10% xác chết.[59][60] Các trận đánh giữa hai loài rất hiếm, mặc dù chúng có thể là bạo lực. Báo sư tử đôi khi giết chết gấu trưởng thành, một hành vi được báo cáo là đã được chứng kiến trong thế kỷ 19.[61] Ngoài ra còn có hồ sơ ở thế kỷ 19 và đầu thế kỷ 20 về việc gấu giết chết báo sư tử, trong khi phòng vệ hoặc trong tranh chấp lãnh thổ, và các cuộc chiến đấu đôi khi kết thúc mà cả hai chiến binh đều tử thương.[62]

Tương tác giữa gấu đen với sói xám là hiếm hơn nhiều so với gấu nâu, do sự khác biệt trong sở thích của môi trường sống. Phần lớn các cuộc đối đầu của những con sói với gấu đen xảy ra trong khu vực phân bố phía bắc của loài vật này, không có tương tác được ghi lại ở Mexico. Mặc dù gấu đen là mạnh hơn trên cơ sở một chọi một, các đàn sói được báo cáo là đã nhiều lần giết chết các con gấu đen mà không ăn chúng. Không giống như gấu nâu, gấu đen thường xuyên thất bại trước những con sói trong tranh chấp con mồi đã bị giết chết.[63] Các bầy sói thường giết chết gấu đen khi loài động vật lớn đang trong chu kỳ ngủ đông của mình.[24]

Có ít nhất một báo cáo về việc một con gấu đen giết chết một con chồn sói trong một cuộc cạnh tranh về thức ăn ở Công viên quốc gia Yellowstone.[64] Gấu đen có thể đôi khi có thói quen săn mồi trên các tổ cá sấu mõm ngắn Mỹ. Đôi khi, chúng chiến thắng các con cá sấu cái, nhưng thi thoảng chúng sẽ bị thương hoặc thậm chí bị giết chết bởi một con cá sấu trưởng thành, mặc dù có vẻ như không loài nào đối đầu trực tiếp với một con trưởng thành lớn của loài khác.[65] Các trường hợp có tính giai thoại của cá sấu ăn thịt gấu đã được thông báo, mặc dù các trường hợp như thế có thể liên quan đến các cuộc tấn công trên gấu con.[66]

Sinh sản và phát triển

[sửa | sửa mã nguồn]
Gấu con mới sinh
Một con gấu đen chưa trưởng thành

Sinh sản

[sửa | sửa mã nguồn]

Gấu cái thường sinh con lứa đầu tiên ở độ tuổi từ 3-5 năm tuổi.[21] Gấu cái sinh sống tại các khu vực phát triển hơn có xu hướng mang thai ở độ tuổi trẻ hơn.[67] Cả hai giới đều không chung thủy. Con đực cố gắng giao phối với một số con cái, nhưng những con lớn, thống trị chiếm ưu thế mạnh có thể chiếm giữ một con cái nếu một con đực trưởng thành khác đến gần.[19] Con cái có xu hướng nóng giận ngắn với đối tác sau khi giao hợp. Chỉ một mình gấu mẹ nuôi con.

Thời gian giao phối kéo dài 2-3 tháng và thường diễn ra trong giai đoạn tháng Sáu - tháng Bảy mặc dù có thể mở rộng đến tháng Tám trong phạm vi phân bố phía bắc của loài này. Những quả trứng được thụ tinh được giữ chậm phát triển và không được cấy vào trong tử cung của con cái cho đến tháng 11 để tránh sinh con vào mùa thu. Gấu cái sau khi giao phối sẽ cố gắng ăn thật nhiều trong mùa hè và mùa thu để có trọng lượng cao nhất có thể. Nếu trọng lượng gấu cái trên 70 kg trước khi vào hang ngủ đông thì các phôi thai có nhiều cơ hội được cấy vào tử cung và tiếp tục mang thai. Thời kỳ mang thai kéo dài 235 ngày, và lứa con thường được sinh ra trong cuối tháng Giêng đến đầu tháng Hai. Lứa đẻ là từ một đến sáu con gấu con; thường là hai hoặc ba.[2]

Khi mới sinh, gấu con nặng 280-450 g, và dài 20,5 cm. Chúng được sinh ra với bộ lông tơ, màu xám, mịn và trong ba tháng sau vẫn còn kém phát triển. Chúng thường mở mắt sau 28-40 ngày, và bắt đầu đi bộ sau 5 tuần. Con non phụ thuộc vào sữa mẹ trong 30 tuần, và sẽ đạt được sự độc lập vào thời điểm 16-18 tháng tuổi. Ở sáu tuần tuổi, chúng đạt 900 g, 8 tuần chúng đạt đến 2,5 kg và khi 6 tháng tuổi chúng cân nặng 18–27 kg. Chúng có tuổi trưởng thành sinh dục là 3 năm tuổi, và đạt được độ trưởng thành đầy đủ khi 5 năm tuổi.[21] Con đực vẫn còn lớn tới tận lúc 7 tuổi, trong khi con cái ngừng phát triển sớm hơn.

Tuổi thọ và tỷ lệ tử vong

[sửa | sửa mã nguồn]
Gấu đen ở Great Smokey Mountains, Hoa Kỳ
Gấu đen ở Công viên Omega, Canada

Tuổi thọ trung bình trong tự nhiên của gấu đen là 18 năm, mặc dù cá thể hoang dã hoàn toàn có thể tồn tại tới hơn 23 năm.[37] Tuổi kỷ lục của một cá thể hoang dã là 31 năm, trong khi bị giam cầm là 44 năm.[21] Tỷ lệ sống trung bình hàng năm cho những con gấu trưởng thành có thể thay đổi, dao động từ 86% ở Florida đến 73% ở Virginia và Bắc Carolina.[19] Trong vùng Minnesota, theo một nghiên cứu có đến 99% trong số những con gấu trưởng thành có thể sống sót sau chu kỳ ngủ đông.[19] Một nghiên cứu đáng chú ý về gấu đen ở Nevada cho thấy rằng số lượng tử vong hàng năm của quần thể gấu đen trong khu vực hoang dã là 0%, trong khi ở khu vực phát triển trong bang này con số này đã tăng lên 83%.[6] Sự sống còn của các con gấu chưa trưởng thành thường ít được đảm bảo. Ở Alaska, theo một nghiên cứu chỉ có 14-17% con đực và 30-48% con cái chưa trưởng thành tồn tại đến tuổi trưởng thành.[19] Trên khắp phạm vi phân bố, tỷ lệ gấu con sống sót qua năm đầu tiên ước tính là 60%.[6]

Ngoài ngoại lệ đối đầu hiếm hoi với một con gấu nâu trưởng thành hoặc một bầy sói xám, gấu đen trưởng thành thường không có kẻ săn mồi tự nhiên.[19] Gấu đen còn nhỏ có xu hướng dễ bị ăn thịt hơn các con trưởng thành. Động vật ăn thịt gấu con được biết đến bao gồm Linh miêu đuôi cộc, sói xám, báo sư tử, sói đồng cỏ, gấu nâu và các con gấu đen khác.[6][19] Nhiều con trong số này sẽ lén lút cướp các con nhỏ ngay bên con mẹ khi nó đang ngủ. Có một ghi chép duy nhất là một con đại bàng vàng bắt một con nhỏ dưới một tuổi.[6] Sau khi thôi ngủ đông, gấu mẹ có thể chống lại hầu hết các động vật săn mồi tiềm năng.[19] Ngay cả báo sư tử cũng sẽ bị gấu mẹ hung dữ đuổi đi nếu nó bị phát hiện đang rình rập các con gấu con.[68]

Tuy nhiên, trong thời điểm hiện tại, gấu đen Bắc Mỹ tử vong phần lớn là do các hoạt động của con người. Theo mùa, hàng chục ngàn con gấu đen bị săn bắt một cách hợp pháp trên khắp Bắc Mỹ, với lượng nhiều hơn bị săn bắt hoặc đặt bẫy bất hợp pháp. Các vụ va chạm với xe ô tô cũng gây nhiều tử vong cho gấu đen hàng năm.[6][19] Nạn lũ lụt các hang ổ sau khi sinh đôi khi cũng có thể làm chết gấu con sơ sinh. Gấu con đôi khi cũng bị chết vì đói, do ngã từ trên cây hoặc lạc khỏi gấu mẹ. Gấu đen cũng có thể bị nhiễm giun sán và mắc một số bệnh tật như bệnh lao, viêm khớp, viêm phổi, phế quản.[69]

Sự lai giống

[sửa | sửa mã nguồn]

Gấu đen Bắc Mỹ được xem có khả năng sinh sản với một số loài gấu khác, như gấu ngựa hay gấu nâu, và có đôi khi tạo ra con lai,.[70][71] Một con gấu đen bị bắn vào mùa thu năm 1986 tại Michigan đã được xem là một con gấu lai giữa gấu đen và gấu xám, do kích thước lớn bất thường và tỷ lệ lớn hơn của vỏ não so với hộp sọ. Thử nghiệm DNA đã không thể xác định được nó là một con gấu đen lớn hay gấu xám.[72]

Mối quan hệ với con người

[sửa | sửa mã nguồn]

Trong dân gian, thần thoại và văn hóa

[sửa | sửa mã nguồn]
Những người lính Anh đội mũ lông gấu
Cô gấu Winnie
Gấu teddy hoạt hình

Gấu đen nổi bật trong những câu chuyện của một số người dân bản địa Mỹ. Một câu chuyện kể rằng gấu đen là một sáng tạo của Chúa vĩ đại, trong khi gấu xám grizzly được tạo ra bởi quỷ dữ.[73] Trong thần thoại của người Haida, Tlingit, Tsimshian ở vùng bờ biển Tây Bắc, loài người đầu tiên học được cách tôn trọng gấu khi một cô gái kết hôn với con trai của gấu đen Chieftain.[74] Trong thần thoại Kwakiutl, gấu đen và gấu nâu trở thành kẻ thù khi Gấu grizzly mẹ đã giết Gấu đen mẹ do sự lười biếng. Những đứa con của Gấu đen, đến lượt mình, lại giết đàn con của Gấu grizzly.[75] Người Navajo tin rằng Gấu đen lớn là ông chủ của những con gấu trong bốn hướng xung quanh ngôi nhà của Mặt trời, và sẽ cầu nguyện cho nó để được nó bảo vệ trong cuộc tấn công.[76]

Sleeping Bear Dunes (Đụn cát gấu ngủ) được đặt theo một huyền thoại của người Mỹ bản địa, nơi mà một con gấu cái và con của nó bơi qua hồ Michigan. Kiệt sức từ cuộc hành trình của chúng, những con gấu nghỉ ngơi trên bờ biển và rơi vào giấc ngủ. Trong những năm qua, cát bao phủ lên chúng, tạo ra một đụn cát khổng lồ.

Morris Michtom, người tạo ra những con gấu bông teddy, đã lấy cảm hứng để làm cho đồ chơi khi đi ngang qua một phim hoạt hình về việc Theodore Roosevelt từ chối để bắn một chú gấu đen nhỏ bị mắc kẹt trên một cái cây.[77] Winnie-the-Pooh được đặt tên sau khi Winnipeg, một con gấu đen cái nhỏ sống tại vườn thú London từ năm 1915 cho đến khi qua đời vào năm 1934 [78] Một con gấu đen nhỏ bị bắt vào mùa xuân năm 1950 trong vụ cháy Capitan Gap đã được đưa vào làm đại diện sống Smokey Bear, linh vật của Sở lâm nghiệp Hoa Kỳ.[79] Gấu đen Bắc Mỹ là linh vật của Đại học Maine và Đại học Baylor, nơi mà có hai con gấu đen sống trong khuôn viên trường.

Tấn công con người

[sửa | sửa mã nguồn]

Xem thêm: Gấu tấn công

Một con gấu đang cố xâm nhập vào chiếc xe ô tô

Mặc dù một con gấu lớn là có khả năng giết chết người, gấu đen Bắc Mỹ thường tránh đối đầu với con người khi có thể. Không giống như gấu xám Bắc Mỹ, mà đã trở thành một chủ đề của truyền thuyết đáng sợ trong những người định cư châu Âu ở Bắc Mỹ, gấu đen hiếm khi bị đánh giá là quá nguy hiểm, mặc dù chúng sống ở những nơi có những người đầu tiên định cư. Gấu đen hiếm khi tấn công khi đối mặt với con người, và thường tự giới hạn mình với việc gầm gừ dọa dẫm, phát ra những tiềng ồn phì phò và đập mạnh vào mặt đất bằng bàn tay trước. Tuy nhiên, theo Stephen Herrero trong tác phẩm Gấu tấn công: Nguyên nhân và cách tránh,[36] 23 người đã bị giết bởi gấu đen từ năm 1900 đến năm 1980. Số lượng các cuộc tấn công con gấu đen trên con người là cao hơn so với loài gấu nâu ở Bắc Mỹ, mặc dù điều này phần lớn là do số lượng loài gấu đen nhiều hơn đáng kể so với gấu nâu chứ không phải là hung hăng hơn.

So với các cuộc tấn công con gấu nâu, các cuộc đối đầu bạo lực với gấu đen hiếm khi dẫn đến chấn thương nghiêm trọng. Tuy nhiên, phần lớn các cuộc tấn công con gấu đen có xu hướng được thúc đẩy bởi sự đói chứ không phải là lãnh thổ, và do đó nạn nhân có một xác suất sống sót qua các trận đánh lại hơn là chịu thua. Không giống như gấu grizzly, gấu đen cái không biểu thị cùng một mức độ cho sự bảo vệ đàn con, và hiếm khi tấn công con người trong vùng lân cận của chúng.[36] Tuy nhiên, đôi khi, cuộc tấn công của các con gấu mẹ để bảo vệ xảy ra.[19] Sự cố tử vong tồi tệ nhất được ghi nhận xảy ra ở tháng 5 năm 1978, trong đó một con gấu đen giết chết ba thiếu niên đang câu cá ở Công viên Algonquin ở Canada.[80] Một cuộc tấn công khi giải trí đặc biệt khác xảy ra vào tháng 8 năm 1997 tại Công viên Liard River Hot Springs Provincial ở Canada, khi một con gấu đen gầy tấn công một đứa trẻ và người mẹ, giết chết người mẹ cũng như một người đàn ông trưởng thành đã cố gắng can thiệp. Con gấu này đã bị bắn trong khi đang đánh một nạn nhân thứ tư.[81][82]

Phần lớn các cuộc tấn công xảy ra ở các công viên quốc gia, thông thường gần khu trại, nơi những con gấu đã trở nên quen đến gần con người và thực phẩm bảo quản.[36] 1.028 tai nạn do gấu đen gây ra bạo lực đối với con người, 107 trong số đó dẫn đến chấn thương, đã được ghi lại từ 1964-1976 trong Vườn quốc gia Great Smoky Mountains, và xảy ra chủ yếu ở các điểm nóng du lịch, nơi mọi người thường xuyên ăn các đồ ăn mà gấu hay nhặt được.[80] Trong hầu hết các trường hợp nơi mà rác hoặc đồ ăn phế thải trước đây đã thu hút gấu đen không còn, số lượng các cuộc đối đầu bạo lực với những con gấu đen đã giảm nhanh chóng theo thời gian.[19] Tuy nhiên, trong trường hợp của cuộc tấn công trong công viên Liard River Hot Springs nói trên, con gấu tấn công được cho là trước đó gần như hoàn toàn phụ thuộc vào một bãi rác địa phương đã đóng cửa và đã bị đói do mất nguồn thức ăn.[81] Những nỗ lực để di chuyển gấu đen thường không thành công, do gấu đen dường như có thể quay trở lại khu vực phân bố của mình thậm chí không có các dấu hiệu ngoại cảnh quen thuộc.[19]

Săn bắt động vật nuôi và cây trồng

[sửa | sửa mã nguồn]

Sự hạn chế của nguồn thực phẩm vào đầu mùa xuân và thiếu cây quả mọng và có hạt hoang dã trong những tháng mùa hè có thể là yếu tố chính để gấu đen thường xuyên kiếm ăn từ các nguồn thực phẩm thương mại dựa trên con người. Những con gấu thường xuyên ăn các cây trồng, đặc biệt là trong sự phàm ăn mùa thu khi thực phẩm tự nhiên khan hiếm. Cây trồng ưa chuộng của chúng bao gồm táo, yến mạch và ngô.[6] Gấu đen có thể làm thiệt hại lớn ở một số vùng phía tây bắc Hoa Kỳ do việc bóc vỏ cây và ăn trên tầng phát sinh.

Việc sát hại động vật nuôi của gấu đen chủ yếu xảy ra vào mùa xuân. Mặc dù gấu đen có khả năng (và đôi khi đã thực hiện) việc săn bắt bò và ngựa trưởng thành, chúng có vẻ thích các con nhỏ hơn, những con mồi dễ dàng bị choáng ngợp hơn như cừu, dê, bê con và lợn. Chúng thường giết mồi bằng cách cắn cổ và vai, mặc dù chúng có thể bẻ gãy cổ hoặc lưng của con mồi với những cú tát từ bàn chân. Bằng chứng về một cuộc tấn công của gấu bao gồm dấu móng vuốt và thường được tìm thấy trên cổ, lưng, vai của các loài động vật lớn hơn. Giết quá số lượng cừu và dê là phổ biến. Gấu đen đã được biết đến là gây ra cảm giác lo sợ cho đàn gia súc trên vách đá, gây thương tích và tử vong cho nhiều loài động vật; mặc dù điều này là có cố ý hay không thì không được biết.[56]

Thỉnh thoảng, các con vật nuôi, đặc biệt là chó, quấy rối gấu đen, và bị nó giết.[83] Việc sử dụng chó để ngăn cản gấu trong các cuộc tấn công là không được khuyến cáo. Mặc dù những con chó lớn, hung dữ đôi khi có thể làm một con gấu bỏ chạy, nhưng nếu bị ép vào đường cùng, những con gấu giận dữ thường xuyên tấn công lại chó. Khi con gấu đuổi theo chó nuôi có khả năng đe dọa cho mạng sống của cả người và chó.[84][85]

Một con gấu đen ở vườn quốc gia núi Riding, Manitoba.

Săn bắn và khai thác

[sửa | sửa mã nguồn]
Bài chi tiết: Săn gấu

Trong lịch sử, gấu đen bị săn bắn bởi cả người Mỹ bản địa và người định cư châu Âu. Một số bộ lạc người Mỹ bản địa, ngưỡng mộ đối với trí thông minh con gấu đen, sẽ trang trí đầu con gấu bị họ giết chết với nữ trang, và đặt chúng vào chăn. Người Kutchin thường săn bắt gấu đen trong chu kỳ ngủ đông của chúng. Không giống như săn bắn của gấu grizzly ngủ đông, một công việc hiểm nguy, gấu đen mất nhiều thời gian để thức dậy, và do vậy an toàn hơn và dễ dàng hơn.[32][86]

Theo Dwight Schuh trong Bách khoa toàn thư về săn bắn bằng cung của ông, gấu đen là những con mồi bị săn phổ biến nhất thứ ba sau hươu và hươu Bắc Mỹ.[87] Trong quá trình thực dân hóa của miền đông Bắc Mỹ, hàng ngàn con gấu đen bị săn bắt để lấy thịt, mỡ và lông.[5] Theodore Roosevelt đã viết nhiều về săn bắn gấu đen trong tác phẩm Hunting the Grisly của mình và các bản phác thảo khác. Ông viết rằng có nhiều khó khăn khi săn gấu đen bằng cách rình rập, do môi trường sống sở thích của chúng, mặc dù là dễ bẫy. Roosevelt được mô tả tại các bang miền nam Hoa Kỳ, người trồng rừng thường xuyên đi săn bắt gấu đen trên lưng ngựa với những con chó săn. Tướng Wade Hampton được biết đã có mặt tại 500 cuộc săn gấu thành công, hai phần ba trong số đó là ông đã tự mình giết chết. Ông đã giết ba mươi hay bốn mươi con gấu đen với chỉ có một con dao, mà ông sử dụng để đâm những con gấu giữa hai bả vai trong khi chúng bị phân tâm bởi những con chó săn của ông.[55] Trừ khi được đào tạo tốt, ngựa thường vô dụng trong các cuộc săn lùng con gấu đen, vì chúng thường đứng trôn chân tại chỗ khi những con gấu đứng trước mặt chúng.[32] Năm 1799, 192.000 bộ da gấu đen được xuất khẩu từ Quebec. Năm 1822, 3.000 bộ da được xuất khẩu từ Công ty Vịnh Hudson.[88] Năm 1992, một bộ da gấu đen tươi, đã muối, chưa thuộc được bán với giá trung bình là 165 $.[21]

Tại Canada, gấu đen được coi là loài thú tiêu khiển lớn và là loài thú lấy da trong tất cả các tỉnh, trừ New Brunswick và vùng lãnh thổ Tây Bắc, nơi mà chúng chỉ được phân loại như là loài thú tiêu khiển lớn. Hiện tại có 80.822 giấy phép thợ săn gấu đen trong toàn bộ Canada. Săn gấu đen Canada diễn ra vào mùa thu và mùa xuân, và cả gấu đực và gấu cái có thể được săn bắt một cách hợp pháp, mặc dù một số tỉnh nghiêm cấm việc săn bắn gấu cái với đàn con, hoặc cá thể dưới một tuổi.[16]

Hiện nay, 28 tiểu bang của Hoa Kỳ có mùa săn bắn gấu đen. Mười chín tiểu bang đòi hỏi phải có giấy phép săn bắn gấu, với một số cũng đòi hỏi phải có giấy phép săn bắn loài thú tiêu khiển lớn. Trong tám tiểu bang, chỉ có một giấy phép săn bắn loài thú tiêu khiển lớn là cần thiết để săn gấu đen. Nhìn chung, có trên 481.500 giấy phép săn bắn gấu đen được bán mỗi năm. Các phương pháp và mùa săn bắn thay đổi rất nhiều theo tiểu bang, với một số mùa săn bắt gấu bao gồm chỉ mùa thu, mùa xuân và mùa thu, hoặc quanh năm. Bang New Jersey, vào tháng 10 năm 2010, đã phê duyệt của một mùa săn bắn gấu sáu ngày vào đầu tháng 12 năm 2010 để làm chậm sự tăng trưởng của quần thể gấu đen. Săn gấu đã bị cấm ở New Jersey trong 5 năm.[89] Một cuộc thăm dò của Đại học Fairleigh Dickinson phát hiện ra rằng 53% số cử tri New Jersey sẽ phê duyệt mùa giải mới nếu các nhà khoa học kết luận rắng gấu đen đã rời khỏi môi trường sống bình thường của chúng và phá hoại tài sản cá nhân. Đàn ông, cử tri lớn tuổi, và những người sống ở khu vực nông thôn có nhiều khả năng chấp nhận một mùa giải săn gấu ở New Jersey hơn so với phụ nữ, các cử tri trẻ tuổi, và những người sống ở các vùng phát triển hơn của tiểu bang.[90] Trong các bang miền tây, nơi có số lượng gấu đen lớn, có mùa săn bắn vào mùa xuân và quanh năm. Khoảng 18.845 con gấu đen bị giết mỗi năm tại Hoa Kỳ trong các năm1988-1992. Trong thời gian này, số cá thể bị giết chết hàng năm dao động trong khoảng từ sáu con gấu ở Nam Carolina tới 2.232 tại Maine.[16]

Thịt và các bộ phận cơ thể

[sửa | sửa mã nguồn]
Thịt gấu đen
Giá trị dinh dưỡng cho mỗi 100 g (3,5 oz)
Năng lượng649 kJ (155 kcal)
0.0 g
8.3 g
20.1 g
Vitamin và khoáng chất
VitaminLượng
%DV†
Vitamin A equiv.
9%
78 μg
Thiamine (B1)
13%
0.160 mg
Riboflavin (B2)
52%
0.680 mg
Niacin (B3)
20%
3.200 mg
Chất khoángLượng
%DV†
Sắt
40%
7.2 mg
Phốt pho
13%
162 mg
Thành phần khácLượng
Nước71.2 g
† Tỷ lệ phần trăm được ước tính dựa trên khuyến nghị Hoa Kỳ dành cho người trưởng thành,[91] ngoại trừ kali, được ước tính dựa trên khuyến nghị của chuyên gia từ Học viện Quốc gia.[92]

Thịt gấu đen trong lịch sử đã được xem là quý trọng cao trong số những người bản địa và những người thực dân Bắc Mỹ.[32] Gấu đen là loài gấu duy nhất mà người Kutchin săn bắt để lấy thịt, mặc dù nó chỉ chiếm một phần nhỏ trong chế độ ăn uống của họ.[86]

Theodore Roosevelt cho rằng thịt của những con gấu đen còn nhỏ giống như thịt lợn, và không tồi hay nhạt nhẽo như thịt của gấu grizzly.[93] Phần thịt gấu đen được ưa thích nhất tập trung ở chân và thắt lưng. Thịt từ cổ, chân trước và vai thường được nghiền thành thịt xay hoặc sử dụng cho món hầm và ninh. Việc giữ các chất béo có xu hướng làm cho thịt có hương vị mạnh. Do gấu đen có thể có giun ký sinh trichinellosis, nhiệt độ nấu ăn cần phải cao để tiêu diệt các ký sinh trùng.[94]

Mỡ gấu đen có giá trị trong đồ mỹ phẩm mà nó thúc đẩy sự phát triển của tóc và độ bóng. Các chất béo được ưa chuộng nhất cho mục đích này là loại mỡ cứng màu trắng được tìm thấy bên trong cơ thể. Do chỉ có một tỷ lệ nhỏ chất béo này có thể được thu hoạch, đối với mục đích này, dầu thường được trộn lẫn với một lượng lớn mỡ lợn [32] Tuy nhiên các hoạt động bảo vệ động vật trong thập kỷ qua đã làm chậm lại sự thu hoạch từ những con vật này, do đó mỡ lấy từ gấu đen đã không được sử dụng trong những năm gần đây cho mục đích mỹ phẩm.

Tham khảo

[sửa | sửa mã nguồn]
  1. ^ a b c d Garshelis, D.L.; Crider, D. & van Manen, F. (2008). “Ursus americanus”. Sách đỏ IUCN về các loài bị đe dọa. 2008. Truy cập ngày 27 tháng 1 năm 2009.
  2. ^ a b c d e f g h “Bản sao đã lưu trữ”. Bản gốc lưu trữ ngày 10 tháng 8 năm 2009. Truy cập ngày 3 tháng 8 năm 2014.
  3. ^ a b c d C. Servheen, H. Herrero and B. Peyton (1999) Bears: Status Survey and Conservation Action Plan, ISBN 2-8317-0462-6
  4. ^ a b c d e https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2518930/
  5. ^ a b Craighead, Lance (2003) Bears of the World, Voyageur Press, ISBN 0-89658-008-3
  6. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r Hunter, Luke (2011) Carnivores of the World, Princeton University Press, ISBN 9780691152288
  7. ^ Woodburne, Michael O. (2004). Late Cretaceous and Cenozoic Mammals of North America: Biostratigraphy and Geochronology. Columbia University Press. pp. 178, 252. ISBN 978-0-231-13040-0.
  8. ^ Kurten, B., and E. Anderson (1980). Pleistocene mammals of North America. Columbia University Press, New York, ISBN 0231516967.
  9. ^ a b Wolverton, S. and Lyman, R. L. (1998). "Measuring late Quaternary Ursid diminution in the Midwest". Quaternary Research 49 (3): 322–329.
  10. ^ Lisette Waits, David Paetkau, and Curtis Strobeck, "Overview" from Genetics of the Bears of the World chapter 3 of Bears: Status Survey and Conservation Action Plan, compiled by Christopher Servheen, Stephen Herrero and Bernard Peyton, IUCN/SSC Bear Specialist Group
  11. ^ “Bản sao đã lưu trữ” (PDF). Bản gốc (PDF) lưu trữ ngày 3 tháng 12 năm 2010. Truy cập ngày 3 tháng 8 năm 2014.
  12. ^ a b “Bản sao đã lưu trữ”. Lưu trữ bản gốc ngày 25 tháng 7 năm 2011. Truy cập ngày 25 tháng 7 năm 2011.
  13. ^ http://www.catsg.org/catsglib/recordetail.php?recordid=5322
  14. ^ http://www.bioone.org/doi/abs/10.1666/09-113.1
  15. ^ http://www.fs.fed.us/database/feis/animals/mammal/uram/all.html
  16. ^ a b c d e f “Bản sao đã lưu trữ” (PDF). Bản gốc (PDF) lưu trữ ngày 23 tháng 7 năm 2011. Truy cập ngày 23 tháng 7 năm 2011.
  17. ^ a b http://www.wwf.ca/newsroom/?1058
  18. ^ “Bản sao đã lưu trữ”. Bản gốc lưu trữ ngày 29 tháng 10 năm 2014. Truy cập ngày 3 tháng 8 năm 2014.
  19. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q http://www.bioone.org/doi/abs/10.1644/1545-1410%282001%29647%3C0001%3AUA%3E2.0.CO%3B2
  20. ^ “Bản sao đã lưu trữ”. Bản gốc lưu trữ ngày 5 tháng 4 năm 2011. Truy cập ngày 3 tháng 8 năm 2014.
  21. ^ a b c d e f g h i j k l m n o Brown, Gary (1993). The great bear almanac. Lyons & Burford. ISBN 978-1-55821-210-7.
  22. ^ “Bản sao đã lưu trữ” (PDF). Bản gốc (PDF) lưu trữ ngày 3 tháng 12 năm 2010. Truy cập ngày 3 tháng 8 năm 2014.
  23. ^ http://westernwildlife.org/black-bear-outreach-project/biology-behavior-3/
  24. ^ a b Scorzafava, Dick (2007). Radical Bear Hunter. Stackpole Books. ISBN 978-0-8117-3418-9.
  25. ^ http://animaldiversity.ummz.umich.edu/site/accounts/information/Ursus_americanus.html
  26. ^ “Bản sao đã lưu trữ”. Bản gốc lưu trữ ngày 23 tháng 4 năm 2011. Truy cập ngày 3 tháng 8 năm 2014.
  27. ^ http://www.carnivoreconservation.org/files/thesis/peacock_2004_phd.pdf
  28. ^ Peacock, Elizabeth (2004). Population, Genetic and Behavioral Studies of Black Bears Ursus americanus in Southeast Alaska. PhD Thesis, University of Nevada, Reno
  29. ^ “Ursus americanus (Pallas); Black Bear”. Truy cập 6 tháng 9 năm 2024.
  30. ^ Barnes, V.G., and O.E. Bray. 1967. Population characteristics and activities of black bears in Yellowstone National Park. Final rep., Colorado Wildl. Res. Unit, Colorado State Univ., Fort Collins; cited in Characteristics of Black Bears and Grizzly Bears in YNP. nps.gov
  31. ^ BLACK BEARS IN NEW YORK: Natural History, Range, and Interactions with People. Bureau of Wildlife – Black Bear Management Team, 2003; Second Edition: 2007
  32. ^ a b c d e f g Wood, Gerald (1983). The Guinness Book of Animal Facts & Feats. Sterling Publishing Co. ISBN 978-0-85112-235-9.
  33. ^ Stabile, Jim (2011-12-16) "829-pound bear takes record in N.J. hunt". Daily Record
  34. ^ “Bản sao đã lưu trữ”. Bản gốc lưu trữ ngày 22 tháng 10 năm 2014. Truy cập ngày 3 tháng 8 năm 2014.
  35. ^ Ursus thibetanus (G. Cuvier, 1823)
  36. ^ a b c d e Herrero, Stephen (2002). Bear Attacks: Their Causes and Avoidance. Globe Pequot. ISBN 978-1-58574-557-9.
  37. ^ a b c d e </Macdonald, D.W. (2006) The Encyclopedia of Mammals. Oxford University Press, Oxford ISBN 0199567999.
  38. ^ a b c Nowak, R.M. (1991) Walker's Mammals of the World. The Johns Hopkins University Press, Baltimore and London.
  39. ^ http://www.nps.gov/yell/naturescience/denning.htm
  40. ^ Bennett, Bobby (Spring 2006). "Hibernation of the Black and Brown Bear". Mountain Research Station. 22.12.2009.
  41. ^ http://www.llbc.leg.bc.ca/public/pubdocs/bcdocs/373436/chapter%202.8.pdf
  42. ^ a b c d http://www.nps.gov/dewa/naturescience/upload/cmsstgBEAR.pdf
  43. ^ Goals, Ben. "American Black Bear Teaching Guide". Cornell. Truy cập ngày 22 tháng 11 năm 2009.
  44. ^ https://web.archive.org/web/20110602095210/http://nationalzoo.si.edu/publications/zoogoer/1999/2/fact-americanblack.cfm
  45. ^ Catherine et Rémy Marion, Cap sur les ours, Paris, Nathan, 1997, p. 41
  46. ^ http://news.bbc.co.uk/earth/hi/earth_news/newsid_8344000/8344367.stm
  47. ^ Smith, R. (1983). Mule deer reproduction and survival in the LaSal Mountains of Utah, M.S. thesis, Utah State University, Logan.
  48. ^ a b http://www.nrcresearchpress.com/doi/abs/10.1139/z88-179#.U9zlQeOSwSs
  49. ^ http://www.jstor.org/discover/10.2307/3801608?uid=3738936&uid=2&uid=4&sid=21104550097493
  50. ^ Schlegal, M. (1976). "Factor affecting calf elk survival in north central Idaho". Western Association of State Game and Fish Commission 56: 342–355.
  51. ^ http://www.jstor.org/discover/10.2307/3808038?uid=3738936&uid=2&uid=4&sid=21104550097493
  52. ^ http://www.jstor.org/discover/10.2307/3800894?uid=3738936&uid=2&uid=4&sid=21104550097493
  53. ^ http://www.bioone.org/doi/abs/10.2192/URSUS-D-10-00024.1
  54. ^ Austin, M. A., Obbard, M. E. and Kolenosky, G. B. (1994). "Evidence for a black bear, Ursus americanus, killing an adult moose, Alces alces". The Canadian Field Naturalist 108: 236–238.
  55. ^ a b Roosevelt, Theodore (2007). Hunting the Grisly and Other Sketches. ReadHowYouWant.com. pp. 33–. ISBN 978-1-4250-7306-0.
  56. ^ a b “Bản sao đã lưu trữ”. Bản gốc lưu trữ ngày 17 tháng 10 năm 2006. Truy cập ngày 17 tháng 10 năm 2006.
  57. ^ “Bản sao đã lưu trữ” (PDF). Bản gốc (PDF) lưu trữ ngày 26 tháng 7 năm 2011. Truy cập ngày 3 tháng 8 năm 2014.
  58. ^ http://www.nps.gov/yell/naturescience/upload/predation.pdf
  59. ^ “Information archivée dans le Web” (PDF). Truy cập 6 tháng 9 năm 2024.
  60. ^ http://www.jstor.org/discover/10.2307/3873109?uid=3738936&uid=2&uid=4&sid=21104550204413
  61. ^ http://thelibrary.org/lochist/turnbo/V12/ST363.html
  62. ^ “Webs.com has been shut down: Find out more”. Vistaprint. Truy cập 6 tháng 9 năm 2024.
  63. ^ Mech, L. David and Boitani, Luigi (2001). Wolves: Behaviour, Ecology and Conservation. Chicago: University of Chicago Press. p. 448. ISBN 0-226-51696-2.
  64. ^ “Bản sao đã lưu trữ”. Bản gốc lưu trữ ngày 24 tháng 11 năm 2010. Truy cập ngày 3 tháng 8 năm 2014.
  65. ^ Crocodiles: Proceedings of the 6th Working Meeting of the Crocodile Specialist Group of the Species Survival Commission of the International Union for Conservation of Nature and Natural Resources (IUCN publication. New series). IUCN (1986), ISBN 2880329051.
  66. ^ “Bản sao đã lưu trữ”. Bản gốc lưu trữ ngày 13 tháng 12 năm 2012. Truy cập ngày 3 tháng 8 năm 2014.
  67. ^ http://www.sciencedaily.com/releases/2008/09/080930135301.htm
  68. ^ http://sacramento.cbslocal.com/2012/03/29/bear-saves-hiker-from-cougar-in-butte-county/
  69. ^ Catherine et Rémy Marion, Cap sur les ours, Paris, Nathan, 1997, p. 17
  70. ^ “Hybrid Mammals”. Lưu trữ bản gốc ngày 26 tháng 12 năm 2010. Truy cập 6 tháng 9 năm 2024.Quản lý CS1: bot: trạng thái URL ban đầu không rõ (liên kết)
  71. ^ “Darwin Online: Variation under Domestication”. Truy cập 6 tháng 9 năm 2024.
  72. ^ Smith, Richard P. (2007) "Hybrid Black Bear" in Black Bear Hunting, Stackpole Books, ISBN 0-8117-0269-3
  73. ^ Lippincott, Joshua B. (2009) Folklore and Legends of the North American Indian, Abela Publishing Ltd, ISBN 0-9560584-6-9
  74. ^ Bastian, Dawn Elaine and Mitchell, Judy K. (2004). Handbook of Native American mythology, ABC-CLIO, ISBN 1-85109-533-0.
  75. ^ Averkieva, Julia and Sherman, Mark, Kwakiutl String Figures, UBC Press, 1992, ISBN 0-7748-0432-7
  76. ^ Clark, LaVerne Harrell (2001). They sang for horses: the impact of the horse on Navajo & Apache folklore, University Press of Colorado, ISBN 0-87081-496-6
  77. ^ “Bản sao đã lưu trữ”. Bản gốc lưu trữ ngày 17 tháng 12 năm 2007. Truy cập ngày 17 tháng 12 năm 2007.
  78. ^ “CBC Television: A Bear Named Winnie”. Lưu trữ bản gốc ngày 3 tháng 7 năm 2007. Truy cập 6 tháng 9 năm 2024.Quản lý CS1: bot: trạng thái URL ban đầu không rõ (liên kết)
  79. ^ “Bản sao đã lưu trữ”. Lưu trữ bản gốc ngày 19 tháng 6 năm 2010. Truy cập ngày 19 tháng 6 năm 2010.
  80. ^ a b Kruuk, Hans (2002). Hunter and hunted: relationships between carnivores and people, Cambridge University Press, ISBN 0-521-89109-4
  81. ^ a b Shockey, Jim (1999-04-01). "Black Bears—Simple Fools or Cunning Killers". Outdoor Life. Truy cập 20.10.2008.
  82. ^ “Black Bear Kills Texas Woman, Canadian Man”. Truy cập 6 tháng 9 năm 2024.
  83. ^ “Bản sao đã lưu trữ”. Bản gốc lưu trữ ngày 30 tháng 7 năm 2012. Truy cập ngày 3 tháng 8 năm 2014.
  84. ^ Frequently Asked Questions Regarding Bears – Denali National Park & Preserve. Nps.gov. 21.12.2012.
  85. ^ “Bản sao đã lưu trữ” (PDF). Bản gốc (PDF) lưu trữ ngày 29 tháng 12 năm 2014. Truy cập ngày 3 tháng 8 năm 2014.
  86. ^ a b Nelson, Richard K. Hunters of the northern forest: designs for survival among the Alaskan Kutchin, University of Chicago Press, 1986, ISBN 0-226-57181-5
  87. ^ Schuh, Dwight R. (1992) Bowhunter's Encyclopedia, Stackpole Books, ISBN 0-8117-2412-3
  88. ^ Partington, Charles Frederick (1835) The British Cyclopædia of Natural History: Combining a Scientific Classification of Animals, Plants, and Minerals, Vol. 1, Orr & Smith.
  89. ^ http://www.nj.com/news/index.ssf/2010/07/nj_environmental_comissioner_g.html
  90. ^ http://publicmind.fdu.edu/1011bears/
  91. ^ United States Food and Drug Administration (2024). “Daily Value on the Nutrition and Supplement Facts Labels”. Truy cập ngày 28 tháng 3 năm 2024.
  92. ^ National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine; Health and Medicine Division; Food and Nutrition Board; Committee to Review the Dietary Reference Intakes for Sodium and Potassium (2019). Oria, Maria; Harrison, Meghan; Stallings, Virginia A. (biên tập). Dietary Reference Intakes for Sodium and Potassium. The National Academies Collection: Reports funded by National Institutes of Health. Washington (DC): National Academies Press (US). ISBN 978-0-309-48834-1. PMID 30844154.Quản lý CS1: nhiều tên: danh sách tác giả (liên kết)
  93. ^ Roosevelt, Theodore. Hunting Trips of a Ranchman: Hunting Trips on the Prairie and in the Mountains, Adamant Media Corporation, ISBN 1-4212-6647-4
  94. ^ Smith, Richard P. (2007) Black Bear Hunting, Stackpole Books, ISBN 0-8117-0269-3

Liên kết ngoài

[sửa | sửa mã nguồn]
Wikimedia Commons có thêm hình ảnh và phương tiện truyền tải về Gấu đen Bắc Mỹ.
Wikispecies có thông tin sinh học về Gấu đen Bắc Mỹ
Lấy từ “https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Gấu_đen_Bắc_Mỹ&oldid=71935302”