Tổ chức Quân đội Việt Nam Cộng hòa

Tổ chức Quân đội Việt Nam Cộng hòa (từ năm 1964 cải danh thành Quân lực Việt Nam Cộng hòa) là cơ cấu tổ chức lực lượng vũ trang của chính thể Việt Nam Cộng hòa, tồn tại từ 1955 đến 1975. Tiền thân là Quân đội Quốc gia Việt Nam trong Liên hiệp Pháp (1948-1955), trong 20 năm lịch sử tồn tại, với sự hỗ trợ mạnh mẽ của chính quyền Mỹ, Quân đội Việt Nam Cộng hòa liên tục tăng trưởng về quy mô lẫn trang bị hiện đại, từng được truyền thông phương Tây đánh giá là một lực lượng quân đội mạnh được xếp hạng cao trong khu vực Đông Nam Á và Quốc tế. Quân đội Việt Nam Cộng hòa được tổ chức tốt, được huấn luyện kỹ, chiến thuật hiện đại, được sự phối hợp của quân đồng minh, nhưng trong cuộc chiến chống lại lực lượng quân sự cộng sản, đã bộc lộ nhược điểm cồng kềnh và không phù hợp với hình thái tác chiến để chống một đối thủ có tư duy quân sự linh hoạt, có quyết tâm chính trị cao, tổ chức gọn nhẹ. Đặc biệt, hình thái tác chiến rập khuôn quân đội Mỹ, phụ thuộc hoàn toàn vào viện trợ, kể từ sau Hiệp định Paris 1973, khi nguồn việc trợ bị cắt giảm và không còn sự hỗ trợ của quân Mỹ, Quân đội Việt Nam Cộng hòa nhanh chóng bộc lộ những nhược điểm chí mạng, dẫn đến sự sụp đổ nhanh chóng đầu năm 1975.

Giai đoạn Đệ nhất Cộng hòa (1955-1963)

Sau Cuộc trưng cầu dân ý miền Nam Việt Nam, 1955, Thủ tướng Ngô Đình Diệm tuyên bố thành lập Việt Nam Cộng hòa và giữ vai trò nguyên thủ. Quân đội Quốc gia Việt Nam cũng được chuyển đổi thành Quân đội Việt Nam Cộng hòa, đồng thời hệ thống tổ chức quân đội cũng được cải biến và bổ sung cho phù hợp với sự phát triển của hình thái một quân đội quốc gia độc lập.

Cơ quan lãnh đạo tối cao

Lãnh đạo tối cao của Quân đội Việt Nam Cộng hòa là Tổng thống Việt Nam Cộng hòa, giữ vai trò là Tổng Tư lệnh Quân đội với thực quyền. Giúp việc cho Tổng thống về mặt quân sự là cơ quan Tham mưu biệt bộ trực thuộc Phủ Tổng thống, đứng đầu là một Tham mưu trưởng

Cũng cùng năm này Bộ Tổng Tham mưu không còn tuỳ thuộc vào Quân đội Liên hiệp Pháp. Sau đó từng giai đoạn đã cải biến và bổ sung hệ thống tổ chức của quân đội.

Quân đội Việt Nam Cộng hòa

-Tổng thống là Tổng Tư lệnh Quân đội

• Trực thuộc Phủ Tổng thống:

1. Tham mưu Biệt bộ
2. Bộ trưởng Phụ tá Quốc phòng
3. Văn phòng Đổng lý

• Trực thuộc Bộ Quốc phòng:

STT	Tổng, Bộ	STT	Nha, Sở
1	Tổng Giám đốc Hành ngân kế	1	Nha Nhân viên
2	Tổng Thanh tra Quân phí	2	Nha Quân pháp
3	Tổng Thanh tra Quân đội	3	Nha Hiến binh
4	Bộ Tổng Tham mưu	4	Nha Chiến tranh Tâm lý
		5	Nha An ninh Quân đội
		6	Nha Cựu chiến binh
		7	Nha Địa dư
		8	Nha Xã hội
		9	Nha Quân nhu
		10	Nha Quân cụ
		11	Nha Quân y
		12	Nha Công binh
		13	Nha Quân bưu
		14	Nha Quân y
		15	Nha Truyền tin

• Trực thuộc Bộ Tổng Tham mưu:

STT	Bộ Tư lệnh, Phòng, Sở	STT	Bộ chỉ huy, Trường Quân sự	STT	Quân khu, Sư đoàn
1	Bộ Tư lệnh Hành quân	1	Bộ Chỉ huy Viễn thông	1	Đệ Nhất Quân khu
2	Bộ Tư lệnh Không quân	2	Bộ Chỉ huy Thông vận binh	2	Đệ Nhị Quân khu
3	Bộ Tư lệnh Hải quân	3	Bộ Chỉ huy Pháo binh	3	Đệ Tam Quân khu
4	Bộ Tư lệnh Lực lượng Đặc biệt	4	Bộ Chỉ huy Thiết giáp binh	4	Đệ Tứ Quân khu
5	Phòng 1	5	Bộ Chỉ huy Biệt động quân	5	Đệ Ngũ Quân khu
6	Phòng 2	6	Liên đoàn Nhảy dù	6	Sư đoàn 1 Bộ binh
7	Phòng 3	7	Liên đoàn Thủy quân Lục chiến	7	Sư đoàn 2 Bộ binh
8	Phòng 4	8	Trường Đại học Quân sự	8	Sư đoàn 5 Bộ binh
		9	Trường Võ bị Quốc gia Đà Lạt	9	Sư đoàn 7 Bộ binh
		10	Liên trường Võ khoa Thủ Đức	10	Sư đoàn 9 Bộ binh
		11	Trường Hạ sĩ quan Đồng Đế	11	Sư đoàn 21 Bộ binh
		12	Các Trường Chuyên môn Quân sự	12	Sư đoàn 22 Bộ binh
		13	Các Trung tâm Huấn luyện Quốc gia	13	Sư đoàn 23 Bộ binh
		14	Các Trung tâm Huấn luyện Quân khu	14	Sư đoàn 25 Bộ binh

Giai đoạn Đệ Nhị Cộng hòa (1963-1975)

Cuối năm 1963, các tướng lãnh trong Quân đội Việt Nam Cộng hòa cầm đầu và thực hiện thành công Cuộc đảo chính lật đổ và sát hại Tổng thống Ngô Đình Diệm cùng bào đệ Ngô Đình Nhu. Từ đây bắt đầu phôi thai nền Đệ Nhị Cộng hòa. Cùng thời điểm, Chính quyền Cách mạng được sự cố vấn và viện trợ của Hoa Kỳ, đã cải tổ và bổ sung quân đội phát triển quy mô hơn, đồng thời cải danh Quân đội Việt Nam Cộng hòa thành Quân lực Việt Nam Cộng hòa.

Quân lực Việt Nam Cộng hòa

-Tổng thống Lãnh đạo Quốc gia và Tổng Tư lệnh Quân lực

-Thủ tướng Chính phủ Hành pháp Trung ương

-Tổng trưởng Quốc phòng

• Trực thuộc Phủ Tổng thống:

1. Phủ Đặc uỷ Tình báo Trung ương
2. Lữ đoàn Liên binh Phòng vệ Phủ Tổng thống

• Trực thuộc Bộ Quốc phòng:

1. Bộ Tổng Tham mưu
2. Tổng nha Tài chính và Thanh tra Quân phí
3. Tổng nha Nhân lực
4. Nha Đổng lý
5. Nha Quân pháp
6. Nha Quân sản
7. Nha Địa dư
8. Trường Cao đẳng Quốc phòng

• Lãnh đạo Bộ Tổng Tham mưu:

1. Tổng Tham mưu trưởng
2. Tổng Tham mưu phó
3. Phụ tá Đặc trách Hành quân
4. Tham mưu trưởng Liên quân
5. Tham mưu phó Nhân viên
6. Tham mưu phó Tiếp vận

• Trực thuộc Bộ Tổng Tham mưu

STT	Phòng, Sở, Tổng cục	STT	Bộ Tư lệnh, Bộ Chỉ huy	STT	Quân đoàn, Sư đoàn
1	Phòng 1	1	Tổng Thanh tra Quân lực	1	Quân đoàn I và Quân khu 1
2	Phòng 2	2	Bộ Tư lệnh Lực lượng Đặc biệt	2	Quân đoàn II và Quân khu 2
3	Phòng 3	3	Bộ Tư lệnh Không quân	3	Quân đoàn III và Quân khu 3
4	Phòng 5	4	Bộ Tư lệnh Hải quân	4	Quân đoàn IV và Quân khu 4
5	Phòng 6	5	Sư đoàn Nhảy dù	5	Biệt khu Thủ đô
6	Phòng 7	6	Sư đoàn Thủy quân Lục chiến	6	Sư đoàn 1 Bộ binh
7	Phòng Tổng Quản trị	7	Bộ Chỉ huy Biệt động quân	7	Sư đoàn 2 Bộ binh
8	Trung tâm Hành quân	8	Liên đoàn 81 Biệt cách dù	8	Sư đoàn 3 Bộ binh
9	Tổng Hành dinh	9	Bộ Chỉ huy Thiết giáp	9	Sư đoàn 5 Bộ binh
10	Đoàn Nữ Quân nhân	10	Bộ Chỉ huy Pháo binh	10	Sư đoàn 7 Bộ binh
11	Tổng cục Tiếp vận	11	Bộ Chỉ huy Quân cảnh	11	Sư đoàn 9 Bộ binh
12	Tổng cục Quân huấn	12	Bộ Tư lệnh Địa phương quân & Nghĩa quân	12	Sư đoàn 18 Bộ binh
13	Tổng cục Chiến tranh Chính trị			13	Sư đoàn 21 Bộ binh
14	Nha Kỹ thuật Bộ Tổng Tham mưu			14	Sư đoàn 22 Bộ binh
				15	Sư đoàn 23 Bộ binh
				16	Sư đoàn 25 Bộ binh
				17	Năm Đặc khu
				18	Bốn mươi bốn Tiểu khu

Phù hiệu, Kỳ hiệu Cơ quan và đơn vị

Phù hiệu Kỳ hiệu	Tên gọi	Phù hiệu Kỳ hiệu	Tên gọi
	Quân kỳ Quân lực VNCH		Kỳ hiệu Tổng Tư lệnh Quân lực
	Bộ Quốc phòng		Nha Kỹ thuật
	Bộ Tổng Tham mưu		Kỳ hiệu Tổng Tham mưu trưởng
	Tổng cục Chiến tranh Chính trị		Đoàn Nữ Quân nhân
	Quân chủng Không quân		Kỳ hiệu Bộ Tư lệnh Không quân
	Quân chủng Hải quân		Kỳ hiệu Bộ Tư lệnh Hải quân
	Binh chủng Lực lượng Đặc biệt		Binh chủng Biệt cách dù
	Binh chủng Nhảy dù		Kỳ hiệu Binh chủng Nhảy dù
	Binh chủng Thủy quân Lục chiến		Kỳ hiệu Thủy quân Lục chiến
	Binh chủng Biệt động quân		Kỳ hiệu Biệt động quân
	Binh chủng Thiết giáp		Binh chủng Pháo binh
	Binh chủng Quân cảnh		Địa phương quân & Nghĩa quân
	Quân đoàn I và Quân khu 1		Kỳ hiệu Quân đoàn I
	Quân đoàn II và Quân khu 2		Kỳ hiệu Quân đoàn II
	Quân đoàn III và Quân khu 3		Kỳ hiệu Quân đoàn III
	Quân đoàn IV và Quân khu 4		Kỳ hiệu Quân đoàn IV
	Biệt khu Thủ đô		Liên đoàn An ninh Thủ đô
	Sư đoàn 1 Bộ binh		Sư đoàn 5 Bộ binh
	Sư đoàn 2 Bộ binh		Kỳ hiệu Sư đoàn 2 Bộ binh
	Sư đoàn 3 Bộ binh		Kỳ hiệu Sư đoàn 3 Bộ binh
	Sư đoàn 7 Bộ binh		Kỳ hiệu Sư đoàn 7 Bộ binh
	Sư đoàn 9 Bộ binh		Kỳ hiệu Sư đoàn 9 Bộ binh
	Sư đoàn 18 Bộ binh		Sư đoàn 21 Bộ binh
	Sư đoàn 22 Bộ binh		Kỳ hiệu Sư đoàn 23 Bộ binh
	Kỳ hiệu Sư đoàn 25 Bộ binh

Kỳ hiệu Cơ sở đào tạo và huấn luyện

Kỳ hiệu	Tên gọi	Kỳ hiệu	Tên gọi
	Trường Cao đẳng Quốc phòng		Trường Chỉ huy và Tham mưu
	Đại học Chiến tranh Chính trị Đà Lạt		Trường Võ bị Quốc gia Đà Lạt
	Trường Sĩ quan Trừ bị Thủ Đức		Trường Hạ sĩ quan Đồng Đế Nha Trang
	Trường Chỉ huy và Tham mưu Trung cấp Không quân		Trường Thiếu sinh quân Vũng Tàu
	Trường Nữ Quân nhân		Trường Thiết giáp Kỵ binh
	Trường Quân y		Trường Công binh
	Trường Pháo binh - Dục Mỹ		Trường Quân cảnh
	Trung tâm Huấn luyện Chiến tranh Chính trị		Trung tâm Huấn luyện Không quân - Nha Trang
	Trung tâm Huấn luyện Hải quân Nha Trang		Trung tâm Huấn luyện Quốc gia Quang Trung
	Trung tâm Huấn luyện Quốc gia Vạn Kiếp		Trung tâm Huấn luyện Nhảy Dù Vương Mộng Hồng
	Trung tâm Huấn luyện Thủy quân Lục chiến Rừng Cấm		Trung tâm Huấn luyện Biệt động quân - Dục mỹ

Giai đoạn sụp đổ

Ngày 30 tháng 4 năm 1975, tướng Dương Văn Minh, Tổng thống thứ ba của nền Đệ Nhị Cộng hòa và cũng là Tổng thống cuối cùng của miền Nam Việt Nam đã đầu hàng đối phương dẫn đến sự cáo chung của Chính thể Việt Nam Cộng hòa sau 20 năm tồn tại. Tổ chức Quân lực Việt Nam Cộng hòa cũng tan rã theo.

Tham khảo

• Trần Ngọc Thống, Hồ Đắc Huân, Lê Đình Thụy (2011). Lược sử Quân lực Việt Nam Cộng hòa