Xem mã nguồn của Kỷ Silur

{{Kỷ địa chất
|image=
|from=443.8
|to=419.2
|period=silurian
|o2=14
|co2=4500
|temp=17
|timeline=off
|sea level = khoảng 180m, với các sự đi chệch âm ngắn hạn<ref>{{chú thích tạp chí | author =  Haq, B. U.| year =  2008| doi = 10.1126/science.1161648 | title =  A Chronology of Paleozoic Sea-Level Changes | journal =  Science | volume =  322 | pages =  64–68 | pmid =  18832639 }}</ref>
}}

'''Kỷ Silur''' hay phiên âm thành '''kỷ Xi-lua (Silua)''' là một kỷ chính trong [[niên đại địa chất]] kéo dài từ khi kết thúc [[kỷ Ordovic]], vào khoảng 443,8 ± 1,5 triệu (Ma) năm trước, tới khi bắt đầu [[kỷ Devon]] vào khoảng 419,2 ± 3,2 Ma.<ref name="ICS2015">{{chú thích web | url=http://www.stratigraphy.org/ICSchart/ChronostratChart2015-01.pdf | title=International Chronostratigraphic Chart v.2015/01 | publisher=[[International Commission on Stratigraphy]] | date=January 2015 }}</ref> Giống như các kỷ địa chất khác, các tầng đá xác định sự khởi đầu và kết thúc kỷ này được xác định khá rõ, nhưng niên đại chính xác thì vẫn là không chắc chắn trong phạm vi 5-10 triệu năm. Căn cứ xác định sự bắt đầu kỷ này là một [[sự kiện tuyệt chủng]] lớn khi 60% các loài sinh vật biển đã bị đào thải. Xem [[Sự kiện tuyệt chủng Ordovic–Silur|Sự kiện tuyệt chủng kỷ Ordovic-kỷ Silur]].

== Biên niên sử ==
Hệ thống địa tầng kỷ Silur đã lần đầu tiên được [[Roderick Murchison]] xác định, khi ông kiểm tra các tầng [[đá trầm tích]] chứa hóa thạch ở miền nam [[Wales]] (Xứ Uên/Xứ Gan) vào đầu thập niên 1830. Ông đặt tên cho các tầng đá này theo tên gọi của một bộ lạc [[người Celt]] (Xen-tơ) ở Wales- là [[người Silures]], kế tục truyền thống của bạn ông là [[Adam Sedgwick]], người đã xác định và đặt tên cho [[kỷ Cambri]]. Năm [[1835]], hai người đã đưa ra một bài báo chung, dưới tên gọi ''On the Silurian and Cambrian Systems, Exhibiting the Order in which the Older Sedimentary Strata Succeed each other in England and Wales'', có thể coi là phôi thai cho việc xác định niên đại địa chất hiện đại. Tuy nhiên, sau khi đã xác định kỷ này và khi lần theo dấu vết của kỷ Silur trên thực địa thì người ta nhận ra rằng nó chồng lấn lên các tầng thuộc kỷ Cambri của Sedgwick, điều này đã gây ra tranh cãi và gây bất hòa đến mức chấm dứt luôn cả tình bạn của họ. [[Charles Lapworth]] cuối cùng đã giải quyết mâu thuẫn bằng cách xác định một hệ thống địa tầng chính mới với tên gọi là [[kỷ Ordovic]] để bao gồm các tầng đang tranh chấp.

{{Silurian}}
== Các phân kỷ ==
Khoảng thời gian của kỷ Silur thông thường được chia nhỏ thành các phân kỷ Tiền ([[thế Llandovery|Llandovery]] và [[thế Wenlock|Wenlock]]) và Hậu ([[thế Ludlow|Ludlow]] và [[Pridoli]]) Silur. Tuy nhiên, một vài sơ đồ hệ thống sử dụng Tiền (Llandovery), Trung (Wenlock) và Hậu (Ludlow và Pridoli) Silur. Các tầng động vật này được đặc trưng bởi các [[hóa thạch chỉ mục]], là các loài mới của các sinh vật biển thuộc nhóm [[Graptolita]] xuất hiện trong mỗi tầng. Mỗi thế địa chất này tương ứng với một ''chuỗi'' đá, chúng được nói đến như là thuộc về các phần dưới, giữa và trên của tầng đá, tương tự với thời gian đầu, giữa và cuối của kỷ Silur. Các thế địa chất và các tầng động vật từ trẻ nhất đến già nhất là: 
* Thế '''Pridoli''' - không định nghĩa tầng động vật (hậu Silur)
* Thế '''Ludlow''' được phân chia thành:
** [[Kỳ Ludford]] (hậu Ludlow - hậu Silur)
** [[Kỳ Gorst]] (tiền Ludlow - hậu Silur)
* Thế '''Wenlock''' được phân chia thành:
** [[Kỳ Homer]] (hậu Wenlock - tiền hoặc trung Silur)
** [[Kỳ Sheinwood]] (tiền Wenlock - tiền hoặc trung Silur)
* Thế '''Llandovery''' được phân chia thành:
** [[Kỳ Telych]] (hậu Llandovery - tiền Silur)
** [[Kỳ Aeron]] (trung Llandovery - tiền Silur)
** [[Kỳ Rhuddal]] (tiền Llandovery - tiền Silur)

Tại Bắc Mỹ một hệ thống các tầng động vật cục bộ khác được sử dụng:
* [[Cayuga]] (hậu Silur - Ludlow)
* [[Lockport]] (trung Silur - Wenlock)
* [[Tonawand]] (trung Silur - Wenlock)
* [[Tầng Ontario|Ontario]] (tiền Silur - Llandovery)
* [[Tầng Alexandria|Alexandria]] (tiền Silur - Llandovery)

== Cổ địa lý học ==
Trong kỷ Silur, [[Gondwana]] vẫn tiếp tục trôi dạt chậm về phía nam tới các vĩ độ lớn, nhưng có các chứng cứ cho thấy các chỏm băng thuộc kỷ Silur là ít lớn hơn so với các chỏm băng thuộc thời kỳ băng hà hậu Ordovic. Sự tan chảy ra của các chỏm băng và các sông băng đã làm cho [[mực nước biển]] lên cao, được ghi nhận từ thực tế là các trầm tích kỷ Silur che phủ lên trên các trầm tích kỷ Ordovic bị xói mòn, tạo thành một sự phân vỉa không chỉnh hợp. Các [[craton]] khác và các mảng lục địa đã trôi dạt cùng nhau gần đường [[xích đạo]], bắt đầu sự hình thành của [[siêu lục địa]] thứ hai, được biết đến dưới tên gọi [[Euramerica]] (Âu-Mỹ).

Khi proto-Europe (tiền-châu Âu) va chạm với Bắc Mỹ thì va chạm này đã gấp nếp các trầm tích ven bờ biển đã được tích lũy từ kỷ Cambri ngoài khơi phía đông của Bắc Mỹ và phía tây của châu Âu. Sự kiện này được gọi là [[kiến tạo sơn Caledonia]], sự dồn lên của các dãy núi kéo dài từ tiểu bang New York (ngày nay) tới chỗ nối lại của châu Âu với Greenland và Norway. Vào cuối kỷ Silur, mực nước biển lại hạ thấp xuống một lần nữa, để lại các lòng chảo lộ rõ chứa muối (evaporit) trong lưu vực kéo dài từ Michigan tới West Virginia, và các dãy núi mới hình thành nhanh chóng bị xói mòn. [[Sông Teays]], chảy vào các biển nông trên giữa lục địa, đã xói mòn các tầng thuộc kỷ Ordovic, để lại dấu vết trong các tầng thuộc kỷ Silur ở miền bắc Ohio và Indiana.

Đại dương rộng lớn [[Panthalassa]] đã bao phủ phần lớn Bắc bán cầu. Các đại dương nhỏ khác như [[đại dương Proto-Tethys|Proto-Tethys]], [[đại dương Paleo-Tethys|Paleo-Tethys]], [[đại dương Rheic|Rheic]], đường thông ra biển của [[đại dương Iapetus]] (nằm giữa [[Avalonia]] và [[Laurentia]]), và [[đại dương Ural|Ural]] mới hình thành.

Trong kỷ này, [[Trái Đất]] đang nằm trong giai đoạn [[hiệu ứng nhà kính|nhà kính]] ấm và kéo dài và các biển nông và ấm đã che phủ phần lớn các vùng đất tại khu vực xích đạo. Kỷ này có một sự ổn định tương đối của khí hậu Trái Đất, kết thúc kiểu khí hậu thất thường của giai đoạn trước đó. Các lớp mai (vỏ) vỡ (gọi là [[coquina]]) cung cấp các chứng cứ mạnh mẽ cho kiểu khí hậu mà các cơn bão mạnh ngự trị được phát sinh khi đó bởi các mặt biển ấm.

== Sinh vật ==
=== Động vật ===
Mực nước biển cao và các biển nông trên [[thềm lục địa]] cung cấp một môi trường thích hợp cho sự sống đại dương của tất cả các loài. Các tầng đá kỷ Silur là nơi chứa nhiều mỏ [[dầu mỏ|dầu]] và [[khí thiên nhiên|hơi đốt]] ở nhiều khu vực. Các tầng đá kỷ Silur chứa [[hematit]]—một loại quặng [[sắt]]—ở miền đông Bắc Mỹ đã đóng vai trò quan trọng cho nền kinh tế châu Mỹ thuộc địa thời kỳ đầu.

Các dải [[đá san hô ngầm]] đã lần đầu tiên xuất hiện trong kỷ này, được các nhóm san hô đã tuyệt chủng như các bộ [[Tabulata]] và [[Rugosa]] tạo ra. Những loài cá xương đầu tiên (nhóm [[Siêu lớp Cá xương|Osteichthyes]]) đã xuất hiện, với các đại diện là [[Lớp Cá mập gai|Acanthodii]] được che phủ bằng lớp vảy bằng chất xương; các loài cá đã đạt được sự đa dạng đáng kể và phát triển các [[quai hàm]] chuyển động được, được thích ứng từ sự hỗ trợ của 2 hoặc 3 cung mang ở phía trước. Hệ động vật đa dạng của nhóm [[Lớp Bò cạp biển|Eurypterida]] (bò cạp biển) -- một số trong chúng có độ dài vài mét—sinh sống ở các biển nông thời kỳ Silur ở Bắc Mỹ; nhiều hóa thạch của chúng đã được tìm thấy ở bang [[Thành phố New York|New York]]. Các ngành [[Ngành Tay cuộn|Brachiopoda]], [[Ngành Động vật hình rêu|Bryozoa]], [[Động vật thân mềm|Mollusca]] và [[Bọ ba thùy|Trilobita]] đã rất đông đảo và đa dạng.

Nhóm [[Phân giới Nhiều chân|Myriapoda]] trở thành những động vật sống trên đất liền đích thực đầu tiên. Các [[hệ sinh thái]] đất liền, bao gồm những động vật đa bào đầu tiên trên đất liền hiện đã xác định được, là các họ hàng của [[nhện]] và [[phân ngành Nhiều chân|động vật nhiều chân]] ngày nay, các hóa thạch của chúng đã được phát hiện ra trong thập niên 1990.
=== Thực vật ===
Những hóa thạch đầu tiên của [[thực vật có mạch]] đã xuất hiện trong kỷ Silur. Các đại diện sớm nhất của nhóm này là [[Cooksonia]] (chủ yếu ở Bắc bán cầu) và [[Baragwanathia]] (ở Australia). Các loài thực vật nguyên thủy trên đất liền thuộc kỷ Silur với [[mạch gỗ|xylem]] và [[libe]] nhưng không phân hóa thành rễ, thân và lá, là nhóm ''[[Psylophyta|Psylophyton]]'', với cơ chế sinh sản bằng [[bào tử]] và thở thông qua các [[khí khổng]] trên mỗi mặt, và có lẽ [[quang hợp]] ở mọi mô được chiếu sáng. [[Rhyniophyta]] và [[Ngành Thạch tùng|Lycopodiophyta]] nguyên thủy là các thực vật đất liền khác đã lần đầu tiên xuất hiện trong kỷ này.
=== Nấm ===
Các loài [[nấm]] sống trên đất liền đầu tiên có lẽ xuất hiện trong kỷ này.
== Tham khảo ==
* [[Cesare Emiliani|Emiliani, Cesare]], 1993. ''Planet Earth: Cosmology, Geology and the Evolution of Life and Environment''.
* Ogg, Jim; tháng 6 năm 2004, [http://www.stratigraphy.org/gssp.htm ''Overview of Global Boundary Stratotype Sections and Points (GSSP's)''], truy cập 30 tháng 4 năm 2006.
== Tham khảo ==
{{Tham khảo}}
== Liên kết ngoài ==
{{thể loại Commons|Silurian}}
* [http://www.palaeos.com/Paleozoic/Silurian/Silurian.htm#history Paleos:] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100202003709/http://www.palaeos.com/Paleozoic/Silurian/Silurian.htm#history |date = ngày 2 tháng 2 năm 2010}} kỷ Silur
* [http://www.ucmp.berkeley.edu/silurian/silurian.html UCMP Berkeley:] kỷ Silur
* [http://www.paleoportal.org/time_space/period.php?period_id=14 Paleoportal: Silurian strata in U.S., state by state] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20040704011423/http://www.paleoportal.org/time_space/period.php?period_id=14 |date = ngày 4 tháng 7 năm 2004}}
* [http://tapestry.usgs.gov/ages/silurdevon.html USGS:Các tầng đá kỷ Silur và Devon (U.S.)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060824004451/http://tapestry.usgs.gov/ages/silurdevon.html |date = ngày 24 tháng 8 năm 2006}}
* [http://www.stratigraphy.org/ ICS] Geologic Time Scale, 2004, truy cập ngày 19 tháng 9 năm 2005.

{{Đại Cổ sinh}}
{{Kỷ Silur}}

[[Thể loại:Kỷ Silur| ]]
[[Thể loại:Đại Cổ Sinh]]