Xem mã nguồn của Hãn quốc Kokand

{{Use dmy dates|date=January 2018}}{{Infobox former country
|native_name            = خانات خوقند <br /> Qo‘qon Xonligi
|conventional_long_name = Hãn quốc Kokand
|common_name            = Kokand
|continent              = Châu Á
|region                 = Trung Á
|government_type        = Chế độ quân chủ
|year_start             = 1709
|year_end               = 1883
|p1                     = Khả Hãn quốc Bukhara
|flag_p1                = War flag of Khanate of Bukhara.svg
|s1                     = Turkestan thuộc Nga
|flag_s1                = Flag of the Russian Empire (black-yellow-white).svg
|image_flag             = Flag of the Turkestan (Kokand) Autonomy.svg
|flag_type              = Quốc kỳ Kokand
|capital                = Kokand
|image_map = Kokand1850.png
|image_map_caption = Hãn quốc Kokand (xanh lá), 1850.
|latd=40 |latm=31 |latNS=N |longd=70 |longm=56 |longEW=E
|common_languages       =  [[Tiếng Ba Tư]] (<small>chính thức, triều đình, văn học</small>)<br>[[Tiếng Uzbek]]
|religion               = [[Hồi giáo Sunni|Sunni giáo]]
|leader1                = Shahrukh Biy
|year_leader1           = 1709–1721
|leader2                = Nasr ad-Din Abdul Karin Khan
|year_leader2           = 1875–1883
|title_leader           = [[Hãn]]
|today                  = {{flag|Kyrgyzstan}}<br>{{flag|Uzbekistan}}<br>{{flag|Tajikistan}}<br>{{flag|Kazakhstan}}
}}
[[Tập tin:KokandPalace.jpg|thumb|right|250px|Cung điện của Hãn, Kokand.]]
'''Hãn quốc Kokand''' ({{lang-uz|Qo‘qon Xonligi}}, Қўқон Хонлиги, قۇقان خانلىگى; {{lang-ky|Кокон хандыгы|Qoqon xandığı}}, قوقون حاندىعى; {{lang-fa|خانات خوقند|Xânâte Xuqand}}) là một quốc gia Trung Á <ref>Gabriele Rasuly-Paleczek, Julia Katschnig (2005), ''European Society for Central Asian Studies. International Conference'', p.31</ref> trong Thung lũng Fergana tồn tại từ 1709–1876 bao gồm lãnh thổ những quốc gia ngày nay như Kyrgyzstan, đông phần Uzbekistan và [[Tajikistan]], và đông nam Kazakhstan. Địa danh này còn được viết là '''Khoqand''' nhất là trong các ấn phẩm học thuật hiện đại.

== Lịch sử ==
[[Hãn quốc]] Kokand có mặt từ khi tiểu vương [[Shaybanid]] [[Shahrukh Bey|Shahrukh]] [[người Uzbek]] sáng lập năm 1709 ở đông phần [[thung lũng Fergana]], tách khỏi [[Hãn quốc Bukhara]].  Shahrukh thiết triều ở thành Kokand rồi truyền ngôi cho con là Abd al-Karim, rồi đến đời cháu là Narbuta Biy thì hãn quốc càng mở rộng, thành quách chỉnh trang. Đến cuối thế kỷ 18 (1774-98) thì Kokand gửi sứ xưng thần với [[Nhà Thanh]].<ref name=":52">{{chú thích sách|url=https://books.google.com/books?id=otHfBQAAQBAJ&pg=PA33&lpg=PA33&dq=kokand+umar+khan&source=bl&ots=v0lYYynPRe&sig=qMbGesMlXV9WUv8jtubwQ_JS3Rs&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjm6Ljt4cDXAhVM7iYKHZGlDN0Q6AEIPTAD#v=onepage&q=kokand%20umar%20khan&f=false|title=Ferghana Valley: The Heart of Central Asia|last=Starr|first=S. Frederick|date = ngày 18 tháng 12 năm 2014 |publisher=Routledge|isbn=9781317470663|language=en}}</ref><ref>[[National Encyclopedia of Uzbekistan|OʻzME]]. Birinchi jild. [[Tashkent]], 2000</ref>

Khi cháu bốn đời của Shahrukh là Alim lên làm hãn thì việc triều chính suy đồi. Alim có tiếng là tàn nhẫn, hiếu sát. Alim phái quân đánh lấy tây phần Thung lũng Fergana, chiếm các xứ [[Khujand]] và Tashkent nhưng lại bị người anh là Umar giết năm 1810. Con của Umar là Mohammed Ali mới 12 tuổi được lập làm ấu chúa, xưng là Madali Hãn. Đây là thời điểm hãn quốc Kokand đạt diện tích lớn nhất. Uy danh Kokand lan rộng nên Kokand được quyền phong tước ''Khoja'' cho giáo chủ xứ [[Kashgar]] như trường hợp Jahangir Khoja.

Năm 1841 trong khi [[Nga]] và [[Anh]] bành trướng ở [[Trung Á]], [[Công ty Đông Ấn Anh]] phái Arthur Conolly lên Kokand hầu thuyết phục các hãn quốc đoàn kết chống lại sự xâm nhập ngày càng mạnh của [[Đế quốc Nga]]. Việc chưa thành thì Tháng 11 năm 1841, khi nghe tin Đại tá Charles Stoddart bị hãn quốc [[Bukhara]] bắt giam, Conolly rời Kokand đi Bukhara tìm cách giải cứu nhưng bị 
Nasrullah Hãn của Bukhara bắt được và đem hành quyết cả hai vào ngày 24 Tháng 6 năm 1842.

Madali Hãn biết tin, sợ bị lụy vì đã tiếp Conolly ở Kokand nên sai người cầu viện quân Nga. Nasrullah lấy đó làm hiềm nên cấu kết với quan lại Kokand kéo quân đánh úp lấy Kokand năm 1842, bắt được anh em Madali cùng [[phi tần]] của Umar là thi sĩ Nodira đem giết cả. Nasrullah sai lập em họ của Madali là Shir Ali làm hãn chúa Tháng 6 năm 1842. Từ đó Kokand rơi vào tình trạng phân hóa kéo dài 20 năm, trong thì nội loạn, ngoài thì bị Bukhara và Nga xâm lấn. Con của Shir Ali là Khudayar lên ngôi năm 1845 cố củng cố quyền lực đến 1858 thì mất. Quân Bukhara của Nasrullah lại kéo sang Kokand đánh phá lần nữa năm 1865. Cùng lúc đó [[Đế quốc Nga]] lấn chiếm các tiểu quốc Trung Á, tiếp thu [[Tashkent]] ngày 28 Tháng 6 năm 1865 rồi chiếm lấy thành Khujand của Kokand năm 1867.
<!--
Không lâu trước khi sự sụp đổ của Tashkent, con trai nổi tiếng nhất Kokand của Yakub Beg, cựu chúa tể của Tashkent, đã được gửi bởi sau đó Hãn của Kokand, Alimqul đến Kashgar, nơi mà các tín đồ [[Hồi giáo]] Hui là trong cuộc nổi dậy chống lại Trung Quốc. Khi Alimqul bị giết vào năm 1867 sau sự mất tích của Tashkent, nhiều binh lính Kokandia đã bỏ chạy để gia nhập Yaqub Beg, giúp ông thiết lập quyền thống trị của mình trên khắp Tarim Basin, kéo dài cho đến năm 1877. Khi [[Nhà Thanh]] chiếm lại khu vực.

Năm 1868, một hiệp ước đã biến Kokand thành một nhà nước chư hầu Nga. Khudayar Hãn bây giờ bất lực đã dành năng lượng của mình để cải thiện cung điện xa hoa của mình. Du khách phương Tây đã bị ấn tượng bởi thành phố 80.000 người, trong đó có khoảng 600 nhà thờ Hồi giáo và 15 madrasah. Cuộc chiến chống lại sự cai trị của Nga và các khoản thuế áp bức của Khudayar buộc ông phải sống lưu vong vào năm 1875. Ông đã thành công bởi con trai ông, Nasir ad-din Abdul Karim Hãn, người có lập trường chống Nga đã gây nên sự sát nhập của Kokand (sau sáu tháng chiến đấu khốc liệt) bởi Tướng quân Konstantin von Kaufman và Mikhail Skobelev. Tháng 3 năm 1876, [[Sa hoàng]] [[Aleksandr II của Nga|Aleksandr II]] nói rằng anh ta đã bị buộc phải "... mang đến mong muốn của người Kokandi để trở thành những người Nga." Khả Hãn quốc Kokand đã bị tuyên bố bãi bỏ, và sáp nhập vào tỉnh Fergana của [[Turkestan thuộc Nga]]. Nasir ad-din Abdul Karim Hãn chạy trốn khỏi khu vực này ngay sau khi quân Nga đến, nhưng cuối cùng đã được phép trở về [[Tashkent]], nơi ông mất năm 1882.

=== Altun Bishik ===
Khans of Kokand có mối liên hệ với [[Đế quốc Timurid]] (1370–1507). Từ thời của Timurid cuối cùng đến thời kỳ của những người Hãn của Kokand đầu tiên, đã có khoảng hơn hai trăm năm. Phả hệ của Hãn được kết nối với Babur thông qua một nhân vật huyền thoại, Altun Bishik. Trong truyền thuyết, một đứa bé của gia đình Babur bị bỏ lại trong một bishik (cái nôi) khi Babur bỏ trốn, chạy trốn đến giới hạn của Transoxiana. Đứa trẻ được đặt tên là Altun Bishik, sau cái nôi hoàng đế của nó và trong truyền thuyết ông sống từ 918-952 SCN/1512-1545 SCN. Bishik có thể là một nhân vật lịch sử, như ông đã xuất hiện trong các nguồn lịch sử. Trong truyền thuyết, đứa bé này là tổ tiên của những người Hãn xứ Kokand, xuất hiện trong các bản thảo trong lịch sử Kokand từ đầu thế kỷ 19.
-->

== Xem thêm ==
* [[Hãn]]
==Tham khảo==
{{tham khảo}}

[[Thể loại:Cựu quốc gia ở Trung Á]]
[[Thể loại:Cựu quốc gia quân chủ ở Châu Á]]
[[Thể loại:Nhà nước Turk lịch sử]]
[[Thể loại:Phân cấp hành chính Đế quốc Nga]]