Lịch sử hóa học

Robert Boyle, người tiên phong của hóa học hiện đại

Lịch sử ngành hóa học có lẽ được hình thành cách đây khoảng 4000 năm khi người Ai Cập cổ đại lần đầu dùng kĩ thuật tổng hợp hóa học dạng "ướt". Đến thời kì 1000 năm trước Công nguyên một số nền văn minh đã dùng những kĩ thuật hóa học vẫn còn giá trị nền tảng cho đến tận ngày nay, như: luyện thép từ quặng sắt, làm đồ gốm, lên men rượu bia, tạo ra màu để sơn và trang trí, chiết xuất tinh chất từ thực vật làm thuốc hay nước hoa, làm phô mai, nhuộm quần áo, thuộc da, chế biến mỡ thành xà bông, làm ra thủy tinh, chế tạo hợp kim chẳng hạn đồng.

Cách tiếp cận đến bản chất của thế giới vật chất và những chuyển hóa trong đó theo kiểu triết học thời cổ đại cũng như theo kiểu giả kim thuật đã không thành công, nhưng bằng cách làm thực nghiệm và ghi lại kết quả các nhà giả kim đã đặt nền móng cho phương pháp khoa học sau này. Năm 1661 ông Robert Boyle bằng công trình The Sceptical Chymist đã tách biệt hẳn giả kim thuật và hóa học, mở ra thời kì mới cho hóa học hiện đại.

Hóa học trở thành ngành khoa học theo nghĩa đầy đủ khi Antoine Lavoisier nêu ra định luật bảo toàn khối lượng, đòi hỏi các đại lượng hóa học phải được định lượng và đo lường cẩn thận. Vì thế mà dù cả giả kim thuật lẫn hóa học đều quan tâm đến bản chất của vật chất và sự chuyển hóa của chúng nhưng chỉ có nhà hóa học, chứ không phải nhà giả kim, dùng phương pháp khoa học trong nghiên cứu. Lịch sử hóa học thường được gắn với lịch sử nhiệt động học, nhất là từ công trình của Willard Gibbs.

Từ lửa đến Nguyên tử luận

Democritus, người đề xuất nguyên tử luận

Điều đang còn tranh luận là việc tự tạo ra lửa phải chăng là phản ứng hóa học đầu tiên con người có thể kiểm soát được. Do thiếu hiểu biết có khoa học mà trong hàng triệu năm nhân loại xem lửa như là một thực thể thần bí có khả năng biến chất này thành chất khác (chẳng hạn đốt cháy gỗ thành than, biến nước sôi thành hơi), tạo ánh sáng và hơi nóng. Lửa có vai trò tối quan trọng trong xã hội sơ khai, dùng cho những sinh hoạt cơ bản như nấu nướng, soi sáng, sưởi ấm đến những kĩ thuật cao thời đó như làm đồ gốm, nung gạch hay nấu chảy kim loại làm vật dụng.

Những triết gia cổ đại trong khi cố gắng hợp lý hóa những vấn đề, chẳng hạn tại sao các chất khác nhau thì có đặc tính (màu, mùi, mật độ) khác nhau, cũng tồn tại ở những trạng thái (khí, lỏng, rắn) khác nhau, đồng thời có phản ứng khác nhau lúc tiếp xúc với môi trường (nước, lửa, nhiệt độ thay đổi) xung quanh, đã đưa ra lý thuyết sơ khởi về tự nhiên hay cụ thể là về hóa học. Những triết thuyết liên quan đến hóa học có thể nhận thấy ở bất kì nền văn minh cổ đại nào, và tựu trung đều cố gắng chỉ ra vài nguyên tố cơ bản cấu thành mọi chất khác tồn tại trong tự nhiên. Từ những khái niệm cụ thể như không khí, nước, đất, lửa, ánh sáng đến trừu tượng hơn như ý thức, thiên đường là những nguyên tố cơ bản rất phổ biến trong nhiều nền văn minh cổ như Hy Lạp, Ấn Độ, Maya, Trung Hoa.

Nguồn gốc của nguyên tử luận được coi là từ Hy Lạp và Ấn Độ cổ. Theo quyển De Rerum Natura (Nguồn gốc vạn vật) của triết gia La Mã Lucretius viết năm 50 trước Công nguyên thì nguyên tử luận Hy Lạp ra đời khoảng năm 440 trước Công nguyên khi hai triết gia Democritus và Leucippus cho rằng "atom" (nguyên tử) là thành phần cơ bản nhất không thể chia nhỏ của vật chất. Cùng thời này ở Ấn Độ, triết gia Kanada cũng phát biểu tương tự trong tác phẩm Vaisheshika. Tuy vậy, phát biểu của Kanada cũng như Democritus chỉ có ý nghĩa triết học do thiếu dữ liệu thực nghiệm và cũng do thiếu chứng minh một cách khoa học nên ý niệm tồn tại nguyên tử rất dễ bị bác bỏ. Tại Hy Lạp Aristotle đã phản bác sự tồn tại của nguyên tử, còn trường phái Vaisheshika ở Ấn Độ cũng bị phản đối một thời gian dài.

Đa số các phương pháp luận mới mẻ hơn được Pliny the Elder mô tả trong quyển Naturalis Historia. Ông cố gắng giải thích chúng kèm với việc thực hiện nhiều quan sát tinh tế về trạng thái khoáng vật.

Ngành luyện kim hưng khởi

Nhờ lửa con người đã chế tạo thủy tinh, tinh chế kim loại mở đường cho ngành luyện kim ra đời. Nhiều phương pháp tinh chế kim loại được tìm ra trong thời kì đầu của ngành này, còn vàng đã được xem là kim loại quý từ năm 2600 trước Công nguyên ở Ai Cập cổ đại. Việc tìm ra hợp kim dẫn đến thời đại đồ đồng, kế tiếp là thời đại đồ sắt ghi nhận sự cải tiến vũ khí chiến đấu tốt hơn cho quân đội và chính vũ khí thường là lợi thế quyết định trong chiến tranh thời này. Ấn Độ cổ đại là nơi tạo bước tiến triển quan trọng trong ngành luyện kim, giả kim thuật.

Hòn đá của triết gia và sự hưng khởi của giả kim thuật

Bài chi tiết: Giả kim thuật

Tác phẩm "Renel nhà giả kim", của Sir William Douglas, năm 1853

Tiền nhân rất quan tâm tìm ra giải pháp biến các kim loại rẻ tiền chẳng hạn đồng hay sắt thành vàng. Họ cho rằng có một loại vật liệu gọi là "hòn đá của triết gia" giúp làm được việc đó, và cũng từ đó đã dẫn đến một ngành khoa học sơ khai là giả kim thuật. Ngành này xuất hiện trong nhiều nền văn minh xưa, là sự pha trộn của triết học, thuyết thần bí và phương pháp khoa học sơ khai.

Ngành giả kim không chỉ tìm cách biến kim loại thành vàng mà còn gắng tìm cách chế ra nhiều dược phẩm để cải thiện sức khỏe con người, thậm chí cố tìm được thuốc trường sinh giúp con người trẻ mãi. Các nhà giả kim còn cho rằng có một chất gọi là "ê te" (tiếng Anh: ether) trong không khí giúp duy trì sự sống mọi loài. Isaac Newton trong đời nghiên cứu của ông cũng làm một vài việc theo cách thức giả kim thuật.

Nan đề của nhà giả kim

Theo cách đánh giá hiện nay thì ngành giả kim thời xưa có nhiều hạn chế, như việc đặt tên cho các chất mới tìm được không theo một hệ thống nào dẫn đến tình trạng có thể cùng một thuật ngữ lại chỉ nhiều đối tượng khác nhau, do đó được hiểu khác nhau.

Kế đến là không có phương pháp nào đủ tiêu chuẩn khoa học để tái tạo các thực nghiệm đã làm. Thậm chí nhiều nhà giả kim đã đưa cả những thông số không mấy phù hợp vào nghiên cứu của mình, như là thời gian theo thủy triều hay theo tuần trăng. Nhiều yếu tố huyền bí cũng như từ ngữ bí truyền dùng trong ngành giả kim dù hữu dụng nhưng không thể làm nhà giả kim lờ đi nan đề là họ cũng không biết nhiều về chúng. Từ đầu thế kỉ 14, cái mã ngoài của giả kim càng lúc càng lộ rõ và người ta bắt đầu nghi ngờ phương pháp này. Thực tế nhân loại cần một phương pháp có khoa học sao cho một thí nghiệm có thể được lặp lại bởi nhiều người khác nhau, còn kết quả thí nghiệm cần được ghi lại bằng một ngôn ngữ rõ ràng để chỉ ra điều gì đã biết hay chưa biết.

Từ giả kim thuật đến hóa học

Những nhà hóa học tiên phong

Xem thêm: Timeline of chemistry và Alchemy and chemistry in Islam

Jabir ibn Hayyan (Geber), an Arabic alchemist whose experimental research laid the foundations for chemistry.

Người Hồi giáo thuộc khu vực A rập đã dịch nhiều công trình cổ Hy lạp sang tiếng A rập, họ cũng thử nghiệm một số ý tưởng theo phương pháp khoa học. Dù đã biết là phương pháp khoa học hiện đại được phát triển dần dần và tương đối chậm nhưng vài nhà hóa học Hồi giáo như ông Jabir ibn Hayyan (ở châu Âu gọi là ông "Geber"), đã bắt đầu sử dụng phương pháp khoa học trong hóa học từ thế kỉ thứ 9, và ông được đa số xem là "ông tổ ngành hóa học". Ông đưa ra cách tiếp cận có hệ thống dựa trên thực nghiệm trong quá trình nghiên cứu khoa học., và sáng tạo ra nồi chưng cất, phân tích thành phần hóa học nhiều chất, phân biệt kiềm và axit, bào chế nhiều loại thuốc.

Nhiều nhà hóa học Hồi giáo khác cũng có ảnh hưởng quan trọng, như Ja'far al-Sadiq, Alkindus, Abū al-Rayhān al-Bīrūnī, Avicenna cũng như Ibn Khaldun đều phản bác thuật giả kim và lý luận kiểu "hòn đá của triết gia" về sự chuyển đổi của kim loại; còn Tusi đưa ra định luật bảo toàn khối lượng ở dạng sơ khai khi ông cho rằng vật chất chỉ thay đổi trạng thái chứ không biến mất. Ông Rhazes là người đầu tiên bác bỏ thuyết của Aristotle về bốn nguyên tố vật chất cơ bản, cũng là một trong những người đặt nền tảng cho hóa học hiện đại qua việc sử dụng phòng thí nghiệm kiểu như ngày nay, thậm chí ông đã tạo ra hơn 20 dụng cụ thí nghiệm mà phần nhiều vẫn còn được dùng đến giờ.

Agricola, tác giả quyển De re metallica

Từ khi nhiều tác phẩm giả kim thuật từ thế giới A rập được dịch sang tiếng Latin một số nhà giả kim nghiêm túc ở châu Âu đã theo đuổi môn này có định hướng và ngày càng làm tốt hơn. Như ông Paracelsus (1493-1541) đã bác bỏ thuyết bốn nguyên tố của Aristotle và chỉ bằng kiến thức về hóa chất và thuốc của mình đã tạo ra một môn kết hợp giả kim và khoa học, dù ông chưa làm cho những thí nghiệm của bản thân có tính khoa học đầy đủ hơn. Lý thuyết mở rộng của ông chỉ ra cách tạo chất mới từ thủy ngân và lưu huỳnh mà ông gọi là "dầu lưu huỳnh". Có lẽ đây chính là chất dimethyl ether ngày nay, vốn chẳng có thủy ngân lẫn lưu huỳnh.

Những cố gắng cải tiến phương pháp lọc tách quặng lấy kim loại là nguồn thông tin quan trọng với nhiều nhà hóa học tiên phong, chẳng hạn ông Georg Agricola (1494–1555) có tác phẩm kinh điển De re metallica ấn hành năm 1556 bàn về vấn đề này. Ông đã lược bỏ những yếu tố kì bí trong ngành và đưa ra nền tảng thực hành để người khác có thể làm theo. Tác phẩm này đề cập nhiều loại lò nấu quặng, tạo ra sự quan tâm nghiên cứu về khoáng chất cũng như hợp chất của chúng.

Năm 1605 ông Francis Bacon công bố tác phẩm The Proficience and Advancement of Learning được coi là mở đầu cho lý thuyết về phương pháp khoa học. Năm 1615 Jean Beguin công bố tác phẩm Tyrocinium Chymicum là giáo trình hóa học thuộc loại đầu tiên có nêu ra khái niệm phản ứng hóa học.

Ông Robert Boyle (1627–1691) được xem là người xác lập lại phương pháp có tính khoa học cho ngành giả kim, đồng thời làm cho ngành hóa học không chỉ dừng ở thuật giả kim nữa mà tách biệt ra và phát triển mạnh thêm. Ông theo nguyên tử luận nhưng thích gọi "nguyên tử" là corpuscle thay cho atoms. Ông nhận định rằng ở mức độ nhỏ nhất của vật chất là nguyên tử thì tính chất của chúng được duy trì chứ không biến đổi. Ông còn phát minh ra định luật Boyle, viết tác phẩm kinh điển The Sceptical Chymist có bàn đến thuyết nguyên tử của vật chất.

Năm 1754 Joseph Black tách được khí carbon dioxide mà ông gọi là "không khí cô đặc". Carl Wilhelm Scheele và Joseph Priestly độc lập nhau tìm ra khí ôxi mà họ gọi là "khí cháy". Joseph Proust đưa ra định luật xác nhận các nguyên tố kết hợp nhau theo một tỉ lệ nguyên làm thành hợp chất. Năm 1800 ông Alessandro Volta là người đầu tiên chế ra pin và thiết lập quy tắc cho môn điện hóa học. Năm 1803 John Dalton nêu định luật Dalton mô tả quan hệ giữa các thành phần trong một hỗn hợp khí cùng ảnh hưởng của áp suất từng loại lên tổng thể hỗn hợp. Ở Nga, ông Mikhail Lomonosov là người khai mở ngành hóa học đồng thời bác bỏ lý thuyết quá trình cháy và nêu ra thuyết động học chất khí. Ông xem nhiệt là một loại chuyển động, đề xuất ý tưởng về định luật bảo toàn vật chất.

Antoine Lavoisier

Tác phẩm Chân dung Lavoisier và vợ của Jacques-Louis David

Tuy rằng nhiều nhà hóa học tiên phong từ thời cổ Hy Lạp, cổ Ai Cập đến thời kì A rập, Ba Tư có đóng góp cơ bản cho ngành nhưng ông Antoine Lavoisier mới được xem là người khai sinh hóa học hiện đại. Ông đưa ra định luật bảo toàn khối lượng, còn gọi là định luật Lavoisier năm 1789 và nhờ đó ngành hóa học có được phương pháp định lượng nghiêm ngặt giúp thiết lập những dự đoán tin cậy. Ông còn nổi danh bởi lý thuyết quá trình cháy đề xuất năm 1783.

Tranh luận về sự sống - Hóa học hữu cơ

Sau khi xác định được bản chất sự cháy lại nảy sinh tranh luận về bản chất sự sống cũng như khác biệt căn bản giữa chất vô cơ và hữu cơ khởi từ việc ông Friedrich Wöhler tình cờ tổng hợp được u rê từ chất vô cơ năm 1828. Trước đó chưa có một chất hữu cơ nào được tổng hợp từ nguồn hữu cơ, nên phát hiện này đã dẫn đến sự ra đời của hóa học hữu cơ và đến cuối thế kỉ 19 các nhà khoa học đã tổng hợp thành công hàng trăm hợp chất hữu cơ, như màu nhuộm, aspirin.

Bất đồng về nguyên tử luận sau thời Lavoisier

Bust of John Dalton by Chantrey

Throughout the 19th century, chemistry was divided between those who followed the atomic theory of John Dalton and those who did not, such as Wilhelm Ostwald và Ernst Mach. Although such proponents of the atomic theory as Amedeo Avogadro và Ludwig Boltzmann made great advances in explaining the behavior of gases, this dispute was not finally settled until Jean Perrin's experimental investigation of Einstein's atomic explanation of Brownian motion in the first decade of the 20th century.

Well before the dispute had been settled, many had already applied the concept of atomism to chemistry. A major example was the ion theory of Svante Arrhenius which anticipated ideas about atomic substructure that did not fully develop until the 20th century. Michael Faraday was another early worker, whose major contribution to chemistry was electrochemistry, in which (among other things) a certain quantity of electricity during electrolysis or electrodeposition of metals was shown to be associated with certain quantities of chemical elements, and fixed quantities of the elements therefore with each other, in specific ratios. These findings, like those of Dalton's combining ratios, were early clues to the atomic nature of matter.

Bảng tuần hoàn

Bài chi tiết: Lịch sử bảng tuần hoàn

Dmitri Mendeleev, responsible for the periodic table.

For many decades, the list of known chemical elements had been steadily increasing. A great breakthrough in making sense of this long list (as well as in understanding the internal structure of atoms as discussed below) was Dmitri Mendeleev và Lothar Meyer's development of the periodic table, and particularly Mendeleev's use of it to predict the existence and the properties of germanium, gallium, and scandium, which Mendeleev called ekasilicon, ekaaluminium, and ekaboron respectively. Mendeleev made his prediction in 1870; gallium was discovered in 1875, and was found to have roughly the same properties that Mendeleev predicted for it.

Định nghĩa hiện đại về Hóa học

Classically, before the 20th century, chemistry was defined as the science of the nature of matter and its transformations. It was therefore clearly distinct from physics which was not concerned with such dramatic transformation of matter. Moreover, in contrast to physics, chemistry was not using much of mathematics. Even some were particularly reluctant to using mathematics within chemistry. For example, Auguste Comte wrote in 1830:

Every attempt to employ mathematical methods in the study of chemical questions must be considered profoundly irrational and contrary to the spirit of chemistry.... if mathematical analysis should ever hold a prominent place in chemistry -- an aberration which is happily almost impossible -- it would occasion a rapid and widespread degeneration of that science.

However, in the second part of the 19th century, the situation changed and August Kekule wrote in 1867:

I rather expect that we shall someday find a mathematico-mechanical explanation for what we now call atoms which will render an account of their properties.

After the discovery by Ernest Rutherford và Niels Bohr of the atomic structure in 1912, and by Marie và Pierre Curie of radioactivity, scientists had to change their viewpoint on the nature of matter. The experience acquired by chemists was no longer pertinent to the study of the whole nature of matter but only to aspects related to the electron cloud surrounding the atomic nuclei and the movement of the latter in the electric field induced by the former (see Born-Oppenheimer approximation). The range of chemistry was thus restricted to the nature of matter around us in conditions which are not too far from standard conditions for temperature and pressure and in cases where the exposure to radiation is not too different from the natural microwave, visible or UV radiations on Earth. Chemistry was therefore re-defined as the science of matter that deals with the composition, structure, and properties of substances and with the transformations that they undergo. However the meaning of matter used here relates explicitly to substances made of atoms and molecules, disregarding the matter within the atomic nuclei and its nuclear reaction or matter within highly ionized plasmas. Nevertheless the field of chemistry is still, on our human scale, very broad and the claim that chemistry is everywhere is accurate.

Hóa học lượng tử

Bài chi tiết: Hóa học lượng tử

Some view the birth of quantum chemistry in the discovery of the Schrödinger equation and its application to the hydrogen atom in 1926. However, the 1927 article of Walter Heitler và Fritz London is often recognised as the first milestone in the history of quantum chemistry. This is the first application of quantum mechanics to the diatomic hydrogen molecule, and thus to the phenomenon of the chemical bond. In the following years much progress was accomplished by Edward Teller, Robert S. Mulliken, Max Born, J. Robert Oppenheimer, Linus Pauling, Erich Hückel, Douglas Hartree, Vladimir Aleksandrovich Fock, to cite a few.

Still, skepticism remained as to the general power of quantum mechanics applied to complex chemical systems. The situation around 1930 is described by Paul Dirac:

"The underlying physical laws necessary for the mathematical theory of a large part of physics and the whole of chemistry are thus completely known, and the difficulty is only that the exact application of these laws leads to equations much too complicated to be soluble. It therefore becomes desirable that approximate practical methods of applying quantum mechanics should be developed, which can lead to an explanation of the main features of complex atomic systems without too much computation.

Hence the quantum mechanical methods developed in the 1930s and 1940s are often referred to as theoretical molecular or atomic physics to underline the fact that they were more the application of quantum mechanics to chemistry and spectroscopy than answers to chemically relevant questions."

In the 1940s many physicists turned from molecular or atomic physics to nuclear physics (like J. Robert Oppenheimer or Edward Teller). In 1951, a milestone article in quantum chemistry is the seminal paper of Clemens C. J. Roothaan on Roothaan equations. It opened the avenue to the solution of the self-consistent field equations for small molecules like hydrogen or nitrogen. Those computations were performed with the help of tables of integrals which were computed on the most advanced computers of the time.

Sinh học phân tử và Hóa sinh

Bài chi tiết: Lịch sử sinh học phân tử và Lịch sử sinh hóa học

By the mid 20th century, in principle, the integration of physics and chemistry was extensive, with chemical properties explained as the result of the electronic structure of the atom; Linus Pauling's book on The Nature of the Chemical Bond used the principles of quantum mechanics to deduce bond angles in ever-more complicated molecules. However, though some principles deduced from quantum mechanics were able to predict qualitatively some chemical features for biologically relevant molecules, they were, till the end of the 20th century, more a collection of rules, observations, and recipes than rigorous ab initio quantitative methods.

Diagrammatic representation of some key structural features of DNA

This heuristic approach triumphed in 1953 when James Watson và Francis Crick deduced the double helical structure of DNA by constructing models constrained by and informed by the knowledge of the chemistry of the constituent parts and the X-ray diffraction patterns obtained by Rosalind Franklin. This discovery lead to an explosion of research into the biochemistry of life.

In the same year, the Miller-Urey experiment demonstrated that basic constituents of protein, simple amino acids, could themselves be built up from simpler molecules in a simulation of primordial processes on Earth. Though many questions remain about the true nature of the origin of life, this was the first attempt by chemists to study hypothetical processes in the laboratory under controlled conditions.

In 1983 Kary Mullis devised a method for the in-vitro amplification of DNA, known as the polymerase chain reaction (PCR), which revolutionized the chemical processes used in the laboratory to manipulate it. PCR could be used to synthesize specific pieces of DNA and made possible the sequencing of DNA of organisms, which culminated in the huge human genome project.

An important piece in the double helix puzzle was solved by one of Pauling's student Matthew Meselson và Frank Stahl, the result of their collaboration (Meselson-Stahl experiment) has been called as "the most beatiful experiment in biology".

They used a centrifugation technique that sorted molecules according to differences in weight. Because nitrogen atoms are a component of DNA, they were labelled and therefore tracked in replication in bacteria.

Ngành hóa chất

Bài chi tiết: Công nghiệp hóa học

The later part of the nineteenth century saw a huge increase in the exploitation of petroleum extracted from the earth for the production of a host of chemicals and largely replaced the use of whale oil, coal tar và naval stores used previously. Large scale production and refinement of petroleum provided feedstocks for liquid fuels such as gasoline và diesel, solvents, lubricants, asphalt, waxes, and for the production of many of the common materials of the modern world, such as synthetic fibers, plastics, paints, detergents, pharmaceuticals, adhesives và ammonia as fertilizer and for other uses. Many of these required new catalysts and the utilization of chemical engineering for their cost-effective production.

In the mid-twentieth century, control of the electronic structure of semiconductor materials was made precise by the creation of large ingots of extremely pure single crystals of silicon and germanium. Accurate control of their chemical composition by doping with other elements made the production of the solid state transistor in 1951 and made possible the production of tiny integrated circuits for use in electronic devices, especially computers.

Xem thêm

Lịch sử và các thời kì

• Atomic theory
• History of chromatography
• History of electrochemistry
• History of the molecule
• History of molecular biology
• History of the periodic table
• History of physics
• History of science and technology
• History of thermodynamics
• History of energy
• Discoveries of the chemical elements
• Timeline of chemistry
• Timeline of materials technology
• Timeline of microphysics
• Timeline of thermodynamics, statistical mechanics, and random processes
• List of years in science
• Nobel Prize in chemistry

Danh sách nhà hóa học

listed chronologically:

• List of chemists
• Joseph Black, 1728-1799
• Joseph Priestley, 1733-1804
• Carl Wilhelm Scheele, 1742-1786
• Alessandro Volta, 1745-1827
• Jacques Charles, 1746-1823
• Claude Louis Berthollet, 1748-1822
• Joseph-Louis Gay-Lussac, 1778-1850
• Humphry Davy, 1778-1829
• Jöns Jakob Berzelius, inventor of modern chemical notation, 1779-1848
• Justus von Liebig, 1803-1873
• Louis Pasteur, 1822-1895
• Stanislao Cannizzaro, 1826-1910
• Friedrich August Kekulé von Stradonitz, 1829-1896
• Willard Gibbs, 1839-1903
• J. H. van 't Hoff, 1852-1911
• Marie Curie, 1867-1934
• Victor Grignard, 1871-1935
• Gilbert N. Lewis, 1875-1946
• Otto Hahn, 1879-1968
• Irving Langmuir, 1881-1957
• Walther Nernst, 1864-1941
• Linus Pauling, 1901-1994
• Glenn T. Seaborg, 1912-1999
• Frederick Sanger, 1918-
• Rudolph A Marcus, 1923-
• Harold Kroto, 1939-
• Richard Smalley, 1943-2005
• Peter Atkins, 1940-

Tham khảo

• Selected classic papers from the history of chemistry
• Biographies of chemists
• Eric R. Scerri, The Periodic Table: Its Story and Its Significance, Oxford University Press, 2006.

Liên kết ngoài

• ChemisLab - Chemists of the Past
• SHAC: Society for the History of Alchemy and Chemistry