Xem mã nguồn của Kỷ Cryogen

{{Geological period
|period=cryogenian
|image= 
|o2=12|temp=5|co2=1300
}}
'''Kỷ Cryogen''' hay '''kỷ Thành Băng''' (từ [[tiếng Hy Lạp]] ''cryos'' nghĩa là "băng" và ''genesis'' nghĩa là "sinh ra") là kỷ thứ hai của [[đại Tân Nguyên Sinh]], ngay sau [[kỷ Tonas]] và trước [[kỷ Ediacara]]. Kỷ Cryogen bao gồm các thời kỳ băng hà [[Sturtia]] và [[Marinoa]] (trước đây được coi gộp cùng nhau như là thời kỳ Varanger), và nó kéo dài từ khoảng 850/720<ref name="SG-20170113" /> triệu năm trước (Ma) tới khoảng 635 Ma. Thay vì dựa trên các [[địa tầng]], các niên đại này được [[Ủy ban quốc tế về địa tầng học]] (ICS) xác định bằng [[địa thời học]] (xác định bằng phép đo lượng đồng vị phóng xạ).

Tên gọi này có nguồn gốc từ các trầm tích băng hà đặc trưng của thời kỳ này, chỉ ra rằng vào thời kỳ đó, [[Trái Đất]] đã phải hứng chịu các thời kỳ đóng băng mãnh liệt nhất trong lịch sử của mình, với các [[sông băng]] trải dài tới tận xích đạo, với một loạt các dao động nhịp nhàng. Các thời kỳ đóng băng này được đặc trưng bằng các trầm tích [[sét tảng lăn]] tại [[Congo]], [[Sa mạc Sahara|Sahara]], [[Oman]], [[Úc|Australia]], [[Trung Quốc]], [[Bắc Mỹ]], [[Cộng hòa Ireland|Ireland]], [[Scotland]], [[Na Uy]] và nhiều nơi khác khắp trên thế giới. Nói chung nó được coi là có thể chia ra làm ít nhất là 2 thời kỳ đóng băng chính. Thời kỳ băng hà Sturtia kéo dài từ khoảng 750 tới 700 Ma và [[thời kỳ băng hà]] Marinoa/Varanger kết thúc vào khoảng 635 Ma. Các trầm tích sét tảng lăn cũng có mặt tại các khu vực mà trong kỷ Cryogen nằm ở các khu vực có vĩ độ thấp, một hiện tượng dẫn đến giả thuyết về việc các đại dương của hành tinh bị đóng băng rất sâu, gọi là "[[quả cầu tuyết Trái Đất]]".

Quần thể [[acritarch]] bị tàn phá tan tành trong thời kỳ đóng băng này. Người ta cho rằng nồng độ [[oxy]] trong [[khí quyển Trái Đất]] đã tăng lên sau thời kỳ đóng băng này. Có hàng loạt các đặc trưng khó hiểu về thời kỳ băng hà này, bao gồm các chỉ thị về sự đóng băng tại các vĩ độ rất thấp và sự hiện diện của các miếng nêm [[đá vôi]] &mdash; mà thông thường chúng chỉ là các trầm tích của [[nước]] ấm &mdash; phía trên, phía dưới và lẫn lộn với các trầm tích băng hà. Sự tái xuất hiện của các [[thành hệ sắt dải]] gắn liền với thời kỳ băng hà mà người ta đã không còn tìm thấy kể từ [[đại Cổ Nguyên Sinh]], cũng nhất thời quay trở lại, cho thấy các mức nồng độ oxy thấp và không ổn định.

Các nghiên cứu [[cổ từ học]] dường như chỉ ra tốc độ [[trôi dạt lục địa]] rất cao, điều này làm cho một số nhà địa chất đặt câu hỏi về việc liệu có hay không việc một số trong các hiện tượng này là do sự lệch hướng của [[từ trường Trái Đất|cực từ]] chứ không phải là do chuyển động của các mảng đất đá và sự đóng băng tại các [[vĩ độ]] thấp {{fact|date = ngày 7 tháng 1 năm 2013}}. Về cơ bản, sự phân bổ rất không cân xứng của lớp vỏ làm cho chuyển động tự quay của Trái Đất gây ra [[lực ly tâm]] có thể làm cho Trái Đất phải quay (trong khi trục tự quay của nó vẫn nghiêng theo cùng một hướng) cho đến khi sự kết hợp của các châu lục là nằm trên [[xích đạo]]; điều này làm cho sự trôi dạt lục địa dường như nhanh hơn so với tốc độ trung bình.

Các thời kỳ băng hà khác đã biết bao gồm [[Huronia]] từ khoảng 2.400 Ma tới 2.100 Ma, thời kỳ băng hà [[Andea-Sahara]] hay thời kỳ băng hà [[kỷ Ordovic]] từ khoảng 450 Ma tới 420 Ma, thời kỳ băng hà [[Karoo]] hay thời kỳ băng hà [[kỷ Than đá|kỷ Than Đá]]-[[kỷ Permi]] từ 360 Ma tới 260 Ma cũng như thời kỳ băng hà trong [[kỷ Đệ tứ|phân đại đệ Tứ]] của [[đại Tân sinh|đại Tân Sinh]] bắt đầu vào khoảng 30 Ma tại [[châu Nam Cực]] và hiện vẫn còn diễn tiến.

==Phê chuẩn==
Kỷ Cryogen được [[Ủy ban Địa tầng học Quốc tế]] (ICS) phê chuẩn năm 1990.<ref name="Plumb 1991">{{chú thích tạp chí|last=Plumb|first=Kenneth A.|title=New Precambrian time scale|journal=Episode|year=1991|volume=14|series=2|pages=134–140|access-date =ngày 7 tháng 9 năm 2013|url=http://www.stratigraphy.org/bak/Precambrian.pdf}}</ref> Trái với các [[Kỷ (địa chất)|kỷ địa chất]] khác, khởi đầu kỷ Cryogen không gắn kết với một sự kiện có thể quan sát ở quy mô toàn cầu và được ghi nhận nào cả. Thay vì thế, gốc của kỷ này được định nghĩa bằng niên đại đá cố định, trước đây coi là bằng 850 triệu năm.<ref name="GSSP Table - Precambrian">{{chú thích web|title=GSSP Table - Precambrian|url=https://engineering.purdue.edu/Stratigraphy/gssp/index.php?parentid=181|publisher=Geologic Timescale Foundation|access-date =ngày 7 tháng 9 năm 2013}}</ref> Năm 2015 người ta đã đổi niên đại này thành 720 triệu năm.<ref name="SG-20170113">{{chú thích web|url=http://www.stratigraphy.org/index.php/ics-chart-timescale |title=Chart |publisher=International Commission on Stratigraphy |access-date = ngày 14 tháng 2 năm 2017 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170113013553/http://www.stratigraphy.org/index.php/ics-chart-timescale |archive-date = ngày 13 tháng 1 năm 2017 |df= }}</ref>

==Liên kết ngoài==
*[http://www.gps.caltech.edu/~devans/iitpw/iitpwpr.html Các nhà khoa học phát hiện ra rằng "vụ nổ lớn tiến hóa" có thể là do Trái Đất mất cân bằng vào khoảng nửa tỷ năm trước] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20061015005912/http://www.gps.caltech.edu/~devans/iitpw/iitpwpr.html |date = ngày 15 tháng 10 năm 2006}}
==Tham khảo==
{{tham khảo}}
*{{chú thích web | title=Cryogenian Period | work=GeoWhen Database | url=http://www.stratigraphy.org/geowhen/stages/Cryogenian.html | access-date =5 tháng 1 | accessyear=2006}}
*{{chú thích tạp chí | author=James G. Ogg | title=Status on Divisions of the International Geologic Time Scale | journal=Lethaia | year=2004 | volume=37 | issue= | pages=183&ndash;199 | url=http://www.stratigraphy.org/precambrian/Ogg_2003.pdf }}

{{Liên đại Nguyên Sinh}}

[[Thể loại:Kỷ Cryogen| ]]
[[Thể loại:Băng hà học|Cryogen, kỷ]]
[[Thể loại:Kỳ băng hà]]