Xem mã nguồn của Phenylalanin

{{redirect|Phe}}
{{chembox
| Verifiedfields = changed
| verifiedrevid = 461742144
| ImageFile = Phenylalanin_-_Phenylalanine.svg
| ImageSize = 180px
| ImageName = Skeletal formula
| ImageFile1 = L-phenylalanine-3D-balls.png
| ImageSize1 = 180px
| ImageName1 = Ball-and-stick model
| IUPACName = Phenylalanine
| OtherNames = 2-Amino-3-phenylpropanoic acid
| Section1 = {{Chembox Identifiers
| UNII_Ref = {{fdacite|correct|FDA}}
| UNII = 8P946UF12S
| ChEMBL_Ref = {{ebicite|correct|EBI}}
| ChEMBL = 301523
| KEGG_Ref = {{keggcite|correct|kegg}}
| KEGG = D00021
| InChI = 1/C9H11NO2/c10-8(9(11)12)6-7-4-2-1-3-5-7/h1-5,8H,6,10H2,(H,11,12)/t8-/m0/s1
| InChIKey = COLNVLDHVKWLRT-QMMMGPOBBC
| StdInChI_Ref = {{stdinchicite|correct|chemspider}}
| StdInChI = 1S/C9H11NO2/c10-8(9(11)12)6-7-4-2-1-3-5-7/h1-5,8H,6,10H2,(H,11,12)/t8-/m0/s1
| StdInChIKey_Ref = {{stdinchicite|correct|chemspider}}
| StdInChIKey = COLNVLDHVKWLRT-QMMMGPOBSA-N
| CASNo = 150-30-1
| CASNo_Comment = (DL)
| CASNo_Ref = {{cascite|correct|CAS}}
| CASNo2 = 63-91-2
| CASNo2_Comment = (L) <!-- also CAS verified -->
| PubChem = 994
| ChemSpiderID_Ref = {{chemspidercite|correct|chemspider}}
| ChemSpiderID = 5910
| DrugBank_Ref = {{drugbankcite|changed|drugbank}}
| DrugBank=DB00120
| ChEBI_Ref = {{ebicite|correct|EBI}}
| ChEBI = 58095
| SMILES = c1ccc(cc1)C[C@@H](C(=O)O)N
}}
| Section2 = {{Chembox Properties
| C=9 | H=11 | O=2 | N=1
| Appearance =
| Density =
| MeltingPt =
| BoilingPt =
| pKa=1.83 (carboxyl), 9.13 (amino)<ref>{{chú thích sách | author = Dawson, R. M. C. | title = Data for Biochemical Research | year = 1959 | location = Oxford | publisher = Clarendon Press }}</ref>
| Solubility = }}
| Section3 = {{Chembox Hazards
| NFPA-H = 2
| NFPA-F = 1
| NFPA-R = 0
| MainHazards =
| FlashPt =
| Autoignition = }}
}}

'''Phenylalanin''' (viết tắt là '''Phe''' hoặc '''F''')<ref>{{chú thích web | author = IUPAC-IUBMB Joint Commission on Biochemical Nomenclature | title = Nomenclature and Symbolism for Amino Acids and Peptides | date = 1983 | work = Recommendations on Organic & Biochemical Nomenclature, Symbols & Terminology etc. | url = http://www.chem.qmul.ac.uk/iupac/AminoAcid/ | access-date = ngày 17 tháng 5 năm 2007}}</ref> là một α-[[amino acid]] với [[công thức hóa học]] C<sub>6</sub>H<sub>5</sub>CH<sub>2</sub>CH(NH<sub>2</sub>)COOH. Nó là một [[amino acid thiết yếu]] [[không phân cực]] do nhánh [[benzyl]] có tính [[kị nước]].<small>L</small>-Phenylalanin (LPA) là một [[amino acid]] trung hòa về điện, là một trong 20 amino acid sinh [[protein]] được mã hóa bởi [[DNA]]. Các [[mã di truyền|codon]] của <small>L</small>-phenylalanin là UUU và UUX. Phenylalanin là tiền chất của [[tyrosin]], [[dopamin]], [[norepinephrin]] (noradrenalin), [[adrenaline|epinephrin]] (adrenalin), và [[sắc tố]] của da [[melanin]].

Phenylalanin được tìm thấy trong sữa của động vật có vú. Nó được cho thêm vào thức ăn, đồ uống và thực phẩm bổ sung do nó có tính [[Thuốc giảm đau|giảm đau]] và [[Thuốc chống trầm cảm|chống trầm cảm]]. Nó là tiền chất của chất điều biến thần kinh (neuromodulator) [[phenylethylamin]], một chất thường được cho vào thực phẩm bổ sung.

==Vai trò sinh học==
<small>L</small>-Phenylalanin được chuyển hóa thành <small>L</small>-[[tyrosin]], một amino acid cũng được mã hóa bởi DNA.<small>L</small>-Tyrosin được chuyển hóa thành [[L-DOPA]], rồi sau đó thành [[dopamin]], [[norepinephrin]] (noradrenalin), và [[adrenaline|epinephrin]] (adrenalin). Ba chất sau cùng được gọi là các [[catecholamin]].

Phenylalanin vượt qua [[hàng rào máu-não]] nhờ kênh vận chuyển chủ động giống với [[tryptophan]]. Với một lượng lớn, phenylalanin ảnh hưởng lên sự tổng hợp của [[serotonin]].

[[Hình:DLPA RXN Phenylalanine.png]]

===Trong thực vật===
Phenylalanin là hợp chất đầu tiên trong [[sinh tổng hợp flavonoid]]. [[Lignan]] là một dẫn xuất của phenylalanin và của [[tyrosin]]. Phenylalanin được chuyển hóa thành [[axit cinnamic]] nhờ enzyme [[phenylalanine ammonia-lyase]].<ref name=Nelson>{{chú thích sách | author = Nelson, D. L.; Cox, M. M. | title = Lehninger, Principles of Biochemistry | edition = 3rd | publisher = Worth Publishing | location = New York | year = 2000 | isbn = 1-57259-153-6 }}</ref>

==Bệnh phenylceton niệu==
Bệnh [[phenylceton niệu]] (phenylketonuria - PKU) là rối loạn di truyền gây mất chức năng chuyển hóa phenylalanin. Người bị bênh này phải kiểm soát lượng phenylalanin trong thức ăn được đưa vào để ngăn ngừa sự tích tụ của [[axit phenylpyruvic|phenylceton]] trong cơ thể. Một dạng hiếm của bệnh này là bệnh [[tăng phenylalanin máu]] do bị mất chức năng tổng hợp một [[coenzym]] là [[biopterin]]. Phụ nữ mang thai bị bệnh tăng phenylalanin máu sẽ có triệu chứng tăng phenylalanin trong máu nhưng triệu chứng này thường mất đi ở cuối kì mang thai.

Xét nghiệm máu thường được dùng để kiếm soát lượng phenylalanin trong máu của người bị bệnh phenylceton niệu. Kết quả được đưa ra ở hai dạng đơn vị mg/dL và umol/L. Một mg/dL của phenylalanin gần bằng 60 umol/L.

Phenylalanin có trong chất làm ngọt [[aspartame]]. Chất này được chuyển hóa trong cơ thể tạo ra nhiều chất, trong đó có phenylalanin. Do đó chất này cũng có ảnh hưởng đến người bị PKU, mặc dù sự ảnh hưởng của nó ít hơn so với lượng proten ăn vào. Tất cả các sản phẩm có chứa aspartame ở Úc, Mĩ và Canada đều được dán nhãn "Chứa aspartame, cẩn thận đối với người bị PKU". Ở Anh, các sản phẩm có chứa aspartame phải được ghi "aspartame" hoặc "E951" trong thành phần cùng với cảnh báo<ref>{{chú thích web | url = http://www.food.gov.uk/safereating/chemsafe/additivesbranch/sweeteners/55174#h_4 | title = Aspartame | publisher = Food Standards Agency | location = UK | ngày truy cập = 2012-08-13 | archive-date = 2012-02-21 | archive-url = https://web.archive.org/web/20120221223646/http://www.food.gov.uk/safereating/chemsafe/additivesbranch/sweeteners/55174#h_4 | url-status = dead }}</ref>. 
Các nhà di truyền học gần đây đã nghiên cứu một số gen trong khỉ [[Macaca]] và phát hiện thấy trong một số trường hợp, một dạng protein bình thường của khỉ khá giống với dạng protein bệnh lý của người, trong đó có cả dấu hiệu cho thấy bệnh PKU.<ref>{{chú thích tạp chí | author = Gibbs, R. A. | title = Evolutionary and Biomedical Insights from the Rhesus Macaque Genome | journal = Science | year = 2007 | volume = 316 | issue = 5822 | pages = 222–234 | doi = 10.1126/science.1139247 | url = http://www.sciencemag.org/content/316/5822/222.full.pdf | format = pdf }}</ref>

==<small>D</small>- và <small>DL</small>-phenylalanin==
Dạng [[đồng phân lập thể]] <small>D</small>-phenylalanin (DPA) có thể được tổng hợp bởi sinh vật dưới dang một [[đồng phân đối quang]] riêng rẽ hoặc trong một hỗn hợp [[racemic]]. Nó không tham gia vào quá trình [[sinh tổng hợp protein]], mặc dù nó được tìm thấy với một lượng nhỏ trong protein – nhất là các protein để lâu ngày và các thức ăn đã qua xử lý. Chức năng sinh học của các <small>D</small>-amino acid chưa được biết rõ, mặc dù trong đó có một số, kể cả <small>D</small>-phenylalanin, có thể có hoạt tính [[dược lý học|dược lý]].{{cần chú thích|date=October 2011}} <small>D</small>-Phenylalanin được công nhận là có khả năng ức chế các enzym phân hủy các endorphin, do đó được coi là có tính giảm đau.

<small>DL</small>-Phenylalanin (DLPA) được bán dưới dạng thực phẩm bổ sung do được cho rằng là có tính [[Thuốc giảm đau|giảm đau]] và [[Thuốc chống trầm cảm|chống trầm cảm]].<small>DL</small>-Phenylalanin là một hỗn hợp của <small>D</small>-Phenylalanin và <small>L</small>-Phenylalanin. Tính giảm đau của DL-phenylalanin có thể được giải thích là do sự ức chế của <small>D</small>-phenylalanin lên tác dụng phân hủy [[enkephalin]] (endorphin) của [[enzym]] [[carboxypeptidase A]].<ref>{{chú thích tạp chí | author = Christianson, D. W.; Mangani, S.; Shoham, G.; Lipscomb, W. N. | title = Binding of D-Phenylalanine and D-Tyrosine to Carboxypeptidase A | journal = Journal of Biological Chemistry | year = 1989 | volume = 264 | issue = 22 | pages = 12849–12853 | pmid = 2568989 | url = http://www.jbc.org/content/264/22/12849.full.pdf | format = pdf }}</ref> Tác dụng chống trầm cảm của <small>DL</small>-phenylalanin được cho là do <small>L</small>-phenylalanin có vai trò trong sinh tổng hợp protein để tổng hợp các [[chất dẫn truyền thần kinh]] [[norepinephrin]] và [[dopamin]]. Mức norepinephrin và dopamin cao trong não được cho là có tính chống trầm cảm. Ngoài ra, do DL-phenylalanin ức chế sự phân hủy endorphin, gây ức chế giải phóng GABA ở các nơ-ron mái bụng (ventral tegmental) (nằm trong não giữa), kết quả là sự phóng thích dopamin tăng lên.
<small>D</small>-Phenylalanin được hấp thu từ ruột non và vận chuyển đến gan qua hệ [[tuần hoàn tĩnh mạch cửa]]. Một lượng nhỏ <small>D</small>-phenylalanin được chuyển hóa thành <small>L</small>-phenylalanin.<small>D</small>-Phenylalanin được phân bố đến các mô khắp cơ thể nhờ hệ [[tuần hoàn chung]]. Nó đi qua [[hàng rào máu-não]] kém hơn <small>L</small>-phenylalanin, do đó một lượng nhỏ <small>D</small>-phenylalanin được đưa vào qua đường tiêu hóa sẽ được thải ra trong [[nước tiểu]] mà không đi qua hệ thần kinh trung ương.

==Tổng hợp trong công nghiệp==
<small>L</small>-Phenylalanin được tổng hợp để phục vụ cho y khoa, thức ăn chăn nuôi và thực phẩm bổ sung, như [[aspartame]]. Một lượng lớn được tổng hợp nhờ vi khuẩn ''[[Escherichia coli]]'', do chúng sản sinh ra các [[amino acid thơm]] trong đó có phenylalanin. Ngày nay lượng <small>L</small>-phenylalanin tổng hợp được tăng lên do sử dụng [[kĩ thuật di truyền]], bằng cách thay đổi các [[vùng gien khởi động|promoter]] điều hòa hoặc khuếch đại số lượng các [[gen]] mã hóa các enzym tổng hợp amino acid của ''E. coli''.<ref>{{chú thích sách | last = Sprenger | first = G. A. | title = Amino Acid Biosynthesis: Pathways, Regulation and Metabolic Engineering | url = https://archive.org/details/aminoacidbiosynt0000unse | publisher = Springer | year = 2007 | edition = 1st | chapter = Aromatic Amino Acids | pages = [https://archive.org/details/aminoacidbiosynt0000unse/page/106 106]–113 | isbn = 978-3-540-48595-7 }}{{inconsistent citations }}</ref>

==Lịch sử==
Sự mô tả phenylalanin được thực hiện lần đầu vào năm 1879, khi Schulze và Barbieri xác định được [[công thức thực nghiệm]] của một hợp chất có trong mầm cây của hạt đậu vàng ([[Lupinus luteus]]) là C<sub>9</sub>H<sub>11</sub>NO<sub>2</sub>. Năm 1882, [[Emil Erlenmeyer|Erlenmeyer]] và Lipp lần đầu tiên tổng hợp phenylalanin từ [[phenylacetaldehyd]]e, [[hidro xyanua|hydro cyanide]], và amonia.<ref>{{chú thích sách | author = Thorpe, T. E. | authorlink = Thomas Edward Thorpe | title = A Dictionary of Applied Chemistry | url = http://books.google.com/books?id=6uVYAAAAYAAJ&pg=PA191 | access-date = ngày 4 tháng 6 năm 2012 | year = 1913 | publisher = Longmans, Green, and Co. | pages = 191–193 }}</ref><ref>{{chú thích sách | author = Plimmer, R. H. A. | editor = Plimmer, R. H. A.; Hopkins, F. G. | title = The Chemical Composition of the Proteins | url = http://books.google.com/?id=7JM8AAAAIAAJ&pg=PA93 | access-date = ngày 4 tháng 6 năm 2012 | edition = 2nd | series = Monographs on Biochemistry | volume = Part I. Analysis | origyear = 1908 | year = 1912 | publisher = Longmans, Green and Co. | location = London | pages = 93–97 }}</ref>

[[Mã di truyền|Codon]] của phenylalanin được phát hiện lần đầu tiên bởi [[J. Heinrich Matthaei]] và [[Marshall W. Nirenberg]] vào năm 1961. Họ đã chứng minh điều đó bằng cách dùng [[aRN#Phân loại|mRNA]] để chèn các đoạn lặp lại của [[uracil]] vào trong [[gen]] của vi khuẩn ''[[Escherichia coli|E. coli]]'', làm cho vi khuẩn sản xuất ra một polypeptid chỉ gồm các amino acid phenylalanin được lặp đi lặp lại. 
==Xem thêm ==
*Bệnh [[tăng phenylalanin máu]]

==Tham khảo==
{{Tham khảo}}

==Liên kết ngoài==
* [http://www.chemsynthesis.com/base/chemical-structure-453.html Phenylalanin tại ChemSynthesis]

{{amino acid}}
{{Chất trung gian chuyển hóa amino acid}}
{{Thuốc giảm đau}}
{{Thuốc chống trầm cảm}}

[[Thể loại:Sản phẩm động vật]]
[[Thể loại:Amino acid sinh protein]]
[[Thể loại:Amino acid sinh đường]]
[[Thể loại:Amino acid sinh ceton]]
[[Thể loại:Amino acid thơm]]
[[Thể loại:Amino acid thiết yếu]]
[[Thể loại:Chất ức chế enkephalinase]]