Che Guevara

Nếu Che chuyển hướng về đây, xin xem các nghĩa khác của "che" tại Wiktionary.

Bức ảnh nổi tiếng của Che do Alberto Korda chụp, khi Che phát biểu tại buổi lễ tưởng niệm các nạn nhân vụ nổ tàu La Coubre, ngày 5 tháng 3 1960

Ernesto Guevara de la Serna (1928-1967), thường được biết đến với tên Che Guevara hay El Che, là một nhà hoạt động cách mạng nổi tiếng người Argentina và là một trong những người lãnh đạo phong trào cách mạng Cuba.

Tuổi thơ và truyền thống gia đình

Tập tin:Che Guevara 3.jpg

Che Guevara trên lưng la lúc 3 tuổi

Che sinh ngày 14 tháng 6 năm 1928 tại Rosario, Argentina. Cha là Ernesto Guevara Lynch, mẹ là Celia dela Serna một phụ nữ cấp tiến. Gia đình rất giàu truyền thống. Ông nội là Roberto người sáng lập nên Hội Nông thôn Argentina, một tổ chức nhiều thế lực của những đại địa chủ. Còn ông ngoại Juan Martin là nhà hoạt động chính trị rất tích cực trong những ngày đầu của Liên đoàn Công dân Cấp tiến (UCR). Đây chính là đảng phái chính trị đầu tiên ở Argentina đã giành được sự ủng hộ rộng rãi của dân chúng khi ra đời vào thời điểm xảy ra cuộc Cách mạng năm 1890. Che còn có một cụ tổ là người đã từng đi tìm vàng ở vùng California, Hoa Kỳ.

Gia đình sống tại thị trấn Caraguatay, tỉnh Misiones, vùng đông bắc Argentina, sau chuyển tới San Isidro, một quận lị ngoại ô thủ đô Buenos Aires rồi tới ngụ cư tại Altor Gracia một thị trấn vùng đồi là thuộc tỉnh Cordoba.

Năm 2 tuổi Che bị viêm phổi nặng, điều này đã làm khởi phát căn bệnh, mà như mẹ Che nói, nó là một yếu tố rất quan trọng cấu thành nên ý chí sắt đá của Che, là bệnh suyễn.

Khi còn nhỏ Che rất thích đọc thơ và những câu chuyện phiêu lưu của Jack London, Jules Verne.

Tuổi trẻ phiêu lưu

Khi học xong trung học tại trường Dean Funes, Che theo học ngành y tại Đại học Buenos Aires và chọn bệnh suyễn làm chuyên ngành nghiên cứu.

Chuyến đi khởi đầu

Ngày 1 tháng 1 năm 1950, Che bắt đầu cuộc hành trình đầu tiên của mình với dự định kết hợp vui chơi và công việc, bằng chiếc xe đạp Micron có gắn động cơ. Bắt đầu chuyến đi hướng về phía tây, băng qua khu đồng bằng Pampas ở phía bắc. Cuộc hành trình có chiều dài lên tới 4.500 km. Anh đã sống, giúp việc trong khu người mắc bệnh phong Chanar một thời gian và làm việc trong đội xây dựng xa lộ quốc gia, rồi đội thuyền buôn của Argentina.

Tháng 10 năm 1951 anh đã hội ngộ với một người bạn thân là Alberto Granado tại Córdoba. Anh đã đề nghị hai người cùng thực hiện chuyến đi Bắc Mỹ.

Hành trình xuyên châu Mỹ Latinh

Alberto đã đồng ý, và không lâu sau đó, ngày 29 tháng 12 năm 1951 hai người đã lên đường, bắt đầu chuyến hành trình đến các nước châu Mỹ Latinh khác bằng chiếc xe mô-tô La Poderosa II 500 phân khối của Alberto. Họ đã đi qua hầu hết các nước trong vùng. Hai tháng sau ngày khởi hành, họ tới Chile, tại đó chiếc xe máy bị hỏng và phải bỏ lại giữa chừng. Hai người vẫn tiếp tục đi qua Chile, Bolivia và Peru.

Tại Peru, hai người đã tới thăm khu người mắc bệnh phong Sanpablo. Sau đó họ lại xuôi theo dòng sông Amazon đến Colombia và Venezuela trên chiếc bè có tên là Mambo Tanga. Tại Venuzuela hai người chia tay nhau, Alberto ở lại, nhận việc chăm sóc bệnh nhân phong còn Che quay trở lại Argentina để hoàn tất chương trình học đại học.

Trong Nhật ký du hành của mình, Che đã cho thấy sự thay đổi trong con người anh là rất lớn. Cuộc hành trình đã hình thành trong anh lòng thương cảm những con người nghèo hèn và tinh thần chống đế quốc mãnh liệt.

Tiếp tục lên đường

Hoàn thành chương trình học không mấy khó khăn, ngày 16 tháng 6 năm 1953 tốt nghiệp bác sĩ, Anh lại tiếp tục cuộc hành trình trở lại châu Mỹ Latinh cùng với Carlos Calica Ferre, một người bạn thân từ nhỏ ở Córdoba.

Chuyến đi bắt đầu ngày 7 tháng 7 năm 1953, hai người đi xe lửa tới Bolivia, họ tới thủ đô Lapaz vào ngày 24 cùng tháng. Lúc này tình hình chính trị ở quốc gia này rất căng thẳng. Vài tháng sau, hai người lại đi chu du khắp Peru, Ecuador, rồi Costa Rica, sau đó ở lại Guatemala trong khoảng 9 tháng. Tại đây, Che đã gặp Hilda Gadea, một phụ nữ Peru lưu vong, người sau này đã trở thành vợ. Cô đã giới thiệu hai người với những người Cuba trong phong trào 26 tháng 7, đang sống lưu vong tại đây, trong số đó có Nico Lopez, người mà về sau đã đặt cho anh biệt danh Che.

Sau một thời gian làm việc tại bệnh viện, anh lại lên đường dến Mexico, tại đây, anh đã được giới thiệu với Fidel Castro Ruz (tháng 7 năm 1955) và không lâu sau lần gặp gỡ đó, anh đã tự nguyện tham gia vào nhóm viễn chinh của những người Cuba.

Chiến đấu

Tập tin:Checonsuperrito.jpg

Tháng 4 năm 1956, anh bắt đầu được huấn luyện quân sự cùng với những người Cuba khác và là một trong những học viên xuất sắc nhất.

Hai tháng sau, ngày 24 tháng 6, Che và Fidel cùng những người Cuba lưu vong khác đã bị chính quyền Mexico bắt giữ và giam tại nhà tù Miguel Schultz. Ngày 31 tháng 7 họ ra tù và lại tiếp tục khóa huấn luyện.

Ngày 25 tháng 11 năm 1956 cùng với 82 người khác vượt biển trở về Cuba trên con tàu Granma (là từ viết tắt của Grand Mother -- bà) với tư cách là một thành viên trong Tổng tham mưu của quân du kích. Ngày 2 tháng 12 họ đã bí mật đổ bộ lên hòn đảo Cuba.

Chiến tranh du kích

Sau khi đổ bộ vào đảo quốc Cuba, quân du kích đã sử dụng nghệ thuật chiến tranh du kích, phát động nhiều cuộc chiến như: trận Algeria del Pio (21 thành viên bị tử trận) chiếm giữ được trại La Plata, trận Arroyo del Infierno, El Uvero... Nhờ sử dụng chiến tranh du kích nên chỉ với lực lượng ít nhưng họ vẫn dành nhiều chiến thắng quan trọng như vào tháng 6 năm 1958, 320 quân cách mạng đã phải chống lại 1 vạn quân chính quy của chế độ Batista. Cuộc chiến kết thúc, chính quyền vẫn không tiêu diệt được quân cách mạng mà còn bị tổn thất 1.000 quân và 400 quân khác thì bị quân cách mạng bắt làm tù binh.

Ngày 21 tháng 7 năm 1957, Che được Fidel Castro thăng hàm Thiếu tá trước cả Raul Castro và Juan Almeida và giao trách nhiệm thành lập Đội quân số 4 của quân nổi dậy. Chỉ một tháng sau đó, Che đã lãnh đạo quân của mình chiến thắng tại trận El Hombrito (ngày 30 tháng 8).

Trận đánh quyết định

Tháng 8 năm 1958 Che và Camilo Cienfuesgos lãnh đạo các đội quân của mình bắt đầu phát động "cuộc xâm chiếm" từ phía tây đảo quốc. Họ đã hành quân chặng đường 554 km trong 47 ngày với quân dụng nghèo nàn, chủ yếu là đi bộ. Theo một hiệp ước sau đó, giữ các lực lượng, Che thống nhất chỉ huy các nhóm quân chống chế độ Batista. Quân nổi dậy bắt đầu tấn công vào Santa Clara, trung tâm kinh tế, đầu mối giao thông quan trọng. Ngày 31 tháng 8 năm 1958 quân nổi dậy chiếm được Santa Clara làm cho chế độ Batista nhanh chóng đi vào chỗ diệt vong. Batista phải chạy trốn ra nước ngoài, bắt đầu cuộc sống lưu vong.

Ngày 4 tháng 1 năm 1959 Che cùng với những chỉ huy quân nổi dậy khác tiến vào La Havana trên vị thế của những người chiến thắng.

Những ngày vinh quang

Tập tin:Che Fidel.jpg

Che Guevara và Fidel Castro

Sau những đóng góp của mình cho đảo quốc này, Che được trao quyền công dân Cuba.

Chính quyền mới của quân cách mạng được thành lập, Che là một trong bộ ba lãnh đạo của đất nước này. Ngày 8 tháng 10 năm 1959 Che được bổ nhiệm giữ chức Trưởng ban Nông nghiệp của Viện Cải cách ruộng đất quốc gia. Với cương vị này, Che đã ra quyết định tịch thu toàn bộ ruộng đất tư hữu. Ngày 26 tháng 11 được bổ nhiệm giữ chức Chủ tịch Ngân hàng quốc gia.

Công việc đầu tiên, trước khi lên làm thống đốc ngân hàng Cuba của Che, sau khi quân Fidel chiếm được đất nước năm 1959, chính là chức vụ chỉ huy đội hành quyết tại nhà tù Havana. Trong sáu tháng giữ chức, Che đã thực hiện lệnh từ Castro và cho tử hình ít nhất 180 tù nhân.Bản thân Che cũng giết người, trong một trang nhật ký, Che kể lại cảnh Che đã tự tay bắn vỡ óc một nông dân là Eutimio Guerra.

Tháng 4 năm 1960 Che kiêm nhiệm thêm chức chỉ huy Ban huấn luyện lực lượng vũ trang cách mạng. Tháng 2 năm 1961 được bầu làm Bộ trưởng Bộ Công nghiệp, Che đã ra quyết định đặt hàng trăm công ty quốc doanh dưới quyền kiểm soát của Trung ương.

Thời gian này xảy ra nhiều sự kiện ảnh hưởng tới Cuba như sự kiện Vịnh con Heo, Hoa Kỳ cấm vận, khủng hoảng tên lửa, khủng hoảng ngoại giao... mà Che đã giải quyết.

Những câu nói nổi tiếng

• "Dù có thể bị chế nhạo, nhưng động cơ đích thực của đấu tranh cách mạng, là xuất phát từ lòng yêu thương và nhân ái."
• "Một số chân lý đã quá rõ ràng đến nỗi chẳng việc gì phải bàn tới nữa. Là một người Mác-xít cũng tự nhiên giống như việc bạn phải theo học thuyết của Newton nếu là một nhà vật lý, hay theo quan điểm của Pasteur nếu là một nhà sinh học."
• "Hãy để thế giới thay đổi mình, rồi mình sẽ thay đổi thế giới."
• "Hạnh phúc không phải là cảm giác tới đích mà là trên từng chặng đường đi."
• "Hãy tạo ra hai, ba hay nhiều Việt Nam"
• “Chúng ta có thể hoặc dùng lý lẽ để hạ gục ý kiến của người khác hoặc cứ để họ phát biểu những gì họ muốn. Chúng ta không thể xóa bỏ ý kiến bằng vũ lực, làm như vậy sẽ cản trở sự phát triển tự do và trí tuệ.”
• "Cuộc cách mạng của chúng ta đã làm đổ vỡ mọi lý thuyết của những “nhà chiến lược xe lăn”. Chúng ta phải tiến hành cuộc cách mạng ruộng đất, và chiến đấu để thay đổi từng cánh đồng, từng ngọn đồi và sau đó sẽ tiến hành cách mạng vào các thành phố"
• “Bạn phải tiến hành cuộc chiến ở bất cứ nơi nào kẻ thù bạn xuất hiện: tới nhà cửa của chúng, tới nơi chúng nghỉ ngơi, ... Bạn phải tấn công bất cứ khi nào bạn tìm thấy chúng, khiến chúng cảm thấy như là một con thú hoang bị lùng sục ở bất cứ nơi đâu chúng đi”
• "Khi bạn tức giận run mình trước những bất công, thì bạn là Đồng chí của tôi"
• "Tôi thà là chịu chết đứng chứ nhất định không chịu sống mà phải quì lên hai đầu gối".

Tiếp tục chiến đấu

Tháng 3 năm 1963, đang ở vị trí của một nhà lãnh đạo quan trọng, Che đã từ bỏ hết tất cả kể cả quyền công dân Cuba của mình để lên đường tiếp tục cuộc đấu tranh cho các vùng đất bị áp bức.

Tuy sự ra đi của Che là hoàn toàn tự nguyện, điều này được Che nói rõ trong thư gửi cho Fidel, mà Fidel Castro đã đọc trong buổi lễ thành lập Đảng Cộng sản Cuba, nhưng có rất nhiều ý kiến xung quanh vấn đề này. Nhiều ý kiến cho rằng ông phải ép từ bỏ mọi cương vị... Nhưng thực tế, sau những việc làm của mình, mong muốn được đóng góp cho loài người bị áp bức mà Che đã từ bỏ mọi thứ để lên đường.

Đầu tháng 4 năm 1963, Che cùng một số người khác rời Cuba đi Congo, tại đây sau những dự định không thành, phái đoàn Cuba đã rút đi (tháng 11 năm 1965). Che đến Praha (Tiệp Khắc) vào tháng 3 năm 1966 rồi bí mật trở về Cuba (tháng 7 năm 1966) để lên kế hoạch cho chiến dịch Bolivia.

Đầu tháng 11 năm 1967 Che cùng một số chiến hữu dùng thông hành giả mạo đến La Paz (thủ đô của Bolivia). Và từ La Paz họ đã bí mật vào rừng thành lập một nhóm du kích quân, nhằm mục đích là tạo nên một hạt nhân đấu tranh thí điểm để giải phóng cả châu Mỹ La-tinh. Sau 11 tháng chiến dịch, mà ông đã ghi lại từng chi tiết hoạt động của mình trong nhật ký, mà sau này được phổ biến rộng rãi là Nhật Ký của Che Guevara tại Bolivia; dần dần tổ chức ông bị tiết lộ và cuối cùng thất bại.

Thật bại là từ nhiều nhân tố trong đó có ba lý do chính: tổ chức ông không được nhân dân Bolivia lúc đó tin tưởng ủng hộ, không được chính quyền Cuba hậu thuẩn một cách triệt để từ phái đàng sau, và nhất là cứ điểm và tình hình của Bolivia chưa đến lúc chín mùi để ông có thể tổ chức một cuộc cách mạng thành công. Sau một vài trận phục kích nhỏ thành công, tổ chức ông bị phát hiện và bị chỉ điểm với chính quyền địa phương do những phần tử phản bội. Nhóm ông bị cô lập hóa và đi lòng vòng trong rừng với vùng bán kính khoảng trên dưới khoảng 100 cây số. Mọi người bị thiếu lương thực trầm trọng, suy dinh dưỡng và bệnh tật. Chính Che bị cơn suyển là căn bệnh cố hữu hành hạ mỗi lúc một nguy ngập vì thiếu thuốc men. Cả nhóm phải giết ngựa,lừa là phương tiện tải quân trong rừng, để ăn. Các đồng chí thân cận bên ông dần dần bị tử trận. Cuối cùng ông bị bắt ngày 7 tháng 10 năm 1967, sau một cuộc giao tranh trong lúc ông và các chiến hữu đang tìm đường thoát ra khỏi rừng ở vùng Quebrada del Yuro. Ông bị hành quyết sau đó theo chỉ định của CIA. Câu nói nổi tiếng của ông trước khi bị bắn là, "hãy tên hèn nhát! cứ bắn tao đi! cùng lắm là mày chỉ giết chết một mạng người thôi!", khi tên xạ thủ run lẩy bẩy khiếp đảm không dám bóp cò khi ông đang bị trói thúc kè, thản nhiên đứng dậy nhìn hắn với một cặp mắt uy nghi. Chính quyền Barrientos chôn dấu xác ông, và mãi đến ba mươi năm sau, vào ngày 17 tháng 10 năm 1997, hài cốt ông mới được khai quật và tìm thấy, mang về Cuba và mai táng tại Santa Clara, nơi ông đã lập chiến công lớn ở đó, quyết định sự thành công của Cách Mạng Cuba.

Mặc dù thất bại, tên tuổi và ảnh hưởng của Che mỗi ngày một lan rộng khắp châu Mỹ La-tinh và cả thế giới. Ông đã trở thành một biểu tượng của sự đấu tranh, của tình nhân ái xả kỷ chống lại áp bức và nghèo đói để đem lại sự công bình cho mọi người.

Những cuộc hôn nhân

Cuộc hôn nhân đầu tiên của Che là với Hilda Gadea. Hôn lễ được tổ chức ngày 18 tháng 8 năm 1955, lúc đó Hilda đang mang thai. Ngày 15 tháng 2 năm 1956 đứa con đầu lòng chào đời, được đặt tên là Hilda Beatriz. Cuộc hôn nhân tồn tại chưa đến 4 năm, tháng 1 năm 1959 hai người ly hôn.

Tháng 6 năm 1959, Che kết hôn cùng Aleida March, một chiến sĩ cách mạng cùng hoạt động ở Cuba.

Huyền thoại

Những câu nói nổi tiếng về Che

• "Ông là thành viên hấp dẫn nhất trong bộ ba lãnh đạo. Ông có nụ cười ngọt ngào, buồn buồn làm những người phụ nữ phải nghẹt thở. Che đang lèo lái con tàu Cuba bằng một đầu óc tính toán lạ lùng, bằng tài năng hiếm có, bằng trí thông minh xuất chúng và bằng óc khôi hài thú vị". - Tạp chí Time, ngày 8 tháng 8 năm 1960
• "Đó là một con người chân chính, một người bạn tuyệt vời và là người mà ngay cả kẻ thù cũng phải kính nể". - Fidel Castro
• "Nếu phải diễn tả hình ảnh tương lai của thế hệ con cháu mà chúng ta muốn chúng trở thành, chúng ta sẽ nói rằng: Hãy giống như Che. Nếu phải bày tỏ lòng mong ước con cháu mình sẽ được giáo dục như thế nào, chúng ta sẽ nói không chút ngần ngại rằng: Chúng ta muốn chúng được giáo dục theo tinh thần của Che." - Fidel Castro, trong buổi lễ tưởng niệm Che, ngày 18 tháng 10 năm 1967.
• "Hình ảnh của Che có thể bị lãng quên, bị đem ra mua bán hay được mọi người sùng bái nhưng nó sẽ tạo nên một bộ phận trong hệ thống đấu tranh cách mạng trên toàn thế giới và bất cứ lúc nào nó cũng có thể khôi phục lại ý nghĩa nguyên thủy của mình". - Edmundo Desnoes.
• "Là con người hoàn thiện nhất trong thời đại chúng ta". - Jean Paul Sartre.
• “Che gợi nhắc chúng ta nhớ đến những điều đã được biết từ thời Spartacus nhưng đã có lúc bị bỏ quên: trong cuộc chiến chống lại sự bất công, nhân loại có thể tìm thấy một bậc thang để nâng cuộc chiến đấu này lên một tầm mức cao hơn, làm cho chúng tốt đẹp hơn, và thay đổi nó thành điều gì đó nhân bản hơn”. - Marcos.
• "Sống chiến đấu là định mệnh của cuộc sống dành cho El Che" Shangzie

Sản phẩm của Pháp

Chính trí thức thiên tả ở Pháp, kể cả Jean-Paul Sartre và Simone de Beauvoir, đã ngưỡng mộ Che và góp phần đưa Che thành một huyền thoại, một biểu tượng toàn cầu với phong cách lãng mạng kể cả khi tự tay hoặc đứng nhìn thuộc cấp hành quyết, trong thời đại tinh thần bài Mỹ lên cao sau Thế chiến thứ hai ở châu Âu.

Liên kết ngoài

• Che, Guía y Ejemplo: Photos, Songs(mp3) và Videos
• Nhớ Che Guevara trên báo Công an Nhân dân

Tham khảo

Jacobo Machover - The Hidden Face of Che (Bộ mặt dấu kín của Che)