Xem mã nguồn của Snowdonia

{{Geobox|Vùng được bảo vệ
<!-- *** Name section *** -->
| name = Vườn quốc gia Eryri
| native_name = 
| other_name =
| other_name1 =
<!-- *** Category *** -->
| category_local = [[Vườn quốc gia ở England and Wales|Vườn quốc gia ở Wales]]
| category_iucn = V
<!-- *** Image *** -->
| image = Llyn Llydaw from Crib Goch 2.jpg
| image_size = 300px
| image_caption = [[Llyn Llydaw]] nhìn từ [[Crib Goch]]
<!-- *** Country etc. *** -->
| country = Wales
| country_flag = 1
| state =
| state_flag =
| state_type =
| region = Gwynedd
| region1 = Conwy
| region2 =
| region3 =
| region4 =
| region_type = Councils
| town = Betws-y-coed
| town1 = Beddgelert
| location = Wales
| lat_d =
| lat_m =
| lat_s =
| lat_NS =
| long_d =
| long_m =
| long_s =
| long_EW =
| elevation =
<!-- *** Nature *** -->
| biome =
| biome_share =
| biome1 =
| biome1_share =
| geology =
| geology1 =
| plant =
| plant1 =
| animal =
| animal1 =
<!-- *** Geography *** -->
| area_imperial = 823
| area1 =
| area1_type =
| length =
| length_orientation =
| width =
| width_orientation =
| highest = Snowdon
| highest location =
| highest_lat_d = 53
| highest_lat_m = 4
| highest_lat_s = 8
| highest_lat_NS = N
| highest_long_d = 4
| highest_long_m = 4
| highest_long_s = 32
| highest_long_EW = W
| highest_elevation = 1085
| lowest =
| lowest_location =
| lowest_lat_d =
| lowest_lat_m =
| lowest_lat_s =
| lowest_lat_NS =
| lowest_long_d =
| lowest_long_m =
| lowest_long_s =
| lowest_long_EW =
| lowest_elevation =
<!-- *** People *** -->
| established_type = [[Vườn quốc gia ở Wales]]
| established = 1953
| established1_type =
| established1 =
| management_body =
| management_location =
| management_lat_d =
| management_lat_m =
| management_lat_s =
| management_lat_NS =
| management_long_d =
| management_long_m =
| management_long_s =
| management_long_EW =
| management_elevation =
| visitation =
| visitation_year =
<!-- *** Free fields *** -->
| free_type =
| free =
| free1_type =
| free1 =
<!-- *** Map section *** -->
| map = Snowdonia National Park UK location map.svg
| map_locator_x =
| map_locator_y =
| map_size =
| map_caption = Bản đồ vườn quốc gia Snowdonia
| map_first =
<!-- *** Website *** -->
| website = http://www.eryri-npa.gov.uk/home
}}

'''Eryri''' (đôi khi bằng tiếng Anh, ''Snowdonia'')<ref>{{Chú thích web|url=https://www.itv.com/news/wales/2023-11-16/national-park-will-use-welsh-lake-names-only|tựa đề=Eryri National park lake names to only be referred to in Welsh|ngày=2023-11-16|website=itv.com|url-status=live}}</ref> là một vùng núi ở bắc xứ Wales và là một [[vườn quốc gia]] rộng {{Convert|823|sqmi|km2|-1}}. Nó là vườn quốc gia đầu tiên trong ba [[vườn quốc gia ở Wales]], năm 1951.

== Mỏ đá Manod ==
Những bức họa vô giá của Bảo tàng Quốc gia London được chuyển tới hang đá ở một nơi hẻo lánh nhằm tránh xa tầm mắt [[Đức Quốc Xã]]. Năm 1942, vùng Snowdonia được mật dụ chuẩn bị đón một số bức tranh được cho là quý giá nhất thế giới. Trên khắp châu Âu lúc bấy giờ, phát xít Đức đã cướp bóc và phá hủy vô số tác phẩm nghệ thuật trị giá hàng triệu USD.

Khi quân Đồng mình triệt thoái khỏi [[Dunkerque]], bom dội xuống [[London]] và một cuộc xâm lược của phát xít Đức dường như là điều không thể tránh khỏi. Sự chú ý được dồn sang câu hỏi làm thế nào để bảo vệ bộ sưu tập nghệ thuật của Bảo tàng Quốc gia London. Kể từ thời điểm Thế chiến II nổ ra, các bức tranh quý đã được lưu giữ tại nhiều địa điểm khác nhau ở Wales nhưng những nơi này không phù hợp cho mục đích sử dụng lâu dài.

Năm 1940, thủ tướng [[Winston Churchill]] có một câu nói nổi tiếng về kho báu nghệ thuật của quốc gia: "''Giấu chúng trong hang động và hầm rượu nhưng không một bức tranh nào sẽ rời khỏi đây''".

Các chuyên gia đã lùng sục khắp [[Anh]] để tìm nơi cất giấu cho đến khi họ phát hiện ra mỏ đá Manod ([[Manod Mawr]]) ở [[Blaenau Ffestiniog]], [[Gwynedd]], Wales. Núi Manod là địa điểm khai thác đá nổi tiếng suốt hơn một thế kỷ. Hoạt động khai thác đã tạo ra những hang động lớn ở trung tâm ngọn núi, được bao phủ bởi hàng trăm mét đá phiến và [[granite]]. Chúng gần như không thể bị bom phá hủy. Bên cạnh đó, nơi đây còn khá hẻo lánh, khiến nhiệm vụ giữ bí mật trở nên dễ dàng hơn.

[[Suzanne Bosman]], nhà nghiên cứu tranh tại [[Bảo tàng Quốc gia London]], tác giả cuốn sách ''Bảo tàng Quốc gia London thời chiến'', nhận định nỗ lực di chuyển gần 2.000 tác phẩm nghệ thuật của các danh họa [[Leonardo da Vinci]], [[Rembrandt]], [[Van Dyck]], [[Turner]] hay [[Constable]] là một công việc vô cùng khó khăn.

"''Các mỏ đá lạnh và ẩm ướt không phải nơi thực sự lý tưởng để lưu giữ những tác phẩm nghệ thuật vô giá. Vì thế, trước khi chuyển chúng vào, họ phải xây 6 căn phòng kiểm soát điều kiện môi trường bên trong lòng núi''", Bosman giải thích.

"''Thực tế, điều kiện lưu trữ các tác phẩm ở Manod tốt hơn đáng kể so với điều kiện tại nơi chúng được trưng bày ở Bảo tàng Quốc gia trước chiến tranh và việc sơ tán đã dạy cho đội ngũ nhân viên rất nhiều về công tác bảo quản, thậm chị cả sau chiến tranh''", bà nói thêm.

Những bức tranh lớn nhất được đóng trong các thùng chứa khổng lồ và chuyển bằng đường bộ. Những tranh nhỏ hơn được chuyển bằng xe bưu điện và xe tải giao hàng Cadbury nhằm tránh gây chú ý. Sau đó, người ta tiếp tục di chuyển chúng trên hệ thống đường ray khổ hẹp được thiết kế đặc biệt để đi thẳng tới các buồng kiểm soát nhiệt độ, độ ẩm nghiêm ngặt.

Tuy nhiên, theo Bosman, mọi thứ không phải lúc nào cũng diễn ra suôn sẻ. Có những bức tranh lớn quá khổ khiến việc di chuyển chúng trong những con đường chật hẹp dẫn tới mỏ đá Manod tưởng chừng như bất khả thi.

Chính phủ Anh vẫn giữ hợp đồng thuê mỏ đá Manod tới những năm 1950 để làm nơi lưu trữ dự phòng trong trường hợp một cuộc chiến tranh nữa nổ ra. Tuy nhiên, mỏ đá và các căn phòng xây bên trong nó hiện không được bảo trì, bảo dưỡng nên đã xuống cấp và việc tiếp cận bị kiểm soát chặt chẽ.

Bosman trở thành một trong rất ít người được đi vào mỏ đá Manod sau 1/4 thế kỷ khi bà cùng nhà thám hiểm, tác giả Will Millard thực hiện chương trình khám phá các địa điểm bí mật ở xứ Wales.

Millard miêu tả đây là trải nghiệm xúc động nhất trong suốt sự nghiệp thám hiểm và viết lách của ông.

"''Tôi hoàn toàn choáng váng trước những gì họ làm được tại nơi đây chỉ trong 6 tháng. Nó là minh chứng rõ ràng nhất cho sự khéo léo và quyết tâm của người Anh trong thời chiến''", ông nói. "''Ở bên trong hang, bạn vẫn có thể thấy những dấu vết trên tường nơi treo các bức tranh và sàn nhà được gắn đầy ẩm kế cùng nhiệt kế để theo dõi điều kiện môi trường. Thật đáng tiếc khi rất ít người được chứng kiến điều này. Chúng ta đang để một phần di sản quốc gia chìm vào quên lãng''".
== Vườn quốc gia==
Vườn quốc gia Snowdonia ({{Lang-cy|Parc Cenedlaethol Eryri}}) được thành lập năm 1951 là vườn quốc gia thứ ba ở Vương Quốc Anh, sau [[Vườn quốc gia Peak District|Peak District]] và [[Lake District]]. Nó bao phủ {{Convert|827|sqmi|km2}} và có {{Convert|37|mi|km}} bờ biển.<ref>{{chú thích báo|url=http://www.independent.co.uk/life-style/travel-national-parks--the-complete-guide-to-britains-national-parks-1108194.html|title=National Parks – The complete guide to Britain's national parks|last=Culliford|first=Alison|date=ngày 24 tháng 7 năm 1999|publisher=[[The Independent]]}}</ref><ref>{{chú thích web|url=http://estb.msn.com/i/26/9D3386135C8A465B0C44431A53D2F.swf|title=Our national parks|publisher=[[MSN]]|ngày truy cập=2017-02-07|archive-date=2011-10-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20111002084601/http://estb.msn.com/i/26/9D3386135C8A465B0C44431A53D2F.swf}}</ref>

Vườn quốc gia được quản lý bởi [[ban quản lý vườn quốc gia Snowdonia]], được thành lập bởi các chính quyền địa phương và đại diện xứ Wales; văn phòng chính của nó ở [[Penrhyndeudraeth]]. Không giống như các công vườn quốc gia ở các nước khác, Snowdonia (và các vườn quốc gia khác ở Anh) được tạo thành từ cả vùng đất công cộng và tư nhân. Cơ cấu sở hữu đất tại Snowdonia là như sau: 
[[Tập tin:North_snowdonia_panorama.jpg|phải|nhỏ|600x600px|Ảnh toàn cảnh của dãy [[Snowdon Massif]].]]
{| class="wikitable" style="margin-bottom: 10px;"
!Loại sở hữu
!Chia sẻ (%)
|-
|Tư nhân
| 69.9
|-
|[[National Trust]] 
| 8.9
|-
|Ban quản lý vườn quốc gia
| 1.2
|-
|Cục tài nguyên môi trường Wales
| 17.5
|-
|Các công ty nước
| 0.9
|-
|Khác 
| 1.6
|}
[[Tập tin:Snowdonia_by_drone.webm|nhỏ|video về Snowdonia (2014)]]
Hơn 26,000 người sống trong vườn quốc gia này. 58.6% trong có thể nói tiếng Welsh (năm 2011).<ref name=":0">{{chú thích web|url=http://www.eryri-npa.gov.uk/looking-after/state-of-the-park/cultural-identity/welsh-language-skills-and-profile|title=Eryri - Snowdonia|website=www.eryri-npa.gov.uk|access-date = ngày 20 tháng 12 năm 2016}}</ref> Trong khi hầu hết là đất hoang và vùng núi, có lượng lớn hoạt động [[nông nghiệp]] trong vườn quốc gia.

Kể từ sự sắp xếp lại chính quyền địa phương năm 1998, vườn quốc gia là một phần ở hạt [[Gwynedd]], và một phần trong [[Conwy (county borough)|quận hạt Conwy]]. Nó được quản lý bởi 18 thành viên bản quản lý vườn quốc gia Snowdonia; chín thành viên được chỉ định bởi Gwynedd, 3 bởi Conwy, và sáu người còn lại từ Quốc hội xứ Wales để đại diện cho lợi ích quốc gia.<ref>{{chú thích sách|last=Walkey|first=Mike|author2=Swingland, Ian Richard|author3=Russell, Shaun|title=Integrated protected area management|url=https://archive.org/details/integratedprotec0000unse|publisher=Springer|year=1999|pages=[https://archive.org/details/integratedprotec0000unse/page/91 91]|isbn=978-0-412-80360-4}}</ref>

[[Hội đồng Snowdonia]] là một tổ chức từ thiện đã đăng ký thành lập vào năm 1967. Nó là một nhóm tình nguyện của những người quan tâm đến khu vực này và muốn bảo vệ nó. [[Amory Lovins]] dẫn đầu cuộc phản đối năm 1970 đã thành công ngăn chặn [[Rio Tinto Group|Rio Tinto]] có ý định đào khu vực này lên để làm một mỏ lớn.<ref>{{chú thích web|url=https://www.theguardian.com/environment/2014/feb/17/amory-lovins-renewable-energy|title=Amory Lovins: energy visionary sees renewables revolution in full swing|author=John Vidal|date=ngày 18 tháng 2 năm 2014|work=The Guardian}}</ref>
== Quang cảnh ==
[[Tập tin:Rain_coming_in_over_the_lake.jpg|phải|nhỏ|Mưa ở [[Llyn Cowlyd]] bắc [[Capel Curig]]]]
Toàn bộ bờ biển của vườn quốc gia này là một khu vực bảo tồn đặc biệt, chạy từ [[Bán đảo llyn|bán đảo Llŷn]] xuống đến bờ biển miền trung Wales, bờ biển miền trung Wales có hệ thống cồn cát có giá trị. Rừng tự nhiên của vườn quốc gia này là các loại [[cây rụng lá]] hỗn hợp, cây phổ biến nhất là [[Quercus petraea|gỗ sồi Welsh]]. [[Chi cáng lò]], hạt dẻ cũng rất phổ biến. Vườn quốc gia cũng có chứa một số khu vực rừng lá kim rộng lớn như rừng Gwydir gần [[Betws-y-Coed]], mặc dù một số khu vực, đã từng bị thu hoạch, hiện nay đang ngày càng phát triển trở lại lại một cách tự nhiên.

Bắc Snowdonia là nơi duy nhất ở Anh có [[lloydia serotina]]-một loại cây vùng núi Bắc cực, [[Chrysolina cerealis|bọ cánh cứng Snowdon]] được tìm thấy, và nơi duy nhất trên thế giới mà có cây cúc [[Hieracium snowdoniense]].
[[Tập tin:Llyn_y_Dywarchen.jpg|phải|nhỏ|Llyn y Dywarchen, gần [[Rhyd Ddu]]]]
Một trong những vấn đề lớn đối với vườn quốc gia này trong những năm gần đây là sự tăng trưởng của [[Rhododendron ponticum]].<ref>{{chú thích báo|url=http://www.telegraph.co.uk/earth/wildlife/3301402/Important-Plant-Areas-in-the-UK.html|title=Important plant areas in the UK|date=ngày 24 tháng 7 năm 2007|publisher=[[The Daily Telegraph]]|access-date=2017-02-07|archive-date=2012-11-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20121113055049/http://www.telegraph.co.uk/earth/wildlife/3301402/Important-Plant-Areas-in-the-UK.html|url-status=dead}}</ref> [[Loài xâm lấn]] này phát triển nhanh chóng và có xu hướng lấn chiếm các loài bản địa. Nó có thể phát triển cao chót vót và có một loại nấm đồng mọc trên rễ của nó sản xuất ra các độc tố rất độc hại cho bất kỳ loài thực vật và động vật nào. Kết quả là, có một số danh lam thắng cảnh đã bị tàn phá.

== Các dãy núi ==
Snowdonia được chia làm bốn phần:
* Khu vực phía bắc là phổ biến nhất với khách du lịch, bao gồm (từ tây sang đông) [[Moel Hebog]], [[Mynydd Mawr]] và [[Nantlle Ridge]]; [[Snowdon Massif]]; [[Glyderau]]; và [[Carneddau]]. Ba ngọn núi cuối cùng là những ngọn núi cao nhất ở xứ Wales
* Khu vực thứ hai bao gồm các đỉnh núi như [[Moel Siabod]], [[Cnicht]], [[Moelwynion]] và các ngọn núi xung quanh [[Blaenau Ffestiniog]].
* Khu vực thứ ba bao gồm [[Rhinogydd]] ở phía tây cũng như [[Arenig]] và [[Migneint]] (khu vực đầm lầy), và [[Rhobell Fawr]]. Khu vực này không phổ biến với khách du lịch như các khu vực khác, do sự xa xôi của nó.
* Khu vực phía Nam bao gồm [[Cadair Idris]], [[Tarren]], đồi Dyfi, và nhóm núi Aran, bao gồm [[Aran Fawddwy]] là ngọn núi cao nhất.

== Khí hậu ==
Snowdonia là một trong những [[phần ẩm ướt nhất của Vương quốc Anh]]; [[Crib Goch]] ở Snowdonia là nơi ẩm ướt nhất Vương quốc Anh, với lượng mưa trung bình 4.473 milimet một năm trong vòng 30 năm qua.<ref>{{chú thích web|url=http://www.telegraph.co.uk/property/3354276/The-wetter-the-better.html|title=The wetter, the better|publisher=[[The Independent]]|last=Clark|first=Ross|date=ngày 28 tháng 10 năm 2006|ngày truy cập=2017-02-07|archive-date=2013-12-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20131227090204/http://www.telegraph.co.uk/property/3354276/The-wetter-the-better.html|url-status=dead}}</ref><ref>{{chú thích web|title=40 die as one year's rain falls in a day|url=http://www.timesonline.co.uk/tol/news/world/article548749.ece|publisher=[[The Times]]|last=Philip|first=Catherine|date=ngày 28 tháng 7 năm 2005}}</ref>

== Động vật ==
{{Chính|Hệ động vật Anh}}
Tầm quan trọng của vườn quốc gia Snowdonia trong việc bảo tồn môi trường sống và động vật hoang dã phản ánh trong thực tế là gần 20% tổng diện tích của nó được bảo vệ bởi luật pháp của Anh và châu Âu.<ref>{{chú thích web|url=http://www.eryri-npa.gov.uk/__data/assets/pdf_file/0011/161687/nature-conservation.pdf|author=Snowdonia National Park Authority|title=Supplementary Planning Guidance: Nature Conservation and Biodiversity|date=ngày 1 tháng 10 năm 2016|pages=3|ngày truy cập=2017-02-12|archive-date=2017-02-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20170213090438/http://www.eryri-npa.gov.uk/__data/assets/pdf_file/0011/161687/nature-conservation.pdf|url-status=dead}}</ref> Một nửa diện tích được quản lý bởi chính phủ qua luật Bảo tồn môi trường sống và các vùng đặc biệt châu Âu.<ref name="Snowdonia NP">{{chú thích web|title=Wildlife|url=http://www.eryri-npa.gov.uk/visiting/snowdonia-national-park/wildlife|publisher=Snowdonia National Park Authority|access-date=ngày 19 tháng 8 năm 2013|archive-date=2013-11-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20131102194729/http://www.eryri-npa.gov.uk/visiting/snowdonia-national-park/wildlife}}</ref> Động vật có vú hiếm trong công viên bao gồm [[rái cá]], [[chồn hôi châu Âu]] và [[dê hoang dã]], mặc dù đã không ai nhìn thấy [[chồn thông châu Âu]] trong nhiều năm.<ref>{{chú thích báo|url=http://www.walesonline.co.uk/news/wales-news/2009/08/03/if-you-go-down-to-the-woods-today-you-might-find-an-endangered-pine-marten-91466-24300490/|title=If you go down to the woods today you might find an endangered pine marten|last=Turner|first=Robin|date=ngày 3 tháng 8 năm 2009|publisher=WalesOnline}}</ref> Những loài chim quý hiếm bao gồm [[Raven|quạ]], [[cắt lớn]], [[ó cá]], [[cắt lưng xám]] và [[milvus milvus]]. Một loài nổi tiếng của Snowdonia là [[Chrysolina cerealis|bọ cánh cứng Snowdon hoặc bọ cánh cứng cầu vồng]].<ref name="Snowdonia NP" />

== Du lịch ==
Nghiên cứu chỉ ra rằng đã có 3,67 triệu du khách đến Vườn Quốc gia Snowdonia vào năm 2013.<ref>{{chú thích web|url=http://www.eryri-npa.gov.uk/looking-after/state-of-the-park/tourism/visitor-numbers|title=Eryri - Snowdonia|website=www.eryri-npa.gov.uk|access-date = ngày 6 tháng 1 năm 2017}}</ref> Tổng thu nhập từ du lịch là 433,6 triệu bảng Anh trong năm 2013.<ref name=":0" /> Vườn quốc gia có 2.380&nbsp;km đường đi bộ công cộng, 264&nbsp;km đường cưỡi ngựa công cộng và 74&nbsp;km các loại đường công cộng khác.<ref>{{chú thích web|url=http://www.walkingnorthwales.co.uk/home.php?walks_by_region;rid=11|title=Walks for region – Snowdonia Mountains and Coast|publisher=Walking in North Wales|ngày truy cập=2017-02-07|archive-date=2010-05-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20100505200447/http://www.walkingnorthwales.co.uk/home.php?walks_by_region%3Brid=11}}</ref> Một phần lớn của vườn quốc gia nằm trong khu vực của luật Đi lại tự do.

== Tham khảo ==
{{tham khảo|30em}}

== Liên kết ngoài ==
* {{Wikivoyage-inline}}
* [http://www.eryri-npa.gov.uk Ban quản lý vườn quốc gia Snowdonia]
* [http://www.snowdonia-society.org.uk/ Cộng đồng Snowdonia]
* [http://www.thesnowdonian.com/ Người Snowdonia] {{Webarchive|url=https://archive.today/20141201110641/http://www.thesnowdonian.com/ |date=2014-12-01 }}

{{National parks in the UK}}

[[Thể loại:Vườn quốc gia Wales]]
[[Thể loại:IUCN Loại V]]