Hoàng (họ người Trung Quốc)

Hoàng 黄/黃
Phát âm	[xʷáŋ]
Ngôn ngữ	tiếng Trung Quốc
Nguồn gốc
Ngôn ngữ	tiếng Trung Quốc cổ
Nguồn gốc	nước Hoàng; đổi họ
Nghĩa	màu vàng, lưu huỳnh
Biến thể
tiếng Anh	Huang
tiếng Hàn	Hwang

Hoàng (giản thể: 黄, phồn thể: 黃) là một họ trong tiếng Trung Quốc, là họ có đông thành viên thứ 7 tại Trung Quốc. Người họ Hoàng sinh sống nhiều nhất ở tỉnh Quảng Đông, chiếm 19% số người họ Hoàng trên toàn Trung Quốc. Tại Quảng Đông, Hongkong, Macao, họ Hoàng là dòng họ đông thứ hai; tại Quảng Tây là dòng họ đông người nhất; ở Phúc Kiến, Đài Loan là dòng họ đông thứ ba.

Khởi nguyên

• Nguồn gốc từ họ Doanh. "Hậu Hán thư - Quận quốc chí" viết: "Cố Hoàng quốc, Doanh tính".

Con cháu Bá Ích: Bá Ích là tổ họ Doanh, bởi vì có công trị thủy nên được Đế Thuấn phong thưởng, sau có hậu nhân được phong tại nước Hoàng. Trong truyền thuyết, hậu duệ của Bá Ích có 14 nhánh, là: Ký Từ thị, Đàm thị, Cử thị, Chung Lê thị, Vận Yểm thị, Thố Cầu thị, Tướng Lương thị, Hoàng thị, Giang thị, Tu Ngư thị, Bạch Minh thị, Phỉ Liêm thị, Tần thị, Triệu thị, được hợp xưng là "Doanh tính thập tứ thị". Trong đó Hoàng thị, vào khoảng Thương mạt Chu sơ, ở vùng mà hiện nay là Hoàng Xuyên, Hà Nam dựng nước, đến thời nhà Chu, được thụ phong là Tử tước, nên còn còn được gọi là Hoàng tử quốc.

Năm 648 TCN, nước Hoàng bị nước Sở diệt. Sau khi nước Hoàng bị diệt, người trong nước không quên cố quốc nên lấy Hoàng làm họ. Nhánh này đa số sinh sống cách vùng đất của nước Hoàng cũ không xa, trong đó sống tại Giang Hạ (nay là phía tây huyện Tân Châu, Hồ Bắc) là nhiều nhất.

• Nguồn gốc từ các dân tộc phương nam thời cổ đại, ở vùng Nam Ninh, Quảng Tây.
• Nguồn gốc từ các dân tộc ngoài người Hán thời cận đại. Đổi họ lúc tị nạn, như người Mãn "Y Lạt thị, Tây Lâm Giác La thị, Ngạc Cát thị, Ngạc Giai thị, Kéo Nạp Lạt thị", hoặc như người Hồi "Bồ thị". Hoặc là người Đài Loan bản địa thời kỳ Hán hóa được nhà cầm quyền ban họ.
• Nguồn gốc từ họ khác. Thời thượng cổ, Hoàng và Vương đồng âm, có người họ Vương đổi thành họ Hoàng; hoặc vì những nguyên nhân khác mà đổi họ, như họ Lục, Vu, Ngô, Kim đổi sang họ Hoàng. Vu đổi họ sang Hoàng: Vu và Hoàng có âm cổ gần giống nhau.

Tình trạng phân bố

Người họ Hoàng tập trung nhiều ở Quảng Đông, Phúc Kiến. Ước chừng dưới thời Minh Thanh, di cư tới các quốc gia Đông Nam Á.

Danh nhân

• Hoàng Bá, thừa tướng Tây Hán
• Hoàng Cực Trung, thủ lĩnh khởi nghĩa nông dân cuối thời Tần, có công giúp Lưu Bang, được phong làm Kỷ Hầu.
• Hoàng Hương, thượng thư lệnh Đông Hán
• Hoàng Thượng, tư đồ Đông Hán
• Hoàng Quỳnh, thái úy Đông Hán
• Hoàng Sơ Bình, người Đông Tấn, hậu thế xưng là "Hoàng đại tiên", "thần tiên" trong đạo giáo
• Hoàng Sào, người phát động Loạn Hoàng Sào cuối thời Đường
• Hoàng Khắc Thành, đại tướng, tổng tham mưu trưởng quân giải phóng nhân dân Trung Quốc
• Hoàng Vĩnh Thắng, Thượng tướng quân giải phóng nhân dân Trung Quốc