Agatha Christie

Bài này viết về một nữ tiểu thuyết gia người Anh. Đối với những định nghĩa khác, xem Agatha Christie (định hướng).

Dame Agatha Christie DBE
Christie vào năm 1958
Sinh	Agatha Mary Clarissa Miller (1890-09-15)15 tháng 9 năm 1890 Torquay, Devon, Anh
Mất	12 tháng 1 năm 1976(1976-01-12) (85 tuổi) Winterbrook House, Wallingford, Oxfordshire, Anh
Nơi an táng	Nghĩa trang St Mary, Cholsey, Oxfordshire
Bút danh	Mary Westmacott
Nghề nghiệp	Tiểu thuyết gia nhà văn viết truyện ngắn nhà viết kịch nhà thơ người viết hồi ký
Thể loại	Bí ẩn giết người trinh thám điều tra tội phạm giật gân
Trào lưu	Thời đại hoàng kim của truyện trinh thám viễn tưởng
Tác phẩm nổi bật	Án mạng trên chuyến tàu tốc hành Phương Đông Vụ ám sát ông Roger Ackroyd Án mạng trên sông Nile Bí mật trong chiếc vali Partners in Crime Chuỗi án mạng A.B.C Mười người da đen nhỏ The Mousetrap
Con cái	Rosalind Hicks
Thân nhân	James Watts (cháu trai)
Chữ ký
Trang web
agathachristie.com

Dame Agatha Mary Clarissa Christie, Lady Mallowan, DBE (nhũ danh Miller; 15 tháng 9 năm 1890 – 12 tháng 1 năm 1976) là một nữ văn sĩ người Anh nổi tiếng với 66 tiểu thuyết trinh thám cùng 14 bộ sưu tập truyện ngắn, xoay quanh các nhân vật thám tử là Hercule Poirot và Bà Marple. Bà cũng là người biên soạn vở kịch The Mousetrap, vở kịch có thời lượng dài nhất thế giới tính đến thời điểm hiện tại, kể từ khi nó bắt đầu được công diễn tại West End năm 1952. Là một nhà văn của "thời kỳ hoàng kim của truyện trinh thám viễn tưởng", Agatha Christie được coi là "nữ hoàng trinh thám". Ngoài ra, bà cũng sáng tác tiểu thuyết dưới bút danh Mary Westmacott. Vào năm 1971, Agatha Christie được Nữ vương Elizabeth II phong tước Quý bà (DBE) vì những cống hiến của bà trong lĩnh vực văn chương. Sách kỷ lục Guinness cũng xếp Agatha Christie vào danh sách nhà văn có tác phẩm bán chạy nhất mọi thời đại, với hơn 2 tỉ bản các tác phẩm được bán ra trên toàn cầu.

Agatha Christie sinh ra trong một gia đình giàu có thuộc tầng lớp thượng trung lưu ở Torquay, Devon. Phần lớn thời gian thời niên thiếu bà được giáo dục tại nhà. Thời gian đầu, việc sáng tác của bà không mấy tốt đẹp khi có đến 6 lần liên tiếp bà bị các nhà xuất bản từ chối, nhưng mọi chuyện đã thay đổi vào năm 1920 khi bà xuất bản cuốn tiểu thuyết Vụ án bí ẩn ở Styles, với nhân vật chính là Hercule Poirot. Người chồng đầu tiên của Agatha Christine là Archibald Christie. Họ kết hôn vào năm 1914, có với nhau một đứa con chung trước khi cả hai ly dị vào năm 1928. Năm 1926, Agatha Christine trở thành chủ đề gây sốt trên trang nhất các phương tiện truyền thông quốc tế khi mất tích 11 ngày, sau một khoảng thời gian vật lộn với cuộc hôn nhân tan vỡ và phải đối mặt với cái chết của mẹ mình. Trong hai cuộc chiến tranh thế giới, bà phục vụ trong các phòng phát thuốc ở bệnh viện. Tại đó, Agatha Christine tích lũy được kiến thức sâu rộng về các độc chất. Những kiến thức đó sau này đã đi vào trong các trang sách của nhiều cuốn tiểu thuyết, truyện ngắn và nhiều vở kịch khác nhau của bà. Sau khi kết hôn với nhà khảo cổ học Max Mallowan vào năm 1930, Agatha Christine đã dành vài tháng mỗi năm tham gia các hoạt động nghiên cứu, khai quật khảo cổ ở vùng Trung Đông và dùng những kiến thức đã tích lũy được vào quá trình sáng tác tác phẩm của mình.

Dựa theo chỉ số Index Translationum của tổ chức UNESCO, Agatha Christine hiện vẫn là nhà văn cá nhân có số lượng tác phẩm được dịch sang ngôn ngữ khác nhiều nhất. Trong đó, tác phẩm Mười người da đen nhỏ của bà nằm trong danh sách những tác phẩm bán chạy nhất mọi thời đại, với xấp xỉ 100 triệu bản được bán ra. Vở kịch The Mousetrap do bà biên soạn cũng giữ kỷ lục thế giới cho vở kịch có thời gian công diễn lâu nhất trong lịch sử, ra mắt lần đầu tại rạp Ambassadors Theatre tại West End ngày 25 tháng 11 năm 1952 và vẫn tiếp tục được công diễn cho đến ngày nay. Tính đến năm 2018, vở kịch này đã có hơn 27.500 buổi diễn. Năm 2020, dưới tác động của lệnh phong tỏa do đại dịch COVID-19, việc công diễn tại Luân Đôn tạm thời phải hoãn lại cho đến năm 2021.

Vào năm 1955, Agatha Christie trở thành người đầu tiên nhận giải Grand Master của Hội nhà văn trinh thám Hoa Kỳ. Cuối năm đó, tác phẩm Witness for the Prosecution cũng đã nhận giải Edgar cho tác phẩm kịch xuất sắc nhất. Năm 2013, 600 nhà văn chuyên nghiệp thuộc Hiệp hội Nhà văn Tội phạm Anh đã bầu chọn Agatha Christie là nhà văn tội phạm xuất sắc nhất và cuốn tiểu thuyết Vụ ám sát ông Roger Ackroyd của bà cũng được xướng danh là tác phẩm viết về đề tài tội phạm xuất sắc nhất. Đến năm 2015, trong một cuộc bình chọn trên trang web đại diện cho Agatha Christie, tác phẩm Mười người da đen nhỏ được liệt vào danh sách "World's Favourite Christie" (danh sách những tác phẩm được yêu thích nhất của bà). Phần lớn các tiểu thuyết và truyện ngắn của bà đều đã được chuyển thể thành phim truyền hình, truyền tranh trên radio, chuyển thể thành trò chơi điện tử và cả truyện tranh. Ngoài ra, hơn 30 tác phẩm của bà cũng được chuyển thể thành phim điện ảnh.

Cuộc đời và sự nghiệp

1890–1907: Thời thơ ấu và niên thiếu

Bức tranh với tiêu đề Lost in Reverie, do Douglas John Connah vẽ vào năm 1894, mô tả chân dung của Agatha Christie.

Agatha Mary Clarissa Miller sinh ngày 15 tháng 9 năm 1890 trong một gia đình thượng trung lưu giàu có ở Torquay, Devon. Bà là con út trong gia đình có ba anh chị em. Cha của bà là Frederick Alvah Miller, "một quý ông giàu có", còn mẹ bà là Clarissa Margaret "Clara" Miller (nhũ danh Boehmer).

Clara, mẹ của Agatha Christie sinh năm 1854 tại Dublin, là con gái của sĩ quan quân đội Anh Frederick Boehmer và vợ là Mary Ann Boehmer (nhũ danh West). Frederick Boehmer qua đời ở Jersey vào năm 1863, để lại người vợ phải một mình gồng gánh nuôi các con bằng nguồn thu nhập eo hẹp. Hai tuần sau cái chết của Boehmer, em gái Mary là Margaret West kết hôn với Nathaniel Frary Miller, một thương gia góa vợ người Mỹ chuyên buôn bán hàng may mặc. Để hỗ trợ tài chính cho Mary, vợ chồng Nathaniel đồng ý nhận nuôi Clara, lúc bấy giờ mới 9 tuổi. Cả gia đình quyết định đến sống ở Timperley, Cheshire. Hai người không có con chung, nhưng Nathaniel có một cậu con trai 17 tuổi tên Fred Miller, là kết quả từ cuộc hôn nhân trước đó của ông. Fred sinh ra tại New York, từng học tại một trường trung học nội trú ở Thụy Sĩ và du lịch ở nhiều nơi. Năm 1878, Fred và Clara kết hôn ở Luân Đôn. Năm 1879, đứa con đầu lòng của họ là Margaret Frary ("Madge") chào đời ở Torquay. Một năm sau, đứa con thứ hai là Louis Montant ("Monty") cũng chào đời ở Morristown, New Jersey trong thời gian mà cả gia đình đang có một chuyến du lịch dài ở Mỹ.

Khi bố của Fred qua đời vào năm 1869, ông để lại cho vợ chồng Clara 2.000 bảng Anh (tương đương 200 nghìn bảng Anh thời giá năm 2021). Năm 1881, họ sử dụng số tiền này để thuê một căn biệt thự tại Torquay có tên là Ashfield. Tại nơi này, đứa con thứ ba và đứa con út của họ (Agatha) lần lượt chào đời. Theo Christie, những năm tháng tuổi thơ của bà "vô cùng hạnh phúc". Gia đình Miller dành phần lớn thời gian sống tại Devon, nhưng Christie và gia đình cũng thường đến thăm bà ngại nuôi Margaret Miller tại Ealing và bà ngoại ruột Mary Boehmer tại Bayswater. Christie cũng dành một năm sống ở nước ngoài cùng gia đình tại các vùng Pyrénées, Paris, Dinard và Guernsey. Vì nhỏ tuổi hơn nhiều so với những người anh chị em trong gia đình, cũng như xung quanh nơi bà sống không có nhiều trẻ con nên Christie dành hầu hết thời gian chơi một mình với thú cưng và những người bạn tưởng tượng của mình. Cuối cùng thì bà cũng kết bạn với những cô gái khác ở Torquay, tham gia cùng họ trong một buổi biểu diễn dành cho thanh thiếu niên, nơi bà vào vai Đại tá anh hùng Fairfax trong vở The Yeomen of the Guard của Gilbert và Sullivan. Đó là trải nghiệm mà đối với Christie là "một trong những điểm đáng nhớ nhất trong suốt cuộc đời" của bà.

Agatha Christie những năm 1900, khi còn là một cô gái.

Theo lời Christie, mẹ bà tin rằng bà không nên học đọc trước năm 8 tuổi, nhưng vì sự tò mò của mình, bà đã biết đọc khi chỉ mới 4 tuổi. Bất chấp việc gửi người chị gái đến học tại một trường nội trú, mẹ Christie lại buộc bà phải học tại nhà. Dưới sự giám sát của bố mẹ và chị của mình, bà đã học đọc, viết và làm các phép toán cơ bản, một môn học mà bà yêu thích. Họ cũng dạy Christie học nhạc, vì vậy mà bà đã học chơi đàn piano và đàn mandolin.

Ngay từ khi còn nhỏ, Agatha Christie đã bộc lộ sở thích ham đọc sách. Những quyển sách đầu tiên mà bà đọc là những quyển sách thiếu nhi của Mrs Molesworth và Edith Nesbit. Khi lớn hơn chút nữa, bà chuyển sang đọc các trang thơ siêu thực của Edward Lear và Lewis Carroll. Đến tuổi thiếu niên, bà trở nên yêu thích các tác phẩm của Anthony Hope, Walter Scott, Charles Dickens và Alexandre Dumas. Vào tháng 4 năm 1901, Christie viết bài thơ đầu tiên của mình là "The Cow Slip". Khi ấy bà chỉ mới 10 tuổi.

Năm 1901, sức khỏe của cha Agatha Christie suy yếu vì ông tin rằng mình mắc một số vấn đề về tim mạch. Fred qua đời vào tháng 11 cùng năm vì bệnh viêm phổi và bệnh thận. Sau này, Christie cho biết rằng cái chết của cha khi bà mới 11 tuổi đã đặt dấu chấm hết do những năm tháng tuổi thơ của bà.

Vào thời điểm này, tình hình tài chính của gia đình bà bắt đầu trở nên tồi tệ hơn. Một năm sau cái chết của cha, người chị gái Madge kết hôn và chuyển đến sống cùng chồng ở Cheadle, Cheshire. Anh trai Monty thì vẫn đang ở nước ngoài, phục vụ trong một trung đoàn của quân đội Anh. Christie phải sống một mình với mẹ tại Ashfield. Năm 1902, bà đến học tại trường dành cho nữ sinh của cô Guyer ở Torquay. Tuy nhiên, bà cảm thấy khó khăn trong việc thích nghi với bầu không khí nghiêm khắc và kỉ luật ở đó. Năm 1905, Clara gửi con gái mình đến Paris, theo học một loạt các pensionnat (trường nội trú) khác nhau ở Pháp, tập trung vào việc rèn luyện giọng hát và chơi đàn piano. Sau khi nhận thấy bản thân không có tố chất và tài năng để trở thành một nghệ sĩ piano hoặc một ca sĩ opera, Christie quyết định từ bỏ con đường đó.

1907–1926: Những nỗ lực ban đầu, kết hôn và thành công trong lĩnh vực văn học

Sau khi hoàn thành việc học, Agatha Christie quay về Anh. Bà phát hiện mẹ mình đang gặp vấn đề về sức khỏe. Vì vậy, mùa đông 1907–1908, bà và mẹ quyết định đến sống tại vùng khí hậu ấm áp tại Ai Cập. Lúc bấy giờ, đây là điểm đến ưa thích của những người Anh giàu có. Mẹ con Christie dành ba tháng sống tại khách sạn Gezirah Palace ở Cairo. Tại đây, Christie tham gia vào nhiều buổi nhảy múa và các hoạt động xã hội khác. Bà đặc biệt ưa thích đến xem các trận đấu polo của các vận động viên nghiệp dư. Mặc dù Christie đã đến thăm một số di tích cổ đại của Ai Cập như Đại Kim tự tháp Giza, nhưng mãi đến nhiều năm sau, bà mới thể hiện sự quan tâm lớn đến lĩnh vực khảo cổ học và Ai Cập học. Sau khi trở về Anh, bà tiếp tục tham gia các hoạt động xã hội, sáng tác và tham gia biểu diễn trong một vài vở kịch không chuyên. Cùng với những người bạn nữ của mình, bà cũng tham gia tổ chức vở kịch có tên là The Blue Beard of Unhappiness.

Năm Christie tròn 18, bà sáng tác truyện ngắn đầu tay mang tên "The House of Beauty". Bà viết tác phẩm này trong quá trình điều trị hồi phục sau một căn bệnh. Nội dung tác phẩm chứa đựng khoảng 6.000 từ về "sự rồ dại và những giấc mơ", những đề tài mà Christie vốn rất say mê. Nhận xét về tác phẩm, nhà tiểu sử học Janet Morgan cho rằng bất chấp những "khuyết thiếu trong phong cách [sáng tác]", đây vẫn là một tác phẩm "hấp dẫn". Tác phẩm này sau này đã trở thành một phần của một tác phẩm đầy đủ hơn với tên "The House of Dreams". Christie tiếp tục sáng tác một số tác phẩm khác. Hầu hết các tác phẩm này đều thể hiện sự quan tâm của bà đối với thế giới tâm linh và những điều dị thường. Trong số này có thể kể đến "The Call of Wings" và "The Little Lonely God". Christie đã gửi các bản thảo ban đầu của mình đến nhiều tạp chí khác nhau, dưới một vài bút danh như Mac Miller, Nathaniel Miller hay Sydney West, nhưng tất cả đều bị từ chối. Mặc dù vậy, sau này, nhiều bản thảo của bà đã được tái xét duyệt và phát hành bằng nhiều tiêu đề mới dưới tên thật của bà.

Christie những năm 1910, khi còn là một cô gái trẻ.

Cũng trong thời gian này, dưới bút danh Monosyllaba, Agatha Christie bắt tay vào sáng tác cuốn tiểu thuyết đầu tay mang tên Snow Upon the Desert. Tác phẩm lấy bối cảnh ở Cairo, chủ yếu dựa trên những trải nghiệm của bà trong thời gian sống ở đó. Tuy nhiên, bà đã trở nên thất vọng sau khi tác phẩm của mình bị sáu nhà xuất bản từ chối. Nhận thấy điều đó, Clara đã đề nghị con gái mình nên tham khảo ý kiến từ Eden Phillpotts, một nhà văn thành công và cũng vừa là bạn, vừa là hàng xóm của gia đình. Đáp lại yêu cầu đó, Phillpotts đã khuyến khích Christie viết lách, đồng thời giới thiệu cô đến với đại lý văn học của mình là Hughes Massie. Mặc dù từng từ chối tác phẩm Snow Upon the Desert, nhưng đại lý này đã đề xuất cho bà viết cuốn tiểu thuyết thứ hai.

Trong lúc đó, Christie tích cực tham gia nhiều hơn vào các hoạt động xã hội. Bà tham gia vào các buổi tiệc tùng tại các ngôi nhà ở vùng quê, cưỡi ngựa, săn bắn, khiêu vũ và trượt patanh. Bà có mối quan hệ chóng vánh với bốn người đàn ông khác nhau và từng hứa hôn với một người đàn ông khác.. Tháng 10 năm 1912, bà gặp gỡ Archibald "Archie" Christie tại một buổi khiêu vũ do vợ chồng Nam tước Clifford tổ chức ở Ugbrooke, cách Torquay khoảng 12 dặm (19 km). Archie là con trai của một luật sư phục vụ trong Cơ quan Dân sự Ấn Độ. Ngoài ra, ông cũng là một sĩ quan pháo binh của Hoàng gia Anh và từng được cắt cử đến Quân đoàn Không lực Hoàng gia Anh vào tháng 4 năm 1913. Cả hai người nhanh chóng yêu nhau. Sau ba tháng kể từ cuộc gặp gỡ đầu tiên, Archie ngỏ lời cầu hôn và nhận được cái gật đầu đồng ý từ Agatha.

Ảnh chụp Christie vào năm 1915, tại căn nhà thời thơ ấu của bà ở Ashfield, thời điểm bà đang là một y tá của Đội Cứu trợ tình nguyện Hội Chữ thập đỏ Anh Quốc.

Sau khi chiến tranh thế giới thứ nhất bùng nổ, tháng 8 năm 1914, Archie đến chiến đấu ở Pháp. Dịp Giáng sinh năm đó, Archie được phép về nhà. Cả hai cử hành hôn lễ tại Nhà nguyện Thánh Emmanuel, Clifton, Bristol, gần nhà bố mẹ Archie, vào đúng đêm vọng Lễ Giáng sinh. Trong thời gian chiến tranh, Archie nhiều lần được thăng quân hàm và trở về Anh vào tháng 9 năm 1918 với tư cách là Đại tá Bộ Không quân Anh. Trong khi đó, Agatha tham gia vào chiến trường với vai trò thành viên của Đội Cứu trợ tình nguyện của Hội Chữ thập đỏ Anh Quốc. Từ tháng 10 năm 1914 đến tháng 5 năm 1915, rồi sau đó là từ tháng 6 năm 1916 đến tháng 9 năm 1918, bà đã dành tổng cộng 3.000 giờ làm việc tại Bệnh viện Chữ thập đỏ Torquay. Ban đầu, bà làm việc như một y tá không lương. Đến năm 1917, sau khi đủ tiêu chuẩn trở thành trợ lý cấp phát thuốc, bà trở thành nhân viên phát thuốc tại bệnh viện với mức lương 16 bảng Anh/năm. Tháng 9 năm 1918, bà dừng phục vụ trong cuộc chiến sau khi Archie quay trở lại Luân Đôn. Họ thuê một căn hộ ở St. John's Wood và sống ở đó.

Từ lâu, Agatha Christie đã là một fan hâm mộ của thể loại tiểu thuyết trinh thám. Bà thích đọc The Woman in White và The Moonstone của Wilkie Collins cũng như các tác phẩm đầu tiên trong bộ truyện Sherlock Holmes của văn hào Arthur Conan Doyle. Năm 1916, Christie sáng tác cuốn tiểu thuyết trinh thám đầu tay mang tên Vụ án bí ẩn ở Styles, kể về nhân vật Hercule Poirot, một cựu sĩ quan cảnh sát người Bỉ với "bộ ria mép rất cừ" và một cái đầu "giống hệt như hình quả trứng", sống lưu vong ở Anh sau khi Đức xâm lược Bỉ. Đây là nhân vật mà Christie lấy cảm hứng từ chính những người tị nạn Bỉ sống tại Torquay và các binh sĩ Bỉ mà bà giúp đỡ trong thời gian làm y tá tình nguyện trong chiến tranh thế giới thứ nhất. Không may, hai nhà xuất bản là Hodder & Stoughton và Methuen đã từ chối bản thảo của bà. Sau khi giữ bản thảo trong vài tháng, John Lane từ nhà xuất bản The Bodley Head hứa hẹn sẽ chấp nhận xuất bản, với điều kiện Christie phải thay đổi cách mà những bí ẩn trong cuốn tiểu thuyết được làm sáng tỏ. Bà chấp thuận với đề nghị này, đồng thời ký một bản hợp đồng với điều khoản cho phép nhà xuất bản này chịu trách nhiệm phát hành năm quyển tiểu thuyết tiếp theo. Tuy nhiên sau này, Christie cảm thấy dường như bà đã bị lợi dụng. Tác phẩm Vụ án bí ẩn ở Styles ra mắt độc giả năm 1920.

Từ trái sang phải: Archie Christie, Ernest Belcher (người dẫn đoàn), thư ký Bates và Agatha Christie trong tour du lịch thám hiểm Đế quốc Anh năm 1922

Tháng 8 năm 1919, tại Ashfield, Christie hạ sinh đứa con đầu lòng và cũng là đứa con duy nhất của bà, Rosalind Margaret Clarissa (sau khi kết hôn đổi họ thành Hicks). Khi chiến tranh kết thúc, Archie rời lực lượng không quân và chuyển sang làm việc trong lĩnh vực tài chính tại Thành phố Luân Đôn với đồng lương ít ỏi. Bên cạnh đó, họ cũng thuê một người giúp việc cho gia đình. Năm 1922, The Bodley Head cho phát hành cuốn tiểu thuyết thứ hai của Christie mang tên Địch thủ bí mật. Nhân vật chính lần này là bộ đôi thám tử Tommy và Tuppence. Bà đã nhận được 50 bảng Anh tiền nhuận bút cho tác phẩm này. Sau cuốn tiểu thuyết thứ hai, cuốn tiểu thuyết thứ ba Vụ giết người trên sân gôn ra đời, tiếp tục theo chân nhân vật thám tử Poirot. Ngoài tiểu thuyết Vụ giết người trên sân gôn, kể từ năm 1923, bà cũng viết nhiều truyện ngắn khác có sự xuất hiện của nhân vật thám tử Poirot cho tạp chí The Sketch, dưới sự yêu cầu từ biên tập viên Bruce Ingram. Kể từ thời điểm đó, việc Christie bán các tác phẩm của mình đã trở nên thuận lợi hơn.

Năm 1922, gia đình Christie tham gia vào một chuyến du lịch vòng quanh thế giới, với mục đích quảng bá cho Triển lãm Đế quốc Anh. Chuyến du lịch do Thiếu tá Ernest Belcher dẫn đầu. Sau khi để lại đứa con gái cho mẹ và chị gái chăm sóc, Agatha cùng chồng chu du trong 10 tháng qua nhiều vùng đất khác nhau như Nam Phi, Úc, New Zealand, Hawaii và Canada. Ở Nam Phi, họ học lướt sóng bằng cách nằm sấp, nhưng khi đến Waikiki, họ đã có thể vừa đứng vừa lướt sóng, qua đó trở thành những người Anh đầu tiên có thể làm được điều này. Vì vậy họ quyết định dành thêm ba tháng tiếp theo ở đó để học lướt sóng. Bảo tàng Lướt sóng Anh Quốc đã ghi lại cảm nhận của bà khi nhắc đến bộ môn này như sau: "Ôi đúng là thiên đường! Không có gì tuyệt vời hơn việc lao vút qua dòng nước như thể [bạn đang di chuyển] với vận tốc hai trăm dặm một giờ. Đó là một trong những thú vui thể chất tuyệt vời nhất mà tôi từng biết."

Khi quay trở về Anh, Archie tiếp tục công việc của mình trong thành phố, còn Christie chăm chỉ sáng tác. Sau một thời gian sống trong nhiều căn hộ khác nhau ở Luân Đôn, cuối cùng đôi vợ chồng cũng có thể mua một căn nhà ở Sunningdale, Berkshire. Họ quyết định đổi tên căn nhà thành "Styles", theo tên của căn biệt thự trong tiểu thuyết đầu tiên của Christie.

Tháng 4 năm 1926, mẹ của Christie, Clarissa Miller qua đời. Nỗi mất mát quá lớn khiến Christie rơi vào trầm cảm nặng, vì cả hai từng vô cùng thân thiết. Đến tháng 8 cùng năm, báo chí loan tin Christie đã chuyển đến một ngôi làng gần Biarritz để phục hồi sau "cơn suy sụp" gây ra bởi "làm việc quá sức".

1926: Mất tích

Ảnh chụp một trang của tờ báo Daily Herald phát hành ngày 15 tháng 12 năm 1926, đưa tin về việc Christie đã được tìm thấy. Sau khi mất tích 11 ngày, người ta đã tìm thấy bà ở khách sạn Swan Hydropathic, Harrogate, Yorkshire.

Tháng 8 năm 1926, Archie đòi ly hôn với Agatha sau khi có tình cảm với Nancy Neele, một người bạn của Đại tá Belcher. Vào ngày 3 tháng 12 năm 1926, cặp đôi cãi nhau sau khi Archie thông báo sẽ dành cuối tuần cùng bạn bè mà không đưa vợ đi cùng. Tối muộn ngày hôm đó, Christie biến mất khỏi ngôi nhà ở Sunningdale. Sáng hôm sau, người ta phát hiện chiếc xe hơi hiệu Morris Cowley của bà đậu trên một mỏ đá vôi ở Newlands Corner, Surrey, bên trong là giấy phép lái xe hết hạn và một vài bộ quần áo. Người ta lo sợ rằng bà có thể đã trầm mình xuống hồ Silent Pool, một địa điểm tham quan gần đó.

Vụ mất tích nhanh chóng trở thành câu chuyện nổi bật trên khắp các mặt báo. Báo chí như vớ được vàng, nhanh chóng tìm cách làm hài lòng những độc giả vốn đang "thèm khát những tin giật gân, tin về thảm họa và các vụ bê bối". Bộ trưởng Bộ Nội vụ Anh William Joynson-Hicks gây áp lực lên cảnh sát, trong khi một tòa soạn báo đã treo thưởng lên đến 100 bảng Anh (tương đương 6.400 bảng thời giá 2021) cho ai tìm được Christie. Hơn 1.000 cảnh sát, 15.000 tình nguyện viên cùng một vài máy bay đã tham gia lùng sục khắp một vùng nông thôn rộng lớn. Nhà văn Arthur Conan Doyle đã đưa một trong những chiếc găng tay của Christie cho một thầy đồng nhờ người này tìm kiếm bà. Sự mất tích của Christie cũng trở thành tiêu điểm trên các phương tiện truyền thông quốc tế, bao gồm việc xuất hiện trên trang nhất của tờ The New York Times. Phải đến 10 ngày sau đó thì Christie mới được tìm thấy, mặc cho nhiều nỗ lực tìm kiếm quy mô lớn. Sau này, người ta mới biết, vào ngày 4 tháng 12, một ngày sau khi Christie mất tích, bà đã đến Luân Đôn uống trà và ghé thăm cửa hàng bách hóa Harrods, để rồi ngạc nhiên trước cảnh trang trí Giáng Sinh ở đó. Ngày 14 tháng 12 năm 1926, người ta phát hiện Christie đang đăng ký nhận phòng ở khách sạn Swan Hydropathic, Harrogate, Yorkshire, cách Sunningdale 184 dặm (296 km) về phía bắc. Bà đăng ký với tên "Mrs Tressa Neele", quê quán ở "Capetown [sic] S.A." (Nam Phi). Trong đó, Tressa là họ của người phụ nữ mà chồng bà đang ngoại tình. Ngày hôm sau, Christie rời khách sạn và đến tá túc tại nhà chị gái ở Abney Hall, Cheadle, nơi bà sống cô lập "trong một căn phòng được bảo vệ nghiêm ngặt, cổng đóng kín, mọi liên lạc bị cắt đứt và bất cứ bất cứ ai đến thăm đều bị từ chối".

Trong cuốn tự truyện của mình, Christie không hề đề cập gì đến vụ mất tích bí ẩn đó. Hai bác sĩ khám bệnh cho Christie đã chẩn đoán bà "thực sự mất trí nhớ hoàn toàn", thế nhưng nguyên nhân đằng sau sự biến mất này vẫn còn là chủ đề gây tranh cãi. Một vài ý kiến, bao gồm nhà viết tiểu sử Morgan thì tin rằng bà mất tích trong trạng thái quên phân ly. Trong khi đó, tác giả Jared Cade thì lại có quan điểm rằng Christie đã cố tình lên kế hoạch này nhằm mục đích khiến chồng xấu hổ nhưng không lường trước được phản ứng quá cường điệu từ công chúng. Còn nhà viết tiểu sử Laura Thompson thì có cái nhìn khác hơn, cho rằng Christie biến mất trong tình trạng suy nhược thần kinh, nên tuy bà nhận thức được hành động của mình nhưng lại không thể kiềm chế được cảm xúc. Phản ứng của công chúng lúc bấy giờ phần lớn là tiêu cực. Họ nghi ngờ rằng đây chỉ là chiêu trò quảng bá bản thân của bà hoặc nhằm mục đích sâu xa hơn là gán ghép cho chồng tội mưu sát.

1927–1976: Tái hôn và những năm tháng cuối đời

Căn phòng Christie từng ở tại khách sạn Pera Palace, Istanbul, nơi mà nhân viên khách sạn một mực khẳng định rằng bà đã sáng tác cuốn tiểu thuyết Án mạng trên chuyến tàu tốc hành Phương Đông

Tháng 1 năm 1927, Christie trong bộ dạng "vô cùng tiều tụy", đã lên thuyền cùng con gái và thư ký riêng của mình đến Las Palmas, Quần đảo Canaria để "hoàn thành quá trình dưỡng bệnh" và quay trở về sau ba tháng. Christie đệ đơn li hôn và nhận được sự chấp thuận tạm thời từ tòa án vào tháng 4 năm 1928. Quyết định ly hôn chính thức có hiệu lực vào tháng 10 cùng năm. Một tuần sau, Archie chính thức kết hôn với nhân tình Nancy Neele. Christie duy trì quyền nuôi con gái và giữ lại họ chồng cũ là Christie cho mục đích sáng tác sau này. Trong cuốn hồi ký của mình, khi nhớ về giai đoạn đó, Christie tâm sự: "Vậy là, sau cơn đau ốm, thứ còn lại chỉ là nỗi buồn, tuyệt vọng và cảm giác đổ vỡ. Không cần phải nhắc thêm gì về nó nữa."

Năm 1928, Christie rời nước Anh, rong ruổi trên chuyến tàu tốc hành Phương Đông qua Istanbul rồi sau đó đến Baghdad. Tại mảnh đất Iraq, bà làm bạn với vợ chồng nhà khảo cổ học Leonard Woolley. Đến tháng 2 năm 1930, họ mời Christie quay trở lại địa điểm nơi mà họ thực hiện khai quật. Trong chuyến đi thứ hai này, bà gặp gỡ nhà khảo cổ học Max Mallowan, người kém bà 13 tuổi. Trong một cuộc phỏng vấn vào năm 1977, Mallowan có dịp thuật lại chi tiết về lần gặp gỡ đầu tiên của mình với Christie, khi ông dẫn bà cùng một nhóm khách du lịch khác tham quan địa điểm khai quật của mình ở Iraq. Christie tái hôn với Mallowan tại Edinburgh vào tháng 9 năm 1930 và ông trở thành người bạn đời cuối cùng của Christie cho đến khi bà qua đời vào năm 1976. Việc thường xuyên tham gia cùng Mallowan trong các cuộc thám hiểm khảo cổ đã góp phần giúp Christie có được nguồn cảm hứng, khơi mào cho một số tác phẩm lấy bối cảnh ở vùng Trung Đông, mặc dù một số tiểu thuyết khác (chẳng hạn như Hiểm họa ở Nhà Kết) lại lấy bối cảnh xung quanh vùng Torquay nơi bà lớn lên. Ngoài ra, nhờ những trải nghiệm có được trên chuyến tàu xuyên quốc tế, Christie đã có thêm tư liệu để tạo ra tác phẩm Án mạng trên chuyến tàu tốc hành Phương Đông. Tại khách sạn Pera Palace ở Istanbul, Thổ Nhĩ Kỳ ngày nay, điểm cuối của chuyến tàu tốc hành Phương Đông, một căn phòng được cho là nơi Christie từng ở trong thời gian sáng tác cuốn tiểu thuyết đã trở thành một nơi tưởng niệm dành cho nữ tác giả.

Cresswell Place, Chelsea

Thời gian đầu, Christie và Mallowan sống tại Cresswell Place, Chelsea, sau đó chuyển đến Sheffield Terrace, Holland Park, Kensington. Hiện cả hai ngôi nhà này đều được đánh dấu bằng một tấm biển màu xanh lam, thể hiện rằng đó là những địa điểm lịch sử. Năm 1934, hai vợ chồng mua căn nhà Winterbrook House ở Winterbrook (một ngôi làng nhỏ gần Wallingford). Đây là nơi cư trú cuối cùng của họ suốt quãng đời còn lại và cũng là nơi mà Christie sáng tác phần lớn tác phẩm của mình. Căn nhà này về sau cũng trở thành một địa điểm lịch sử. Mặc dù nổi tiếng ở Wallingford, Christie vẫn chọn sống một đời bình lặng. Từ năm 1951 đến năm 1976, bà giữ chức chủ tịch của một tổ chức kịch nghệ nghiệp dư trong khu vực.

Năm 1938, vợ chồng Christie mua khu đất Greenway Estate ở Devon làm nơi nghỉ dưỡng vào mùa hè. Đến năm 2000, khu đất này được bàn giao lại cho tổ chức National Trust. Christie cũng thường xuyên đến ở tại Abney Hall, Cheshire, thuộc sở hữu của anh rể bà là James Watts. Bà đã lấy cảm hứng từ nơi này để xây dựng nên ít nhất hai tác phẩm, bao gồm một truyện ngắn "The Adventure of the Christmas Pudding", nằm trong tập truyện ngắn cùng tên và một tiểu thuyết mang tên Sau tang lễ. Trong một bản tóm tắt viết về Christie, có đoạn: "Abney trở thành nguồn cảm hứng lớn nhất của Agatha về những ngày tháng sống ở căn nhà vùng quê, khi tất cả những [chi tiết về] người hầu và vẻ nguy nga của nó được đan cài vào trong các tình tiết của cốt truyện. Mô tả của bà về những căn nhà hư cấu Chimneys, Stonygates cùng những căn nhà khác trong tác phẩm hầu hết chỉ là hình ảnh của Abney Hall dưới nhiều mô thức khác nhau."

Tấm bảng màu xanh lam đặt tại căn nhà số 58, Sheffield Terrace, Holland Park, Luân Đôn

Căn nhà Winterbrook House, tọa lạc ở Winterbrook, Oxfordshire, căn nhà cuối cùng mà vợ chồng Christie sinh sống từ năm 1934 đến khi bà qua đời vào năm 1976.

Trong chiến tranh thế giới thứ hai, Christie chuyển đến Luân Đôn và sống trong một căn hộ ở Isokon, Hampstead. Bà làm việc tại khoa dược của bệnh viện University College Luân Đôn. Tại đây, bà có thêm nhiều hiểu biết hơn về các chất độc. Bà đã viết cuốn tiểu thuyết Tình yêu phù thủy dựa trên gợi ý của dược sĩ trưởng Harold Davis. Năm 1977, một nhóm các nhân viên y tế Anh đã xử lý thành công một vụ ngộ độc thali sau khi đọc tiểu thuyết của Christie và nhận ra những triệu chứng tương đồng mà bà mô tả.

Cũng trong thời gian diễn ra cuộc chiến, cơ quan tình báo Anh MI5 đã mở một cuộc điều tra nhằm vào Agatha Christie sau khi một nhân vật tên Thiếu tá Bletchley xuất hiện trong tiểu thuyết Người đàn bà hoang dã xuất bản năm 1941. Tác phẩm xoay quanh cuộc truy lùng bộ đôi điệp viên phản cách mạng nguy hiểm ở nước Anh trong cuộc chiến. MI5 lo ngại rằng có ai đó thuộc Bletchley Park, trung tâm giải mã tối mật của Anh Quốc đã tuồn tin tức ra cho bà. Tuy nhiên, nỗi lo lắng nhanh chóng lắng xuống khi Christie giải thích với bạn của mình, nhà giải mã Dilly Knox rằng: "Tôi bị kẹt ở nơi đó trên chuyến tàu từ Oxford đến London vì vậy tôi quyết định trả thù bằng cách dùng cái tên đó đặt cho một trong những nhân vật ít thiện cảm nhất của mình."

Năm 1950, Christie được bầu làm thành viên của Hội Văn học Hoàng gia Anh. Trong lễ vinh danh công dân nhân dịp đầu năm mới 1956, Christie vinh dự nhận tước hiệu Chỉ huy Đế quốc Anh (CBE). Từ năm 1958 cho đến khi qua đời vào năm 1976, bà là đồng chủ tịch của Câu lạc bộ Truyện trinh thám Anh. Đến năm 1961, trường Đại học Exeter trao tặng cho bà bằng Tiến sĩ Văn học danh dự. Nhân dịp vinh danh công dân đầu năm mới năm 1971, Nữ vương Elizabeth II đã trao tặng cho Christie tước Quý bà Đế quốc Anh (DBE), ba năm sau khi chồng bà được phong tước hiệp sĩ vì những đóng góp của ông trong lĩnh vực khảo cổ học. Sau khi chồng trở thành hiệp sĩ, Christie còn được xưng hô là Lady Mallowan (Quý bà Mallowan).

Từ năm 1971 đến năm 1974, sức khỏe của Christie bắt đầu sa sút, nhưng bà vẫn kiên trì sáng tác. Tiểu thuyết Cánh cửa định mệnh xuất bản năm 1973 cũng chính là cuốn tiểu thuyết cuối cùng của bà. Các phân tích về nội dung văn bản mà bà sáng tác cho thấy Christie có thể đã bắt đầu mắc bệnh Alzheimer hoặc các dạng suy giảm trí nhớ khác trong khoảng thời gian này.

Tính cách cá nhân

Christie tại Sân bay Schiphol, ngày 17 tháng 9 năm 1964

Năm 1946, Christie từng mô tả về bản thân như sau: "Điều khiến tôi khó chịu nhất là đám đông, tiếng ồn ầm ĩ, máy hát đĩa và rạp chiếu phim. Tôi không thích mùi rượu và không hút thuốc. Trái lại, tôi thích ánh nắng, đại dương, hoa cỏ, ẩm thực mới lạ, thể thao, hòa nhạc, rạp hát, piano và thêu thùa."

Christie là một thành viên "mộ đạo nhưng kín tiếng" của Giáo hội Anh trong suốt cuộc đời. Bà thường xuyên đến nhà thờ tham dự thánh lễ, đồng thời giữ khư khư bên mình cuốn sách The Imitation of Christ mà mẹ bà để lại. Sau khi ly hôn, bà không còn tham gia vào các buổi rước lễ thánh lễ nữa.

Năm 1969, bà thành lập quỹ trẻ em mang tên The Agatha Christie Trust For Children. Ngay sau khi Christie qua đời, một quỹ từ thiện tưởng nhớ bà cũng được thành lập với mục đích "hỗ trợ hai nhóm đối tượng mà bà yêu mến: người già và trẻ em".

Lời cáo phó của Christie viết trên tờ The Times có đoạn: "Bà không mấy mặn mà với điện ảnh, đài không dây hay truyền hình." Ngoài ra,

Quý bà Agatha có thú vui riêng là làm vườn – bà từng giành nhiều giải thưởng địa phương về nghề làm vườn – cũng như mua sắm nội thất cho vô số các căn nhà của mình. Bà là một người sống nội tâm, không thích xuất hiện trước công chúng, nhưng khi tiếp xúc với mọi người thì lại giữ thái độ thân thiện và sắc sảo. Bà có khuynh hướng sống như một người Anh thuộc tầng lớp thượng trung lưu và về bản chất thì bà cũng là một người thuộc tầng lớp thượng trung lưu. Các sáng tác của bà dành cho những người giống mình. Đó là một đặc điểm cốt yếu trong nét quyến rũ của bà.

Qua đời và tài sản

Qua đời

Phần mộ của Agatha Christie tại Nghĩa trang St Mary's, Cholsey, Oxfordshire

Christie qua đời một cách thanh thản vì tuổi già tại nhà riêng của bà ở Winterbrook House vào ngày 12 tháng 1 năm 1976, thọ 85 tuổi. Sau khi bà qua đời, hai nhà hát ở West End – gồm nhà hát St. Martin's, nơi đang biểu diễn vở The Mousetrap và nhà hát the Savoy, nơi người ta đang diễn lại vở Murder at the Vicarage – đã tắt hết đèn bên ngoài như một sự tưởng nhớ đến bà. Christie được chôn cất gần đó, tại nghĩa trang St Mary's, Cholsey, trên một khu đất mà bà đã chọn cùng chồng 10 năm trước. Lễ tang tổ chức đơn giản, với khoảng 20 phóng viên báo chí và phóng viên truyền hình đến tác nghiệp, một số phóng viên đến từ những nơi xa xôi như Nam Mỹ. Người ta đã đặt khoảng 30 vòng hoa lên mộ bà, trong số này bao gồm một vòng hoa từ dàn diễn viên của vở kịch The Mousetrap và một vòng hoa khác "thay mặt cho đông đảo những độc giả biết ơn" gửi đến từ nhà xuất bản Ulverscroft Large Print Book.

Sau khi Christie qua đời, chồng bà Mallowan tái hôn vào năm 1977 nhưng qua đời một năm sau đó. Ông được chôn cất bên cạnh người vợ cũ của mình.

Tài sản và quyền sở hữu các tác phẩm về sau

Christie không hài lòng về việc trở thành "một nô lệ hưởng lương", và vì lý do thuế mà bà đã thành lập một công ty tư nhân vào năm 1955, lấy tên là Agatha Christie Limited, nhằm mục đích giữ bản quyền các tác phẩm của mình. Vào khoảng năm 1959, bà chuyển quyền sở hữu ngôi nhà 278 mẫu Anh của mình, Greenway Estate, cho con gái là Rosalind Hicks. Năm 1968, khi Christie gần 80 tuổi, bà đã bán 51% cổ phần của công ty Agatha Christie Limited (kèm theo các tác phẩm thuộc sở hữu của nó) cho Booker Books (nổi tiếng hơn với tên gọi Booker Author's Division). Đến năm 1977 thì số cổ phần mà họ sở hữu đã tăng lên 64%. Agatha Christie Limited hiện vẫn là công ty sở hữu bản quyền trên phạm vi toàn cầu cho hơn 80 tiểu thuyết và truyện ngắn, 19 vở kịch cùng gần 40 phim truyền hình khác của Christie.

Trong những năm cuối thập niên 1950, người ta cho rằng Agatha Christie đã thu về khoảng 100.000 bảng Anh mỗi năm (tương đương với khoảng 2,5 triệu bảng Anh thời giá năm 2021). Ngoài ra, bà cũng bán được ước tính 300 triệu cuốn sách trong suốt cuộc đời mình. Tính đến thời điểm qua đời năm 1976, "bà là tiểu thuyết gia bán chạy nhất trong lịch sử." Ước tính, tổng thu nhập của bà trong hơn nửa thế kỷ viết lách là 20 triệu USD (tương đương với khoảng 1,029 tỉ USD thời giá năm 2022). Do kết quả từ việc lên kế hoạch về thuế, bản di chúc của bà chỉ để lại 106.683 bảng Anh tài sản ròng (tương đương với khoảng 817.000 bảng Anh thời giá năm 2021). Phần lớn số tài sản này được bà dành cho chồng và con gái mình, ngoài ra bà còn dành một số khoản tiền nhỏ khác cho người làm vườn, thư ký và người quản lý khu vườn của bà. Sau khi thừa hưởng 36% cổ phần còn lại của mẹ mình trong công ty Agatha Christie Limited, Rosalind Hicks đã dồn cả tâm huyết bảo tồn các tác phẩm, hình ảnh cùng với di sản của mẹ mình trong suốt 28 năm cho đến khi bà qua đời. Với số cổ phần nắm giữ, gia đình của Christie có quyền bổ nhiệm khoảng 50% thành viên hội đồng quản trị và tổng giám đốc, đồng thời giữ quyền phủ quyết đối với các ý kiến liên quan đến việc chuyển thể, cập nhật và tái bản các tác phẩm của bà.

Căn biệt thự Greenway ở Devon, nơi Christie dùng làm nơi nghỉ dưỡng vào mùa hè kể từ năm 1938. Căn biệt thự này cũng là bối cảnh của nhiều tác phẩm như Ngôi đền của người chết. Đây cũng là phim trường quay tập cuối cùng của bộ phim Agatha Christie's Poirot vào năm 2013.

Năm 2004, Rosalind Hicks qua đời. Cáo phó đăng trên tờ The Telegraph khẳng định rằng bà "kiên quyết trung thành với tầm nhìn của mẹ mình và bảo vệ tính toàn vẹn trong các sáng tác của mẹ bà", đồng thời không chấp thuận các hoạt động nhằm "thương mại hóa" các tác phẩm. Sau khi Hicks qua đời vào ngày 28 tháng 10 năm 2004, con trai bà là Mathew Prichard chính thức thừa kế căn biệt thự Greenway Estate. Sau khi cha dượng qua đời vào năm 2005, Prichard đã quyên tặng căn biệt thự này cùng các tài sản bên trong cho tổ chức phi lợi nhuận National Trust.

Gia đình cùng với các quỹ tín thác của Christie, bao gồm người chắt là James Prichard vẫn nắm giữ 36% cổ phần của Agatha Christie Limited và gắn bó với công ty. Đến năm 2020, James Prichard trở thành chủ tịch của công ty. Mathew Prichard cũng nắm giữ bản quyền đối với một số tác phẩm văn học sau này của bà nội mình, bao gồm vở kịch The Mousetrap nổi tiếng.Các tác phẩm của Christie vẫn tiếp tục được chuyển thể thành nhiều thể loại khác nhau.

Vào năm 1998, công ty Booker Books bán cổ phần của Agatha Christie Limited với giá 10.000.000 bảng Anh (tương đương 18.700.000 bảng Anh năm 2021) cho công ty Chorion. Đây là công ty sở hữu nhiều tác phẩm của các nhà văn nổi tiếng như Enid Blyton và Dennis Wheatley. Đến tháng 2 năm 2012, sau đợt mua thôn tính cổ phần, Chorion bắt đầu bán các tài sản văn học của mình. Điều này bao gồm việc bán 64% cổ phần của Agatha Christie Limited cho Acorn Media UK. Vào năm 2014, RLJ Entertainment Inc. (RLJE) thâu tóm Acorn Media UK và đổi tên thành Acorn Media Enterprises, đồng thời hợp nhất công ty này thành chi nhánh phát triển của RLJE tại Anh.

Vào cuối tháng 2 năm 2014, các phương tiện truyền thông loan tin đài BBC đã mua độc quyền phát sóng các tác phẩm của Agatha Christie trên truyền hình Anh (trước đó bản quyền thuộc về ITV), đồng thời hợp tác với Acorn lên kế hoạch sản xuất các chương trình truyền hình nhân dịp kỷ niệm 125 năm ngày sinh của Christie vào năm 2015. Theo thỏa thuận đó, BBC đã phát sóng cả hai phim Partners in Crime và And Then There Were None vào năm 2015. Các phim tiếp theo bao gồm The Witness for the Prosecution và Ordeal by Innocence. Tuy nhiên, Ordeal by Innocence vốn được lên kế hoạch phát sóng vào dịp Giáng Sinh 2017 nhưng kế hoạch buộc phải hoãn lại do những tranh cãi xoanh quanh một trong những diễn viên của đoàn làm phim. Đến tháng 4 năm 2018 thì bộ phim ba phần này chính thức lên sóng. Tháng 6 cùng năm, bộ phim chuyển thể dài ba phần của tác phẩm Chuỗi án mạng A.B.C do John Malkovich và Rupert Grint thủ vai chính thức bấm máy. Bộ phim này lên sóng khán giả vào tháng 12 cùng năm. Đến tháng 2 năm 2020, kênh BBC1 trình làng khán giả phiên bản chuyển thể của tiểu thuyết Tình yêu phù thủy. Ngoài ra, tác phẩm Tận cùng là cái chết sẽ là cuốn tiểu thuyết tiếp theo được đài BBC chuyển thể thành phim.

Kể từ năm 2020, nhà xuất bản HarperCollins đã loại bỏ "những đoạn văn chứa mô tả, xúc phạm hoặc đề cập đến vấn đề sắc tộc" về bà Marple và Hercule Poirot khỏi các phiên bản tiểu thuyết tái bản của Agatha Christie.

Tác phẩm

Bài chi tiết: Sự nghiệp sáng tác của Agatha Christie

Tác phẩm viễn tưởng

Hercule Poirot và Bà Marple

Phác họa đầu tiên về chân dung của thám tử Hercule Poirot, đăng trên tạp chí The American Magazine, tháng 3 năm 1933

Tác phẩm đầu tiên được xuất bản của Christie là Vụ án bí ẩn ở Styles, ra mắt năm 1920, giới thiệu đến công chúng nhân vật thám tử Hercule Poirot. Đây là nhân vật xuất hiện trong 33 tiểu thuyết và hơn 50 truyện ngắn của bà.

Qua nhiều năm, Agatha Christie cũng bắt đầu chán nản với Hercule Poirot, tương tự như Arthur Conan Doyle chán nản với Sherlock Holmes. Cuối những năm 1930, Christie viết trong nhật ký rằng bà "không thể chịu nổi" Poirot và đến những năm 1960 thì bà cho rằng ông ta là một "kẻ kiêu căng đáng ghét". Thompson tin rằng cảm giác không mấy thiện cảm của bà đối với nhân vật này chỉ là sự phóng đại quá mức, đồng thời chỉ ra rằng "sau này bà đã nỗ lực bảo vệ ông ta (Poirot) khỏi sự hiểu lầm theo cách mạnh mẽ đến mức như thể ông ta máu mủ ruột ruột rà của mình vậy". Khác với Doyle, Christie đã kiềm chế mong muốn để nhân vật Poirot chết trong lúc nhân vật này vẫn còn nổi tiếng với công chúng. Thay vào đó, bà chọn cách để thuyền trưởng Arthur Hastings – cánh tay đắc lực của thám tử Hercule Poirot – kết hôn với mục đích giảm bớt số lượng nhân vật cần xây dựng.

Nhân vật bà Marple lần đầu tiên xuất hiện trong loạt truyện ngắn xuất bản vào tháng 12 năm 1927, sau đó được tổng hợp lại dưới tựa đề The Thirteen Problems. Marple là một người phụ nữ lớn tuổi, độc thân, quý phái. Bà thường dùng phương pháp so sánh các tình tiết của vụ án với những vấn đề trong cuộc sống ở làng quê nước Anh làm phương tiện tìm ra chân tướng vụ án. Mặc dù Christie từng nói: "Bà Marple không có liên hệ gì với bà của tôi; so với bà tôi thì bà ấy độc thân và có lối sống cầu kỳ kiểu cách hơn nhiều so với bà của tôi". Tuy nhiên, tự truyện của bà lại cho thấy mối liên hệ vững chắc giữa nhân vật này với bà ngoại nuôi Margaret Miller ("Auntie-Grannie") và những "người bạn chí thân ở Ealing" của bà. Ngoài ra, cả bà Marple và bà Miller "luôn mong chờ điều tồi tệ nhất từ mọi người và mọi việc, và bằng một cách thần kỳ nào đó, họ đều chính xác". Bà Marple xuất hiện trong 12 tiểu thuyết và 20 truyện ngắn của Christie.

Trong chiến tranh thế giới thứ hai, Christie đã sáng tác hai cuốn tiểu thuyết là Thám tử rời sân khấu, với nhân vật chính là Hercule Poirot và Giết người trong mộng, với nhân vật chính là bà Marple. Christie đã niêm phong hai tác phẩm này trong két an toàn ở ngân hàng. Bà sau đó tặng bản quyền hai tác phẩm này lại cho con gái và chồng như một dạng bảo hiểm. Năm 1974, Christie trải qua một cơn đau tim và một cú ngã nghiêm trọng, khiến bà không thể tiếp tục viết lách nữa. Vì vậy, con gái bà đã thay mẹ xuất bản cuốn Thám tử rời sân khấu vào năm 1975 và cuốn Giết người trong mộng năm 1976 (sau khi Christie qua đời). Cả hai tác phẩm này đều được xuất bản sau thành công vang dội của bộ phim Murder on the Orient Express, chuyển thể từ cuốn tiểu thuyết Án mạng trên chuyến tàu tốc hành Phương Đông.

Ngoài ra, ngay trước khi tác phẩm Thám tử rời sân khấu ra mắt, Hercule Poirot đã trở thành nhân vật hư cấu đầu tiên có cáo phó trên tờ The New York Times. Cáo phó này xuất hiện trên trang nhất của tờ báo vào ngày 6 tháng 8 năm 1975.

Một điểm đáng lưu ý là các tiểu thuyết hay truyện ngắn của Agatha Christie chưa bao giờ có sự xuất hiện đồng thời của cả thám tử Poirot và bà Marple. Trong một bản ghi âm công bố vào năm 2008, Christie lý giải điều này như sau: "Hercule Poirot, một kẻ tự cao tự đại, sẽ không thích một quý bà lớn tuổi chỉ dạy công việc hoặc đưa ra những gợi ý cho mình. Hercule Poirot – một thám tử chuyên nghiệp – không bao giờ có thể hòa nhập được với thế giới của bà Marple."

Năm 2013, gia đình Agatha Christie đồng ý cho ra mắt một tác phẩm mới về thám tử Poirot mang tên The Monogram Murders do nữ văn sĩ người Anh Sophie Hannah chấp bút. Sau đó, Hannah tiếp tục sáng tác thêm ba tác phẩm bí ẩn khác với nhân vật chính là Poirot, bao gồm Closed Casket vào năm 2016, The Mystery of Three Quarters vào năm 2018 và The Killings at Kingfisher Hill vào năm 2020.

Mô típ và thủ pháp sáng tác

Agatha Christie được mệnh danh là "Nữ công tước tử thần", "Bà hoàng thần bí" hoặc "Nữ hoàng trinh thám". Buổi đầu sự nghiệp, một phóng viên đã nhận xét rằng "cốt truyện của bà có tính khả thi, hợp lý và luôn luôn mới mẻ". Theo tiểu thuyết gia Sophie Hannah: "Mở đầu mỗi tác phẩm, bà đặt người đọc vào một tình huống hoàn toàn không thể xảy ra và khiến chúng ta phát điên với câu hỏi 'Làm cách nào mà điều này có thể xảy ra?'. Sau đó, bằng một cách chậm rãi, bà tiết lộ cách mà điều vốn không thể xảy ra lại là điều hoàn toàn khả thi và thậm chí đó còn là khả năng duy nhất có thể xảy ra."

Abney Hall, Cheshire, nơi truyền cảm hứng cho một số bối cảnh trong tác phẩm của Christie như Chimneys hay Stonygates

Khách sạn Old Cataract bên bờ sông Nile, Aswan, Ai Cập, nguồn cảm hứng mà Christie đưa vào trong tác phẩm Án mạng trên sông Nile.

Christie phát triển kỹ thuật kể chuyện của mình trong "thời kỳ hoàng kim" của thể loại truyện trinh thám viễn tưởng. Tác giả Dilys Winn đánh giá Christie là "bà hoàng của thể loại trinh thám nhẹ nhàng", một nhánh nhỏ của thể loại trinh thám mà ở đó "lấy bối cảnh ở một vùng quê nhỏ, nhân vật chính có chút liên quan đến dòng dõi quý tộc, nhiều thủ thuật đánh lạc hướng và khuynh hướng giết người theo kiểu sử dụng dao mở thư bằng bạc nguyên chất và thuốc độc nhập từ Paraguay". Một dấu ấn đặc trưng của Christie là ở phần kết, thám tử thường tập hợp những nghi phạm còn sống sót vào một căn phòng, giải thích những suy diễn và suy luận của họ rồi sau đó vạch trần thủ phạm thực sự. Tuy nhiên, cũng có một vài ngoại lệ. Ví dụ, trong tác phẩm Mười người da đen nhỏ và Đêm vô tận, hung thủ tự thú nhận mọi tội lỗi của mình.

Agatha Christie không chỉ bó hẹp sáng tác của mình trong những ngôi làng cổ kính ở nước Anh, mà còn mở rộng bối cảnh truyện ra nhiều nơi khác: ngay trên hòn đảo nhỏ (Mười người da đen nhỏ), trên máy bay (Cái chết giữa thinh không), trên tàu hỏa (Án mạng trên chuyến tàu tốc hành Phương Đông), trên tàu hơi nước (Án mạng trên sông Nile), hay trong một căn hộ sang trọng ở nước Anh (Những quân bài trên mặt bàn), hoặc ở một khu nghỉ dưỡng ở Tây Ấn Độ (Bí ẩn ở Ca-ri-bê), hay thậm chí trong một cuộc khai quật khảo cổ (Vụ án mạng ở vùng Mesopotamie) đều có bóng dáng của án mạng. Tuy nhiên, khoanh vùng lại các nghi phạm tiềm năng thì thông thường chỉ có những người kín đáo và thân cận: thành viên gia đình, bạn bè, người hầu, đối tác kinh doanh, bạn đồng hành. Ngoài ra, các kiểu nhân vật khuôn mẫu trong tác phẩm của bà thường là femme fatale, viên cảnh sát nghiêm nghị, người hầu tận tụy, viên đại tá tẻ nhạt, nhưng những nguyên tắc này cũng có thể bị phá vỡ để đánh lừa người đọc. Một số chi tiết khác như giả mạo người khác hay những mối liên hệ bí mật cũng thường xuyên xuất hiện trong tác phẩm. Luôn luôn có một động cơ cho các vụ án, nhưng thường xuyên nhất là tiền bạc: "Có rất ít kẻ sát nhân trong tác phẩm của Christie thích thú với việc giết chóc vì thỏa mãn cá nhân."

Theo Giáo sư dược học Michael C. Gerald, "trong hơn một nửa số tiểu thuyết của bà, có ít nhất một hoặc nhiều nạn nhân trúng độc, dẫu cho điều này không phải lúc nào cũng khiến thủ phạm hài lòng." Theo John Curran, tác giả kiêm cố vấn văn học cho tổ chức quản lý và bảo tồn các tác phẩm của Christie thì súng, dao, dây thòng lọng, dây bẫy, công cụ thô sơ, thậm chí cả rìu cũng trở thành vật dụng gây án, nhưng "Christie không bao giờ dựa vào những phương pháp cơ học hoặc khoa học phức tạp để giải thích cho sự khéo léo của mình" Nhiều manh mối trong các tác phẩm của bà vốn chỉ là những vật dụng bình thường trong cuộc sống hàng ngày như một quyển lịch, tách cà phê, hoa sáp, một chai bia hay chiếc lò sưởi dùng trong thời tiết nắng nóng.

Theo nhà văn trinh thám P. D. James, thủ phạm mà Agatha Christie thường chọn là nhân vật ít ai ngờ tới nhất. Vì vậy mà những độc giả tinh ý đôi khi có thể đoán ra hung thủ bằng cách xác định nghi phạm ít khả năng nghi ngờ nhất. Ngay chính bản thân Christie cũng từng chế nhạo lối suy luận này trong lời đề tựa của tác phẩm Những quân bài trên mặt bàn: "Khi bạn xác định người ít có khả năng nhất là kẻ gây án thì chín trên mười trường hợp bạn đã chính xác. Tuy nhiên, tôi không muốn những độc giả trung thành vứt bỏ cuốn sách này trong thất vọng, nên tôi muốn báo trước rằng đây không phải là kiểu sách như vậy."

Trong chương trình Desert Island Discs phát trên đài BBC Radio 4 vào năm 2007, Brian Aldiss tiết lộ Christie từng kể với ông rằng khi viết đến chương cuối cùng, bà mới quyết định ai là nghi phạm ít ngờ tới nhất. Tiếp theo, bà quay lại và thực hiện những thay đổi cần thiết nhằm "đổ tội" cho nhân vật đó.

Bằng việc nghiên cứu sổ tay làm việc của Agatha Christie, John Curran cho biết rằng bà tạo dựng dàn nhân vật trước, rồi chọn bối cảnh, sau đó lập danh sách các cảnh trí nơi mà manh mối cụ thể sẽ được tiết lộ. Trong quá trình phát triển cốt truyện, bà sẽ sửa đổi thứ tự các cảnh trí sẽ xuất hiện. Vì vậy mà như một lẽ dĩ nhiên, Christie phải biết rõ ai là hung thủ trước khi hoàn thành trình tự các phân cảnh và trước khi bà bắt tay vào đánh máy và đọc bản thảo đầu tiên của tác phẩm. Vì vậy mà phần lớn quá trình sáng tác, đặc biệt là phần lời thoại đều được bà hình thành trong đầu trước khi viết ra giấy.

Năm 2013, 600 thành viên của Hiệp hội Nhà văn tội phạm Anh đã chọn tác phẩm Vụ ám sát ông Roger Ackroyd là "tác phẩm trinh thám xuất sắc nhất thuộc thể loại whodunit ... từng được viết". Nhà văn Julian Symons cho rằng: "Về mặt hình thức, tác phẩm tuân theo các quy ước của thể loại trinh thám... Bối cảnh nằm ở một ngôi làng nằm sâu trong vùng nông thôn nước Anh, Roger Ackroyd chết trong phòng làm việc; có một người hầu hành xử đáng ngờ... Mọi tác phẩm trinh thám thành công trong thời kỳ này đều có yếu tố đánh lừa người đọc, và mánh khóe vô cùng độc đáo ở tác phẩm này là biến kẻ sát nhân thành bác sĩ trong vùng, vừa là người kể chuyện, vừa đóng vai trò như [trợ lý] Watson của thám tử Poirot." Đồng quan điểm, nhà phê bình Sutherland Scott khẳng định: "Ngay cả khi Agatha Christie không có bất cứ đóng góp nào khác cho thể loại văn học trinh thám, thì bà vẫn xứng đáng với lòng biết ơn của chúng ta" vì đã viết nên tác phẩm này.

Vào tháng 9 năm 2015, nhân kỷ niệm sinh nhật lần thứ 125 của Agatha Christie, trong một cuộc bình chọn trên trang web đại diện cho Agatha Christie, tác phẩm Mười người da đen nhỏ được liệt vào danh sách "World's Favourite Christie" (danh sách những tác phẩm được yêu thích nhất của bà). Đây là tác phẩm thể hiện rõ nét công thức quen thuộc của Christie, nhưng cũng cho thấy tinh thần phá cách vượt lên trên những khuôn mẫu thông thường. Theo nhà văn Charles Osborne "Mười người da đen nhỏ đã đưa thể loại trinh thám "xã hội kín" lên một tầm cao mới." Câu chuyện bắt đầu với mô típ kinh điển: nạn nhân tiềm năng và kẻ giết người bị cô lập hoàn toàn khỏi thế giới bên ngoài. Tuy nhiên, tác phẩm lại phá vỡ nhiều quy ước khi không có thám tử tham gia phá án, không thẩm vấn nghi phạm, không tỉ mỉ tìm kiếm manh mối và thậm chí còn không có cảnh các nghi phạm tập hợp lại để làm sáng tỏ ai là kẻ thủ ác ở chương cuối. Chính Agatha Christie cũng đã thừa nhận : "Việc mười người phải chết hoàn toàn không quá ngớ ngẩn hoặc khiến cho hung thủ trở nên quá dễ đoán." Giới phê bình đồng ý rằng bà đã thành công: "Bà Christie kiêu ngạo lần này đã tự đặt ra một thử thách đáng sợ cho sự khéo léo của chính mình... và không có gì ngạc nhiên khi tất cả các bài đánh giá đều nhiệt liệt tán dương điều đó."

Những định kiến rập khuôn và sự phân biệt đối xử với nhân vật

Xem thêm: Mười người da đen nhỏ

Các tác phẩm của Agatha Christie, phổ biến nhất là các tác phẩm ra đời trước năm 1945, thường chứa đựng các yếu tố định kiến rập khuôn khi mô tả về nhân vật. Đó là thời điểm mà những quan điểm kiểu vậy vẫn còn phổ biến trong xã hội. Các yếu tố định kiến này đối chủ yếu nhằm vào các nhân vật người Ý, người Do Thái và những người không phải gốc châu Âu. Ví dụ, trong truyện ngắn "The Soul of the Croupier" trích từ tuyển tập truyện ngắn The Mysterious Mr Quin, bà mô tả "những người đàn ông gốc Do Thái có làn da vàng bủng, mũi khoằm, đeo trang sức lòe loẹt". Năm 1947, Liên đoàn Chống Phỉ báng có trụ sở tại Hoa Kỳ đã gửi đơn khiếu nại đến nhà xuất bản Mỹ Dodd, Mead and Company, nơi phát hành các tác phẩm của Christie tại quốc gia này. Nội dung lá đơn lên án những nội dung được cho là bài Do Thái trong các tác phẩm của bà. Đáp lại, cơ quan đại diện cho các tác phẩm văn học của Christie tại Anh đã ủy quyền cho phép các cơ quan đại diện tại Mỹ "xóa bỏ từ 'Do Thái' khi dùng để mô tả một nhân vật phản diện trong các tác phẩm sắp tới".

Trong tác phẩm Thung lũng bất hạnh xuất bản năm 1946, bằng cách mượn tiếng nói của một nhân vật trong tác phẩm, Christie mô tả về một nhân vật khác của mình là "dân Do Thái ở khu Whitechapel, nhuộm tóc, giọng nói thì cứ khàn khàn như quạ ấy [...] một phụ nữ thấp bé có cái mũi bè, mái tóc nâu đỏ, đang tranh cãi với bà khách mập mạp". Đối lập với những mô tả mang tính định kiến ​​này, Christie đã khắc họa một số nhân vật "ngoại quốc" với tư cách là nạn nhân (hoặc nạn nhân tiềm năng) dưới bàn tay của những tội phạm người Anh, chẳng hạn như Olga Seminoff trong tiểu thuyết Ngày hội quả bí và Katrina Reiger trong truyện ngắn "How Does Your Garden Grow?". Thông thường những nhân vật Do Thái trong tác phẩm của bà đều không phải là người Anh (như Oliver Manders trong Bi kịch ba hồi), nhưng những nhân vật này hiếm khi là thủ phạm.

Năm 2023, tờ Telegraph cho biết rằng một số tiểu thuyết của Agatha Christie đã trải qua quá trình kiểm duyệt sửa đổi nhằm loại bỏ những ngôn từ có khả năng gây xúc phạm, gồm những từ ngữ lăng mạ và ám chỉ đến sắc tộc. Trong các ấn bản mới tái bản, nhà xuất bản HarperCollins cũng tiến hành kiểm duyệt, cắt bỏ các đoạn văn mô tả về hai nhân vật thám tử Poirot và bà Marple trong các sáng tác của Christie ra đời trong giai đoạn từ năm 1920 đến năm 1976. Mục đích là loại bỏ những từ ngữ và mô tả mà độc giả hiện đại cảm thấy xúc phạm, đặc biệt là những mô tả về những người mà nhân vật chính trong các tác phẩm của Christie gặp gỡ bên ngoài Vương quốc Anh. Theo đó, những sửa đổi do "độc giả nhạy cảm" tiến hành đã thể hiện rõ ràng trong các phiên bản kỹ thuật số của các ấn bản mới, bao gồm toàn bộ loạt truyện về bà Marple và các tiểu thuyết có sự xuất hiện của thám tử Poirot ra mắt kể từ năm 2020 trở về sau.

Những nhân vật thám tử khác

Bên cạnh hai cái tên quen thuộc là Hercule Poirot và bà Marple, Christie còn tạo ra cặp đôi thám tử nghiệp dư Thomas Beresford (Tommy) và vợ, Prudence "Tuppence" (nhũ danh Cowley). Họ góp mặt trong 4 tiểu thuyết và 1 tập truyện ngắn xuất bản trong giai đoạn từ năm 1922 đến năm 1974. Không giống như các nhân vật thám tử khác, vợ chồng Beresford mới chỉ độ 20 tuổi khi xuất hiện lần đầu trong tác phẩm Địch thủ bí mật, cho phép hai nhân vật này già đi cùng với bà trong suốt quá trình sáng tác. Những tác phẩm có mặt họ thường mang không khí nhẹ nhàng hơn, pha chút "xông xáo và nhiệt tình" nhưng không phải lúc nào giới phê bình cũng đón nhận theo cách tích cực. Tác phẩm Cánh cửa định mệnh, tác phẩm cuối cùng của Christie cũng là lần cuối cùng hai nhân vật này xuất hiện.

Harley Quin là nhân vật thám tử hư cấu "dị biệt nhất" của Christie. Đây là nhân vật hình thành từ sự mến mộ của bà đối với thể loại kịch tuồng hề. Quin mang trong mình sức mạnh siêu nhiên đồng bóng, đi cùng ông là người cộng sự lớn tuổi, theo chủ nghĩa cổ điển tên là Satterthwaite. Bộ đôi này xuất hiện trong 14 truyện ngắn. Đến năm 1930 thì 12 truyện ngắn trong số này đã trở thành bộ sưu tập truyện ngắn mang tên The Mysterious Mr. Quin. Chồng bà, Mallowan, mô tả những tác phẩm này là "tác phẩm trinh thám theo khuynh hướng kỳ khôi, mang dáng dấp của truyện cổ tích, một sản phẩm tự nhiên xuất phát từ trí tưởng tượng riêng biệt của Agatha". Nhân vật Satterthwaite cũng xuất hiện trong tiểu thuyết Bi kịch ba hồi cùng truyện ngắn "Dead Man's Mirror". Cả hai tác phẩm cũng có sự tham gia góp mặt của thám tử Poirot.

Một nhân vật ít người biết đến khác của Christie là Parker Pyne. Vốn là một công chức đã về hưu, ông thường sử dụng những phương pháp trái với nguyên tắc thông thường nhằm giúp đỡ những người bất hạnh. Pyne xuất hiện lần đầu trong bộ 12 truyện ngắn mang tên Parker Pyne Investigates xuất bản năm 1934, tuy nhiên, mãi đến năm 1967, khi tác phẩm "The Case of the Discontented Soldier" ra mắt thì nhân vật này mới trở nên đáng chú ý. Nhân vật chính trong tác phẩm này là Ariadne Oliver, "một bức tự họa đầy châm biếm và hài hước về chính Agatha Christie". Trong nhiều thập niên tiếp theo, Oliver còn góp mặt trong bảy tác phẩm khác, phần lớn trong số này dưới vai trò nhân vật hỗ trợ thám tử Poirot trong các vụ án.

Kịch

The Mousetrap, vở kịch có thời gian công diễn dài nhất thế giới, đang được biểu diễn tại Nhà hát kịch St Martin's ở West End vào năm 2011. Biển hiệu ở phía trước nhà hát kịch biểu thị năm thứ 59 mà vở kịch công diễn.

Ảnh chụp vào tháng 11 năm 2006 cho thấy tấm bảng gỗ ở tiền sảnh của Nhà hát kịch St Martin's mô tả 22.461 lần vở The Mousetrap công diễn. Nhiều khán giả thường thích chụp ảnh lưu niệm bên cạnh tấm bảng này.

Năm 1928, Michael Morton đã chuyển thể tiểu thuyết Vụ ám sát ông Roger Ackroyd lên sân khấu với tựa đề Alibi. Vở kịch này gặt hái nhiều thành công đáng kể, nhưng Christie lại không hài lòng với những thay đổi trong tác phẩm. Vì vậy, về sau, bà quyết định tự tay viết kịch bản cho các tác phẩm của mình. Tác phẩm đầu tiên của bà trên sân khấu kịch là Black Coffee, ra mắt ở West End vào cuối năm 1930 và nhận được những đánh giá tích cực. Tiếp nối thành công của Black Coffee, Christie tiếp tục chuyển thể các tiểu thuyết trinh thám khác của mình lên sân khấu, bao gồm And Then There Were None vào năm 1943, Appointment with Death vào năm 1945 và The Hollow vào năm 1951.

Vào thập niên 1950, sân khấu kịch trở thành đề tài "chiếm phần lớn sự quan tâm của Agatha." Bà đã chuyển thể vở kịch ngắn trên sóng radio của mình thành vở The Mousetrap. Vở kịch có lần công diễn đầu tiên tại West End vào năm 1952, do Peter Saunders chịu trách nhiệm sản xuất. Vai diễn Trung sĩ điều tra Trotter ban đầu do tài tử Richard Attenborough đảm nhiệm. Kỳ vọng của Christie về vở kịch không cao, bà tin rằng vở diễn sẽ chỉ kéo dài khoảng tám tháng. Tuy nhiên, The Mousetrap đã tạo nên lịch sử cho ngành sân khấu kịch khi trở thành vở diễn có thời gian công diễn lâu nhất thế giới. Tính đến tháng 9 năm 2018 thì vở diễn này đã đạt cột mốc 27.500 lần công diễn. Việc công diễn tạm thời ngừng lại vào tháng 3 năm 2020, khi nước Anh đối mặt với làn sóng đại dịch COVID-19 và kéo dài cho đến ngày 17 tháng 5 năm 2021.

Tiếp nối thành công của The Mousetrap, năm 1953, Christie tiếp tục cho ra đời vở Witness for the Prosecution, Phiên bản trình diễn trên sân khấu ở Broadway của vở kịch này đã xuất sắc giành giải "vở kịch nước ngoài xuất sắc nhất năm 1954" do Hiệp hội Phê bình Sân khấu trao tặng, đồng thời giúp Christie đoạt giải Edgar của Hiệp hội Nhà văn trinh thám Hoa Kỳ. Cũng trong năm này, vở Spider's Web, một tác phẩm gốc được viết riêng cho nữ minh tinh Margaret Lockwoodan, ra mắt tại West End và cũng nhanh chóng trở thành một vở kịch ăn khách. Christie cũng là nhà viết kịch nữ đầu tiên có ba vở diễn công diễn đồng thời tại Luân Đôn, bao gồm The Mousetrap, Witness for the Prosecution và Spider's Web. Theo bà, "soạn kịch dễ hơn nhiều so với việc sáng tác tiểu thuyết, bởi vì bạn có thể hình dung chúng ngay trong tâm trí, không bị cản trở bởi những mô tả vốn khiến cho bạn trở nên bế tắc trong tiểu thuyết để rồi không thể tiếp tục với diễn biến câu chuyện." Trong một bức thư gửi con gái, Christie thừa nhận rằng việc trở thành nhà soạn kịch là một trải nghiệm "vô cùng thú vị!"

Sáng tác dưới bút danh Mary Westmacott

Dưới bút danh Mary Westmacott, Agatha Christie đã cho ra đời sáu tác phẩm thuộc dòng văn học chính thống. Bút danh này cho phép bà tự do khám phá "khu vườn riêng tư và quý giá nhất trong trí tưởng tượng của mình". So với các tác phẩm trinh thám và giật gân thì những cuốn sách này thường nhận về những đánh giá tích cực hơn. Đánh giá về Giant's Bread, tác phẩm văn học chính thống đầu tiên xuất bản năm 1930, một nhà phê bình của tờ The New York Times khen ngợi: "... tác phẩm của bà vượt trội hơn so với mức trung bình của các tiểu thuyết viễn tưởng đương thời, trên thực tế là nó còn vượt trội hơn so với tiêu chí phân loại 'sách hay'. Và chỉ có một tiểu thuyết khiến người đọc hài lòng mới có thể xứng đáng với danh xưng đó." Ngay từ đầu, người ta đã công bố rằng "Mary Westmacott" là bút danh của một tác giả nổi tiếng. Tuy nhiên, danh tính đằng sau bút danh này vẫn được giữ kín. Bìa ngoài của cuốn sách Giant's Bread cũng từng tiết lộ rằng tác giả của tác phẩm này, "dưới danh tính thực của mình...có phân nửa tác phẩm có số lượng bán ra hơn 30 nghìn bản." Sau khi danh tính của Christie là tác giả của bốn tiểu thuyết đầu tiên dưới bút danh Westmacott bị một nhà báo tiết lộ vào năm 1949, bà đã viết thêm hai tác phẩm nữa dưới bút danh này, trong đó tác phẩm cuối cùng ra mắt bạn đọc vào năm 1956.

Bên cạnh Giant's Bread, các tác phẩm văn học chính thống khác của Christie dưới bút danh Westmacott là: Unfinished Portrait (1934), Absent in the Spring (1944), The Rose and the Yew Tree (1948), A Daughter's a Daughter (1952) và The Burden (1956).

Tác phẩm phi hư cấu

Bên cạnh các tiểu thuyết hư cấu, Agatha Christie cũng xuất bản một số tác phẩm phi hư cấu. Trong đó, Come, Tell Me How You Live, kể về những trải nghiệm khai quật khảo cổ, lấy cảm hứng từ cuộc sống của bà với Max Mallowan. Bên cạnh đó, The Grand Tour: Around the World with the Queen of Mystery là tập hợp những bức thư ghi lại chuyến hành trình của bà xuyên qua những vùng đất thuộc Đế quốc Anh bao gồm Nam Phi, Australia, New Zealand và Canada vào năm 1922. Ngoài ra, Christie còn sáng tác một cuốn tự truyện mang tên Agatha Christie: An Autobiography. Tác phẩm phát hành vào năm 1977, sau khi bà qua đời. Một năm sau đó, tác phẩm vinh dự đoạt giải "Tác phẩm phê bình/tiểu sử hay nhất" tại giải Edgar.

Nhan đề

Kể từ năm 1940 trở đi, nhiều tác phẩm của Christie có nhan đề đề lấy cảm hứng từ các tác phẩm văn học khác. Thông thường, ngữ cảnh ban đầu của nhan đề sẽ xuất hiện ở phần mở đầu cuốn sách dưới dạng một đoạn "đề từ".

Dưới đây là một số tác phẩm của Agatha Christie sử dụng nhan đề lấy ngữ liệu từ văn chương:

• Lấy cảm hứng từ các tác phẩm của William Shakespeare gồm có: Sad Cypress, By the Pricking of My Thumbs, There is a Tide ..., Absent in the Spring và vở kịch The Mousetrap. Theo tác giả Charles Osborne, "Shakespeare là nhà văn được trích dẫn nhiều nhất trong các tác phẩm của Agatha Christie".
• Lấy cảm hứng từ Kinh Thánh gồm có: Evil Under the Sun, The Burden và The Pale Horse.
• Lấy cảm hứng từ các tác phẩm văn học khác: The Mirror Crack'd from Side to Side (từ bài hát "The Lady of Shalott" của Tennyson's ), The Moving Finger (từ tác phẩm dịch Rubáiyát of Omar Khayyám của Edward FitzGerald), The Rose and the Yew Tree (từ tập thơ Four Quartets của T. S. Eliot's ), Postern of Fate (từ tác phẩm "Gates of Damascus" của James Elroy Flecker), Endless Night (từ bài thơ "Auguries of Innocence" của William Blake), N or M? (từ tác phẩm Book of Common Prayer) và Come, Tell Me How You Live (từ tiểu thuyết Through the Looking-Glass của Lewis Carroll).

Gillian Gill, nhà nghiên cứu về tiểu sử của Agatha Christie từng nhận xét: "Sáng tác của Christie sở hữu tính cô đọng, không vòng vo, nhịp kể chuyện nhanh và có sức hấp dẫn phổ quát của thể loại truyện cổ tích, và có lẽ chính vì mang tinh thần truyện cổ tích hiện đại dành cho độc giả trưởng thành mà tiểu thuyết của Christie đã thành công vang dội." Ngoài ra, tác phẩm của Christie còn là sự đan xen giữa tính ngây thơ và kinh dị, thể hiện thông qua việc nhiều tựa sách của bà lấy cảm hứng từ những bài hát nổi tiếng dành cho thiếu nhi như And Then There Were None (từ "Ten Little Niggers"), One, Two, Buckle My Shoe (từ "One, Two, Buckle My Shoe"), Five Little Pigs (từ "This Little Piggy"), Crooked House (từ "There Was a Crooked Man"), A Pocket Full of Rye (từ "Sing a Song of Sixpence"), Hickory Dickory Dock (từ "Hickory Dickory Dock") và Three Blind Mice (từ "Three Blind Mice").

Đánh giá chuyên môn

Bia tưởng niệm Agatha Christie ở trung tâm thủ đô Luân Đôn

Agatha Christie nổi tiếng với biệt danh "Nữ hoàng trinh thám" (gia đình Christie hiện đã đăng ký thương hiệu cho biệt danh này) hay "Bà hoàng thần bí". Ngoài ra, bà còn là bậc thầy về khả năng tạo ra sự hồi hộp, kịch tích, cùng với khả năng xây dựng cốt truyện cũng như khắc họa nhân vật. Năm 1955, Christie trở thành người đầu tiên nhận giải Grand Master của Hội nhà văn trinh thám Hoa Kỳ. Tại Hội nghị Truyện trinh thám Thế giới Bouchercon năm 2000, bà được tôn vinh là "Nhà văn hay nhất thế kỷ" và loạt truyện về thám tử Hercule Poirot cũng được vinh danh là "Sê ri tác phẩm hay nhất thế kỷ". Năm 2013, 600 nhà văn chuyên nghiệp thuộc Hiệp hội Nhà văn Tội phạm Anh đã bầu chọn Christie là "nhà văn tội phạm xuất sắc nhất". Tuy nhiên, nhà văn Raymond Chandler và nhà văn Julian Symons lại dành những sự chỉ trích về tính thiếu tự nhiên trong tác phẩm của bà. Còn nhà phê bình văn học Edmund Wilson thì cho rằng văn phong của bà vô vị trong khi cách xây dựng nhân vật thì hời hợt.

"Thông qua Christie ... chúng ta không chỉ đơn thuần đang tiếp xúc với một nhân vật văn học mà còn với một hiện tượng văn hóa rộng lớn, giống như Barbie hay The Beatles." ...

—Joan Acocella từ tạp chí The New Yorker

Năm 2011, kênh truyền hình chuyên về phim trinh thám tội phạm Alibi đã vinh danh Christie là nhà văn tội phạm thành công về mặt tài chính thứ nhì tại Vương quốc Anh, sau Ian Fleming, tác giả của James Bond, với tổng thu nhập khoảng 100 triệu bảng Anh. Năm 2012, Christie là một trong những nhân vật mà họa sĩ Peter Blake chọn lựa xuất hiện trong phiên bản mới nhất của bìa album Sgt. Pepper's Lonely Hearts Club Band, tác phẩm mà ông yêu thích nhất, nhằm "tôn vinh những nhân vật có ảnh hưởng đến văn hóa nước Anh mà ông ngưỡng mộ nhất". Bình luận về sự trường tồn vượt kỷ lục của vở kịch The Mousetrap nhân dịp kỷ niệm 60 năm công diễn vào năm 2012, Stephen Moss từ tờ The Guardian khẳng định: "vở kịch này và tác giả của nó chính là những vì sao".

Vào năm 2015, nhân dịp kỷ niệm 125 năm ngày sinh của Agatha Christie, 25 nhà văn trinh thám đương đại cùng một nhà xuất bản đã bày tỏ quan điểm về các tác phẩm của bà. Theo đó, vài người trong số này chia sẻ rằng họ đã đọc tiểu thuyết của Christie (bằng tiếng Anh và cả tiếng mẹ đẻ) trước khi đọc tác phẩm của các nhà văn viết về đề tài bí ẩn khác. Chính điều này đã tạo nên một sự ảnh hưởng đến phong cách sáng tác của họ. Vì vậy, gần như mọi người đều đồng tình rằng Christie là "Nữ hoàng trinh thám" và những cú plot twist của bà đều là nguồn tư liệu mà nhiều nhà văn áp dụng một cách rộng rãi. Hầu hết những người này đều có ít nhất một hoặc nhiều tác phẩm trinh thám của Christie trên giá sách yêu thích, đồng thời cho biết các sáng tác của bà vẫn đáng đọc sau gần 100 năm kể từ khi tiểu thuyết đầu tiên ra mắt. Trong số 25 tác giả thì chỉ có một người đồng ý với quan điểm của Edmund Wilson.

Doanh số bán sách

Ở thời kỳ đỉnh cao sự nghiệp, cái tên Agatha Christie hiếm khi vắng bóng khỏi danh sách tác phẩm bán chạy nhất. Năm 1948, bà là nhà văn trinh thám đầu tiên có 100.000 bản in cho 10 đầu sách được nhà xuất bản Penguin phát hành trong cùng một ngày. Tính đến năm 2018, Sách Kỷ lục Guinness đã liệt Agatha Christie vào danh sách tiểu thuyết gia bán chạy nhất mọi thời đại. Tính đến năm 2020, tiểu thuyết của bà đã bán được hơn 2 tỷ bản và có mặt ở 44 ngôn ngữ khác nhau. Trong đó, một nửa doanh số đến từ bản gốc tiếng Anh và một nửa còn lại đến từ các bản dịch. Dựa theo chỉ số Index Translationum, tính đến năm 2020, Christie hiện là nhà văn cá nhân có số lượng tác phẩm dịch ở ngôn ngữ khác nhiều nhất.

Không chỉ là một tác gia ăn khách, Agatha Christie còn là gương mặt nổi bật tại các thư viện ở nước Anh với số lượng sách mượn nhiều nhất. Chưa kể, bà còn dẫn đầu trong danh sách tác giả sách nói bán chạy nhất nước này. Năm 2002, số lượng sách nói mà Christie bán ra đạt 117.696 bản, bỏ xa J. K. Rowling với 97,755 bản, Roald Dahl với 78,770 bản và J. R. R. Tolkien với 75,841 bản. Năm 2015, tổ chức đại diện của Christie tuyên bố Mười người da đen nhỏ là "tiểu thuyết trinh thám bán chạy nhất mọi thời đại" với khoảng 100 triệu bản, đồng thời cũng án ngữ trong danh sách sách bán chạy nhất. Chỉ riêng năm 2020, sách của bà đã bán được hơn 2 triệu bản ở ngôn ngữ tiếng Anh.

Di sản

Tấm biển kỉ niệm đặt tại West End nhằm vinh danh The Mousetrap, vở kịch có thời gian công diễn dài nhất thế giới.

Vào năm 2016, nhân dịp kỷ niệm 100 năm ra mắt tác phẩm trinh thám đầu tiên của Agatha Christie, Bưu điện Hoàng gia Anh (Royal Mail) đã cho phát hành bộ tem bưu chính hạng nhất mang hình ảnh 6 tác phẩm nổi tiếng của bà: Vụ án bí ẩn ở Styles, Vụ ám sát ông Roger Ackroyd, Án mạng trên chuyến tàu tốc hành Phương Đông, Mười người da đen nhỏ, The Body in the Library và Cái chết được báo trước. Ấn phẩm The Guardian bình luận rằng: "Mỗi mẫu thiết kế tem đều chứa các chữ in siêu nhỏ, mực UV và mực thermochromic. Những manh mối ẩn giấu này có thể được phát hiện thông qua kính lúp, đèn UV hoặc bằng nhiệt độ cơ thể, qua đó gợi ý những phương pháp giải quyết các bí ẩn trong tác phẩm."

Ngoài ra, hình ảnh của Agatha Christie và các nhân vật của bà cũng xuất hiện trên tem bưu chính của nhiều quốc gia như Dominica hay Cộng hòa Somalia. Năm 2020, để kỷ niệm 100 năm ra đời tiểu thuyết đầu tiên của bà, Vụ án bí ẩn ở Styles, Xưởng đúc tiền Hoàng gia Anh lần đầu tiên đã cho phát hành đồng 2 bảng có hình ảnh của Christie.

Vào năm 2023, tại Wallingford, người ta đã cho đúc một bức tượng đồng có kích thước thật, mô tả hình ảnh Agatha Christie đang ngồi trên ghế đá công viên, trên tay cầm một cuốn sách.

Tác phẩm chuyển thể

Bài chi tiết: Tác phẩm chuyển thể của Agatha Christie

Các tác phẩm của Agatha Christie đã được chuyển thể thành nhiều phim điện ảnh và phim truyền hình khác nhau. Trong đó, tác phẩm chuyển thể đầu tiên là The Passing of Mr. Quin ra mắt năm 1928. Tác phẩm đầu tiên có sự xuất hiện của thám tử Poirot là bộ phim Alibi, với sự tham gia diễn xuất của Austin Trevor. Trong những năm 1960, Margaret Rutherford đảm nhiệm vai diễn bà Marple trong một loạt phim điện ảnh. Dù đánh giá cao diễn xuất của Rutherford, song Christie cho rằng bộ phim đầu tiên trong số này "quá tệ", trong khi những bộ phim kế tiếp lại chẳng khá khẩm hơn là bao. Tuy nhiên, ấn tượng của bà thay đổi hoàn toàn khi bộ phim Murder on the Orient Express, do Sidney Lumet làm đạo diễn ra mắt năm 1974. Bộ phim quy tụ dàn diễn viên đình đám, với sự đầu tư chỉn chu và hoành tráng. Sự xuất hiện của Christie tại buổi công chiếu bộ phim ở Luân Đôn cũng là một trong những lần xuất hiện cuối cùng trước công chúng cuối cùng của bà. Năm 2017, một bộ phim điện ảnh mới của tác phẩm này ra mắt, do Kenneth Branagh đạo diễn kiêm diễn viên chính, với "bộ ria mép ấn tượng nhất mà khán giả từng thấy trên màn ảnh". Sau tác phẩm này, Branagh tiếp tục bắt tay vào thực hiện hai bộ phim chuyển thể khác. Bộ phim đầu tiên là Án mạng trên sông Nile (2022), lấy cảm hứng từ tiểu thuyết nổi tiếng cùng tên và phần kế tiếp Án mạng ở Venice (2023), dựa trên tiểu thuyết Ngày hội quả bí xuất bản năm 1969.

Bộ phim truyền hình Agatha Christie's Poirot (1989–2013), với sự tham gia đóng chính của David Suchet đã trải qua 13 mùa với 70 tập phim. Tác phẩm nhận được chín đề cử giải BAFTA và giành chiến thắng bốn trong số chín đề cử trong giai đoạn 1990–1992. Ngoài ra, trọn bộ 12 tác phẩm về bà Marple cũng được chuyển thể thành loạt phim truyền hình Miss Marple (1984–1992) do Joan Hickson thủ vai chính, với lời nhận định là "bà Marple hoàn hảo của BBC". Bên cạnh đó, 36 tác phẩm của Christie cũng trở thành nguồn cảm hứng cho loạt phim truyền hình Pháp Les Petits Meurtres d'Agatha Christie (2009–2012, 2013–2020).

Ngoài ra, sáng tác của Christie còn là đề tài cho các ấn phẩm truyền thanh trên BBC Radio, trò chơi điện tử và cả những tiểu thuyết đồ họa khác.

Tác phẩm

Bài chi tiết: Danh sách tác phẩm của Agatha Christie

Tiểu thuyết

Năm xuất bản	Tên nguyên tác	Tên bản dịch tiếng Việt	Thám tử
1920	The Mysterious Affair at Styles	Thảm kịch bí ẩn ở Styles Đêm bi thảm	Hercule Poirot
1922	The Secret Adversary	Địch thủ bí mật Hãng thám tử tư	Tommy và Tuppence
1923	Murder on the Links	Vụ giết người trên sân gôn Án mạng trên sân golf (NXB Trẻ)	Hercule Poirot
1924	The Man in the Brown Suit	Viên kim cương Nam Phi Nỗi bất hạnh khủng khiếp	Anne Beddingfeld
1925	The Secret of Chimneys	Bí mật trong ống nước	Chánh thanh tra Battle
1926	The Murder of Roger Ackroyd	Vụ ám sát ông Roger Ackroyd (NXB Trẻ)	Hercule Poirot
1927	The Big Four	Bộ tứ (NXB Trẻ) Thế giới ngầm
1928	The Mystery of the Blue Train	Bí mật chuyến tàu xanh
1929	The Seven Dials Mystery	Những chuyện mạo hiểm của Loraine	Chánh thanh tra Battle
1930	The Murder at the Vicarage	Bí mật trong chiếc vali Vụ án Prothero Án mạng ở nhà cha xứ Án mạng ở nhà mục vụ (NXB Trẻ)	Bà Marple
1931	The Sittaford Mystery	5 giờ 25 phút	Thanh tra Narracott
1932	Peril at End House	Hiểm họa ở Nhà Kết (NXB Trẻ)	Hercule Poirot
1933	Lord Edgware Dies	Dao kề gáy
1934	Murder on the Orient Express	Án mạng trên chuyến tàu tốc hành Phương Đông (NXB Trẻ)
	Why Didn't They Ask Evans?	Tại sao không là Evans? Người trong ảnh	Bobby Jones
1935	Three Act Tragedy	Bi kịch ba hồi	Hercule Poirot
	Death in the Clouds	Cái chết trên mây Cái chết giữa thinh không
1936	The A.B.C. Murders	Chuỗi án mạng A.B.C
	Murder in Mesopotamia	Vụ án mạng ở vùng Mesopotamie Án mạng ở Tây Á
	Cards on the Table	Những quân bài trên mặt bàn Quân bài ngửa
1937	Death on the Nile	Án mạng trên sông Nile (NXB Trẻ)
	Dumb Witness	Nhân chứng câm
1938	Appointment with Death	Hẹn với tử thần Hẹn với thần chết (NXB Trẻ)
1938	Hercule Poirot's Christmas	Cái chết đêm Noel Án mạng đêm giáng sinh
1939	And Then There Were None	Mười người da đen nhỏ Đảo thần bí Và rồi chẳng còn ai (NXB Trẻ)
	Murder is Easy	Chết như chơi	Chánh thanh tra Battle
1940	Sad Cypress	Cây bách buồn (NXB Trẻ)	Hercule Poirot
	One, Two, Buckle My Shoe	Một, hai, ba những cái chết bí ẩn	Hercule Poirot
1941	Evil Under the Sun	Tội lỗi dưới ánh mặt trời Kỳ nghỉ hè của Poirot Tội ác dưới ánh mặt trời (NXB Trẻ)	Hercule Poirot
	N or M?	Người đàn bà hoang dã	Tommy và Tuppence
1942	The Body in the Library	Xác chết trong thư viện	Bà Marple
	Five Little Pigs	Năm chú heo con (NXB Trẻ)	Hercule Poirot
	The Moving Finger	Ngòi bút tẩm độc	Bà Marple
1944	Towards Zero	Thời khắc định mệnh	Chánh thanh tra Battle
	Death Comes as the End	Tận cùng là cái chết Chết chưa phải là hết
1945	Sparkling Cyanide	Rượu độc lóng lánh (NXB Trẻ)	Đại tá Race
1946	The Hollow	Thung lũng bất hạnh	Hercule Poirot
1948	Taken at the Flood	Đón ngọn triều dâng	Hercule Poirot
1949	Crooked House	Ngôi nhà cổ quái Cái chết bí ẩn Ngôi nhà kỳ dị Những cái chết bí ẩn	Charles Hayward
1950	A Murder is Announced	Cái chết được báo trước	Bà Marple
1951	They Came to Baghdad	Hẹn gặp ở Bagdad Điệp vụ thành Bát Đa Họ đã đến Bagdad
1952	Mrs McGinty's Dead	Vụ sát hại bà Mac Ginty	Hercule Poirot
	They Do It with Mirrors	Họ làm nó cùng chiếc gương	Bà Marple
1953	A Pocket Full of Rye	Một nắm lúa mạch	Bà Marple
	After the Funeral	Sau tang lễ	Hercule Poirot
1954	Destination Unknown	Kẻ buôn người
1955	Hickory Dickory Dock		Hercule Poirot
1956	Dead Man's Folly	Ngôi đền của người chết Người chết không thể nói Vọng lâu tử thần	Hercule Poirot
1957	4.50 From Paddington	Chuyến tàu 16h50	Bà Marple
1958	Ordeal by Innocence	Oan trái Nhân chứng không ai ưa
1959	Cat Among the Pigeons	Cú vọ và đàn bồ câu Con mèo giữa đám bồ câu	Hercule Poirot
1961	The Pale Horse	Tình yêu phù thủy Biệt thự Bạch Mã	Thanh tra Lejeune
1962	The Mirror Crack'd from Side to Side	Gương vỡ	Bà Marple
1963	The Clocks	Những chiếc đồng hồ Những chiếc đồng hồ kỳ lạ	Hercule Poirot
1964	A Caribbean Mystery	Bí ẩn ở Ca-ri-bê	Bà Marple
1965	At Bertram's Hotel	Bí ẩn khách sạn Bectram Khách sạn cổ kính Ở khách sạn bí ẩn	Bà Marple
1966	Third Girl	Cô gái thứ ba	Hercule Poirot
1967	Endless Night	Đêm dài vô tận Đêm vô tận
1968	By the Pricking of My Thumbs	Bằng cách chích ngón cái tôi	Tommy và Tuppence
1969	Hallowe'en Party	Ngày hội quả bí Án mạng đêm Hallowe'en	Hercule Poirot
1970	Passenger to Frankfurt	Chuyến bay Frankfurt Hành khách đi Frankfurt
1971	Nemesis	Nữ thần báo oán	Bà Marple
1972	Elephants Can Remember	Theo dấu chân voi Nợ tình	Hercule Poirot
1973	Postern of Fate Tiểu thuyết cuối cùng của Christie	Cánh cửa định mệnh	Tommy và Tuppence
1975	Curtain Vụ án cuối cùng của Poirot	Thám tử rời sân khấu	Hercule Poirot
1976	Sleeping Murder Vụ án cuối cùng của Bà Marple	Giết người trong mộng	Bà Marple

Tập truyện ngắn

• 1924, Poirot Investigates (11 truyện ngắn)
• 1929, Partners in Crime (15 truyện ngắn; về thám tử Tommy và Tuppence)
• 1930, The Mysterious Mr. Quin (12 truyện ngắn; giới thiệu Sir Harley Quin)
• 1933, The Hound of Death (12 truyện ngắn)
• 1933, The Thirteen Problems (13 truyện ngắn; về Bà Marple, còn có tên The Tuesday Club Murders)
• 1934, Parker Pyne Investigates (12 truyện ngắn; giới thiệu Parker Pyne và Ariadne Oliver, còn có tên Mr. Parker Pyne, Detective)
• 1934, The Listerdale mystery (12 truyện ngắn)
• 1937, Murder in the Mews (4 truyện ngắn; về Hercule Poirot, còn có tên Dead Man's Mirror)
• 1939, Regatta Mystery and Other Stories (9 truyện ngắn)
• 1947, The Labours of Hercules (12 truyện ngắn; về Hercule Poirot)
• 1948, The Witness for the Prosecution and Other Stories (11 truyện ngắn) - Nhân chứng buộc tội (NXB Trẻ - 2021)
• 1950, Three Blind Mice and Other Stories (9 truyện ngắn)
• 1951, The Under Dog and Other Stories (9 truyện ngắn)
• 1960, The Adventure of the Christmas Pudding (6 truyện ngắn)
• 1961, Double Sin and Other Stories (8 truyện ngắn)
• 1971, The Golden Ball and Other Stories (15 truyện ngắn)
• 1974, Poirot's Early Cases (18 truyện ngắn)
• 1979, Miss Marple's Final Cases and Two Other Stories (8 truyện ngắn)
• 1991, Problem at Pollensa Bay and Other Stories (8 truyện ngắn)
• 1997, The Harlequin Tea Set (9 truyện ngắn)
• 1997, While the Light Lasts and Other Stories (9 truyện ngắn)
• 1997, Death is not the Worst Thing (12 truyện ngắn)

Viết bằng bút danh Mary Westmacott

• 1930, Giant's Bread
• 1934, Unfinished Portrait
• 1944, Absent in the Spring
• 1948, The Rose and the Yew Tree
• 1952, A Daughter's a Daughter
• 1956, The Burden

Kịch

• 1928, Alibi
• 1930, Black Coffee
• 1936, Love from a Stranger
• 1937, A Daughter's a Daughter (chưa bao giờ diễn)
• 1940, Peril at End House
• 1943, Ten Little Indians
• 1945, Appointment with Death
• 1946, Murder on the Nile
• 1949, Murder at the Vicarage
• 1951, The Hollow
• 1952, The Mousetrap
• 1953, Witness for the Prosecution
• 1954, Spider's Web
• 1956, Towards Zero
• 1958, Verdict
• 1958, The Unexpected Guest
• 1960, Go Back for Murder
• 1962, Rule of Three
• 1972, Fiddler's Three
• 1973, Aknaton (viết năm 1937)
• 1977, A Murder is Announced
• 1981, Cards on the Table
• 1992, Problem at Pollensa Bay
• 1993, Murder is Easy
• 2005, And Then There Were None

Kịch truyền thanh

• 1937, Yellow Iris
• 1947, Three Blind Mice
• 1948, Butter In a Lordly Dish
• 1960, Personal Call

Kịch truyền hình

• 1937, Wasp's Nest

Tác phẩm khác

• 1946, "Come Tell Me How You Live"
• 1977, "Agatha Christie: An Autobiography"

Thư mục

• Adams, Amanda (2010), Ladies of the Field: Early Women Archaeologists and Their Search for Adventure, Vancouver: Douglas & McIntyre, ISBN 978-1-55365-433-9.
• “Agatha Christie – the explorer & archaeologist” (PDF). Agatha Christie Limited. Bản gốc (PDF) lưu trữ ngày 7 tháng 10 năm 2009. Truy cập ngày 1 tháng 3 năm 2012.
• Bernthal, J.C. (2022). Agatha Christie: A Companion to the Mystery Fiction. Jefferson, NC: McFarland. ISBN 9781476676203.
• Curran, John (2009). Agatha Christie's Secret Notebooks: Fifty Years of Mysteries in the Making. London: HarperCollins. ISBN 978-0-06-200652-3.
• Curran, John (2011). Agatha Christie: Murder in the Making. London: HarperCollins. ISBN 978-0062065445.
• Curran, John. "75 facts about Christie". The Home of Agatha Christie. Agatha Christie Limited. Retrieved 21 July 2017.
• Gerald, Michael C. (1993). The Poisonous Pen of Agatha Christie. Austin, Texas: University of Texas Press. ISBN 978-0292728646.
• Holtorf, Cornelius (2007), Archaeology is a Brand! The meaning of archaeology in contemporary popular culture, Oxford, England: Archaeopress, ISBN 978-1598741797.
• Lubelski, Amy (March–April 2002). “Museums: In the Field with Agatha Christie”. Archaeology. 55 (2). Truy cập ngày 28 tháng 4 năm 2020.
• Mallowan, Agatha Christie (1977), Agatha Christie: An Autobiography, New York City: Dodd, Mead & Co, ISBN 0-396-07516-9.
• Mallowan, Agatha Christie (1985), Come, Tell Me How You Live, Toronto, New York City: Bantam Books, ISBN 0-553-35049-8.
• Morgan, Janet P. (1984). Agatha Christie: A Biography. London: HarperCollins. ISBN 978-0-00-216330-9. Retrieved 8 March 2015.
• Prichard, Mathew (2012). The Grand Tour: Around The World With The Queen Of Mystery. New York, NY: HarperCollins. ISBN 978-0-06-219122-9.
• Riley, Dick; McAllister, Pam biên tập (1993) [1979], The New Bedside, Bathtub & Armchair Companion to Agatha Christie, Ungar Pub Co, ISBN 9780804467254
• Roaf, Michael; Killick, Robert (1987). “A Mysterious Affair of Styles: The Ninevite 5 Pottery of Northern Mesopotamia”. Iraq. 49: 199–230. doi:10.2307/4200273. JSTOR 4200273. S2CID 193083936.
• Thomas, W. G., Murder in Mesopotamia: Agatha Christie and Archaeology, Bản gốc lưu trữ 14 Tháng tư năm 2013.
• Thompson, Laura (2008), Agatha Christie: An English Mystery, London: Headline Review, ISBN 978-0-7553-1488-1.
• “Travel and Archaeology”. Agatha Christie Limited. Bản gốc lưu trữ ngày 9 tháng 10 năm 2008. Truy cập ngày 29 tháng 2 năm 2012.

Liên kết ngoài

Thư viện tài nguyên ngoại văn về Agatha Christie
Tài nguyên trong thư viện của bạn Tài nguyên trong thư viện khác
Bởi Agatha Christie
Sách trực tuyến Tài nguyên trong thư viện của bạn Tài nguyên trong thư viện khác

• Website chính thức
• A Christie reading list (on official website)
• Agatha Christie trên IMDb
• Bản mẫu:StandardEbooks
• Các tác phẩm của hoặc nói về Agatha Christie tại Internet Archive
• Tác phẩm của Agatha Christie tại Open Library
• Agatha Christie/Sir Max Mallowan's blue plaque at Cholsey
• Agatha Christie profile on PBS.org
• Agatha Christie profile on FamousAuthors.org
• Agatha Christie recording, oral history at the Imperial War Museum
• Agatha Christie business papers at the University of Exeter
• "Shocking Real Murders" (book released to mark the 125th anniversary of Christie's birth)
• Hercule Poirot Central
• Agatha Christie trên DMOZ