Họ Mồ hôi

Bách khoa toàn thư mở Wikipedia
Họ Mồ hôi
Phân loại khoa học
Giới (regnum)Plantae
(không phân hạng)Angiospermae
(không phân hạng)Eudicots
(không phân hạng)Asterids
Bộ (ordo)Boraginales
Họ (familia)Boraginaceae
Juss., 1789[1]
Các chi
Nhiều, họ nghĩa rộng khoảng 148, xem văn bản
Boraginaceae

Họ Mồ hôi, trong các tài liệu về thực vật học tại Việt Nam gọi là họ Vòi voi (lấy theo chi Heliotropium) (danh pháp khoa học: Boraginaceae Juss. 1789), là họ của các loài cây như mồ hôi, lưu ly, vòi voi, bao gồm các dạng cây bụi, cây thân gỗ và cây thân thảo. Khi hiểu theo nghĩa rộng, họ này có tổng cộng khoảng gần 2.740 loài trong 148 - 149 chi phân bố rộng khắp thế giới, trong hiểu theo nghĩa hẹp thì nó chứa khoảng 94 chi với gần 1.800 loài[2]. Tuy nhiên, nếu họ Heliotropiaceae được công nhận như là một họ tách biệt với Boraginaceae nghĩa hẹp thì tên gọi họ Vòi voi chỉ có thể áp dụng cho Heliotropiaceae.

Họ Boraginaceae theo như APG II, thuộc về nhánh Cúc thật sự I (euasterids I), bao gồm trong đó các bộ như Gentianales, Lamiales, Solanales, nhưng việc gán nó cho một trong các bộ này hay vào chính bộ của riêng nó (Boraginales) vẫn chưa rõ ràng. Theo hệ thống Cronquist nó được đặt trong bộ Hoa môi (Lamiales), nhưng hiện nay một điều rõ ràng là sự tương tự của nó với các họ khác trong bộ này không nhiều hơn sự tương tự của nó với các họ khác trong một số các bộ khác của nhánh Cúc (asterids). Họ Boraginaceae là cận ngành với họ Hydrophyllaceae và họ này đã được gộp vào trong họ Mồ hôi theo như phân loại trong hệ thống APG II, III và IV. Trong một số hệ thống phân loại gần đây họ Boraginaceae được chia ra thành một số họ, bao gồm Boraginaceae nghĩa hẹp (sensu stricto), Cordiaceae, Ehretiaceae, Heliotropiaceae, Hydrophyllaceae, Lennoaceae[3].

Phần lớn (với một ít ngoại lệ) các thành viên trong họ này lá với lông tơ. Đặc trưng thô của các lông tơ là do sự tồn tại của dioxide silic và cacbonat calci trong lá. Ở một số loài, các anthocyanin làm cho hoa đổi màu từ đỏ sang xanh lam khi già. Đây có lẽ là tín hiệu cho những loài côn trùng thụ phấn biết rằng các hoa già đã cạn kiệt phấn hoa và mật hoa (Hess, 2005).

Nói chung, họ này theo nghĩa rộng hay được chia ra thành các phân họ như Boraginoideae (112 -113 chi, 1.600 loài), Cordioideae (3 chi, 330 loài), Ehretioideae (8 chi, 170 loài), Heliotropioideae (5 chi, 405 loài), Hydrophylloideae (17 chi, 225 loài), Lennooideae (3 chi, 7 loài).

Phát sinh chủng loài[sửa | sửa mã nguồn]

Biểu đồ chỉ ra mối quan hệ phát sinh chủng loài của họ Mồ hôi nghĩa rộng với các bộ khác trong nhánh Cúc như sau:

Asterids
 

Cornales

 
 
 

Ericales

 
Gentianidae 
Lamiidae 
 

Oncothecaceae

 
 

Metteniusaceae

 
 

Icacinaceae

 
 

Garryales

 
 
 

Boraginaceae nghĩa rộng

 
 

Vahliaceae

 
 

Gentianales

 
 
 

Solanales

 
 

Lamiales

 
 
 
 
Campanulidae 
 

Aquifoliales

 
 
 

Asterales

 
 

Escalloniales

 
 
 

Bruniales

 
 
 

Apiales

 
 
 

Paracryphiales

 
 

Dipsacales

 
 
 
 
 
 
 
 
 

Phân loại[sửa | sửa mã nguồn]

Boraginaceae nghĩa rộng[sửa | sửa mã nguồn]

Họ Mồ hôi nghĩa rộng chia ra thành các phân họ và các chi chưa xếp trong phân họ nào như sau:

Boraginoideae[sửa | sửa mã nguồn]

Cordioideae[sửa | sửa mã nguồn]

Phân họ này hiện nay là họ Cordiaceae và Coldeniaceae.

  • Coldenia: 1 loài cáp điền bò (Coldenia procumbens).
  • Cordia (bao gồm cả Cerdana, Cordiada, Cordiopsis, Gerascanthus, Lithocardium, Patagonula, Rhabdocalyx, Saccellium, Sebesten, Sebestena): Tâm mộc, ngút, phỉ tử.
  • Varronia. Có thể là đồng nghĩa của Cordia.

Ehretioideae[sửa | sửa mã nguồn]

Phân họ này hiện nay là họ Ehretiaceae.

  • Bourreria (bao gồm cả Beurreria)
  • Cortesia. Có thể gộp trong Ehretia.
  • Ehretia (bao gồm cả Gaza, Traxilum): Cườm rụng, dót
  • Halgania
  • Lepidocordia (bao gồm cả Antrophora)
  • Menais. Có thể gộp trong Ehretia.
  • Rochefortia
  • Rotula (bao gồm cả Rhabdia): Rù rì, rì rì. Có thể gộp trong Ehretia.
  • Tiquilia (bao gồm cả Eddya, Galapagoa, Monomesia, Ptilocalyx, Stegnocarpus, Tiquiliopsis)

Heliotropioideae[sửa | sửa mã nguồn]

Phân họ này hiện nay được nâng cấp thành họ Heliotropiaceae.

  • Euploca
  • Heliotropium (bao gồm cả Beruniella, Bourjotia, Bucanion, Cochranea, Euploca, Lithococca, Meladendron, Parabouchetia, Valentina): Vòi voi.
  • Ixorhea
  • Myriopus
  • Nogalia. Có thể gộp trong chi Heliotropium.
  • Tournefortia (bao gồm cả Argusia, Ceballosia, Mallotonia, Messerschmidia, Messersmidia, Spilocarpus): Bọ cạp, tuân phát, thuốc mọi, phong ba, bạc biển, ru bi. Có thể gộp chung trong chi Heliotropium.

Hydrophylloideae[sửa | sửa mã nguồn]

Phân họ này hiện nay là các họ Hydrophyllaceae, Codonaceae và Namaceae.

Lennooideae[sửa | sửa mã nguồn]

Hiện tại được coi là họ Lennoaceae hoặc gộp trong họ Ehretiaceae.

Khác[sửa | sửa mã nguồn]

Boraginaceae nghĩa hẹp[sửa | sửa mã nguồn]

Họ Boraginaceae nghĩa hẹp là tương đương phân họ Boraginoideae của họ Boraginaceae nghĩa rộng, trừ Wellstedia được coi là xếp trong họ riêng với danh pháp Wellstediaceae. Nó được phân chia như sau:

Echiochiloideae[sửa | sửa mã nguồn]

Gồm 3 chi với khoảng 30 loài.

Boraginoideae[sửa | sửa mã nguồn]

Boragineae[sửa | sửa mã nguồn]
Lithospermeae[sửa | sửa mã nguồn]

Cynoglossoideae[sửa | sửa mã nguồn]

Chưa rõ vị trí[sửa | sửa mã nguồn]
Lasiocaryeae[sửa | sửa mã nguồn]
Trichodesmeae[sửa | sửa mã nguồn]
Asperugeae[sửa | sửa mã nguồn]
Omphalodeae[sửa | sửa mã nguồn]
Rochelieae[sửa | sửa mã nguồn]
Craniospermeae[sửa | sửa mã nguồn]
Myosotideae[sửa | sửa mã nguồn]
Cynoglosseae[sửa | sửa mã nguồn]
Amsinckiinae[sửa | sửa mã nguồn]
Bothriosperminae[sửa | sửa mã nguồn]

Chuyển đi[sửa | sửa mã nguồn]

Tham khảo[sửa | sửa mã nguồn]

  • Diane N., H. Förther và H. H. Hilger. 2002. A systematic analysis of Heliotropium, Tournefortia, and allied taxa of the Heliotropiaceae (Boraginales) based on ITS1 sequences and morphological data. American Journal of Botany 89: 287-295 (tóm tắt trực tuyến tại đây Lưu trữ 2010-06-26 tại Wayback Machine).
  • Gottschling M., H. H. Hilger, M. Wolf, N. Diane. 2001. Secondary Structure of the ITS1 Transcript and its Application in a Reconstruction of the Phylogeny of Boraginales. Plant Biology (Stuttgart) 3: 629-636.
  • Hess, Dieter. 2005. Systematische Botanik. ISBN 3-8252-2673-5

Liên kết ngoài[sửa | sửa mã nguồn]

  • Dữ liệu liên quan tới Boraginaceae tại Wikispecies
  • Tư liệu liên quan tới Boraginaceae tại Wikimedia Commons
  1. ^ Angiosperm Phylogeny Group (2009). 1 tháng 1 năm 158.x/pdf “An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III” Kiểm tra giá trị |url= (trợ giúp) (PDF). Botanical Journal of the Linnean Society. 161 (2): 105–121. doi:10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x. Truy cập ngày 6 tháng 7 năm 2013.
  2. ^ Boraginaceae trên website của APG.
  3. ^ Boraginales Working Group (2016). “Familial classification of the Boraginales”. Taxon. 65 (3): 502–522. doi:10.12705/653.5. Truy cập ngày 1 tháng 12 năm 2016.
  4. ^ Nancy F. Refulio-Rodriguez and Richard G. Olmstead. 2014."Phylogeny of Lamiidae". American Journal of Botany 101(2):287-299. doi:10.3732/ajb.1300394.
  5. ^ Lena Struwe, Valerie L. Soza, Sugumaran Manickam, and Richard G. Olmstead. 2014."Gelsemiaceae (Gentianales) expanded to include the enigmatic Asian genus Pteleocarpa". Botanical Journal of the Linnean Society 175(4):482–496. doi:10.1111/boj.12182.
Lấy từ “https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Họ_Mồ_hôi&oldid=70814058”