Xem mã nguồn của Công tước xứ Rothesay

{{Infobox hereditary title|name=Công tước xứ Rothesay|peerage=[[Đẳng cấp quý tộc Scotland]]|first_holder=[[David Stewart]]|present_holder=[[William, Thân vương xứ Wales|Thái tử William]]|image=File:Coat of Arms of the Duke of Rothesay.svg|caption=Quốc huy Công tước Rothesay hiện tại|remainder_to=|status=Tồn tại|monarch=*[[Robert III của Scotland]]<small> (Lần tạo năm 1398 và 1404)</small>
*[[James I của Scotland]]<small> (Lần tạo năm 1431)</small>|creation_date={{plainlist|
*1398 <small>(Lần tạo đầu tiên)</small>
*1404 <small>(Lần tạo thứ hai)</small>
*1431 <small>(Lần tạo thứ ba)</small>}}|family_seat=[[Adelaide Cottage]]|creation=}}

'''Công tước xứ Rothesay''' ({{IPA-en|ˈr ɒ θ s iˈ|lang|Rothesay.ogg}}; [[tiếng Gael Scotland]]: ''Diùc Baile Bhòid;'' [[tiếng Scotland]]: ''Duik o Rothesay'')<ref>{{Chú thích web|url=https://books.google.com.vn/books?id=nQoHAAAAQAAJ&q=Duik+o+Rothesay&pg=PA638&redir_esc=y#v=snippet&q=Duik%20o%20Rothesay&f=false|tựa đề=Biên niên sử của Scotland|các tác giả=Robert Lindsay (1814). JG Dalyell (ed.)|url-status=live|ngày truy cập=18 tháng 12 năm 2022}}</ref> là tước hiệu triều đại được sử dụng bởi người thừa kế ngai vàng Anh, hiện là [[William, Thân vương xứ Wales]]. Vợ của William, [[Catherine, Vương phi xứ Wales|Catherine]], hiện là Công tước phu nhân của Rothesay. Công tước Rothesay là tước hiệu của người thừa kế ngai vàng của [[Vương quốc Scotland]] trước năm 1707, và là của [[Vương quốc Anh (1707–1800)|Vương quốc Anh từ 1707 đến 1800]], hiện giờ là [[Vương quốc Liên hiệp Anh và Bắc Ireland]]. Đây là danh hiệu được người thừa kế rõ ràng bắt buộc sử dụng khi ở [[Scotland]], thay vì tước hiệu ''[[Công tước xứ Cornwall]]'' (cũng thuộc về con trai cả còn sống của quân chủ, khi là người thừa kế rõ ràng, theo đúng nghĩa) và [[Thân vương xứ Wales|''Thân vương xứ Wales'']] (theo truyền thống được cấp cho người thừa kế rõ ràng), được sử dụng ở phần còn lại của Vương quốc Anh và nước ngoài. Công tước Rothesay cũng nắm giữ các danh hiệu khác của Scotland, bao gồm [[Bá tước xứ Carrick]], [[Nam tước xứ Renfrew]], [[Lãnh chúa xứ Isles]], và [[Thân vương xứ Scotland|Thân vương và Đại quảng gia xứ Scotland]]. Danh hiệu được đặt theo tên [[Rothesay|Thị trấn Rothesay]] trên [[Đảo Bute]], nhưng không liên quan đến bất kỳ pháp nhân hoặc tài sản đất đai nào, không giống như [[Công quốc Cornwall]].<ref>{{Chú thích web|url=https://www.reuters.com/world/uk/king-charles-names-william-kate-prince-princess-wales-2022-09-09/|tựa đề=King Charles names William and Kate the Prince and Princess of Wales|url-status=live|ngày truy cập=18 tháng 12 năm 2022}}</ref>

== Từ nguyên ==
''Công tước xứ Rothesay'' thành lập lần đầu tiên vào năm 1398 và [[David Stewart, Công tước xứ Rothesay]], con trai của Vua [[Robert III của Scotland]] là người đầu tiên nắm giữ danh hiệu này. Sau khi ông qua đời, em trai của ông là James (sau là [[James I của Scotland]]), là người tiếp theo nắm giữ tước vị công tước. Sau đó, người thừa kế rõ ràng của [[Vương quốc Scotland]] nắm giữ công tước; một Đạo luật của [[Quốc hội Scotland]] được thông qua năm 1469 đã xác nhận mô hình kế vị này.<ref>{{Chú thích web|url=https://www.britannica.com/biography/David-duke-of-Rothesay|tựa đề=Dictionary of the Duke of Rothesay|url-status=live|ngày truy cập=24 tháng 12 năm 2022}}</ref>

Danh hiệu [[Bá tước xứ Carrick|Bá tước Carrick]] tồn tại sớm nhất là vào thế kỷ thứ 12. Năm 1306, Robert the Bruce, Bá tước Carrick trở thành Vua [[Robert the Bruce|Robert I của Scotland]] cùng với tước hiệu bá tước sáp nhập vào Vương miện. Trong những năm tiếp theo, các vị vua kế tiếp của Scotland đã tạo ra danh hiệu cho một số người thừa kế rõ ràng là Bá tước Carrick. Đạo luật năm 1469 cuối cùng đã giải quyết quyền bá tước cho con trai cả của quốc vương Scotland.

Danh hiệu ''Great Steward of Scotland'' (còn được gọi là ''High Steward'' hoặc ''Lord High Steward'') có từ người nắm giữ nó đầu tiên, [[Walter fitz Alan]], vào [[thế kỷ 12]]. Khi Robert, lên ngôi vua Scotland với tên gọi [[Robert II của Scotland|Robert II]] vào năm 1371. Sau đó, chỉ những người thừa kế rõ ràng cho ngai vàng vương quốc mới nắm giữ chức vụ này và [[Đạo luật 1469|Đạo luật năm 1469]] cũng đã giải quyết vấn đề này.

Giữa Liên minh năm 1603 và dưới thời [[Edward VII của Anh|Edward VII]] với tư cách là người thừa kế rõ ràng, phong cách "Công tước xứ Rothesay" dường như đã không còn được sử dụng để nhường chỗ cho "[[Thân vương xứ Wales]]". [[Victoria của Anh|Nữ vương Victoria]] đã yêu cầu danh hiệu này được sử dụng để chỉ con trai cả và người thừa kế rõ ràng khi ở [[Scotland]], và cách sử dụng này đã tiếp tục kể từ đó. Điều này có thể là kết quả trực tiếp hoặc gián tiếp của chuyến thăm năm 1822 của [[George IV của Anh|George IV]] tới Scotland.<ref>{{Chú thích web|url=https://www.thepipingcentre.co.uk/dr-jack-taylor/category/oxford-dictionary-of-national-biography|tựa đề=Oxford Dictionary of National Biography - The National Piping Centre|url-status=live|ngày truy cập=24 tháng 12 năm 2022}}</ref>

== Cơ sở pháp lý ==
Một Đạo luật của Quốc hội Scotland được thông qua năm 1469 quy định việc kế vị hầu hết các danh hiệu này. Nó quy định rằng "Vương tử đầu lòng của Vua Scotland mãi mãi" sẽ nắm giữ tước vị công tước. Nếu vương tử đầu lòng chết trước Nhà vua, tước vị không được thừa kế bởi người thừa kế của anh ta - nó chỉ dành cho con trai đầu lòng của chủ quyền Anh, như [[Công tước xứ Cornwall]] - cũng như không được thừa kế bởi em trai tiếp theo của công tước đã mất trừ khi em trai đó cũng trở thành người thừa kế rõ ràng. Mặc dù Đạo luật quy định "Vua" và vì cách giải thích của từ ''Prince'' không bao gồm phụ nữ, tuy nhiên, các con trai cả của các Nữ vương Anh đương nhiệm sau đó đương nhiên cũng sẽ nắm giữ tước vị công tước. Con trai cả của Quân chủ Anh, với tư cách là Công tước xứ Rothesay, có quyền bỏ phiếu trong các cuộc bầu cử cho những người đồng cấp đại diện từ năm 1707, ( Đạo luật Liên minh năm 1707 giữa [[Quốc hội Scotland]] và [[Quốc hội Anh]] chính thức thống nhất cả hai vương quốc để thành lập [[Vương quốc Anh (1707–1800)|Vương quốc Anh từ năm 1707–1800]]). Quyền này tiếp tục cho đến năm 1963, khi [[Quốc hội Vương quốc Liên hiệp Anh và Bắc Ireland|Quốc hội Vương quốc Anh]] bãi bỏ cuộc bầu cử các đồng cấp đại diện.<ref>{{Chú thích web|url=https://www.thepipingcentre.co.uk/dr-jack-taylor/category/oxford-dictionary-of-national-biography|tựa đề=Oxford Dictionary of National Biography - The National Piping Centre|url-status=live|ngày truy cập=24 tháng 12 năm 2022}}</ref>

== Công tước xứ Rothesay hiện tại ==
[[William, Thân vương xứ Wales]] kể từ 9 tháng 9 năm 2022 đã giữ danh hiệu Công tước xứ Rothesay và sử dụng nó khi ở [[Scotland]]. Ông có kính ngữ vương thất chính thức của Scotland là HRH ''Vương tử William, Công tước xứ Rothesay Điện hạ''.
{{Multiple image
| width = 100
| image1 = Royal Standard of the Duke of Rothesay.svg
| caption1 = Tiêu chuẩn vương thất
| image2 = Shield of Arms of the Duke of Rothesay.svg
| caption2 = Khiên cá nhân của William, Thân vương xứ Wales  với tư cách là Công tước xứ Rothesay
| image3 = Personal Banner of the Duke of Rothesay.svg
| header = Huy hiệu
| caption3 = Biểu ngữ cá nhân của William được sử dụng ở Scotland
}}
Vũ khí cá nhân của Công tước tiền nhiệm đã được Nữ vương ban tặng cho ông vào năm 1974. Huy chương có biểu tượng trên phần tư thứ 1 và thứ 4 là cánh tay của Đại quản gia Scotland, với phần thứ 2 và thứ 3 có biểu tượng cánh tay của Chúa tể quần đảo. Các cánh tay của Công tước hiện tại được phân biệt với các cánh tay của Gia tộc Stewart của Appin thông qua việc bổ sung một tấm khiên hiển thị các cánh tay của người thừa kế rõ ràng với Quân chủ của Scotland, cụ thể là các cánh tay Hoàng gia của Scotland với nhãn ba điểm. Thành tựu trọn vẹn huy hiệu của Công tước hiện tại là một biến thể của huy hiệu Hoàng gia Scotland được sử dụng trước Liên minh Vương miện năm 1603.

== Danh sách các Công tước xứ Rothesay ==
{| class="wikitable"
!Công tước xứ Rothesay
!Quân chủ
!Từ
!Đến
|-
|[[David Stewart, Công tước xứ Rothesay|David Stewart]]
|[[Robert III]]
|1398 (đã tạo)
|1402 (chết)
|-
|[[James I của Scotland|James]] 
|[[Robert III]]
|1404 (đã tạo)
|1406 (kế vị là '''James I''')
|-
|[[Alexander của Anh|Alexander]]
|[[James I của Scotland]]
|1430 (sinh)
|1430 (chết)
|-
|[[James II của Scotland|James]] 
|[[James I của Scotland]]
|1431 (đã tạo)
|1437 (kế vị là '''James II''')
|-
|[[James III của Scotland|James]]
|[[James II của Scotland|James II Scotland]]
|1452 (sinh)
|1460 (kế vị là '''James III''')
|-
|[[James IV của Scotland|James]]
|[[James III của Scotland|James III]]
|1473 (sinh)
|1488 (kế vị là '''James IV''')
|-
|James
|[[James IV của Scotland|James IV]]
|1507 (sinh)
|1508 (chết)
|-
|Arthur
|[[James IV của Scotland|James IV]]
|1509 (sinh)
|1510 (chết)
|-
|[[James V của Scotland|James]]
|[[James IV của Scotland|James IV]]
|1512 (sinh)
|1513 (kế vị là '''James V''')
|-
|[[James, Công tước xứ Rothesay]]
|[[James V của Scotland|James V]]
|1540 (sinh)
|1541 (chết)
|-
|[[James I của Anh|James Charles]]
|[[Mary I của Scotland|Mary I]]
|1566 (sinh)
|1567 (kế vị là '''James I''' của Anh)
|-
|[[Henry Frederick, Thân vương xứ Wales|Henry Frederick]]
|[[James I của Anh]]
|1594 (sinh)
|1612 (chết)
|-
|[[Charles I của Anh|Charles, Công tước xứ Albany, Công tước xứ York]]
|[[James I của Anh]]
|1612 (anh trai Henry qua đời)
|1625 (kế vị là '''Charles I''')
|-
|Thái tử Charles James
|[[Charles I]]
|1629 (sinh)
|1629 (chết)
|-
|[[Charles II của Anh|Charles]]
|[[Charles I của Anh|Charles I]]
|1630 (sinh)
|1649 (kế vị '''Charles II''')
|-
|[[James Francis Edward Stuart]]
|[[James II của Anh]]
|1688 (sinh)
|1702 (đạt được)
|-
|[[George II của Anh|George, Công tước xứ Cambridge]] 
|[[George I của Anh|George I]]
|1714 (cha lên ngôi)
|1727 (kế vị là '''George II''')
|-
|[[Frederick, Thân vương xứ Wales]]
|[[George II của Anh|George II]]
|1727 (cha lên ngôi)
|1751 (chết)
|-
|[[George IV của Anh|George]]
|[[George III của Anh|George III]]
|1762 (sinh)
|1820 (kế vị là '''George IV''')
|-
|[[Edward VII của Anh|Albert Edward]]
|[[Victoria của Anh|Victoria]]
|1841 (sinh)
|1901 (kế vị là '''Edward VII''')
|-
|[[George V của Anh|George]]
|[[Edward VII của Anh|Edward VII]]
|1901 (cha lên ngôi)
|1910 (kế vị là '''George V''')
|-
|[[Edward VIII của Anh|Edward]]
|[[George V của Anh|George V]]
|1910 (cha lên ngôi)
|1936 (kế vị là '''Edward VIII''')
|-
|[[Charles III|Charles]]
|[[Elizabeth II]]
|1952 (mẹ lên ngôi)
|2022 (kế vị là '''Charles III''')
|-
|[[William, Thân vương xứ Wales|William]]
|[[Charles III]]
|2022 (cha lên ngôi)
| - đương nhiệm
|}

== Tham khảo ==
<references />

== Liên kết ngoài ==
{{Thể loại Commons|Dukes of Rothesay|Công tước xứ Rothesay}}
* [http://www.tree.familyhistory.uk.com/fproyal.php The Royal Family Tree of Europe] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210212014955/http://www.tree.familyhistory.uk.com/fproyal.php |date=2021-02-12 }}

{{Thân vương xứ Wales}}
{{Tước hiệu hoàng gia Anh}}
{{Công tước Rothesay}}
{{Kiểm soát tính nhất quán}}

[[Thể loại:Trữ quân Anh]]
[[Thể loại:Công tước Anh]]
[[Thể loại:Lịch sử Rothesay]]
[[Thể loại:William, Thân vương xứ Wales]]
[[Thể loại:Đẳng cấp quý tộc Scotland]]
[[Thể loại:Người thừa kế ấn định]]
[[Thể loại:Tước hiệu Hoàng gia Anh]]
[[Thể loại:Tước hiệu Hoàng gia Scotland]]
[[Thể loại:Công tước xứ Rothesay| ]]