Xem mã nguồn của Phản bội (phim)

{{Thông tin phim
| tên = Phản bội
| hình = Áp phích phim Phản bội.jpg
| chú thích = Áp phích chính thức của bộ phim
| đạo diễn = [[Trần Văn Thủy]]
| biên kịch = [[Trần Văn Thủy]]
| hãng sản xuất = [[Hãng phim Tài liệu và Khoa học Trung ương|Xí nghiệp Tài liệu và Khoa học Trung ương]]
| phát hành = [[FAFIM Việt Nam]]<ref name=":1" />
| công chiếu = 1980
| thời lượng = 90 phút
| quốc gia = {{VIE}}
| ngôn ngữ = [[tiếng Việt]]
}}
'''''Phản bội''''' là một bộ [[phim tài liệu]] [[Việt Nam]] sản xuất bởi [[Hãng phim Tài liệu và Khoa học Trung ương|Xí nghiệp Tài liệu và Khoa học Trung ương]], do [[Trần Văn Thủy]] làm biên kịch và đạo diễn. Phim công chiếu lần đầu vào năm 1980, nói về sự kiện [[Chiến tranh biên giới Việt–Trung 1979|Chiến tranh biên giới Việt–Trung]].

== Nội dung ==
Phim hướng trọng tâm vào việc phỏng vấn các tù nhân chiến tranh Trung Quốc và xen lẫn vào đó những tư liệu phản bác, thủ pháp điện ảnh để nêu bật lên sự vi phạm chủ quyền của Trung Quốc đối với Việt Nam.{{Sfn|Nhiều tác giả|2007|p=556}}{{Sfn|Wilson|Ronov|2020|p=387}}

== Sản xuất ==
[[Tập tin:Nguyễn Cơ Thạch 1976.jpg|trái|nhỏ|262x262px|Bộ trưởng Bộ Ngoại giao [[Nguyễn Cơ Thạch]] đã giúp đỡ Trần Văn Thủy trong việc cung cấp tư liệu cho bộ phim]]
Tháng 9 năm 1977, Trần Văn Thủy từ Liên Xô du học trở về làm việc tại [[Hãng phim Tài liệu và Khoa học Trung ương|Xí nghiệp Tài liệu và Khoa học Trung ương]].{{Sfn|Trần Trọng Đăng Đàn|2010a|p=585}}{{Sfn|Văn Thọ|2003|p=114}} Quãng thời gian 1978–1979 đang diễn ra sự kiện Trung Quốc gây hấn với Việt Nam tại 6 tỉnh biên giới phía Bắc Việt Nam.<ref name=":21">{{Chú thích web|url=https://thegioidienanh.vn/guong-mat-lhpvn-nsnd-tran-van-thuy-876.html|tựa đề=Gương mặt LHPVN: NSND Trần Văn Thủy|tác giả=Trần Văn Thủy|họ=|lk tác giả=Trần Văn Thủy|tác giả 2=Kim Anh|ngày=2011-12-06|website=Thế giới Điện ảnh|archive-url=https://web.archive.org/web/20230429115205/https://thegioidienanh.vn/guong-mat-lhpvn-nsnd-tran-van-thuy-876.html|archive-date=2023-04-29|url-status=live|ngày truy cập=2023-07-11}}</ref><ref name=":0">{{Chú thích web|url=https://vietnamnet.vn/chien-tranh-bien-gioi-1979-khong-the-quen-lang-161648.html|tựa đề=Chiến tranh Biên giới 1979: Không thể quên lãng|tác giả=H.Hường|tác giả 2=Mỹ Hòa|ngày=2016-02-17|website=[[VietNamNet]]|url lưu trữ=https://web.archive.org/web/20230508045508/https://vietnamnet.vn/chien-tranh-bien-gioi-1979-khong-the-quen-lang-161648.html|ngày lưu trữ=2023-05-08|url-status=live|ngày truy cập=2023-07-11|tác giả 3=Lan Hương|tác giả 4=H.Vũ|tác giả 5=H.Phan}}</ref> Trong khi các đồng nghiệp khác còn đang mải làm phim về những vấn đề văn học, xây dựng cầu [[Cửa khẩu Móng Cái|Bắc Luân]], ông đã nhận thức được tình hình chiến tranh cận kề<ref name=":0" /> và thúc giục chủ xưởng phim là [[Lý Thái Bảo]] làm một bộ phim về xung đột tại biên giới. Lý Thái Bảo sau đó đặt vấn đề với cấp trên kèm đi thực địa rồi về báo với Trần Văn Thủy, giao luôn cho ông Thủy trọng trách thực hiện tác phẩm dù mới vào đơn vị chưa lâu.<ref name=":2">{{Chú thích web|url=https://tuoitre.vn/news-547509.htm|tựa đề=Tình người thuở trước khác xa bây giờ|tác giả=Việt Lan|họ=|tên=|ngày=2013-05-10|website=[[Tuổi Trẻ (báo)|Tuổi Trẻ]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20230507172341/https://tuoitre.vn/news-547509.htm|archive-date=2023-05-07|url-status=live|ngày truy cập=2023-05-07}}</ref>{{Sfn|Văn Thọ|2003|p=114}}

Trong quá trình thực hiện ''Phản bội'', ông đã may mắn có được sự hỗ trợ từ nguyên [[Bộ trưởng Bộ Ngoại giao (Việt Nam)|Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Việt Nam]] [[Nguyễn Cơ Thạch]]. Bộ trưởng đã cung cấp cho đạo diễn các tài liệu quan trọng liên quan đến tình hình biên giới Việt Nam–Trung Quốc và mối quan hệ giữa hai nước. Trần Văn Thủy sớm bắt tay vào nghiên cứu những tài liệu có trong tay và bắt đầu hình thành đề cương phim.<ref name=":21" />

Trần Văn Thủy là đạo diễn của bộ phim{{Sfn|Văn Thọ|2003|p=114}}{{Sfn|Nguyễn Thị Hồng Ngát|2005|p=32}} còn quay phim là Phạm Quang Phúc, em rể ông.{{Sfn|Trần Văn Thủy|Lê Thanh Dũng|2013|p=153}}{{Sfn|Bành Bảo|1983|p=87}} Phim được bấm máy từ đầu năm 1979 và hoàn thành vào 1980. Đoàn quay phim đã trực tiếp đến những điểm giao tranh ở biên giới để ghi lại thước phim tư liệu gốc.<ref>{{Chú thích web|url=https://www.datviet.com/vi-sao-phim-chong-tau-cua-tran-van-thuy-bi-cam-chieu/|tựa đề=Vì sao phim chống Tàu của Trần Văn Thủy bị cấm chiếu?|họ=|tên=|ngày=2023-02-17|website=Báo Đất Việt|url lưu trữ=https://web.archive.org/web/20230301061307/https://www.datviet.com/vi-sao-phim-chong-tau-cua-tran-van-thuy-bi-cam-chieu/|ngày lưu trữ=2023-03-01|url-status=live|ngày truy cập=2023-07-11}}</ref> Những cuộc phỏng vấn đươc ghi âm đồng bộ của các tù binh chiến tranh người Trung Quốc là điểm nhấn chính trong cấu trúc bộ phim. Phim cũng đi kèm với đoạn trích tư liệu để phản bác lại lập luận của các tù binh này.{{Sfn|Bành Bảo|1983|p=87}} Một số tư liệu phim của Liên Xô đã xuất hiện trong cuốn phim.<ref name=":132"/>

== Kiểm duyệt và công chiếu ==
Sau khi bộ phim hoàn thành, ban giám đốc xưởng phim Tài liệu Trung ương vẫn chưa đưa ra một quyết định gì cụ thể. Đến cuối cùng, Bộ Văn hóa – Thông tin mời Nguyễn Cơ Thạch và những chuyên gia từ [[Bộ Ngoại giao (Việt Nam)|Bộ Ngoại giao]] xem và duyệt phim. Trong lần chiếu này, ông đã khen tác phẩm là "hấp dẫn" và nhờ đó ''Phản bội'' được phát hành rộng rãi ra công chúng Việt Nam vào năm 1980.<ref name=":21" />

Bên cạnh chiếu cho khán giả nội địa, phim cũng từng được đem đi chiếu tại một số liên hoan phim quốc tế khác nhau, trong đó có Liên hoan phim Á-Phi-Mỹ La tinh tổ chức ở [[Liên Xô]], Liên hoan phim tài liệu quốc tế Leipzig, [[Cộng hòa Dân chủ Đức|Đức]] ({{ill|DOK Leipzig|en|DOK Leipzig}}) và Liên hoan phim quốc tế [[Tashkent]].{{Sfn|Trần Văn Thủy|Lê Thanh Dũng|2013|p=232}}<ref name=":132"/>{{Sfn|Văn Thọ|2003|p=114}}

== Tiếp nhận ==
Thời điểm mới ra mắt, ''Phản bội'' đã được công chúng Việt Nam hào hứng đón nhận vì tinh thần phim phù hợp với thái độ chung của người dân về vấn đề chủ quyền biên giới. Bộ phim sở hữu thời lượng được xem là dài nhất thời điểm đó,{{Sfn|Trần Văn Thủy|Lê Thanh Dũng|2013|p=153}} khoảng 9 cuốn tương đương với 90 phút,{{Efn|Có nguồn ghi dài 8 cuốn.{{sfn|Viện nghệ thuật và lưu trữ điện ảnh Việt Nam|2001|p=59}}}} nhưng đã thành công khiến người xem bất ngờ không chỉ ở tính hấp dẫn toát ra từ nội dung mà còn về độ chính xác của những thông tin và vấn đề được đặt ra bởi tác giả.<ref name=":0" /> Viết trong cuốn ''Lịch sử điện ảnh cách mạng Việt Nam'' xuất bản năm 1983, nhà biên kịch [[Bành Bảo]] đã ghi nhận bộ phim khi đánh dấu bước tiến mới trong việc áp dụng thành tựu kỹ thuật phim tài liệu và vô tuyến truyền hình vào điện ảnh chính luận Việt Nam, cũng như bước tiến mới về mặt phát triển ngôn ngữ nghệ thuật của điện ảnh Việt Nam.{{Sfn|Bành Bảo|1983|p=87}}

Tuy nhiên, cũng có những ý kiến về mặt hình thức thể hiện của bộ phim, cho rằng ''Phản bội'' "bắt chước cách làm phim" của ''{{ill|Phi công mặc quần áo ngủ|en|Pilots in Pajamas}}'' – loạt phim tài liệu dài 4 tập của hai đạo diễn Đông Đức {{ill|Walter Heynowski|de|Walter Heynowski}} và {{ill|Gerhard Scheumann|de|Gerhard Scheumann}}. Dù vậy hai đạo diễn đã cùng thống nhất chung một quan điểm sau khi xem xong bộ phim:<ref name=":21" />

{{Cquote|text=''Phản bội'' không hề bắt chước thủ pháp của ''Phi công mặc quần áo ngủ''. ''Phản bội'' có cách làm rất thích hợp với đề tài, hơn nữa, tôi muốn nói một điều quan trọng rằng thủ pháp không phải là tài sản của riêng ai|tác giả=Walter Heynowski, Gerhard Scheumann|width=70%}}

== Giải thưởng ==
Không lâu sau vào 1980, ''Phản bội'' cùng hai tác phẩm khác của [[Bùi Đình Hạc]] ''[[Đường về Tổ Quốc]]'' và ''[[Nguyễn Ái Quốc đến với Lênin]]'' đã đoạt giải Bông sen vàng hạng mục Phim tài liệu tại [[Liên hoan phim Việt Nam]] [[Liên hoan phim Việt Nam lần thứ 5|lần thứ 5]] ở [[Hà Nội]], phá vỡ thông lệ chỉ một giải được trao cho mỗi hạng mục.<ref name=":1">{{Chú thích web|url=http://lienhoanphim.bvhttdl.gov.vn/lien-hoan-phim-viet-nam-lan-thu-v-nam-1980-128|tựa đề=Liên hoan phim Việt Nam lần thứ V - Năm 1980|website=lienhoanphim.bvhttdl.gov.vn|nhà xuất bản=[[Liên hoan phim Việt Nam]]|url-status=dead|ngày truy cập=2023-07-11|archive-date=2022-01-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20220125005532/http://lienhoanphim.bvhttdl.gov.vn/lien-hoan-phim-viet-nam-lan-thu-v-nam-1980-128}}</ref><ref name=":21" /> Phim cũng đem về cho Trần Văn Thủy giải Đạo diễn xuất sắc đầu tiên trong sự nghiệp của ông.<ref name=":132"/> Tuy nhiên vào hôm trao giải, do ông bận đi công tác ở nước ngoài một người bạn đã lên bục nhận thay.<ref name=":21" /> Cũng đến năm 1981, phim đã được trao Giải thưởng của Ủy ban bảo vệ hòa bình Liên Xô tại [[Liên hoan phim quốc tế Moskva]].{{Sfn|Nhiều tác giả|1983|p=107}}
{| class="wikitable"
|+
!Năm
!Giải thưởng
!Hạng mục
!Đề cử
!Kết quả
!Tham khảo
|-
| rowspan="2" |1980
| rowspan="2" |[[Liên hoan phim Việt Nam]] [[Liên hoan phim Việt Nam lần thứ 5|lần thứ 5]]
|Phim tài liệu
|''Phản bội''
|{{won|place=1|Bông sen vàng}}
|{{Sfn|Nguyễn Thị Hồng Ngát|2005|p=32, 617}}<ref>{{Chú thích web|url=https://cadn.com.vn/tran-van-thuy-ke-chuyen-tu-te-post18071.html|tựa đề=Trần Văn Thủy kể Chuyện tử tế|tác giả=Minh Hà|họ=|tên=|ngày=2013-05-15|website=Công an Thành phố Đà Nẵng|url lưu trữ=https://web.archive.org/web/20230425111044/https://cadn.com.vn/tran-van-thuy-ke-chuyen-tu-te-post18071.html|ngày lưu trữ=2023-04-25|url-status=live|ngày truy cập=2023-07-11}}</ref>
|-
|Đạo diễn xuất sắc
|[[Trần Văn Thủy]]
|{{won}}
|<ref name=":132">{{Chú thích web|url=https://www.rfa.org/vietnamese/news/comment/ReadersOpinions/betrayal-a-documentary-by-tran-van-thuy-another-falsely-accused-case-02162023100002.html|tựa đề=Phim "Phản bội" của đạo diễn Trần Văn Thủy: Lại thêm một "án oan"?|tác giả=Anh Ba Sàm|lk tác giả=Anh Ba Sàm|ngày=2023-02-16|website=[[Đài Á Châu Tự Do]]|ngôn ngữ=vi|archive-url=https://web.archive.org/web/20230426205950/https://www.rfa.org/vietnamese/news/comment/ReadersOpinions/betrayal-a-documentary-by-tran-van-thuy-another-falsely-accused-case-02162023100002.html|archive-date=2023-04-26|url-status=live|ngày truy cập=2023-07-11}}</ref><ref name=":192">{{Chú thích web|url=https://vietnam.vnanet.vn/vietnamese/tin-tuc/dao-dien-tran-van-thuy-nhung-thuoc-phim-nhung-cuoc-doi-54969.html|tựa đề=Đạo diễn Trần Văn Thủy - những thước phim, những cuộc đời|tác giả=Bích Vân|họ=|tác giả 2=Trần Thanh Giang|ngày=2014-07-18|website=Báo ảnh Việt Nam|archive-url=https://web.archive.org/web/20230421174527/https://vietnam.vnanet.vn/vietnamese/tin-tuc/dao-dien-tran-van-thuy-nhung-thuoc-phim-nhung-cuoc-doi-54969.html|archive-date=2023-04-21|url-status=live|ngày truy cập=2023-07-11|tác giả 3=Nguyễn Đình Toán}}</ref>
|-
|1981
|[[Liên hoan phim quốc tế Moskva]] [[Liên hoan phim quốc tế Moskva lần thứ 12|lần thứ 12]]
|Giải thưởng Ủy ban bảo vệ hòa bình
|''Phản bội''
|{{won|place=3|Bằng khen}}
|{{Sfn|Nhiều tác giả|1983|p=107}}{{Sfn|Trịnh Mai Diễm|Trung Sơn|Lê Quốc|Bành Bảo|1983|p=56}}
|}

== Di sản ==
Cho đến nhiều năm sau khi ra mắt, bộ phim vẫn được coi là phim tài liệu hấp dẫn nhất của lịch sử phim tài liệu chính luận trong nước.<ref name=":192"/> Thậm chí, đã có những đề nghị cho chiếu lại tác phẩm trong khoảng thời gian leo thang tranh chấp vùng biển giữa Trung Quốc và Việt Nam.<ref name=":18">{{Chú thích web|url=https://mcschools.edu.vn/tin-tuc-su-kien/tin-marie-curie/item/1435-gap-go-dao-dien-tran-van-thuy-chuyen-tu-te-hanh-trinh-30-nam.html|tựa đề=Gặp gỡ Đạo diễn Trần Văn Thuỷ: "Chuyện tử tế" - Hành trình 30 năm|họ=|tên=|website=mcschools.edu.vn|nhà xuất bản=Trường Marie Curie Hà Nội|archive-url=https://web.archive.org/web/20230428203705/https://mcschools.edu.vn/tin-tuc-su-kien/tin-marie-curie/item/1435-gap-go-dao-dien-tran-van-thuy-chuyen-tu-te-hanh-trinh-30-nam.html|archive-date=2023-04-28|url-status=live|ngày truy cập=2023-07-11}}</ref> Tuy nhiên sau khi chiến tranh kết thúc, các bản phim của ''Phản bội'' sớm đã "biến mất", hoàn toàn không thể tìm thấy tại bất cứ đâu. Ngay bản thân tác giả cuốn phim là Trần Văn Thủy cũng cho biết không thể xem lại tác phẩm.<ref name=":132"/> Chính quyền Việt Nam bị cáo buộc đã "giấu nhẹm [phim]" đi vì nguyên do chính trị.<ref name=":132"/><ref name=":23">{{Chú thích web|url=https://www.rfi.fr/vi/cong-dong/20130710-%C2%AB-chuyen-nghe-cua-thuy-%C2%BB-nhung-cuoc-phieu-luu-cua-dao-dien-%C2%AB-chuyen-tu-te-%C2%BB|tựa đề=Tạp chí xã hội - ''Chuyện nghề của Thủy'': Phỏng vấn đạo diễn ''Chuyện tử tế''|tác giả=Trọng Thành|ngày=2013-07-10|website=[[Đài phát thanh quốc tế Pháp]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20230425192201/https://www.rfi.fr/vi/cong-dong/20130710-%C2%AB-chuyen-nghe-cua-thuy-%C2%BB-nhung-cuoc-phieu-luu-cua-dao-dien-%C2%AB-chuyen-tu-te-%C2%BB|archive-date=2023-04-25|url-status=live|ngày truy cập=2023-07-11}}</ref>

Vào năm 2021, đạo diễn Trần Văn Thủy nộp hồ sơ xét tặng [[Giải thưởng Hồ Chí Minh]] [[Giải thưởng Hồ Chí Minh đợt VI|đợt VI]] về Văn học Nghệ thuật với 6 tác phẩm, trong đó có ''Phản bội''.<ref>{{Chú thích web|url=http://daidoanket.vn/nsnd-tran-van-thuy-duoc-de-nghi-xet-giai-thuong-ho-chi-minh-545739.html|tựa đề=NSND Trần Văn Thủy được đề nghị xét Giải thưởng Hồ Chí Minh|tác giả=M.Sơn|ngày=2020-12-04|website=[[Đại Đoàn Kết (báo)|Đại Đoàn Kết]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20210119063113/http://daidoanket.vn/nsnd-tran-van-thuy-duoc-de-nghi-xet-giai-thuong-ho-chi-minh-545739.html|archive-date=2021-01-19|url-status=live|ngày truy cập=2023-07-11}}</ref> Tuy nhiên, ông đã không thông qua sự chấp thuận của hội đồng xét duyệt vì không tích đủ 80% số phiếu tán thành từ các thành viên.{{Efn|Theo nguồn từ tạp chí ''Thế giới Điện ảnh'', Trần Văn Thủy và Đào Trọng Khánh đã thông qua việc xét duyệt Giải thưởng Hồ Chí Minh với số phiếu đồng thuận là 8/9 phiếu.<ref>{{Chú thích web|url=https://thegioidienanh.vn/ket-qua-xet-tang-giai-thuong-ho-chi-minh-giai-thuong-nha-nuoc-ve-van-hoc-nghe-thuat-nam-2021dien-anh-phim-truyen-hinh-48681.html|tựa đề=Kết quả: Xét tặng 'Giải thưởng Hồ Chí Minh', 'Giải thưởng Nhà nước' về văn học, nghệ thuật năm 2021(điện ảnh, phim truyền hình)|tác giả=P.V|ngày=2020-11-30|website=Thế giới Điện ảnh|url-status=live|ngày truy cập=2023-05-15|archive-date=2023-03-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20230315025421/https://thegioidienanh.vn/ket-qua-xet-tang-giai-thuong-ho-chi-minh-giai-thuong-nha-nuoc-ve-van-hoc-nghe-thuat-nam-2021dien-anh-phim-truyen-hinh-48681.html}}</ref>}}<ref>{{Chú thích web|url=https://danviet.vn/nsnd-tran-van-thuy-noi-gi-khi-bi-truot-giai-thuong-ho-chi-minh-20210709111923352.htm|tựa đề=NSND Trần Văn Thuỷ nói gì khi bị trượt giải thưởng Hồ Chí Minh?|tác giả=Hà Tùng Long|ngày=2021-07-09|website=[[Dân Việt (báo)|Dân Việt]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20230426205950/https://danviet.vn/nsnd-tran-van-thuy-noi-gi-khi-bi-truot-giai-thuong-ho-chi-minh-20210709111923352.htm|archive-date=2023-04-26|url-status=live|ngày truy cập=2023-07-11}}</ref><ref>{{Chú thích web|url=https://thanhnien.vn/gioi-dien-anh-xot-xa-nsnd-tran-van-thuy-truot-giai-thuong-ho-chi-minh-1851086911.htm|tựa đề=Giới điện ảnh xót xa NSND Trần Văn Thủy trượt Giải thưởng Hồ Chí Minh|tác giả=Trinh Nguyễn|họ=|ngày=2021-07-07|website=[[Thanh Niên (báo)|Thanh Niên]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20230426205950/https://thanhnien.vn/gioi-dien-anh-xot-xa-nsnd-tran-van-thuy-truot-giai-thuong-ho-chi-minh-1851086911.htm|archive-date=2023-04-26|url-status=live|ngày truy cập=2023-07-11}}</ref> Kết quả sau khi công bố đã gây nên vô số trong cãi từ người trong nghề cho đến dư luận.<ref>{{Chú thích web|url=https://vietnamnet.vn/ly-do-nsnd-tran-van-thuy-bi-loai-khoi-giai-thuong-ho-chi-minh-753822.html|tựa đề=Lý do NSND Trần Văn Thuỷ bị loại khỏi Giải thưởng Hồ Chí Minh|tác giả=Mỹ Anh|ngày=2021-07-07|website=[[VietNamNet]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20230426205950/https://vietnamnet.vn/ly-do-nsnd-tran-van-thuy-bi-loai-khoi-giai-thuong-ho-chi-minh-753822.html|archive-date=2023-04-26|url-status=live|ngày truy cập=2023-07-11}}</ref><ref>{{Chú thích web|url=https://thanhnien.vn/giai-thuong-trong-tay-ai-1851086902.htm|tựa đề=Giải thưởng trong tay ai?|tác giả=An An|họ=|ngày=2021-07-08|website=[[Thanh Niên (báo)|Thanh Niên]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20230426205950/https://thanhnien.vn/giai-thuong-trong-tay-ai-1851086902.htm|archive-date=2023-04-26|url-status=live|ngày truy cập=2023-07-11}}</ref> Đạo diễn Trần Văn Thủy đã tiết lộ một bức thư từ nhà quay phim [[Lương Đức|Nguyễn Lương Đức]] gửi đến [[Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch (Việt Nam)|Bộ Văn hóa Việt Nam]], cáo buộc phim ''Phản bội'' lấy y nguyên bản gốc của phim Liên Xô và chỉ lồng tiếng thuyết minh vào. Đây được cho là lý do chính khiến ông bị thất cử, và theo blogger [[Anh Ba Sàm]] việc tác phẩm vốn nói về chiến tranh biên giới có thể khiến việc nhà nước trao giải cho ông nhờ tác phẩm này sẽ bị phía Trung Quốc phản đối.<ref name=":132" />

== Chú thích ==

=== Ghi chú ===
{{Danh sách ghi chú}}

=== Tham khảo ===
{{tham khảo|30em}}

== Nguồn ==
{{refbegin|30em|indent=yes}}
* {{Chú thích sách|url=https://books.google.com.vn/books?id=u_Q1swEACAAJ|title=Điện ảnh Việt Nam, Tập 1: Lịch sử - tác phẩm - nghệ sĩ điện ảnh Việt Nam từ đầu thế kỷ XX đến 1975|last=Trần Trọng Đăng Đàn|lk tác giả=Trần Trọng Đăng Đàn|publisher=Nhà xuất bản Tổng hợp Thành phố Hồ Chí Minh|year=2010a|isbn=9786045800201|series=Điện ảnh Việt Nam: Lịch sử, tác phẩm, nghệ sĩ, Lý luận, phê bình, nghiên cứu|location=[[Thành phố Hồ Chí Minh]]|oclc=1023455622|ngày truy cập=2023-07-11|archive-date=2023-04-19|archive-url=https://web.archive.org/web/20230419160632/https://books.google.com.vn/books?id=u_Q1swEACAAJ|url-status=live}}
* {{Chú thích sách|url=https://books.google.com.vn/books?id=COxtz_Z3F3IC|title=Hành trình nghiên cứu điện ảnh Việt Nam|last=Nhiều tác giả|date=2007|publisher=Nhà xuất bản Văn hóa thông tin|location=[[Hà Nội]]|oclc=989966481|ngày truy cập=2023-07-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20211221190920/https://books.google.com.vn/books?id=COxtz_Z3F3IC|archive-date=2021-12-21|url-status=live}}
* {{Chú thích sách|url=https://books.google.com.vn/books?hl=vi&id=8oILAQAAMAAJ|title=Lịch sử điện ảnh Việt Nam, tập 2|last=Nguyễn Thị Hồng Ngát|author-link=Nguyễn Thị Hồng Ngát|date=2005|publisher=[[Cục Điện ảnh (Việt Nam)|Cục Điện ảnh]]|oclc=53129383|archive-url=https://web.archive.org/web/20220512104008/https://books.google.com.vn/books?hl=vi&id=8oILAQAAMAAJ|archive-date=2022-05-12|ngày truy cập=2023-07-11|url-status=live}}
* {{Chú thích sách|oclc=22641634|url=https://books.google.com.vn/books?id=alWEHwAACAAJ|title=Lịch sử điện ảnh cách mạng Việt Nam: sơ thảo|last=Bành Bảo|lk tác giả=Bành Bảo|publisher=[[Cục Điện ảnh (Việt Nam)|Cục Điện ảnh]]|year=1983|ngày truy cập=2023-07-11|archive-date=2022-09-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20220918163824/https://books.google.com.vn/books?id=alWEHwAACAAJ|url-status=live}}
* {{Chú thích sách|title=Danh mục phim tài liệu Việt Nam 1979 - 1984|last=Viện nghệ thuật và lưu trữ điện ảnh Việt Nam|publisher=Viện nghệ thuật và lưu trữ điện ảnh Việt Nam|year=2001|location=[[Hà Nội]]|oclc=664520720}}
* {{Chú thích sách|url=http://opac.nlv.gov.vn/pages/opac/wpid-detailbib-id-565408.html|title=Chuyện nghề của Thủy|last=Trần Văn Thủy|last2=Lê Thanh Dũng|publisher=[[Nhà xuất bản Hội nhà văn]]|year=2013|location=[[Thành phố Hồ Chí Minh]]|author-link=Trần Văn Thủy|ngày truy cập=2023-07-11|archive-date=2023-05-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20230507055624/http://opac.nlv.gov.vn/pages/opac/wpid-detailbib-id-565408.html|url-status=live}}
* {{Chú thích sách|url=https://books.google.com.vn/books?id=OYlmAAAAMAAJ|title=Người đương thời|last=Văn Thọ|first=|date=2003|publisher=Nhà xuất bản Thông tấn|location=[[Hà Nội]]|oclc=1115063847|ngày truy cập=2023-07-11|url-status=live}}
* {{Chú thích tạp chí|last=Nhiều tác giả|date=1983|title=30 năm điện ảnh Việt|url=https://books.google.com.vn/books?id=BXzWAAAAMAAJ|journal=[[Văn hóa Nghệ thuật (tạp chí)|Nghiên cứu Nghệ thuật]]|issue=48-52|ngày truy cập=2023-07-11|issn=0866-8655|url-status=live}}
* {{Chú thích sách|url=https://www.google.com.vn/books/edition/_/sFDXDwAAQBAJ|title=A Companion to Contemporary Documentary Film|last=Wilson|first=Dean|last2=Ronov|first2=Michael|publisher=John Wiley & Sons|year=2020|isbn=9781119685661|trans-title=Đồng hành với phim tài liệu đương đại|chapter=Tran Van Thuy's Story of Kindness: Spirituality and Political Discourse|ngày truy cập=2023-07-11|oclc=890793050|url-status=live}}
* {{Chú thích sách|url=http://opac.nlv.gov.vn/pages/opac/wpid-detailbib-id-14133.html|title=30 năm nghệ thuật điện ảnh Việt Nam|last=Trịnh Mai Diễm|last2=Trung Sơn|last3=Lê Quốc|last4=Bành Bảo|last5=Ngô Mạnh Lân|publisher=Viện Tư liệu phim Việt Nam|year=1983|location=[[Hà Nội]]|oclc=64045260|ngày truy cập=2023-07-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20230711143122/http://opac.nlv.gov.vn/pages/opac/wpid-detailbib-id-14133.html|archive-date=2023-07-11|url-status=live}}
{{refend}}

{{Trần Văn Thủy}}

[[Thể loại:Phim do Trần Văn Thủy đạo diễn]]
[[Thể loại:Phim tài liệu Việt Nam]]
[[Thể loại:Phim tài liệu]]
[[Thể loại:Phim năm 1979]]
[[Thể loại:Phim giành giải Bông sen vàng]]
[[Thể loại:Phim về Chiến tranh biên giới Việt - Trung]]