Xem mã nguồn của Họ Mã đề

{{chú thích trong bài}} 
{{Bảng phân loại
| image = Plantago_lanceolata_flowers.jpg
| image_caption = Mã đề (''Plantago major'')
| regnum = [[Thực vật|Plantae]]
| unranked_divisio = [[Thực vật có hoa|Angiospermae]]
| unranked_classis = [[Thực vật hai lá mầm thật sự|Eudicots]]
| unranked_ordo = [[Nhánh Cúc|Asterids]]
| ordo = [[Bộ Hoa môi|Lamiales]]
| familia = '''Plantaginaceae'''
| familia_authority = [[Antoine Laurent de Jussieu|Juss.]], 1789<ref name=APGIII2009>{{Chú thích tạp chí |last=Angiosperm Phylogeny Group |year=2009 |title=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III |journal=Botanical Journal of the Linnean Society |volume=161 |issue=2 |pages=105–121 |url=http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1046/j.1095-8339.2003.t01-1-00158.x/pdf | format= PDF |access-date = ngày 6 tháng 7 năm 2013 |doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x }}</ref>
| type_genus = ''[[Chi Mã đề|Plantago]]''
| type_genus_authority = [[Carl von Linné|L.]], 1753
| subdivision_ranks = Các tông
| subdivision =
* [[Angelonieae]]
* [[Antirrhineae]]
* [[Callitricheae]]
* [[Cheloneae]]
* [[Digitalideae]]
* [[Globularieae]]
* [[Gratioleae]]
* [[Hemiphragmeae]]
* [[Plantagineae]]
* [[Russelieae]]
* [[Sibthorpieae]]
* [[Veroniceae]]
| synonyms =
* Antirrhinaceae <small>Pers.</small>
* Aragoaceae <small>D.Don</small>
* Callitrichaceae <small>Link</small> ''nom. cons.''
* Chelonaceae <small>Martinov</small>
* Digitalaceae <small>Martinov</small>
* Ellisiophyllaceae <small>Honda</small>
* Globulariaceae <small>DC.</small> ''nom. cons.''
* Gratiolaceae <small>Martinov</small>
* Hippuridaceae <small>Vest</small> ''nom. cons.''
* Littorellaceae <small>Gray</small>
* Psylliaceae <small>Horan.</small>
* Sibthorpiaceae <small>D.Don</small>
* Veronicaceae <small>Cassel</small>
| synonyms_ref = <ref name="GRIN">{{chú thích web |url=http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?888 |title=Family: ''Plantaginaceae'' Juss., nom. cons. |work=Germplasm Resources Information Network |date = ngày 17 tháng 1 năm 2003 |access-date = ngày 28 tháng 4 năm 2011 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110704093834/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?888 |archive-date = ngày 4 tháng 7 năm 2011 |df= }}</ref>
}}
'''Họ Mã đề''', [[danh pháp|danh pháp khoa học]]: '''Plantaginaceae''', là một họ [[thực vật có hoa]] trong [[bộ Hoa môi]] (Lamiales). Chi điển hình là ''[[Chi Mã đề|Plantago]]''.

Trong các phân loại cũ thì họ này là họ duy nhất trong bộ Mã đề (Plantaginales), nhưng hàng loạt các nghiên cứu phát sinh chủng loài, được Angiosperm Phylogeny Group tổng quát hóa, đã chỉ ra rằng đơn vị phân loại này nên được gộp chung vào bộ Hoa môi.

Họ Mã đề theo định nghĩa truyền thống chỉ bao gồm ba chi là ''[[Bougueria]]'', ''[[Littorella]]'' và ''Plantago''. Tuy nhiên, các nghiên cứu phát sinh chủng loài mới nhất đã chỉ ra rằng họ Plantaginaceae nghĩa hẹp (''sensu stricto'') được lồng vào cùng phạm vi với vài chi trước đây đã xếp trong họ [[Họ Huyền sâm|Scrophulariaceae]] (nhưng không bao gồm chi điển hình của họ này là ''[[Chi Huyền sâm|Scrophularia]]''). Mặc dù tên gọi Veronicaceae (1782) là lâu đời nhất cho nhóm này, nhưng Plantaginaceae (1789) là tên gọi được bảo toàn theo quy định của [[ICBN]] và vì thế nó có độ ưu tiên cao hơn bất kỳ tên gọi sớm hơn nào trong phạm vi định nghĩa của bất kỳ nhóm nào có chứa họ Plantaginaceae. Ngoài ra, ICBN không coi các tên gọi cho các họ thực vật được công bố trước năm [[1789]] là các tên gọi thích hợp để bảo toàn, điều này đã loại tên gọi Veronicaceae ra ngoài. Tên gọi '''Antirrhinaceae''' (Mõm chó/sói) cũng đã được đề nghị để thay cho tên gọi Plantaginaceae. Trong khi chờ đợi, Angiosperm Phylogeny Group đã chấp nhận tên gọi Plantaginaceae. Tuy nhiên, Olmstead (2003) đã chọn tên gọi Veronicaceae để chỉ họ này.<ref>Olmstead R. G., 2003. [http://courses.washington.edu/bot113/summer/WebReadings/PdfReadings/Scrophulariaceae.pdf Whatever happened to the Scrophulariaceae?] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160615045355/http://courses.washington.edu/bot113/summer/WebReadings/PdfReadings/Scrophulariaceae.pdf |date=2016-06-15 }} ''Fremontia'' 30: 13-22.</ref>

Họ Plantaginaceae nghĩa rộng (''sensu lato'') là một họ đa dạng, phổ biến toàn cầu, nhưng chủ yếu tại các khu vực [[ôn đới]]. Nó bao gồm chủ yếu là các cây thân thảo, cây bụi và một ít cây thủy sinh có rễ mọc trong đất (chẳng hạn chi ''Callitriche''). Do tính phổ biến đa dạng nên rất khó thiết lập giới hạn cho họ này.<ref name="albach" />

Lá của chúng mọc thành vòng xoắn hoặc mọc đối, các lá có dạng lá đơn hay lá kép. Đặc điểm bất thường của họ này so với bộ Hoa môi nói chung là sự thiếu vắng của các phần phân chia theo chiều dọc trong đầu các sợi lông có tuyến.

Cấu trúc và hình dạng của hoa rất đa dạng. Một số chi có 4 [[lá đài|đài hoa]] và 4 [[cánh hoa]], những loài khác có từ 5-8 đài/cánh hoa, chẳng hạn chi ''Sibthorpia''. Hoa của phần lớn các chi là đối xứng theo nhiều mặt phẳng. [[Cánh hoa|Tràng hoa]] thông thường có 2 môi. Trong một số chi, bộ nhị được hình thành trước tràng hoa.

Quả là dạng [[quả nang]], thường nứt ra tại các phần chia giữa các ngăn. Trong chi ''Veronica'' phần phân chia này theo [[chiều dài]]; trong các loài của chi Antirrhinum thì khi quả nứt nó giải phóng [[phấn hoa]] thông qua các lỗ ở đầu [[bao phấn]]; hoặc nó có thể xoay chuyển thông qua đường tuần hoàn ngang xung quanh bao vỏ.

Một nhóm các chi, bao gồm cả chi ''[[Lindernia]]'', gần đây đã được tách ra<ref name="albach" /><ref name=Oxelman>{{Chú thích tạp chí | doi = 10.2307/25065369 | last1=Oxelman | first1=B. | last2=Kornhall | first2=P. | last3=Olmstead | first3=R. G. | last4=Bremer | first4=B. | year=2005 | title=Further disintegration of Scrophulariaceae | journal=Taxon | volume=54 | issue=2 | pages=411–425 | jstor=25065369}}</ref> thành họ [[Linderniaceae]],<ref>{{chú thích tạp chí | last1=Rahmanzadeh | first1=R. | first2=K. | last2=Müller | first3=E. | last3=Fischer | first4=D. | last4=Bartels | first5=T. | last5=Borsch | date=2005 | title=The Linderniaceae and Gratiolaceae are further lineages distinct from the Scrophulariaceae (Lamiales) | journal=Plant Biology | volume=7 | issue=1 | pages=67–78 | pmid=15666207| doi=10.1055/s-2004-830444}}</ref> nhưng họ này không được chấp nhận rộng rãi.<ref>{{chú thích tạp chí| last =Haston, E.| first = Richardson, J. E., Stevens, P. F., Chase, M. W., Harris, D. J. | title = A linear sequence of Angiosperm Phylogeny Group II families| journal = Taxon| volume = 56| issue = 1| year = 2007| pages = 7–12| doi =10.2307/25065731 | jstor = 25065731 }}</ref>

== Phân loại ==
Họ Plantaginaceae (nghĩa rộng)/Veronicaceae mở rộng bao gồm khoảng 90-94 chi và khoảng 1.700-1.900 loài.<ref name="Christenhusz-Byng2016">{{chú thích tạp chí |author1=Christenhusz, M. J. M. |author2=Byng, J. W. | year = 2016 | title = The number of known plants species in the world and its annual increase | journal = Phytotaxa | volume = 261 | pages = 201–217 | url = http://biotaxa.org/Phytotaxa/article/download/phytotaxa.261.3.1/20598 | doi = 10.11646/phytotaxa.261.3.1 | issue = 3 }}</ref><ref>[http://www.mobot.org/MOBOT/research/APweb/orders/lamialesweb.htm#Plantaginaceae Plantaginaceae] trên website của APG. Tra cứu 28-4-2020.</ref> Chi lớn nhất là ''Veronica'' (Thủy cự) với khoảng 450 loài. ''Veronica'' hiện nay bao gồm cả các chi ''Hebe'', ''Parahebe'' và ''Synthyris'' mà trước đây thường được coi là các chi riêng rẽ.
* Tông [[Angelonieae]]
** ''[[Angelonia]]''
** ''[[Basistemon]]'' (bao gồm cả: ''Desdemona, Hassleropsis, Saccanthus'')
** ''[[Melosperma]]''
** ''[[Monopera]]''
** ''[[Monttea]]'' (bao gồm cả: ''Oxycladus'')
** ''[[Ourisia]]''<ref>{{chú thích web |url=http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/gnlist.pl?2294 |title=GRIN Genera of ''Plantaginaceae'' tribe ''Angelonieae'' |work=Germplasm Resources Information Network |access-date = ngày 28 tháng 4 năm 2011 |archive-date = ngày 24 tháng 9 năm 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150924052612/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/gnlist.pl?2294 |url-status=dead }}</ref>
* Tông [[Antirrhineae]]
** ''[[Acanthorrhinum]]'' (có thể gộp cả ''Pseudomisopates'').
** ''[[Albraunia]]''
** ''[[Anarrhinum]]''
** ''[[Antirrhinum]]'': Mõm chó.Trước đây thuộc họ [[họ Huyền sâm|Scrophulariaceae]] và trong tiếng Việt được lấy làm tên gọi phổ biến nhất cho họ này.
** ''[[Asarina]]''
** ''[[Chaenorhinum]]'' (bao gồm cả: ''Hueblia, Microrrhinum''): Trước đây thuộc họ Scrophulariaceae.
** ''[[Cymbalaria]]'': Trước đây thuộc họ Scrophulariaceae.
** ''[[Epixiphium]]''
** ''[[Galvezia]]''
** ''[[Gambelia (chi)|Gambelia]]''
** ''[[Holmgrenanthe]]''
** ''[[Holzneria]]''
** ''[[Howelliella]]''
** ''[[Kickxia]]'' (bao gồm cả: ''Elatinoides''): Trước đây thuộc họ Scrophulariaceae.
** ''[[Linaria]]'' (bao gồm cả: ''Trimerocalyx''): Liễu ngư, liễu xuyên ngư. Trước đây thuộc họ Scrophulariaceae.
** ''[[Lophospermum]]''
** ''[[Mabrya]]''
** ''[[Maurandya]]'' (có thể gộp cả ''[[Epixiphium]]'' và ''[[Maurandella]]'')
** ''[[Misopates]]'': Trước đây thuộc họ Scrophulariaceae.
** ''[[Mohavea]]''
** ''[[Neogaerrhinum]]''
** ''[[Nuttallanthus]]'': Trước đây gộp trong ''Linaria'' và thuộc họ Scrophulariaceae.
** ''[[Pseudomisopates]]'' (có thể gộp trong ''Acanthorrhinum'').
** ''[[Pseudorontium]]''
** ''[[Rhodochiton]]''
** ''[[Sairocarpus]]''
** ''[[Schweinfurthia]]''<ref name=GRINantirrhinum>{{chú thích web |url=http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/gnlist.pl?2283 |title=GRIN Genera of ''Plantaginaceae'' tribe ''Antirrhineae'' |work=Germplasm Resources Information Network |access-date = ngày 28 tháng 4 năm 2011}}</ref>
* Tông [[Callitricheae]]
** ''[[Callitriche]]'': Diễm mao, thủy mã xỉ. Trước đây thuộc họ [[Callitrichaceae]].
** ''[[Hippuris]]'': Trước đây thuộc họ [[Hippuridaceae]].<ref>{{chú thích web |url=http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/gnlist.pl?2290 |title=GRIN Genera of ''Plantaginaceae'' tribe ''Callitricheae'' |work=Germplasm Resources Information Network |access-date = ngày 28 tháng 4 năm 2011 |archive-date = ngày 24 tháng 9 năm 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150924052606/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/gnlist.pl?2290 |url-status=dead }}</ref>
* Tông [[Cheloneae]]
** ''[[Brookea]]''
** ''[[Chelone]]''
** ''[[Chionophila]]'' (bao gồm cả: ''Penstemonopsis'')
** ''[[Collinsia]]''
** ''[[Keckiella]]'' (bao gồm cả: ''Keckia, Lepidostemon'')
** ''[[Nothochelone]]''
** ''[[Penstemon]]'' (bao gồm cả: ''Bartramia, Penslemon, Penstemum, Pentastemon, Pentastemum''): Trước đây thuộc họ Scrophulariaceae.
** ''[[Tonella]]''
** ''[[Uroskinnera]]''<ref>{{chú thích web |url=http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/gnlist.pl?2287 |title=GRIN Genera of ''Plantaginaceae'' tribe ''Cheloneae'' |work=Germplasm Resources Information Network |access-date = ngày 28 tháng 4 năm 2011 |archive-date = ngày 24 tháng 9 năm 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150924052557/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/gnlist.pl?2287 |url-status=dead }}</ref>
* Tông [[Digitalideae]]
** ''[[Digitalis]]'' (bao gồm cả: ''Isoplexis''): Dương (mao) địa hoàng. Trước đây thuộc họ Scrophulariaceae.
** ''[[Erinus]]''<ref>{{chú thích web |url=http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/gnlist.pl?2285 |title=GRIN Genera of ''Plantaginaceae'' tribe ''Digitalideae'' |work=Germplasm Resources Information Network |access-date = ngày 28 tháng 4 năm 2011 |archive-date = ngày 24 tháng 9 năm 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150924052554/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/gnlist.pl?2285 |url-status=dead }}</ref>
* Tông [[Globularieae]]
** ''[[Campylanthus]]'' (bao gồm cả: ''Chamaeacanthus'')
** ''[[Globularia]]'' (bao gồm cả: ''Carradoria, Lytanthus''): Trước đây thuộc họ [[Globulariaceae]].
** ''[[Poskea]]'' (bao gồm cả: ''Cockburnia'')<ref>{{chú thích web |url=http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/gnlist.pl?2292 |title=GRIN Genera of ''Plantaginaceae'' tribe ''Globularieae'' |work=Germplasm Resources Information Network |access-date = ngày 28 tháng 4 năm 2011 |archive-date = ngày 24 tháng 9 năm 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150924052609/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/gnlist.pl?2292 |url-status=dead }}</ref>
* Tông [[Gratioleae]]
** ''[[Achetaria]]'' (bao gồm cả: ''Beyrichia'')
** ''[[Adenosma]]'' (bao gồm cả: ''Pterostigma''): Hoắc hương núi (chè nội), nhân trần, bồ bồ, tuyến hương.
** ''[[Bacopa]]'' (bao gồm cả: ''Allocalyx'', ''Ancistrostylis'', ''Geochorda'', ''Herpestis'', ''Hydrotrida'', ''Ildefonsia'', ''Moniera'', ''Monocardia'', ''Sinobacopa''): Rau sam đắng, rau ruột gà, rau đắng biển, ba kích.
** ''[[Benjaminia]]''
** ''[[Boelckea]]''
** ''[[Capraria]]''
** ''[[Cheilophyllum]]''
** ''[[Conobea]]''
** ''[[Darcya]]''
** ''[[Deinostema]]''
** ''[[Dizygostemon]]''
** ''[[Dopatrium]]''
** ''[[Fonkia]]''
** ''[[Geochorda]]''
** ''[[Gratiola]]'' (có thể bao gồm cả: ''Fonkia'', ''Tragiola''): Trước đây thuộc họ Scrophulariaceae.
** ''[[Hydranthelium]]''
** ''[[Hydrotriche]]''
** ''[[Ildefonsia]]''
** ''[[Leucospora]]''
** ''[[Limnophila]]'' (bao gồm cả: ''Ambulia'', ''Bonnayodes'', ''Stemodiacra'')
** ''[[Maeviella]]''
** ''[[Mecardonia]]'' (bao gồm cả: ''Pagesia'')
** ''[[Otacanthus]]'' (bao gồm cả: ''Tetraplacus'')
** ''[[Philcoxia]]''
** ''[[Schistophragma]]''
** ''[[Schizosepala]]''
** ''[[Scoparia (cây)|Scoparia]]'': Cam thảo nam. Trước đây thuộc họ Scrophulariaceae.
** ''[[Sophronanthe]]''
** ''[[Stemodia]]'' (bao gồm cả: ''Anamaria, Choadophyton, Lendneria, Phaelypea, Poarium, Stemodiacra, Valeria, Verena'')
** ''[[Tetraulacium]]''<ref>{{chú thích web |url=http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/gnlist.pl?2289 |title=GRIN Genera of ''Plantaginaceae'' tribe ''Gratioleae'' |work=Germplasm Resources Information Network |access-date = ngày 28 tháng 4 năm 2011}}</ref>
* Tông [[Hemiphragma|Hemiphragmeae]]
** ''[[Hemiphragma]]''<ref>{{chú thích web |url=http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/gnlist.pl?2293 |title=GRIN Genera of ''Plantaginaceae'' tribe ''Hemiphragmeae'' |work=Germplasm Resources Information Network |access-date = ngày 28 tháng 4 năm 2011 |archive-date = ngày 24 tháng 9 năm 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150924052611/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/gnlist.pl?2293 |url-status=dead }}</ref>
* Tông [[Plantagineae]]
** ''[[Aragoa]]''
** ''[[Littorella]]''
** ''[[Chi Mã đề|Plantago]]'' (bao gồm cả: ''Asterogeum'', ''Bougueria'', ''Littorella'', ''Psyllium'')<ref>{{chú thích web |url=http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/gnlist.pl?2286 |title=GRIN Genera of ''Plantaginaceae'' tribe ''Plantagineae'' |work=Germplasm Resources Information Network |access-date = ngày 28 tháng 4 năm 2011 |archive-date = ngày 24 tháng 9 năm 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150924052555/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/gnlist.pl?2286 |url-status=dead }}</ref>
* Tông [[Russelieae]]
** ''[[Russelia]]''
** ''[[Tetranema]]''<ref>{{chú thích web |url=http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/gnlist.pl?2288 |title=GRIN Genera of ''Plantaginaceae'' tribe ''Russelieae'' |work=Germplasm Resources Information Network |access-date = ngày 28 tháng 4 năm 2011 |archive-date = ngày 24 tháng 9 năm 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150924052559/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/gnlist.pl?2288 |url-status=dead }}</ref>
* Tông [[Sibthorpieae]]
** ''[[Ellisophyllum]]'' (?)
** ''[[Sibthorpia]]'': Trước đây thuộc họ Scrophulariaceae.<ref>{{chú thích web |url=http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/gnlist.pl?2291 |title=GRIN Genera of ''Plantaginaceae'' tribe ''Sipthorpieae'' |work=Germplasm Resources Information Network |access-date = ngày 28 tháng 4 năm 2011 |archive-date = ngày 24 tháng 9 năm 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150924052608/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/gnlist.pl?2291 |url-status=dead }}</ref>
* Tông [[Veroniceae]]
** ''[[Kashmiria]]''
** ''[[Lagotis]]'' (bao gồm cả: ''Kokonoria'')
** ''[[Neopicrorhiza]]''
** ''[[Paederota]]''
** ''[[Picrorhiza]]''
** ''[[Scrofella]]''
** ''[[Veronica (chi)|Veronica]]'' (bao gồm cả: ''Besseya'', ''[[Chionohebe]]'', ''Cochlidiosperma'', ''Derwentia'', ''[[Detzneria]]'', ''Diplophyllum'', ''[[Hebe]]'', ''Heliohebe'', ''Leonohebe'', ''Odicardis'', ''Oligospermum'', ''Parahebe'', ''Pseudolysimachion'', ''Pygmaea'', ''[[Synthyris]]'', ''Veronicella''): Thủy cự. Trước đây thuộc họ Scrophulariaceae.
** ''[[Veronicastrum]]'' (bao gồm cả: ''Botryopleuron, Calorhabdos'')
** ''[[Wulfenia]]''
** ''[[Wulfeniopsis]]''<ref>{{chú thích web |url=http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/gnlist.pl?2284 |title=GRIN Genera of ''Plantaginaceae'' tribe ''Veroniceae'' |work=Germplasm Resources Information Network |access-date = ngày 28 tháng 4 năm 2011 |archive-date = ngày 24 tháng 9 năm 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150924052549/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/gnlist.pl?2284 |url-status=dead }}</ref>

Mặc dù GRIN gộp ''[[Lafuentea]]'' trong tông Antirrhineae,<ref name=GRINantirrhinum/> nhưng trong phân tích phát sinh chủng loài của Fernández-Mazuecos ''et al.'' (2013),<ref>{{chú thích tạp chí | jstor=10.1086/668790 | first1=Mario | last1=Fernández-Mazuecos | first2=José Luis | last2=Blanco-Pastor | first3=Pablo | last3=Vargas | title=A Phylogeny of Toadflaxes (''Linaria'' Mill.) Based on Nuclear Internal Transcribed Spacer Sequences: Systematic and Evolutionary Consequences | journal=International Journal of Plant Sciences | volume=174 | issue=2 | date=February 2013 | pages=234–249 | doi=10.1086/668790 | url=https://www.journals.uchicago.edu/doi/10.1086/668790}}</ref> Vargas ''et al.'' (2013)<ref>{{chú thích tạp chí | jstor= | author=Pablo Vargas, Luis M. Valente, José Luis Blanco‐Pastor, Isabel Liberal, Beatriz Guzmán, Emilio Cano, Alan Forrest & Mario Fernández‐Mazuecos | title=Testing the biogeographical congruence of palaeofloras using molecular phylogenetics: snapdragons and the Madrean–Tethyan flora | journal=Journal of Biogeography | volume=41 | issue=5 | year=2013 | pages=932-943 | doi=10.1111/jbi.12253 | url=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/jbi.12253}}</ref> nó lại có quan hệ chị em với toàn bộ Antirrhineae, giống như lưu ý của Albach (2005).<ref name="albach">{{Chú thích tạp chí | doi = 10.3732/ajb.92.2.297 | last1 = Albach | first1 = D. C. | last2 = Meudt | first2 = H. M. | last3 = Oxelman | first3 = B. | year = 2005 | title = Piecing together the "new" Plantaginaceae | url = http://www.amjbot.org/cgi/content/full/92/2/297 | journal = American Journal of Botany | volume = 92 | issue = 2 | pages = 297–315 | pmid = 21652407 | access-date = 2019-06-03 | archive-date = 2010-06-26 | archive-url = https://web.archive.org/web/20100626103255/http://www.amjbot.org/cgi/content/full/92/2/297 }}</ref> Hiện tại nó được coi là ngoại nhóm đối với Antirrhineae.

==Loại ra==
* ''[[Bryodes]]'': Sang họ [[Phrymaceae]]. 
* ''[[Bythophyton]]'': Sang họ [[Phrymaceae]].
<!--Chờ xác định
* ''[[Incertae sedis]]''
** ''[[Ameroglossum]]'': Sang họ [[Scrophulariaceae]].
** ''[[Amphianthus]]'' = ''[[Gratiola]]''
** ''[[Braunblanquetia]]'' = ''[[Fonkia]]''
** ''[[Dermatobotrys]]'': Sang họ [[Scrophulariaceae]]. 
** ''[[Dintera]]''
** ''[[Encopella]]'' (bao gồm cả: ''Encopa'')
** ''[[Hemianthus]]'' = ''[[Micranthemum]]''
** ''[[Herpestis]]'' = ''[[Bacopa]]''
** ''[[Morgania]]'' = ''[[Stemodia]]''
** ''[[Nanorrhinum]]'' (bao gồm cả: ''Pogonorrhinum'')
** ''[[Paederotella]]'' = ''[[Veronica]]''
** ''[[Pennellianthus]]'' (bao gồm cả: ''Leiostemon'')
** ''[[Psammetes]]'' = ''[[Lindernia]]''
** ''[[Trapella]]''-->

== Tham khảo ==
{{tham khảo|30em}}

== Liên kết ngoài ==
* {{Wikispecies nội dòng|Plantaginaceae}}
* {{Thể loại Commons nội dòng|Plantaginaceae}}
*[http://www.mobot.org/MOBOT/research/APweb/orders/lamialesweb.htm#Plantaginaceae Xử lý họ Plantaginaceae trong MOBOT]
* {{chú thích tạp chí | author = Olmstead, R. G., dePamphilis, C. W., Wolfe, A. D., Young, N. D., Elisons, W. J. & Reeves P. A. | year = 2001 | title = Disintegration of the Scrophulariaceae | journal = American Journal of Botany | volume = 88 | pages = 348–361 | url = http://www.amjbot.org/cgi/content/full/88/2/348 | doi = 10.2307/2657024 | pmid = 11222255 | issue = 2 | jstor = 2657024 | access-date = 2006-08-24 | archive-date = 2010-06-26 | archive-url = https://web.archive.org/web/20100626092426/http://www.amjbot.org/cgi/content/full/88/2/348 }}
* {{chú thích tạp chí |url=http://courses.washington.edu/bot113/Spring/WebReadings/PdfReadings/Scrophulariaceae.pdf |first=R. G. |last=Olmstead |year=2003 |title=Whatever happened to the Scrophulariaceae? |journal=Fremontia |volume=30 |pages=13–22}}

{{Taxonbar|from=Q1748235}}

[[Thể loại:Họ Mã đề| ]]