Xem mã nguồn của Chữ số Kirin

{{Hệ đếm}}
{{SpecialChars}}
[[Tập tin:Cyrillic-Dates-on-Russian-Coins.png|thumb|right|[[mặt trước và mặt sau|Mặt sau]] của [[rúp Nga|nửa rúp]] bạc (trái) và [[thuế râu|mã thông báo râu]] bằng đồng có năm 1705 bằng chữ số Kirin (҂АѰЕ)]]
[[Tập tin:Suzdal Kremlin clock.JPG|thumb|right|Đồng hồ tháp với chữ số Kirin, ở [[Suzdal]]]]
'''Chữ số Kirin''' là một [[hệ đếm]] được phát minh và dùng tại [[đệ Nhất Đế quốc Bulgaria]] trong cuối thế kỉ thứ 10 và bởi [[người Slav]] [[người Slav Nam|Nam]] và [[người Slav Đông|Đông]]<ref name="Dejić2013">{{chú thích tạp chí|last1=Dejić|first1=Mirko|title=How the old Slavs (Serbs) wrote numbers|journal=BSHM Bulletin: Journal of the British Society for the History of Mathematics|volume=29|issue=1|year=2013|pages=2–17|issn=1749-8430|doi=10.1080/17498430.2013.805559|s2cid=121899464}}</ref> (sử dụng tại Nga muộn nhất là đầu thế kỷ thứ 18, khi vua [[Pyotr I của Nga|Pyotr I]] thay thế bằng chữ số Ả Rập làm một phần thuộc sáng kiến [[Cải cách chính tả tiếng Nga|cải cách chữ viết dân sự]] của ông).<ref name="Chrisomalis2010">{{chú thích sách|last=Chrisomalis|first=Stephen|title=Numerical Notation: A Comparative History|url=https://books.google.com/books?id=kXZhBAAAQBAJ&pg=PA182|access-date=2016-12-28|year=2010|publisher=Cambridge University Press|location=Cambridge, England|isbn=978-1-139-48533-3|pages=180–182}}</ref><ref>{{citation |last=Yefimov |first=Vladimir |contribution=Civil Type and Kis Cyrillic |title=Language Culture Type: International Type Design in the Age of Unicode |url=https://books.google.com/books?id=K5j33ihraUYC&pg=PA128 |editor-last=Berry |editor-first=John D. |publisher=Graphis Press |place=New York City |year=2002 |isbn=978-1932026016 |pages=369–147 |contribution-url=http://typejournal.ru/en/articles/Civil-Type |access-date=2017-01-02 }}</ref> Chữ số Kirin đóng một vai trò trong kế hoạch cải cách tiền tệ của vua Pyotr I, với đồng kopek dây bạc phát hành sau năm 1696 và những đồng xu được đúc bằng máy phát hành từ năm 1700 đến năm 1722 được ghi ngày bằng chữ số Kirin.<ref>{{chú thích web |url=http://www.metaldetectingworld.com/russian_coins_peter_i.shtml |title=How To Identify & Interpret Cyrillic Dates on Russian Coins of Peter I The Great |last=Teplyakov |first=Sergei |work=Metal Detecting World |date=2011 |access-date=2016-12-30 }}</ref> Đến năm 1725, tiền xu của Hoàng gia Nga đã chuyển sang chữ số Ả Rập.<ref>{{chú thích web |url=http://www.library.yale.edu/slavic/coins/peter1.html |title=Coins and Medals of Imperial Russia |last=Lorković |first=Tatjana |publisher=[[Yale University]] Library |date=2003 |access-date=2016-12-30 }}</ref> Chữ số Kirin có thể vẫn được thấy trong các cuốn sách viết bằng [[tiếng Slav Giáo hội cổ]].<ref name="Looijen2015">{{chú thích sách|last=Looijen|first=Maarten|title=Over Getallen Gesproken/Talking About Numbers|url=https://books.google.com/books?id=k11dCwAAQBAJ&pg=PT62|edition=2nd|year=2015|publisher=Van Haren Publishing|location=Zaltbommel, Netherlands|language=nl, en|isbn=978-94-018-0601-5|pages=59–60}}</ref>

==Mô tả chung==
Hệ đếm này là một [[hệ đếm chữ]] bán thập phân, tương đương với [[chữ số Hy Lạp|hệ đếm Ionia]] nhưng viết bằng các [[chữ cái]] tương ứng của [[chữ Kirin]]. Thứ tự được dựa trên chữ Hy Lạp ban đầu còn hơn là thứ tự chữ cái Kirin tiêu chuẩn.<ref>{{chú thích web |url=http://www.omniglot.com/writing/cyrillic.htm |title=Omniglot: Cyrillic Script |last=Ager |first=Simon |access-date=2016-12-29 }}</ref>

Ví dụ:
* [[Tập tin:Slavic-numerals-1706.svg|45px]] ({{Script/Slavonic|҂аѱ҃ѕ}}) – 1706
* [[Hình:Cyrillic numerals-7118.svg|42px|҂зр︮и︯і]] ({{Script/Slavonic|҂зр︮и︯і}}) – 7118
*Một titlo dài có thể được sử dụng cho các dãy số dài: {{Big|{{Script/Slavonic|҂з︮р︦н︦і︯}}}}.

==Bảng giá trị==
{| border=0 style="text-align:center"
| valign="top" |
{| class="wikitable"
! Giá trị
! Hy Lạp
! Kirin
|-
| 1 || Αʹ || А
|-
| 2 || Βʹ || В
|-
| 3 || Γʹ || Г
|-
| 4 || Δʹ || Д
|-
| 5 || Εʹ || Є hoặc Е
|-
| 6 || Ϛʹ hoặc Ϝʹ || Ѕ hoặc Ꙃ hoặc Ꙅ
|-
| 7 || Ζʹ || З hoặc Ꙁ
|-
| 8 || Ηʹ || И
|-
| 9 || Θʹ || Ѳ
|}
| valign="top" |
{| class="wikitable"
! Giá trị
! Hy Lạp
! Kirin
|-
| 10 || Ιʹ || І hoặc Ї
|-
| 20 || Κʹ || К
|-
| 30 || Λʹ || Л
|-
| 40 || Μʹ || М
|-
| 50 || Νʹ || Н
|-
| 60 || Ξʹ || Ѯ hoặc Ч{{ref|Che|†}}
|-
| 70 || Οʹ || Ѻ hoặc О
|-
| 80 || Πʹ || П
|-
| 90 || Ϟʹ || Ч hoặc Ҁ
|}
| valign="top" |
{| class="wikitable"
! Giá trị
! Hy Lạp
! Kirin
|-
| 100 || Ρʹ || Р
|-
| 200 || Σʹ || С
|-
| 300 || Τʹ || Т
|-
| 400 || Υʹ || У hoặc Ѵ hoặc ОУ hoặc Ꙋ
|-
| 500 || Φʹ || Ф
|-
| 600 || Χʹ || Х
|-
| 700 || Ψʹ || Ѱ
|-
| 800 || Ωʹ || Ѡ hoặc Ѿ hoặc Ꙍ
|-
| 900 || Ϡʹ || Ц hoặc Ѧ
|}
|}
:{{note|Che|†}} Trong một số loại chữ Kirin phía Tây, Ҁ được dùng cho 90, và Ч được dùng cho 60 thay vì Ѯ.

{| class="wikitable"
|+ Dấu bổ nghĩa chữ Kirin
|-
! Tên (Tiếng Việt)<ref name="Kozlovsky2007" />
! Hệ số nhân nhỏ hơn
! Hệ số nhân lớn hơn
! Ký hiệu
! Ví dụ
|-
| Тысяча знак (Dấu ngàn)||1,000||1,000|| {{Slavonic|&nbsp;҂&nbsp;&nbsp;}} || [[Tập tin:Tysyacha-1000-Cyrillic.svg|18px]]
|-
| Тьма (Dấu triệu) ||10,000||1,000,000|| {{Slavonic|&nbsp;&nbsp; ⃝}} || [[Tập tin:Tma-100000-Cyrillic.svg|20px]]
|-
| Легион (Dấu nhiều) ||100,000||10<sup>12</sup>|| {{Slavonic|&nbsp;&nbsp;҈}} || [[Tập tin:Legion-1000000-Cyrillic.svg|20px]]
|-
| Леодр (Dấu vô số nhiều) ||1,000,000||10<sup>24</sup>|| {{Slavonic|&nbsp;&nbsp;҉}}  || [[Tập tin:Leodor-1000000-Cyrillic-.svg|20px]]
|-
| Вран (Ворон) (Dấu quạ) ||10,000,000||10<sup>48</sup>|| {{Slavonic|&nbsp;&nbsp;꙰}} || [[Tập tin:Вран.svg|20px]]
|-
| Колода (Dấu máng) ||100,000,000||10<sup>49</sup>|| {{Slavonic|&nbsp;&nbsp;꙱}} || [[Tập tin:Колода 1.svg|20px]]
|-
| Тьма тем (Dấu nhiều triệu) ||1,000,000,000||possibly 10<sup>50</sup>|| {{Slavonic|&nbsp;&nbsp;꙲}} || [[Tập tin:Тма тем.svg|слева|20px]]
|-
|}

==Xem thêm==
*[[Bảng chữ cái Kirin cổ]]
*[[Chữ Glagolit]]
*[[Chữ số Glagolit]]
*[[Chữ số Hy Lạp]]
*[[Mối quan hệ giữa chữ Kirin và chữ Glagolit]]

==Tham khảo==
{{tham khảo}}

==Liên kết ngoài==
*{{Thể loại Commons inline|Cyrillic numerals}}

[[Thể loại:Chữ cái Kirin|chữ số]]
[[Thể loại:Hệ đếm]]
[[Thể loại:Chữ số]]
[[Thể loại:Khoa học và công nghệ Nga]]