Cộng hòa Hà Lan
Tọa độ: 52°05′B 4°18′Đ / 52,083°B 4,3°Đ
|
Cộng hoà Bảy Tỉnh Thống nhất
|
|||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Tên bản ngữ
| |||||||||
| 1588–1795 | |||||||||
Tiêu ngữ: Eendracht maakt macht ("Unity makes strength") Concordia res parvæ crescunt ("Small things flourish by concord") | |||||||||
| Tổng quan | |||||||||
.svg) Cộng hòa Bảy thống nhất Hà Lan năm 1789 | |||||||||
| Thủ đô | None, The Hague (de facto) | ||||||||
| Ngôn ngữ thông dụng | Hà Lan, Tiếng Hạ Saxon Hà Lan, Tiếng Tây Frisia | ||||||||
| Tôn giáo chính | Dutch Reformed (state), Giáo hội Công giáo, Do Thái giáo, Tin Lành | ||||||||
| Chính trị | |||||||||
| Chính phủ | Cộng hoà Liên bang | ||||||||
| Stadtholder | |||||||||
• 1581–1584 | William I | ||||||||
• 1751–1795 | William V | ||||||||
| Grand Pensionary | |||||||||
• 1581–1585 | Paulus Buys | ||||||||
• 1653–1672 | Johan de Witt | ||||||||
• 1787–1795 | Laurens van de Spiegel | ||||||||
| Lập pháp | States General | ||||||||
• State council | Hội đồng nhà nước | ||||||||
| Lịch sử | |||||||||
| Thời kỳ | Early modern period | ||||||||
| ngày 23 tháng 1 năm 1579 | |||||||||
| 26 July 1581 | |||||||||
| ngày 12 tháng 4 năm 1588 | |||||||||
| ngày 30 tháng 1 năm 1648 | |||||||||
| 19 January 1795 | |||||||||
| Dân số | |||||||||
• 1795 | 1,880,500[1] | ||||||||
| Kinh tế | |||||||||
| Đơn vị tiền tệ | Guilder, rijksdaalder | ||||||||
| |||||||||
| Hiện nay là một phần của |  Netherlands Belgium | ||||||||
.svg)
Các tỉnh Thống nhất Hà Lan, hoặc Các tỉnh thống nhất (tiếng Hà Lan: Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden) hay Cộng hoà Hà Lan Thống nhất, Cộng hoà Bảy Tỉnh Thống nhất (tiếng Hà Lan: Republiek der Zeven Provinciën Verenigde), thường được giới sử học gọi ngắn gọn là Cộng hoà Hà Lan, là một nước cộng hoà liên bang tồn tại từ năm 1588, sau Cách mạng Hà Lan đến năm 1795 sau Cách mạng Batavian. Đây là nhà nước tiền thân của Vương quốc Hà Lan hiện tại và là nhà nước Hà Lan độc lập và thống nhất đầu tiên.
Nước cộng hoà được thành lập sau khi một tỉnh của Hà Lan nổi dậy chống lại sự cai trị của Đế quốc Tây Ban Nha tại thuộc địa Hà Lan thuộc Tây Ban Nha. Các tỉnh đồng lòng đứng cạnh nhau để lập ra một liên minh chống lại Tây Ban Nha vào năm 1579 (Liên minh Utrecht) và tuyên bố độc lập vào năm 1581 qua Đạo luật Abjuration. Lãnh thổ của nhà nước này bao gồm Groningen, Friesland, Overijssel, Gelderland , Utrecht, Holland và Zeeland.
Mặc dù nhà nước liên bang này có diện tích khiêm tốn và dân số chỉ khoảng 1,5 triệu người, nhưng nó lại kiểm soát một mạng lưới các tuyến đường biển thương mại trên toàn thế giới. Thông qua các công ty thương mại của mình, Công ty Đông Ấn Hà Lan (VOC) và Công ty Tây Ấn Hà Lan (GWC), đã tiến hành thành lập một Đế chế thuộc địa của Hà Lan. Thu nhập vô cùng lớn từ thương mại đã giúp Cộng hoà Hà Lan có thể cạnh tranh quân sự được với các nước hùng mạnh ở Châu Âu. Nó có một hạm đội khổng lồ gồm 2.000 tàu, lớn hơn cả các hạm đội của Vương quốc Anh và Vương quốc Pháp cộng lại. Các cuộc xung đột lớn đã xảy ra trong cuộc Chiến tranh Tám Mươi Năm chống lại Đế quốc Tây Ban Nha (từ khi thành lập Cộng hoà Hà Lan cho đến năm 1648), Chiến tranh Hà Lan-Bồ Đào Nha (1602 - 1663), bốn cuộc Chiến tranh Anh-Hà Lan chống lại Vương quốc Anh (1652 - 1654, 1665 - 1667, 1672 - 1674 và 1780 - 1784), Chiến tranh Pháp-Hà Lan (1672 - 1678) và Chiến tranh Chín Năm (1688 - 1697) chống lại Vương quốc Pháp.
Nếu so với các quốc gia đương thời, Cộng hoà Hà Lan khoan dung hơn với các tôn giáo và tư tưởng, cho phép cư dân tự do tư tưởng. Các loại hình nghệ thuật phát triển mạnh mẽ dưới chế độ này, điển hình như các hoạ sĩ Rembrandt, Johannes Vermeer và nhiều nhân vật khác. Cộng hoà Hà Lan cũng là miền đất tốt ươm mầm nên các nhà khoa học như Hugo Grotius, Christiaan Huygens và Antonie van Leeuwenhoek. Bởi vì thương mại, khoa học, quân sự và nghệ thuật của Hà Lan đi đầu và phát triển rực rỡ bậc nhất thế giới trong phần lớn thế kỷ XVII, thời kỳ này được Lịch sử Hà Lan gọi là Thời kỳ hoàng kim Hà Lan.
Nước cộng hoà được tạo ra từ một liên minh của các tỉnh, vì thế mỗi tỉnh có mức độ độc lập cao với Hội đồng liên bang, được gọi là States General. Trong Hoà ước Westphalia (1648), nước cộng hoà đã giành được thêm 20% lãnh thổ, nằm bên ngoài Hà Lan, được cai trị trực tiếp bởi chính phủ trung ướng gọi là Generality Lands. Mỗi tỉnh được lãnh đạo bởi một quan chức được gọi là Stadtholder (tiếng Hà Lan có nghĩa là người quản lý); Vị trí này dành cho bất kỳ ai, nhưng hầu hết ở các tỉnh đều bổ nhiệm người của Nhà Orange. Vị trí này dần trở thành cha truyền con nối, với việc Hoàng thân Orange đồng thời nắm giữ hầu hết hoặc tất cả các chức tước cấp cao nhất, khiến người Nhà Orange trở thành Nguyên thủ quốc gia. Điều này đã tạo ra sự căng thẳng giữa các phe phái chính trị, gây ra bất ổn quốc gia và chấm dứt địa vị Cường quốc của Hà Lan.
Kinh tế[sửa | sửa mã nguồn]
Trong Thời kỳ hoàng kim Hà Lan vào thế kỷ XVI và XVII, Cộng hoà Hà Lan thống trị nền thương mại toàn cầu, chinh phục các vùng đất ngoài châu Âu để tạo lập nên một thuộc địa rộng lớn cũng như vận hành đội tàu buôn lớn nhất thế giới. Lãnh thổ của 7 tỉnh Hà Lan được xem là khu vực giàu có nhất và đô thị hoá nhanh nhất thế giới thời bấy giờ. Năm 1650, dân số thành thị của Cộng hoà Hà Lan tính theo phần trăm tổng dân số là 31,7%, trong khi đó của Hà Lan thuộc Tây Ban Nha là 20,8%, của Bồ Đào Nha là 16,6% và của Ý là 14%.[3]
Tinh thần thương mại tự do vào thời điểm đó được tăng cường nhờ sự phát triển của thị trường chứng khoán hiện đại.[4] Hà Lan có sàn giao dịch chứng khoán lâu đời nhất trên thế giới, được thành lập vào năm 1602 bởi Công ty Đông Ấn Hà Lan, trong khi Rotterdam có sàn giao dịch lâu đời nhất Hà Lan.
Hà Lan được ví như Florence trong thế kỷ XIV về những hoạt động tài chính và ngân hàng. Khi Nam Âu đang trải qua mùa màng thất bát, lượng ngũ cốc dư thừa của Ba Lan đã được thương nhân Hà Lan mua lại và bán đi với giá cao ngất trời.[5]
Tiền tệ[sửa | sửa mã nguồn]
Sau khi nền cộng hòa liên hiệp được thành lập, năm 1659 các tỉnh của Hà Lan bắt đầu cho đúc tiền để thay cho đồng tiền của Hà Lan thuộc Tây Ban Nha, những xu bạc này gọi là ducaton, vấn đề đúc tiền được tự chủ và độc lập bởi các tỉnh. Tuy mẫu tiền ducaton giống nhau với mặt trước của xu là "Hiệp sĩ cưỡi ngựa" và mặt sau là quốc huy của Công hòa Hà Lan nhưng phía dưới hình tượng Hiệp sĩ cưỡi ngựa sẽ có "huy hiệu" của tỉnh đúc xu.
Ducaton bạc Hà Lan được xem là loại tiền tệ dùng để thanh toán trong thương mại quốc tế thời bấy giờ, cạnh tranh với xu bạc Đô la Tây Ban Nha và Thaler Maria Theresa của Đế quốc La Mã Thần thánh. Nhưng ducaton có phần lợi thế hơn vì tỷ lệ bạc trong xu lên đến 94,1% và trọng lượng xu lên đến 32,779 gam[6]. Xu bạc ducaton Hà Lan được đúc cho đến năm 1798. Trong giai đoạn 1726 - 1751, những xu bạc ducaton mặt sau đều đúc biểu tượng của Công ty Đông Ấn Hà Lan.
Chính trị[sửa | sửa mã nguồn]
Nước cộng hoà Hà Lan là một liên minh của 7 tỉnh, mỗi tỉnh đều có chính phủ riêng và rất độc lập. Ngoài ra nước cộng hoà còn được quản lý một số lãnh thổ nằm ngoài gọi là Vùng đất chung/Generality Lands, được quản lý trực tiếp bởi chính phủ trung ương của Hà Lan. Cơ quan cao nhất của nhà nước là States General, nơi tập trung các đại diện từ 7 tỉnh, trụ sở được đặt tại The Hague. Các tỉnh của nước cộng hoà, theo thứ tự phong kiến chính thức:
- Công quốc Guelders
- Hạt Holland
- Hạt Zeeland
- Lãnh địa Utrecht
- Lãnh địa Overijssel
- Lãnh địa Frisia
- Lãnh địa Groningen
Trên thực tế Công hoà Hà Lan có tỉnh thứ tám, đó là Hạt Drenthe, nhưng lãnh thổ này vô cùng nghèo, đến mức nó được miễn nộp thuế liên bang, do đó tỉnh này không có người đại diện trong States General.
Tham khảo[sửa | sửa mã nguồn]
- ^ Demographics of the Netherlands Lưu trữ 2011-12-26 tại Wayback Machine, Jan Lahmeyer. Truy cập ngày 10 tháng 2 năm 2014.
- ^ Year: 1763 - 1795; Weight: 31.82; Composition: Silver 92%; Diameter: 41 mm - https://en.numista.com/catalogue/pieces47591.html
- ^ Cook, Chris; Broadhead, Philip (2006). “Population, Urbanisation and Health”. The Routledge Companion to Early Modern Europe, 1453–1763. Abingdon and New York. tr. 186.
- ^ Arrighi, G. (2002). The Long Twentieth Century. London, New York: Verso. tr. 47. ISBN 1-85984-015-9.
- ^ Littell, McDougal. “21”. World History Pattern of Interaction. tr. 594b.
- ^ https://en.numista.com/catalogue/pieces54024.html