Chiếu (cờ vua)

	a	b	c	d	e	f	g	h
8									8
7									7
6									6
5									5
4									4
3									3
2									2
1									1
	a	b	c	d	e	f	g	h

Vua Đen đang bị chiếu bởi Xe Trắng.

Trong cờ vua, chiếu hay chiếu vua (tiếng Anh: check) là một khái niệm trong cờ vua và những trò chơi tương tự cờ vua khác như cờ tướng, janggi, shogi, makruk,... Trong một ván cờ vua, chiếu xảy ra khi quân Vua của một bên đang bị đe dọa bắt mất trong nước kế tiếp.

Vì quân Vua là quân cờ quan trọng nhất trên bàn cờ, mất Vua sẽ dẫn đến thua cuộc nên khi quân Vua của một bên đang bị chiếu thì bên đó cần phải tìm cách hóa giải nước chiếu nếu có thể, bằng cách cản chiếu tức di chuyển một quân khác vào giữa quân Vua của mình và quân đang thực hiện nước chiếu của đối phương trên đường chiếu (nếu quân đang chiếu đó không phải là quân Mã), bắt quân đang chiếu hoặc di chuyển Vua sang ô an toàn khác.

Nếu quân Vua của một bên bị chiếu hết, bị chiếu mà không thể hóa giải được nước chiếu thì đồng nghĩa với việc bên đó bị sát cục và ván cờ sẽ kết thúc, bên bị sát cục sẽ thua cuộc.

Giới thiệu

Nước cờ dọa bắt quân Vua của đối phương ở nước kế tiếp gọi là nước chiếu.

Nếu quân Vua của một bên cùng lúc bị dọa bắt bởi hai quân cờ thì gọi là lưỡng chiếu.

Nếu quân Vua của một bên bị chiếu và bên đó không có nước đi nào hợp lệ để hóa giải nước chiếu thì gọi là chiếu hết hoặc chiếu sát. Ván cờ sẽ kết thúc khi xảy ra nước chiếu hết và bên bị chiếu hết sẽ thua cuộc, bên còn lại sẽ chiến thắng.

Theo luật cờ vua cơ bản, người chơi không được thực hiện bất kỳ nước đi nào đưa quân Vua của mình vào nước di chuyển (đi vào chân) của quân đối phương.

Cách hóa giải nước chiếu là di chuyển Vua (sang ô an toàn khác), ăn (bắt) quân đang chiếu của địch, hoặc chặn đường chiếu bằng quân khác.

Ở một số biến thể cờ vua có cho phép người chơi di chuyển quân Vua vào nước di chuyển của đối phương, ví dụ như Losing chess (tạm dịch: cờ vua mất quân).

Tất cả các quân cờ đều có thể thực hiện nước chiếu ngoại trừ quân Vua, không thể dùng quân Vua dọa bắt quân Vua đối phương vì sẽ bị quân Vua đối phương bắt khi đến lượt của họ do quân Vua đó đã đi vào chân của quân Vua đối phương.

Trong những ván đấu không chính thức, thói quen đôi khi là thông báo cho đối phương biết khi thực hiện nước chiếu, ví dụ như là hô "chiếu" hoặc "chiếu tướng". Dù vậy trên thực tế, tại những giải đấu chính thức, hay kể cả những ván đấu bình thường, việc thông báo như vậy là rất hiếm gặp.

Các kiểu nước chiếu

Chiếu

Ví dụ: Chỉ đơn giản là một quân bất kỳ (trừ quân Vua) đang thực hiện nước chiếu quân Vua của đối phương.

	a	b	c	d	e	f	g	h
8									8
7									7
6									6
5									5
4									4
3									3
2									2
1									1
	a	b	c	d	e	f	g	h

Trắng đi Xe bình C2 "chiếu".

Lưỡng chiếu

Hai quân bất kỳ đang cùng thực hiện nước chiếu quân Vua của đối phương được gọi là "chiếu đôi" hay "lưỡng chiếu".

Ví dụ:

Xe Mã lưỡng chiếu

	a	b	c	d	e	f	g	h
8									8
7									7
6									6
5									5
4									4
3									3
2									2
1									1
	a	b	c	d	e	f	g	h

Trắng đi Mã D tấn C "chiếu" nhưng đồng thời cũng mở đường cho Xe C chiếu Vua đen.

Chiếu hết

Quân Vua đang bị một quân bất kỳ của đối phương chiếu nhưng không thể làm cách nào để hóa giải nước chiếu đó. Nước chiếu đó được gọi là nước "chiếu hết" hay "chiếu sát".

Ví dụ:

"Song Xe gọi hồn"

	a	b	c	d	e	f	g	h
8									8
7									7
6									6
5									5
4									4
3									3
2									2
1									1
	a	b	c	d	e	f	g	h

Trắng đi Xe bình H5 "chiếu hết" vì Vua đen không có nước đi nào hợp lệ để tránh khỏi nước chiếu do mọi nước đi hợp lệ của Vua đen đều bị Xe trắng G kiểm soát. Đây gọi là thế "Xe lệch" hay "Song Xe gọi hồn" vì hai xe không nằm cùng hàng với nhau.

Chiếu bắt quân

Chiếu bắt quân là việc một quân bất kỳ đang vừa chiếu quân Vua của đối phương và cũng vừa bắt một quân khác của đối phương (chủ yếu là quân Mã hoặc Tượng).

Ví dụ:

	a	b	c	d	e	f	g	h
8									8
7									7
6									6
5									5
4									4
3									3
2									2
1									1
	a	b	c	d	e	f	g	h

Trắng đi Mã tấn E4 vừa chiếu Vua đen ở cột D và cũng vừa bắt Hậu đen ở cột G.

Chiếu rút

Là một dạng của chiếu bắt quân, di chuyển một quân cờ thực hiện nước chiếu quân Vua của đối phương đồng thời mở đường cho một quân cùng màu khác bắt một quân khác của đối phương hoặc ngược lại được gọi là "chiếu rút" hoặc "chiếu mở".

Các ví dụ:

	a	b	c	d	e	f	g	h
8									8
7									7
6									6
5									5
4									4
3									3
2									2
1									1
	a	b	c	d	e	f	g	h

Trắng đi Tốt tấn D6 bắt Hậu đen đồng thời mở đường cho Tượng A "chiếu".

	a	b	c	d	e	f	g	h
8									8
7									7
6									6
5									5
4									4
3									3
2									2
1									1
	a	b	c	d	e	f	g	h

Trắng đi Mã C tấn B "chiếu" đồng thời mở đường cho Xe trắng bắt Xe đen.

Chiếu xiên

Là một dạng của chiếu bắt quân, một quân cờ (phải là các quân Hậu, Xe, Tượng) đang thực hiện nước chiếu quân Vua của đối phương và bắt quân đứng sau quân Vua theo đường chiếu được gọi là "chiếu xiên".

Ví dụ:

	a	b	c	d	e	f	g	h
8									8
7									7
6									6
5									5
4									4
3									3
2									2
1									1
	a	b	c	d	e	f	g	h

Trắng đi Xe G6 thoái G5 chiếu buộc Vua đen phải tránh sau đó bắt Hậu đen.