Xem mã nguồn của Trương Định

{{Thông tin nhân vật
| hình = Truong Dinh.JPG
| ghi chú hình = Chân Dung Trương Định
| ngày sinh = 1820
| ngày mất = 19 tháng 8, {{năm mất và tuổi|1864|1820}}
| nơi mất = [[Gò Công]], [[Gia Định]], [[Nhà Nguyễn|Việt Nam]]
| người hôn phối = (Lê Thị Thưởng) Trần Thị Sanh
| con cái = [[Trương Quyền]]
| cha = Trương Cầm
| tên = Bình Tây Đại Nguyên Soái<br>Trương Định
| nơi sinh = [[Bình Sơn]], [[Quảng Ngãi]], [[Nhà Nguyễn|Việt Nam]]
| tên khác = Trương Trường Định
}}
'''Trương Định''' ([[Chữ Hán]]: 張定; [[1820]] – [[1864]]) hay '''Trương Công Định''' hoặc '''Trương Trường Định''', là võ quan [[nhà Nguyễn|triều Nguyễn]], và là thủ lĩnh chống [[Pháp]] giai đoạn [[1859]] – [[1864]], trong [[lịch sử Việt Nam]].

==Tóm lược tiểu sử==
'''Trương Định''' sinh tại làng Tư Cung, phủ Bình Sơn, [[Quảng Ngãi]] (nay là xã Tịnh Khê, thành phố Quảng Ngãi, tỉnh [[Quảng Ngãi]]). Cha ông là [[Trương Cầm|Lãnh binh Trương Cầm]], từng là Hữu thủy Vệ uý ở [[Gia Định]] dưới thời vua [[Thiệu Trị]].

Năm [[1844]], Trương Định theo cha vào [[Nam Bộ Việt Nam|Nam]]. Sau khi cha mất, ông trú ngụ ngay nơi cha đóng quân. Sau đó, ông kết hôn với bà Lê Thị Thưởng, vốn là con gái của một hào phú ở huyện Tân Hòa, tỉnh Gia Định ([[Gò Công Đông]], [[Tiền Giang]] ngày nay).

Năm [[1850]], hưởng ứng chính sách khẩn hoang của tướng [[Nguyễn Tri Phương]], Trương Định xuất tiền ra chiêu mộ dân nghèo lập đồn điền ở Gia Thuận ([[Gò Công]]), vì thế, ông được [[nhà Nguyễn]] bổ làm [[Quản cơ]],<ref>[[Nguyễn Q. Thắng]] và Nguyễn Bá Thế (1992), tr. 920</ref> hàm chánh lục phẩm.

===Trở thành thủ lĩnh chống Pháp===
[[Tập tin:Đền và mộ Trương Định.JPG|nhỏ|phải|200px|Mộ và đền thờ Trương Định ở thành phố Gò Công]]

Năm [[1861|1859]], Pháp tấn công [[Gia Định]] lần thứ nhất , Trương Định đem quân phối hợp với binh của tướng [[Nguyễn Tri Phương]] phòng giữ chiến tuyến Chí Hòa. Khi [[Trận Đại đồn Chí Hòa|Đại đồn Chí Hòa thất thủ]], ông lui về [[Gò Công]], cùng Lưu Tiến Thiện, Lê Quang Quyền chiêu binh ứng nghĩa, trấn giữ vùng [[Gia Định]]-[[Định Tường]].

Ở đây, Trương Định tổ chức lại lực lượng, triển khai tác chiến trong các vùng [[Gò Công]], [[Tân An]], [[Mỹ Tho]], [[Chợ Lớn]], [[Thành phố Hồ Chí Minh|Sài Gòn]], [[Đồng Tháp Mười]] và kéo dài đến tận biên giới [[Campuchia]].

Kể về ông ở giai đoạn này, sử [[nhà Nguyễn]] chép: 
:''Trương Định am hiểu võ nghệ, dũng cảm, mưu lược. Tự Đức năm thứ 14 ([[1861]]), thành Gia Định hữu sự, {{efn|Ở đây chỉ [[trận Đại đồn Chí Hòa]] xảy ra vào [[tháng hai|tháng 2]] năm [[1861]].}} Định hưởng ứng việc nghĩa, chiêu mộ thú dõng được hơn 6.000 người, lại kiêm quản những đầu mục thân hào mộ việc nghĩa, dồn lập 18 cơ quân, luôn chống đánh người Pháp, thu được súng ống khí giới và đúc chế thêm để dùng, được bạt bổ làm Quản cơ lĩnh Phó Lãnh binh Gia Định.<ref>''Đại Nam chính biên liệt truyện'', tr. 877</ref>

Ngày [[5 tháng 6]] năm [[1862]], triều đình [[Huế]] ký kết hòa ước với [[Pháp]]. Cũng theo sử [[nhà Nguyễn]] thì: 
:''[[Tháng bảy|Tháng 7]] năm [[1862]]...từ khi đã định hòa ước rồi, Ngài [Tự Đức] truyền dụ [[Nam Kỳ]] nghỉ binh và đòi Trương Định ra [[Phú Yên]]. Khi ấy trong các tỉnh [[Gia Định]], [[Định Tường]], [[Biên Hòa]] những người ứng nghĩa rủ nhau đoàn kết, tôn Trương Định làm Đại đầu mục, xin cho ra đánh, Đình thần nghị rằng: "bây giờ việc [[Bắc Kỳ]] đương khẩn, mà [[Nam Kỳ]] chưa có cơ hội gì, xin giao [[Phan Thanh Giản]] hiểu dụ". Nhưng Trương Định đã lâu mà không chịu về cung chức, bị cách chức hàm''.<ref>Theo ''Quốc triều chánh biên toát yếu'', tr. 401.</ref>

Trên thực tế, ông đã từ chối thư dụ hàng của tướng Pháp là [[Louis Adolphe Bonard|Bonard]], bất chấp chiếu vua ra lệnh bãi binh do [[Phan Thanh Giản]] truyền vào và rút quân về [[Gò Công]], xưng là '''Trung thiên tướng quân''',<ref>''Đại Nam chính biên liệt truyện'', tr. 878</ref> và được nhân dân tôn là '''Bình Tây [[Đại Nguyên soái]]''', lấy nơi này làm bản doanh, xây dựng các căn cứ địa kháng chiến.

Ngày [[16 tháng 12]] năm [[1862]], Trương Định đã ra lệnh tấn công các vị trí của quân Pháp ở cả ba tỉnh miền Đông Nam Bộ<ref>Theo ''Bulletin officiel de l'Expédition de Cochinchine'' 1862 - 1863, các tham biện Pháp ở các tỉnh miền Đông Nam Kỳ thời điểm cuối năm 1862 - 1863 gồm: Girette (Bà Rịa), Brière de l'Isle (Tây Ninh), Pons (Trảng Bàng), Loubère (Biên Hòa), Laporte (Long Thành), Boresse (Gia Định), De Grammont (Thủ Dầu Một), Michel (Tân An), Desvaux (Mỹ Tho), Dupont d'Aizy (Gò Công)</ref>, đẩy Pháp vào tình thế lúng túng, bị động. [[Tháng hai|Tháng 2]] năm [[1863]], nhờ có viện binh, Pháp phản công tại [[Biên Hòa]], Chợ Lớn, bao vây [[Gò Công]]. Ngày [[26 tháng 2]] năm [[1863]], Pháp đánh chiếm thành trì, ông thoát khỏi vòng vây và kéo quân về [[Biên Hòa]].

[[Tháng chín|Tháng 9]] năm [[1863]], tướng [[Pierre-Paul de La Grandière|Lagrandière]] sang thay [[Louis Adolphe Bonard|Bonard]], mở cuộc càn quét thứ hai, bắt được vợ con và một số tùy tùng của Trương Định.

===Qua đời===
Ngày [[19 tháng 8]] năm [[1864]], [[Lãnh Binh Tấn|Huỳnh Công Tấn]] phản bội dẫn đường cho quân Pháp bất ngờ bao vây đánh úp. Bản doanh ''Đám lá tối trời'' {{efn|Vị trí từ Gò Công đi về hướng ao Trường Đua, theo đường ấp Long Hưng đến ngã ba ấp Giá Trên thuộc xã Kiểng Phước; từ đây có bảng hướng dẫn đi thêm 8,5 km nữa để đến đền thờ Trương Định (Gia Thuận). nơi này, khi xưa là khu vực "Đám lá tối trời"''.}} thất thủ, Trương Định bị trọng thương (gãy xương sống).<ref>[[Nguyễn Q. Thắng]] và Nguyễn Bá Thế (1992), tr. 921</ref>

Về cái chết của ông, các nguồn không thống nhất về việc ông có tuẫn tiết hay không. Hầu hết các nguồn cho rằng ông đã tuẫn tiết để khỏi rơi vào tay giặc.<ref>{{chú thích sách|url=https://books.google.com/books?id=hWjx-6WM6PMC&pg=PA63&dq=%22Truong+Dinh%22+suicide&hl=en&newbks=1&newbks_redir=0&sa=X&ved=2ahUKEwjMz7SV7c_pAhUpFjQIHe_cAhkQ6AEwAHoECAUQAg#v=onepage&q=%22Truong%20Dinh%22%20suicide&f=false|title=The Vietnamese Response to French Intervention, 1862-1874
|author=Mark W. McLeod|pages=65|publisher=Greenwood Publishing Group|year=1991|quote=Wounded and facing capture, he took his own life.}}</ref><ref>{{chú thích sách|url=https://books.google.com/books?id=B59ZUKeNoD4C&pg=PA16&dq=Truong+dinh+suicide&hl=en&newbks=1&newbks_redir=0&sa=X&ved=2ahUKEwjNlM-w68_pAhXUN30KHXZNDrsQ6AEwAnoECAYQAg#v=onepage&q=Truong%20dinh%20suicide&f=false|editor=William Appleman Williams, Lloyd C. Gardner|title=America in Vietnam: A Documentary History|pages=16|publisher=Norton|year=1989}}</ref><ref>{{chú thích sách|url=https://books.google.com/books?id=AhN8vjPHjtAC&q=%22Tr%C6%B0%C6%A1ng+%C4%90%E1%BB%8Bnh%22+%22tu%E1%BA%ABn+ti%E1%BA%BFt%22&dq=%22Tr%C6%B0%C6%A1ng+%C4%90%E1%BB%8Bnh%22+%22tu%E1%BA%ABn+ti%E1%BA%BFt%22&hl=en&newbks=1&newbks_redir=0&sa=X&ved=2ahUKEwjFs-S57M_pAhWMr54KHTv0BAMQ6AEwAXoECAQQAg|title=130 năm nhìn lại cuộc đời & sự nghiệp Trương Định: kỷ yếu hội thảo khoa học|publisher=Sở văn hóa thông tin Tiền Giang|year=1995|pages=11}}</ref><ref>{{chú thích sách|url=https://books.google.com/books?id=AqdxAAAAMAAJ&q=%22Truong+Dinh%22+suicide&dq=%22Truong+Dinh%22+suicide&hl=en&newbks=1&newbks_redir=0&sa=X&ved=2ahUKEwjMz7SV7c_pAhUpFjQIHe_cAhkQ6AEwB3oECAcQAg|author=[[Nguyễn Khắc Viện]]|publisher=Nhà xuất bản Ngoại ngữ|year=1978|pages=14|title=The long resistance: 1858-1975}}</ref> Mặt khác, theo ''Việt sử Tân Biên'' của [[Phạm Văn Sơn]], "ông và 28 người tùy thuộc bị bắn chết".<ref>[[Phạm Văn Sơn]], ''[[Việt sử tân biên]]'' (quyển 5, tập thượng, tr. 195), trích: "Một bộ-hạ là Huỳnh-công-Tấn đã làm phản qua đầu hàng Pháp, rồi dẫn Liên quân đến vây bắt. Ông và 28 người tùy thuộc bị bắn chết."</ref> Khi ấy, ông 44 tuổi.

Hay tin Trương Định tuẫn tiết, vua [[Tự Đức]] sai truy tặng ông phẩm hàm, và năm [[1871]] lại cho lập [[Đền thờ Trương Định|đền thờ ông tại Tư Cung]] (Quảng Nghĩa). Con ông là [[Trương Quyền]] đã rút lên vùng Châu Đốc tiếp tục chống Pháp thêm 6 năm nữa.

Nhà thơ [[Nguyễn Đình Chiểu]] đã làm 12 bài thơ và một bài [[văn tế]] điếu ông. Trích giới thiệu một bài: 
[[Tập tin:Bên trong đền thờ Trương Định.JPG|nhỏ|phải|274x274px|Bàn thờ Trương Định ở bên trong đền]]

:''Trong Nam, tên họ nổi như cồn''
:''Mấy trận Gò Công nức tiếng đồn''
:''Đấu đạn hỡi rêm tàu bạch quỷ''
:''Hơi gươm thêm rạng vẻ Hoàng Môn''
:''Ngọn cờ ứng nghĩa trời chưa bẻ''
:''Quả ấn Bình Tây đất vội chôn''
:''Nỡ khiến anh hùng rơi giọt luỵ''
:''Lâm dâm ba chữ điếu linh hồn.''

==Tuyên bố nổi tiếng==
Tuyên bố của Trương Định trong thư trả lời thư dụ hàng của tướng Pháp Bonard vào cuối năm [[1862]]: 
{{cquote| ''Triều đình Huế không nhìn nhận chúng ta, nhưng chúng ta cứ bảo vệ Tổ quốc chúng ta.''}}
Ông trả lời Phan Thanh Giản về việc bãi binh chống Pháp: "Triều đình nghị hòa thì cứ nghị hòa còn việc của Định thì Định cứ làm. Định thà đắc tội với Triều đình chứ không nỡ ngồi nhìn giang san này chìm đắm..."

Tuyên bố của Trương Định gửi các quan ở Vĩnh Long, để tỏ ý ly khai với Nam triều (''vì sau hòa ước Nhâm Tuất, vua Tự Đức ra lệnh ông phải bãi binh'') vào [[tháng hai|tháng 2]] năm [[1863]]: 
{{cquote| ''Muốn trở lại y như xưa, dân chúng ba tỉnh yêu cầu chúng tôi đứng đầu khởi nghĩa, chúng tôi không thể làm gì được khác. Chúng tôi chuẩn bị chiến đấu vào hướng Đông cũng như hướng Tây, chúng tôi chống đối và chiến đấu. Chúng tôi sẽ đánh ngã bọn giặc cướp...''}}
{{cquote|''Chúng ta thề sẽ đánh mãi và đánh không ngừng, khi ta thiếu tất cả sẽ bẻ nhánh cây làm cờ, lấy gậy gộc làm võ khí cho quân lính ta''...}}
Hịch của Trương Định ([[tháng tám|tháng 8]] năm [[1864]]): 
{{cquote|''Lòng dân đã muốn ta lên làm nguyên nhung ba tỉnh, ta trông vào lòng dân yêu thương không phai lạt của mọi người đối với ta. Thế là xong bất dung tha giặc cướp.''}}

Mấy đoạn trích trên, được ghi trang trọng tại [[đền thờ Trương Định]], ở ngay trung tâm thị xã [[Gò Công]].

==Nhận xét==
[[Tập tin:Tượng Trương Định.jpg|nhỏ|phải|320x320px|Tượng Trương Định ở trung tâm [[Gò Công|thành phố Gò Công]]]] 
*Trung úy Léopold Pallu ([[1828]] – [[1891]]), sĩ quan tùy viên Tổng hành dinh của Phó đề đốc Charner, và là người chỉ huy đội thủy quân lục chiến đánh vào [[Đại đồn Chí Hòa]], thành [[Định Tường]] ([[Mỹ Tho]]), viết:
:''Lúc bấy giờ ([[tháng sáu|tháng 6]] năm [[1861]]) có một người [[An Nam]] rất cương quyết và hào hùng tên là Trương Định{{efn|Trương Định (ghi chú của Hoang Phong, người dịch sách).}} cho biết sẽ dấy loạn khởi nghĩa trong toàn xứ...Là một trong số những người nhiều nghị lực nhất, anh ta đánh lừa là đã chết trong trận [[Gò Công]], nhưng sau đó lại xuất hiện và chiến đấu trong hết mùa mưa...Mãi về sau này, khi ta đã chiếm [[Biên Hòa]], tên Trương Định tung hoành tàn phá hết hai vùng tứ giác của ta...<ref>Theo Léopold Pallu, ''Histoire de L'Expédition de Cochinchine en [[1861]]'' (Lịch sử cuộc viễn chinh Nam Kỳ 1861), do nhà xuất bản Hachette in tại Pháp năm 1864. Bản dịch của Hoang Phong. Nhà xuất bản Phương Đông, 2008, tr. 252.</ref>''
* Trong sách ''Sài Gòn xưa – Ấn tượng 300 năm'' của nhà văn [[Sơn Nam (nhà văn)|Sơn Nam]] có đoạn:
:''Yêu nước đậm đà, khảng khái trước nghĩa lớn, đứng hàng đầu trong phong trào kháng Pháp ở [[Nam Kỳ]] vẫn là Trương Định. Mang ơn vua, giữ đất cho vua ([[Gò Công]] là nơi phát tích của [[Phạm Đăng Hưng]] và con gái là bà [[Từ Dụ|Từ Dũ]]), nhưng chống lệnh khi cắt đất cho Pháp. Trương Định và dân đồn điền lợi dụng địa hình rừng ngập mặn Gò Công để khởi nghĩa, đắp đập, xây lũy. Giặc phải vất vả, tổ chức nội ứng mới giết được ông, qua nhiều cuộc hành quân cấp tướng, bố trí súng lớn trên thuyền nhỏ, để di chuyển nơi nước cạn. Địch phải đem xác ông phơi trước chợ để làm chứng cớ...và chôn ông giữa chợ, nếu chôn nơi hẻo lánh, e nghĩa quân lập đàn tế cờ, phục thù cho chủ tướng. Cụ [[Đồ Chiểu]] đã đem tất cả tâm huyết viết bài văn tế ông và 10 bài liên hoàn.<ref>Sơn Nam, ''Sài Gòn xưa - Ấn tượng 300 năm'', Nhà xuất bản. Trẻ, 2008, tr. 162.</ref>

Ông được làm nên tên tuổi của mình bằng nhiều trường học và đường phố tại [[vietnam|Việt Nam]].

==Gia quyến ==
===Người vợ chính===
'''Lê Thị Thưởng''' (? – ?) là con gái một hào phú ở huyện Tân Hòa ([[Gò Công]]). Bà và Trương Định kết hôn năm nào không rõ, nhưng theo sử sách thì ''...vào năm [[1854]], nhờ sự trợ giúp của gia đình bên vợ, Trương Định xuất tiền của, chiêu mộ dân nghèo lập đồn điền Gia Thuận (Gò Công)''.<ref>Nhiều người soạn, ''Hỏi đáp lịch sử Việt Nam'', Nhà xuất bản. Trẻ, 2007, tr. 88-89.</ref>

Sau khi chồng và con mất vì việc nước, chép chuyện của bà như sau:
:''(Trương Định) sau vì thất lợi mà mất, con ông là (Trương) Tuệ cũng chết vì việc quân, vợ (Trương) Định là Lê Thị Thưởng vì không nơi nương tựa nên về quê quán ([[Quảng Ngãi]], quê chồng) làm ăn. Năm (Tự Đức) thứ 27 (1874), quan tỉnh [[Quảng Ngãi]] tâu rằng, (Trương) Định là người có nghĩa khí rất đáng khen mà nay vợ của (Trương) Định lại là người nghèo khổ, rất đáng thương. Vậy, xin cấp dưỡng suốt đời cho (vợ Trương Định) mỗi tháng 20 quan và 2 phương gạo...''
:''Năm (Tự Đức) thứ 34 (tức năm [[1881]]), lại cấp thêm cho người vợ (của Trương Định) mỗi tháng 10 quan, đồng thời, sai xã ấy phải thỉnh thoảng đến thăm. Khi bà mất, (vua ban) cho 100 quan tiền (để mai táng).''<ref>''Đại Nam chính biên liệt truyện'', tr. 878.</ref>

===Người vợ thứ===
'''Trần Thị Sanh''' ([[1820]] – [[1882]]) là em họ (con cô) thái hậu [[Từ Dụ]], mẹ vua [[Tự Đức]]. Bà Trần Thị Sanh là con thứ sáu của ông Trần Văn Đồ và bà Phạm Thị Phụng. Bà Phụng là em gái ông Phạm Đăng Hưng, cha của bà Phạm Thị Hằng, tức thái hậu [[Từ Dụ]]. Trước khi về làm vợ thứ Trương Định, bà từng có một đời chồng là ông Dương Tấn Bổn và một cô con gái tên Dương Thị Hương. Bà Hương sau này gả cho ông Huỳnh Đình Ngươn, cha của chí sĩ [[Huỳnh Đình Điển]]. Ông Bổn mất sớm<ref name="trananhtai">Trần Anh Tài, ''Chút kỉ niệm xưa'', báo Khoa học Phổ thông.</ref>, tình nghĩa vợ chồng đứt đoạn, bà Sanh quyết chí lo chuyện làm ăn và trở thành một trong những người giàu có ở xứ Gò Công.

Giàu có, bà Sanh dùng tiền mua lúa gạo, nhờ Trương Định đem cứu tế dân, và còn đưa tiền cho ông Định quy tụ dân đi khai khẩn đất đai. Sau khi chồng chết được 2 năm, bà về làm hầu thiếp cho Trương Định<ref name="trananhtai"/>, nên dân gian mới gọi là bà Hầu.

:''Gò Công có bốn tổng giàu,''
:''Mà riêng có một bà Hầu giàu to.''<ref>[[Nguyễn Liên Phong]], ''Nam Kỳ phong tục nhơn vật diễn ca''.</ref>

Khi Trương Định phất cờ đánh Pháp, bà Sanh (khi này đã trở thành vợ thứ Trương Định) lo việc rèn vũ khí, tích trữ lương thực cho nghĩa quân. Khi chồng mất, bà đem xác ông về chôn tại Gò Công.

Năm [[1864]], sau khi Trương Định tuẫn tiết, bà Sanh vào chùa quy y, giao quyền trông nom gia sản cho con riêng Dương Thị Hương và con rể là Tri huyện Trường Bình.

==Vị trí lăng mộ==
Mộ Trương Định ban đầu ([[1864]]) được làm bằng hồ ô dước và trên bia đá có khắc mấy chữ: ''Đại Nam - An Hà lãnh binh kiêm Bình Tây Đại tướng quân Trương công húy '''Định''' chi mộ.'' Nhà cầm quyền Pháp bắt đục bỏ hàng chữ Bình ''Tây Đại tướng quân'' và phạt bà Sanh 10.000 quan tiền vì tội lập bia trái phép.

Năm [[1874]], bà Sanh làm đơn xin tu sửa mộ cho chồng. Lần này mộ Trương Định được xây bằng đá hoa cương, có 3 bức hoành phi và 6 trụ đá ghi lại thân thế và sự nghiệp của ông. Một lần nữa, các hoành phi và trụ đá bị Pháp ra lệnh đục bỏ...<ref>Theo Cao Văn Sáu, ''Vợ Trương Định, một liệt nữ bốn lần vươn cao trong số phận'', sách Nam Bộ xưa và nay, Nhà xuất bản TP.HCM, 2005, tr.173 - 176.</ref>

Nhà nghiên cứu Huỳnh Minh cho biết: "Trải nhiều năm Pháp thuộc, mộ Trương Định trở thành hoang phế. Sau có bà Huỳnh Thị Điệu, còn gọi là bà Phủ Hải{{efn|Bà Điệu là con gái út của bà Dương Thị Hương, con gái riêng của bà Trần Thị Sanh, và ông Huỳnh Đình Ngươn. Bà Điệu lấy chồng là [[Đốc Phủ sứ]] là Nguyễn Văn Hải, nên gọi là bà Phủ Hải.}} cho sửa chữa lại. Năm [[1956]], được sửa sang lần nữa"...<ref>Huỳnh Minh, ''Gò Công xưa'', Nhà xuất bản Thanh Niên, 2001, tr. 77.</ref>

Từ năm [[1972]] đến năm [[1973]] xây thêm đền thờ. Lăng mộ và đền thờ Trương Định đã được Bộ Văn hóa - Thông tin Việt Nam công nhận là ''Di tích lịch sử-văn hóa quốc gia'' ngày 6 [[tháng mười hai|tháng 12]] năm [[1989]].

Lễ hội tưởng niệm ông diễn ra tại đây các ngày 19 và 20 tháng 8 [[dương lịch]] hàng năm.

Trương Định cũng được hậu thế tôn vinh tại di tích nhà thờ họ Trương Việt Nam thuộc [[thị trấn Thiên Tôn]], [[huyện Hoa Lư]], [[Ninh Bình]]. Đền Trương là nơi thờ những người họ Trương đã khuất tại bàn thờ cộng đồng,<ref>{{Chú thích web |url=http://hoidong.truongtoc.com.vn/view/article/698/xay-dung-nha-tho-ho-truong-viet-nam-la-de-lai-mot-cong-trinh-tam-linh-muon-doi-cho-con-chau-mai-sau |ngày truy cập=2019-11-07 |tựa đề=XÂY DỰNG NHÀ THỜ HỌ TRƯƠNG VIỆT NAM LÀ ĐỂ LẠI MỘT CÔNG TRÌNH TÂM LINH MUÔN ĐỜI CHO CON CHÁU MAI SAU |archive-date=2016-04-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160413120823/http://hoidong.truongtoc.com.vn/view/article/698/xay-dung-nha-tho-ho-truong-viet-nam-la-de-lai-mot-cong-trinh-tam-linh-muon-doi-cho-con-chau-mai-sau |url-status=dead }}</ref> trong hậu cung có tượng thờ [[Ngọc Hoàng Thượng đế]] ([[Trương Hữu Nhân]]) và 14 danh nhân họ Trương tiêu biểu nhất thời phong kiến ở 3 miền [[Việt Nam]] gồm: Ban văn thờ Thái phó [[Trương Hán Siêu]], Trạng nguyên [[Trương Hanh]], Trạng nguyên [[Trương Xán]], Thượng thư [[Trương Công Giai]], Thái sư Trương Đăng Quế, Đông các học sĩ [[Trương Quốc Dụng]], Thượng thư [[Trương Công Hy]]. Ban võ thờ Tướng [[Trương Hống]], Tướng [[Trương Hát]], Tướng [[Trương Nữu]], Tăng lục võ sư [[Trương Ma Ni]], Tướng Trương Chiến, Đại tướng quân [[Trương Minh Giảng]] và Anh hùng Trương Công Định.

==Ghi chú==
{{notelist
| colwidth =
| notes =
}}
==Chú thích==
{{Tham khảo|30em}}
==Tham khảo==
*''[[Đại Nam thực lục|Đại Nam chính biên liệt truyện]]'', truyện "Trương Định", Nhà xuất bản Văn học, 2004.
*[[Nguyễn Q. Thắng]] và Nguyễn Bá Thế biên soạn, ''Từ điển nhân vật lịch sử Việt Nam'', NXB Khoa học xã hội, 1992.

==Liên kết ngoài==

{{Phong trào độc lập Việt Nam}}

{{Thời gian sống|1820|1864}}

[[Thể loại:Người Quảng Ngãi]]
[[Thể loại:Người Tiền Giang]]
[[Thể loại:Khởi nghĩa Trương Định]]
[[Thể loại:Nghĩa quân chống Pháp]]
[[Thể loại:Võ tướng nhà Nguyễn]]
[[Thể loại:Nhà cách mạng Việt Nam]]
[[Thể loại:Quan lại nhà Nguyễn]]
[[Thể loại:Người họ Trương tại Việt Nam]]
[[Thể loại:Người tự sát]]
[[Thể loại:Nhà Nho Việt Nam]]
[[Thể loại:Nhà dân tộc chủ nghĩa Việt Nam]]