Mặc gia

Mặc gia (tiếng Hán: 墨家, bính âm: Mòjiā) là một trường phái triết học Trung Quốc cổ đại do Mặc Tử sáng lập. Nó phát triển cùng thời với Nho Gia, Đạo Gia, Pháp gia và là một trong bốn trường phái triết học chính trong thời Xuân Thu và Chiến Quốc, là một trong bách gia chư tử , tại Trung Quốc cổ đại bị cho là một chi nhánh của Đạo Gia chịu ảnh hưởng từ tư tưởng Đạo Gia, nhưng thực sự là một nhánh của Danh gia.

Mặc Gia từng có một thời kỳ huy hoàng, vào thời điểm đó Pháp Gia Hàn Phi xưng Mặc Gia cùng Nho Gia là "Thế chi hiển học" (học thuyết nổi tiếng thế gian), Nho Gia Mạnh Tử cũng từng nói "Thiên hạ chi ngôn, bất quy Dương (Dương Chu) tắc quy Mặc (Mặc Tử)", chứng minh tư tưởng Mặc gia từng trải qua huy hoàng. Cuối thời Chiến quốc, tầm ảnh hưởng của Mặc học thậm chí vượt qua Khổng học.

Đến đầu thời Hán, bởi vì tư tưởng đặc thù, cộng thêm việc Hán Vũ Đế thi hành chính sách "Trục xuất bách gia, độc tôn Nho thuật" khiến Mặc gia lọt vào chèn ép, cuối cùng diệt sạch.

Khởi nguyên

« Hán Thư · Nghệ Văn Chí » cho rằng Mặc gia bắt nguồn từ vu chúc (người chủ trì tế lễ):

"Mặc gia giả lưu, cái xuất vu thanh miếu chi thủ. Mao ốc thải chuyên, thị dĩ quý kiệm; dưỡng tam lão ngũ canh, thị dĩ kiêm ái; tuyển sĩ đại xạ, thị dĩ thượng hiền; tông tự nghiêm phụ, thị dĩ hữu quỷ; lịch tứ thời nhi hành, thị dĩ phi mệnh; dĩ hiếu thị thiên hạ, thị dĩ thượng đồng."

Trong đó thanh miếu chi chủ là chỉ vu chúc.

Người sáng lập Mặc gia là Mặc Địch, hay còn được gọi là Mặc Tử. « Nguyên Hòa Tánh Toản » cho rằng Mặc tử nguyên quán là nước Cô Trúc , Đồng Thư Nghiệp trải qua khảo chứng cho rằng Mặc tử là đời sau của Công tử Mục Di quý tộc nước Tống. « Hoài Nam Tử » xưng mặc tử khi còn bé học tập Nho gia. Mặc tử từng đảm nhiệm Tống Quốc đại phu, cũng từng ở lại lâu dài ở Sở Quốc cùng Lỗ Quốc. Sau lại phản cảm với Nho gia theo đuổi lễ nghi phiền phức, chế độ cấp bậc nghiêm ngặt, tông pháp chế độ cùng ngày tang lễ hao tài tốn của, nên rời Nho gia. Mặc Địch nhấn mạnh học tập Đại Vũ tinh thần khắc khổ, khôi phục truyền thống người Ân, phủ định Nho gia "Kỳ quân dụng chi, tắc an phú tôn vinh", mà sáng lập Mặc gia. Mặc Tử thu đồ rộng rãi, đệ tử đạt mấy trăm người.

Phát triển

Nho gia, Mặc gia đều là học thuyết nổi tiếng thời kỳ Xuân Thu Chiến Quốc, lúc ấy có cách nói "Không vào với Nho, tức nhập với Mặc". Thời kỳ này, Nho, Mặc hai nhà địa vị ngang nhau. Cuối thời chiến quốc, Mặc gia lại đã chia làm ba học phái: Tần Mặc, Sở Mặc và Tề Mặc. Lúc này sức ảnh hưởng của Mặc học vượt qua Khổng học.

Tư tưởng

Mặc Gia tư tưởng chủ trương chủ yếu gồm: Giữa người với người bình đẳng, yêu quý lẫn nhau (Kiêm Ái), phản đối các cuộc chiến tranh với mục đích xâm lược (Phi Công), tôn sùng tiết kiệm, phản đối phô trương lãng phí (Tiết Dụng), coi trọng kế thừa các di sản văn hóa do người trước để lại (Minh Quỷ), tìm hiểu nắm giữ các quy luật tự nhiên (Thiên Chí).

Liên kết ngoài

• Mặc gia trên DMOZ
• Mohism and Mohist Canons, Stanford Encyclopedia of Philosophy entries
• Full text of the Mozi – Chinese Text Project
• S:Mozi – Wikisource