Xem mã nguồn của Macaca

{{Automatic_taxobox
| name                   = Macaques<ref name=msw3>{{MSW3 Groves|pages=161–165|id=12100528}}</ref>
| image                  = Bonnet_macaque_(Macaca_radiata)_Photograph_By_Shantanu_Kuveskar.jpg
| image_caption          = [[Bonnet macaque]] in [[Manegaon, Maharashtra]], India
| taxon                  = Macaca
| authority              = [[Bernard Germain de Lacépède|Lacépède]], 1799
| type_species           = ''[[Barbary macaque|Simia inuus]]'' <ref name=msw3/>
| type_species_authority = [[Carl Linnaeus|Linnaeus]], [[12th edition of Systema Naturae|1766]]
| subdivision_ranks      = Loài
| subdivision            = Xem văn bản
}}
'''Macaca''' là một [[chi (sinh học)|chi]] [[khỉ]] thuộc [[họ Khỉ cựu thế giới]] hay [[họ Khỉ đuôi dài]] (''Cercopithecidae''). Trong một số ngôn ngữ, các loài khỉ của chi này còn được viết là '''macaque'''<ref name=msw3>{{MSW3 Groves|pages=161–165}}</ref> ({{IPAc-en|icon|m|ə|ˈ|k|ɑː|k}}<ref>[http://oxforddictionaries.com/view/entry/m_en_us1265048#m_en_us1265048 macaque]{{Liên kết hỏng|date=2022-10-06 |bot=InternetArchiveBot }} pronunciation by Oxford Dictionaries</ref>).

== Mô tả ==
Ngoại trừ [[loài người|con người]], khỉ Macaca là chi [[bộ Linh trưởng|linh trưởng]] phân bổ rộng rãi nhất trên thế giới<ref name = "bbc">[http://www.bbc.co.uk/nature/life/Macaque Macaques] BBC Nature.</ref> (nhất là vùng [[Đông Nam Á]]<ref name = "scidev">{{chú thích web| author = Joseph Milton | url = http://www.scidev.net/en/news/malaysian-monkey-malaria-could-spread-in-humans-.html | tiêu đề = Malaysian monkey malaria 'could spread in humans' | ngày = 13 tháng 4 năm 2011 | ngày truy cập = | nơi xuất bản= SciDev.net | ngôn ngữ = tiếng Anh }}</ref>) với khu vực sinh sống kéo dài từ [[Nhật Bản]] tới [[Đông Nam Á]], sang tận [[Afghanistan]] và, trong trường hợp của [[khỉ Barbary]], ở [[Maghreb|Bắc Phi]]. Có 22 loài khỉ Macaca hiện đang được nhận diện, và chúng bao hàm một số loài khỉ phổ biến nhất đối với công chúng như [[khỉ nâu]] (''Macaca mulatta'') và [[khỉ Barbary]] (''M. sylvanus''), trong đó một quần thể sinh sống ở [[Núi Gibraltar]]. Mặc dù một số loài không có đuôi và được gọi là [[khỉ hình người]], tất cả chúng là "khỉ" thật sự (chứ không phải vượn) và không có mối quan hệ huyết thống gần gũi hơn với khỉ hình người so với các loài khỉ Cựu thế giới khác.

Một số loài Macaca có ngón chân trỏ, giữa, áp út và út dính liền với nhau, gần như với tới khớp thứ nhất của [[khối xương bàn chân]].<ref>{{chú thích sách | year = 2000
 | last = Ankel-Simons | first = Friderun
 | title = Primate anatomy: an introduction
 | chapter = Hands and Feet | page = 340
 | publisher = Academic Press | isbn = 0-12-058670-3
 | url = http://books.google.com/books?id=5fttVRAHA4MC&pg=PA340
}}</ref> [[Túi má]] của các loài khi Macaca có thể chứa đựng lượng thức ăn tương đương với sức chứa của [[dạ dày]] chúng.<ref name = "bbc"/>

=== Tập tính tập thể ===
{{Chính|Động vật xã hội}}
Khỉ Macaca có cấu trúc xã hội và cấp bậc rất phức tạp. Nếu như một con khỉ ở đẳng cấp thấp đang ăn một loại [[quả|trái cây]] mà các con ở cấp cao hơn hiện không có hoặc không còn, con khỉ cấp cao hơn có thể giật phắt món ăn mà con khỉ cấp thấp đang thưởng thức.<ref>"The Life of Mammals" Hosted by David Attenborough, 2003 British Broadcasting Corporation. BBC Video</ref>

== Trong khoa học ==
Một số loài khỉ Macaca được sử dùng rộng rãi trong các thí nghiệm khoa học, nhất là trong ngành [[khoa học thần kinh]] về lĩnh vực [[thị giác]] và [[hệ thống thị giác]].

Phần lớn (73-100%) số khỉ Macaca được nuôi làm cảnh là các [[vật mang mầm bệnh không có triệu chứng]] của [[virus herpes B]]. Cụ thể virút này không gây hại cho khỉ nhưng có thể lây truyền và gây bệnh cho người, nhiều khi là bệnh nghiêm trọng, điều này khiến khỉ Macaca được đánh giá là không thích hợp để nuôi cảnh.<ref>{{chú thích tạp chí
 | url = http://www.cdc.gov/ncidod/eid/vol4no1/ostrowsk.htm
 | title = B-virus from Pet Macaque Monkeys: An Emerging Threat tại [[Hoa Kỳ]]?
 |authors=Stephanie R. Ostrowski | journal = Emerging Infectious Diseases | volume = 4 | issue = 1
 | publisher = Centers for Disease Control and Prevention (CDC)
 | access-date = January 2010
}}</ref>
Một nghiên cứu của [[Đại học Toronto]] cho thấy những con khỉ Macaca làm xiếc ở đô thị cũng là vật mang của virút SFV (''Simian foamy virus'') một loại vi rút phiên mã ngược có họ hàng gần với [[HIV]]. Điều này phỏng đoán rằng chúng có liên quan tới việc lây truyền những vi rút tương tự từ loài khỉ này sang loài khỉ khác hay từ khỉ sang người.<ref>[http://www.news.utoronto.ca/bin6/051208-1906.asp University of Toronto - News@UofT - Performing monkeys in Asia carry viruses that could jump species to humans (Dec 8/05)<!-- Bot generated title -->]</ref>

==Các loài==
[[Tập tin:Macaca arctoides.png|nhỏ|phải|[[Khỉ cộc]] (''Macaca arctoides'')]]
[[Tập tin:Jigokudani hotspring in Nagano Japan 001.jpg|nhỏ|phải|Khỉ nhật bản (''M. fuscata'')]]
[[Tập tin:Macaca nemestrina.jpg|nhỏ|phải|[[Khỉ đuôi lợn]] (''M. nemestrina'')]]

'''Chi ''Macaca'' '''
* Nhóm ''M. sylvanus''
** ''[[Macaca sylvanus]]''
* Nhóm ''M. nemestrina''
** ''[[Macaca silenus]]''
** [[Khỉ đuôi lợn miền Nam]], ''[[Macaca nemestrina]]''
** [[Khỉ đuôi lợn miền Bắc]], ''[[Macaca leonina]]''
** ''[[Macaca pagensis]]''
** [[Siberut macaque]], ''[[Macaca siberu]]''
** [[Moor macaque]], ''[[Macaca maura]]''
** [[Booted macaque]], ''[[Macaca ochreata]]''
** [[Tonkean macaque]], ''[[Macaca tonkeana]]''
** [[Heck's macaque]], ''[[Macaca hecki]]''
** [[Gorontalo macaque]], ''[[Macaca nigriscens]]''
** [[Celebes crested macaque]], ''[[Macaca nigra]]''
* Nhóm ''M. fascicularis''
** [[Khỉ đuôi dài]], ''[[Macaca fascicularis]]''
** [[Khỉ cộc]], ''[[Macaca arctoides]]''
* Nhóm ''M. mulatta''
** [[Khỉ vàng]], ''[[Macaca mulatta]]''
** [[Formosan rock macaque]], ''[[Macaca cyclopis]]''
** [[Japanese macaque]], ''[[Macaca fuscata]]''
* Nhóm ''M. sinica''
** [[Toque macaque]], ''[[Macaca sinica]]''
** [[Bonnet macaque]], ''[[Macaca radiata]]''
** [[Khỉ mốc]], ''[[Macaca assamensis]]''
** [[Tibetan macaque]], ''[[Macaca thibetana]]''
** [[Arunachal macaque]], ''[[Macaca munzala]]''

Các loài tiền sử (hóa thạch):
* ''[[Macaca anderssoni]]'' <small>Schlosser, 1924</small>
* ''[[Macaca jiangchuanensis|M. jiangchuanensis]]'' <small>Pan, 1992</small><ref>{{chú thích sách
 | last = Hartwig | first = Walter Carl
 | title = The primate fossil record | page = 273
 | publisher = Cambridge University Press | year = 2002
 | isbn = 0-521-66315-6
 | url = http://books.google.com/books?id=Ezm1OA_s6isC&pg=PA273 <!-- | quote = Species: ''Macaca jiangchuanensis'' Pan, 1992<br />Type specimen YV 3000, a mandibular corpus of a male with P<sub>3</sub>—M<sub>3</sub> (Pan, 1992)<br />Age and Geographic range Early Pleistocene, Yunnan, southwestern China -->
}}</ref>
* ''[[Macaca libyca|M. libyca]]'' <small>Stromer, 1920</small>
* ''[[Macaca majori|M. majori]]'' <small>Schaub & Azzaroli in Comaschi Caria, 1969</small> (sometimes included in ''M. sylvanus'')

== Xem thêm ==
* [[Virus Herpes B]]
* [[Quán rượu Kayabukiya]]
* [[Controversies of the United States Senate election in Virginia, 2006]] - George Allen's "Macaque Controversy"
* [[Macaque brain development timeline]]

==Chú thích==<!-- JZool271:328. -->
{{Tham khảo}}

== Liên kết ngoài ==
{{Commons|Macaca}}
{{Wikispecies|Macaca|Macaque}}
*[http://brainmaps.org/index.php?p=speciesdata&species=macaca-mulatta Macaque Monkey Brain Atlas]
*[http://pin.primate.wisc.edu/factsheets/links/macaca Primate Info Net ''Macaca'' Factsheets]

{{Cercopithecinae}}
{{Taxonbar}}

[[Thể loại:Macaca| ]]
[[Thể loại:Loài sử dụng công cụ]]
[[Thể loại:Động vật có vú Malaysia]]