Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Các cuộc cách mạng 1989”

Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào

Nội tuyến

Phiên bản lúc 11:56, ngày 11 tháng 5 năm 2016

Các cuộc cách mạng năm 1989 là một phần của những làn sóng cách mạng trong những năm cuối 80 và đầu những năm 90. Cuộc cách mạng đã dẫn đến sự sụp đổ của các quốc gia Xã hội Chủ nghĩa ở Đông Âu và nhiều khu vực khác. Thời kỳ đó là đôi khi được gọi là Sự sụp đổ của khối Cộng sản chủ nghĩa, Các cuộc cách mạng ở Đông Âu, mùa Thu Cộng sản hay mùa xuân của các Quốc Gia Đông Âu,^[1]^[2]^[3]^[4]^[5],

Nguyên nhân dẫn đến các cuộc cách mạng

Cuối thập niên 1980, người Caucasus và Baltic mỹ bị chiếm đóng quân sự bởi Liên Xô, họ đã yêu cầu Moscow cho thêm quyền tự chủ khiến điện Kremlin đã mất kiểm soát một số vùng tai đây. Vào tháng 11/1988, Estionia tuyên bố độc lập chủ quyền,^[6] dẫn đến các tiểu bang khác đua nhau đòi quyền tự trị.

Vụ nổ nhà máy điện hạt nhân Chernobyl vào tháng tư năm 1986, đã gây hậu quả nặng nề, tác động không nhỏ đến chính trị và xã hội, chính là một phần nguyên nhân gây ra những cuộc cách mạng năm 1989. Sức ép chính trị ngày càng gia tăng buộc Liên xô phải đưa ra chính sách glasnost.^[7]^[8] một ngân sách khổng lồ được chi ra để khắc phục hậu quả do nổ điện hạt nhân. Theo Cựu tổng thống Liên Xô Misha Gorbachev, Liên Xô đã phải chi 18 tỷ Rúp (tương đương với 18 tỷ USD lúc đó) để ngăn chặn và khử nhiễm phóng xạ, sau vụ thảm hoạ này ngân sách của Liên Xô bị hao hụt thậm tệ.^[9]

Bùng nổ cách mạng từ mùa hè 1989 tới 1991

Làn sóng cách mạng bắt đầu bùng nổ ở Ba Lan trong năm 1989^[10]^[11] và tiếp tục lan sang Hungary, Đông Đức, Bulgarie, Czechoslovakia, và ru-ma-ni. Một điểm chung của hầu hết các phong trào cách mạng là mở rộng các chiến dịch đấu tranh quần chúng nhân dân, thể hiện sự đối lập mạnh mẽ với các chính sách cai trị độc đảng và tạo ra áp lực lớn để các nước này thay đổi.^[12] Riêng Ru-ma-ni là nước duy nhất ở Đông Âu sử dụng bạo lực để lật đổ chế độ Xã hội chủ nghĩa,^[13] Tại Trung Quốc đã diễn ra Cuộc biểu tình quy mô lớn tại quảng trường Thiên An Môn 1989 để ép thay đổi chính trị độc đảng nhưng đã bị đàn áp và thất bại, tuy vậy Những hình ảnh dũng cảm của người biểu tình đã ảnh hưởng lớn đến những sự kiện khác trên toàn thế giới. Vào ngày 4 tháng sáu, Công đoàn Đoàn kết chiến thắng áp đảo trong cuộc bầu cử tự do ở Ba Lan, dẫn tới sự sụp đổ chủ nghĩa cộng sản trong hoà bình ở đất nước này vào mùa hè năm 1989. Hungary mở cửa biên giới, chọc thủng Bức Màn Sắt, dẫn đến các cuộc tị nạn lớn của Đông Đức qua Hungary, Hàng loạt các cuộc biểu tình ở những thành phố như Leipzig kéo theo sự sụp đổ của Bức tường Berlin, dẫn đến sự thống nhất nước Đức năm 1990.

Sự kiện Liên xô tan rã cuối năm 1991, dẫn đến 14 nước tuyên bố độc lập tách khỏi Liên xô ( Bao gồm Armenia, Azerbaijan,Belarus, Estonia, Georgia, Kazakhstan, Kyrgyzstan, Latvia, Lithuania, Moldova, Tajikistan, Turkmenistan, Ukraine, and Uzbekistan). Phần còn lại của Liên xô trở thành nước Nga vào tháng 12/1991, mà constituted phần lớn số khu vực này, trở thành nước Nga vào tháng mười hai 1991. Chủ nghĩa cộng sản bị bỏ rơi ở Albanie và nam tư giữa năm 1990 và 1992. Đến năm 1992, Nam Tư tách ra thành 5 tiểu bang Bosnia và Herzegovina, Croatia, Macedonia, Slovenia, và liên bang nước cộng Hòa nam tư, sau đó đổi tên thành Serbia và Montenegro và cuối cùng tách ra thành 2 nước, Serbia và Montenegro. Serbia tiếp tục bị chia cắt thêm một phần lãnh thổ thành Kosovo. Vào năm 1992, Nước Tiệp Khắc bi tan rã sau ba năm dưới chế độ Xã hội chủ nghĩa, tạo nên 2 nước mới là cộng Hòa séc và Slovakia.^[14] Những ảnh hưởng trên đã tác động không nhỏ tới hàng loạt các nước xã hội chủ nghĩa. ở các nước Campuchia, Ethiopia, Mông cổ chế độ Xã hội chủ nghĩa bị xoá bỏ (Các thành viên chính phủ cộng sản được tái cử lên nắm quyền cho đến năm 1996). Sự sụp đổ hoàng loạt của các nước Xã hội chủ nghĩa (và liên Bang xô viết) dẫn tới sự kết thúc của cuộc Chiến tranh Lạnh.

Việc áp dụng nền kinh tế thị trường ở các nước Xã hội chủ nghĩa bước đầu đã cải thiện đáng kể đời sống người dân.^[15] Hệ thống chính trị phải cải cách khá nhiều tại 5 quốc gia theo XHCN giữ độc quyền về chính trị : Trung quốc, Cuba, Bắc triều tiên, Lào, và Việt Nam. Nhiều người cộng sản và Tổ chức xã hội ở phương Tây vẫn hướng con người sang nền dân chủ xã hội.

Những sự kiện khác

Chủ nghĩa Cộng sản và quốc gia xã hội chủ nghĩa

Các sự thay đổi của các nước Xã hội Chủ Nghĩa ở ngoài châu Âu.

Tại Châu á

Bangladesh – Nội Chiến từ 1989.
Miến điện (Myanma) – cuộc nổi dậy 8888 vào năm 1988 dẫn đến sự sụp đổ của Đảng Chương trình Xã hội Miến Điện, nhưng đã không mang lại nền dân chủ, mặc dù chủ nghĩa Mác đã bị xoá bỏ. Đất nước được dẫn dắt bởi một quân đội chính phủ dưới Hội đồng Hòa bình và phát triển cho đến năm 2011, Cuộc bầu cử diễn năm 2010 được chứng kiến bởi các nước phương Tây nhưng đã bị huỷ vì phát hiện gian lận.
Campuchia – Được chính phủ Việt Nam hỗ trợ sau sự kiện sụp đổ của chế độ Khmer đỏ, đã bị mất quyền lực sau cuộc bầu cử năm 1993 do Liên hợp quốc bảo trợ, CGDK bị giải tán vào năm 1993 và Đảng Campuchia dân chủ bị giải tán vào năm 1992.
Trung quốc – Đảng Cộng sản Trung quốc bắt đầu thực hiện tự do hoá cải cách kinh tế vào cuối những năm 1970 dưới thời Đặng Tiểu Bình. Tuy nhiên, những cuộc biểu tình dân chủ 1989 đã bị dập tắt bởi quân đội giải phóng nhân dân.
Lào – Vẫn duy trì chế độ cộng sản dưới Đảng nhân dân cách mạng Lào. Lào đã phải yêu cầu Pháp và Nhật bản hỗ trợ khần cấp, và cũng đã phải cầu cứu hỗ trợ từ Ngân hàng thế giới và Ngân hàng phát triển Á Châu. Cuối cùng, trong năm 1989, Kaisôn đã thăm bắc kinh để nối lại mối quan hệ hữu nghị, và để đảm bảo viện trợ từ Trung quốc.
Ấn độ – Cải cách kinh tế Ấn Độ đã được đưa ra vào năm 1991. Với Nghị quyết của Đảng nhân dân Arunachal. Quốc hội Rashtriya Samajwadi bị giải tán năm 1989. Đánh dấu của các cuộc nổi dậy ở Jammu và Kashmir trong năm 1989.
Mông Cổ – Cuộc cách mạng dân chủ 1990 ở Mông cổ đã cho phép bầu cử tự do đa đảng và tạo ra các văn bản hiến pháp mới. Nhiều Người ở Đảng nhân dân cách mạng Mông Cổ đã được giữ lại trong cuộc bầu cử năm 1990, nhưng đã thua trong cuộc bầu cử năm 1996.
Bắc Hàn – Kim Nhật Thành mất vào năm 1994, đã chuyển giao lại quyền lực cho con trai của ông là Kim Jong-il. Liên xô tan rã dẫn đến nạn đói ở Triều Tiên, khiến gần 3 triệu người bị chết. học thuyết Mác - Lênin đã bị thay thế bởi hệ học thuyết Chủ Thể vào năm 1992, cho thấy vai trò của chủ nghĩa cộng sản ở Bắc Hàn đã giảm đi đáng kể.
Việt nam – Đảng cộng sản Việt nam đã thực hiện chính sách cải cách Đổi Mới từ năm 1986, cải cách xoá bỏ chế độ bao cấp sang cơ chế thị trường, tự do hoá một số lĩnh trong nền kinh tế giống với Trung Quốc. Việt nam là vẫn còn một quốc gia chỉ có duy nhất một đảng lãnh đạo.

References

^ Nedelmann, Birgitta; Sztompka, Piotr (1 tháng 1 năm 1993). Sociology in Europe: In Search of Identity. Walter de Gruyter. tr. 1–. ISBN 978-3-11-013845-0.
^ Bernhard, Michael; Szlajfer, Henryk (1 tháng 11 năm 2010). From the Polish Underground: Selections from Krytyka, 1978–1993. Penn State Press. tr. 221–. ISBN 0-271-04427-6.
^ Luciano, Bernadette (2008). Cinema of Silvio Soldini: Dream, Image, Voyage. Troubador. tr. 77–. ISBN 978-1-906510-24-4.
^ Grofman, Bernard (2001). Political Science as Puzzle Solving. University of Michigan Press. tr. 85–. ISBN 0-472-08723-1.
^ Sadurski, Wojciech; Czarnota, Adam; Krygier, Martin (30 tháng 7 năm 2006). Spreading Democracy and the Rule of Law?: The Impact of EU Enlargemente for the Rule of Law, Democracy and Constitutionalism in Post-Communist Legal Orders. Springer. tr. 285–. ISBN 978-1-4020-3842-6.
^ “Parliament in Estonia Declares 'Sovereignty'”. latimes.
^ Shlyakhter, Alexander; Wilson, Richard (1992). “Chernobyl andGlasnost: The Effects of Secrecy on Health and Safety”. Environment: Science and Policy for Sustainable Development. 34 (5): 25. doi:10.1080/00139157.1992.9931445.
^ Petryna, Adriana (1995). “Sarcophagus: Chernobyl in Historical Light”. Cultural Anthropology. 10 (2): 196. doi:10.1525/can.1995.10.2.02a00030.
^ Gorbachev, Mikhail (1996), interview in Johnson, Thomas, The Battle of Chernobyl trên YouTube, [film], Discovery Channel, retrieved 19 February 2014.
^ Antohi, Sorin; Tismăneanu, Vladimir, “Independence Reborn and the Demons of the Velvet Revolution”, Between Past and Future: The Revolutions of 1989 and Their Aftermath, Central European University Press, tr. 85, ISBN 963-9116-71-8.
^ Boyes, Roger (4 tháng 6 năm 2009). “World Agenda: 20 years later, Poland can lead eastern Europe once again”. The Times. UK. Truy cập ngày 4 tháng 6 năm 2009.
^ Roberts, Adam (1991), Civil Resistance in the East European and Soviet Revolutions (PDF), Albert Einstein Institution, ISBN 1-880813-04-1.
^ Sztompka, Piotr, “Preface”, Society in Action: the Theory of Social Becoming, University of Chicago Press, tr. x, ISBN 0-226-78815-6.
^ “Yugoslavia”, Constitution, GR: CECL date = 1992-04-27, truy cập ngày 12 tháng 8 năm 2013 Thiếu dấu sổ thẳng trong: |publisher= (trợ giúp) CS1 maint: Missing pipe (link).
^ Vývoj vybraných ukazatelů životní úrovně v České republice v letech 1993 – 2008 (PDF). Praha: Odbor analýz a statistiky. Ministerstvo práce a sociálních věcí ČR. 2009.

[NedelmannSztompka1993-1] Nedelmann, Birgitta; Sztompka, Piotr (1 tháng 1 năm 1993). Sociology in Europe: In Search of Identity. Walter de Gruyter. tr. 1–. ISBN 978-3-11-013845-0.

[BernhardSzlajfer2010-2] Bernhard, Michael; Szlajfer, Henryk (1 tháng 11 năm 2010). From the Polish Underground: Selections from Krytyka, 1978–1993. Penn State Press. tr. 221–. ISBN 0-271-04427-6.

[Luciano2008-3] Luciano, Bernadette (2008). Cinema of Silvio Soldini: Dream, Image, Voyage. Troubador. tr. 77–. ISBN 978-1-906510-24-4.

[Grofman2001-4] Grofman, Bernard (2001). Political Science as Puzzle Solving. University of Michigan Press. tr. 85–. ISBN 0-472-08723-1.

[SadurskiCzarnota2006-5] Sadurski, Wojciech; Czarnota, Adam; Krygier, Martin (30 tháng 7 năm 2006). Spreading Democracy and the Rule of Law?: The Impact of EU Enlargemente for the Rule of Law, Democracy and Constitutionalism in Post-Communist Legal Orders. Springer. tr. 285–. ISBN 978-1-4020-3842-6.

[6] “Parliament in Estonia Declares 'Sovereignty'”. latimes.

[ShlyGlasnost-7] Shlyakhter, Alexander; Wilson, Richard (1992). “Chernobyl andGlasnost: The Effects of Secrecy on Health and Safety”. Environment: Science and Policy for Sustainable Development. 34 (5): 25. doi:10.1080/00139157.1992.9931445.

[PetrynaSarc-8] Petryna, Adriana (1995). “Sarcophagus: Chernobyl in Historical Light”. Cultural Anthropology. 10 (2): 196. doi:10.1525/can.1995.10.2.02a00030.

[GorbachevBoC-9] Gorbachev, Mikhail (1996), interview in Johnson, Thomas, The Battle of Chernobyl trên YouTube, [film], Discovery Channel, retrieved 19 February 2014.

[10] Antohi, Sorin; Tismăneanu, Vladimir, “Independence Reborn and the Demons of the Velvet Revolution”, Between Past and Future: The Revolutions of 1989 and Their Aftermath, Central European University Press, tr. 85, ISBN 963-9116-71-8.

[lead-11] Boyes, Roger (4 tháng 6 năm 2009). “World Agenda: 20 years later, Poland can lead eastern Europe once again”. The Times. UK. Truy cập ngày 4 tháng 6 năm 2009.

[12] Roberts, Adam (1991), Civil Resistance in the East European and Soviet Revolutions (PDF), Albert Einstein Institution, ISBN 1-880813-04-1.

[13] Sztompka, Piotr, “Preface”, Society in Action: the Theory of Social Becoming, University of Chicago Press, tr. x, ISBN 0-226-78815-6.

[14] “Yugoslavia”, Constitution, GR: CECL date = 1992-04-27, truy cập ngày 12 tháng 8 năm 2013 Thiếu dấu sổ thẳng trong: |publisher= (trợ giúp) CS1 maint: Missing pipe (link).

[Living_standards_CR-15] Vývoj vybraných ukazatelů životní úrovně v České republice v letech 1993 – 2008 (PDF). Praha: Odbor analýz a statistiky. Ministerstvo práce a sociálních věcí ČR. 2009.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

@@ Dòng 1: / Dòng 1: @@
+'''Các cuộc''' '''cách mạng năm 1989''' là một phần của những làn sóng cách mạng  trong những năm cuối 80 và đầu những năm 90. Cuộc cách mạng đã dẫn đến sự sụp đổ của các quốc gia Xã hội Chủ nghĩa ở Đông Âu và nhiều khu vực khác. Thời kỳ đó là đôi khi được gọi là '''Sự sụp đổ của khối Cộng sản chủ nghĩa''', '''Các cuộc cách mạng ở Đông Âu''', '''mùa Thu Cộng sản '''hay''' mùa xuân của các Quốc Gia Đông Âu''',<ref name="NedelmannSztompka1993">{{Bản mẫu:Chú thích sách|first1=Birgitta|last1=Nedelmann|first2=Piotr|last2=Sztompka|title=Sociology in Europe: In Search of Identity|url=https://books.google.com/books?id=cOqTuIDuuMMC&pg=PA1|date=1 January 1993|publisher=Walter de Gruyter|isbn=978-3-11-013845-0|pages=1–}}</ref><ref name="BernhardSzlajfer2010">{{Bản mẫu:Chú thích sách|first1=Michael|last1=Bernhard|first2=Henryk|last2=Szlajfer|title=From the Polish Underground: Selections from Krytyka, 1978–1993|url=https://books.google.com/books?id=YE29dvVxvdgC&pg=PA221|date=1 November 2010|publisher=Penn State Press|isbn=0-271-04427-6|pages=221–}}</ref><ref name="Luciano2008">{{Bản mẫu:Chú thích sách|first=Bernadette|last=Luciano|title=Cinema of Silvio Soldini: Dream, Image, Voyage|url=https://books.google.com/books?id=eBdKQYm4tyYC&pg=PA77|year=2008|publisher=Troubador|isbn=978-1-906510-24-4|pages=77–}}</ref><ref name="Grofman2001">{{Bản mẫu:Chú thích sách|first=Bernard|last=Grofman|title=Political Science as Puzzle Solving|url=https://books.google.com/books?id=SuIZ0wkeTmIC&pg=PA85|year=2001|publisher=University of Michigan Press|isbn=0-472-08723-1|pages=85–}}</ref><ref name="SadurskiCzarnota2006">{{Bản mẫu:Chú thích sách|first1=Wojciech|last1=Sadurski|first2=Adam|last2=Czarnota|first3=Martin|last3=Krygier|title=Spreading Democracy and the Rule of Law?: The Impact of EU Enlargemente for the Rule of Law, Democracy and Constitutionalism in Post-Communist Legal Orders|url=https://books.google.com/books?id=_c9HAAAAQBAJ&pg=PA285|date=30 July 2006|publisher=Springer|isbn=978-1-4020-3842-6|pages=285–}}</ref>,
-{{Hợp nhất|Sự sụp đổ của Liên Xô và Đông Âu}}
-{{Chất lượng kém|ngày=5 |tháng=5 |năm=52016 |lý do=dịch máy}}
-'''Các cuộc''' '''cách mạng năm 1989''' là một phần của những làn sóng cách mạng  trong những năm cuối 80 và đầu những năm 90. Cuộc cách mạng đã dẫn đến sự sụp đổ của các quốc gia Xã hội Chủ nghĩa ở Đông Âu và nhiều khu vực khác. Thời kỳ đó là đôi khi được gọi là '''Sự sụp đổ của khối Cộng sản chủ nghĩa''', '''Các cuộc cách mạng ở Đông Âu''', '''mùa Thu Cộng sản '''hay''' mùa xuân của các Quốc Gia Đông Âu''',<ref name="NedelmannSztompka1993">{{Chú thích sách|first1=Birgitta|last1=Nedelmann|first2=Piotr|last2=Sztompka|title=Sociology in Europe: In Search of Identity|url=https://books.google.com/books?id=cOqTuIDuuMMC&pg=PA1|date=ngày 1 tháng 1 năm 1993|publisher=Walter de Gruyter|isbn=978-3-11-013845-0|pages=1–}}</ref><ref name="BernhardSzlajfer2010">{{Chú thích sách|first1=Michael|last1=Bernhard|first2=Henryk|last2=Szlajfer|title=From the Polish Underground: Selections from Krytyka, 1978–1993|url=https://books.google.com/books?id=YE29dvVxvdgC&pg=PA221|date=ngày 1 tháng 11 năm 2010|publisher=Penn State Press|isbn=0-271-04427-6|pages=221–}}</ref><ref name="Luciano2008">{{Chú thích sách|first=Bernadette|last=Luciano|title=Cinema of Silvio Soldini: Dream, Image, Voyage|url=https://books.google.com/books?id=eBdKQYm4tyYC&pg=PA77|year=2008|publisher=Troubador|isbn=978-1-906510-24-4|pages=77–}}</ref><ref name="Grofman2001">{{Chú thích sách|first=Bernard|last=Grofman|title=Political Science as Puzzle Solving|url=https://books.google.com/books?id=SuIZ0wkeTmIC&pg=PA85|year=2001|publisher=University of Michigan Press|isbn=0-472-08723-1|pages=85–}}</ref><ref name="SadurskiCzarnota2006">{{Chú thích sách|first1=Wojciech|last1=Sadurski|first2=Adam|last2=Czarnota|first3=Martin|last3=Krygier|title=Spreading Democracy and the Rule of Law?: The Impact of EU Enlargemente for the Rule of Law, Democracy and Constitutionalism in Post-Communist Legal Orders|url=https://books.google.com/books?id=_c9HAAAAQBAJ&pg=PA285|date=ngày 30 tháng 7 năm 2006|publisher=Springer|isbn=978-1-4020-3842-6|pages=285–}}</ref>,
 == Nguyên nhân dẫn đến các cuộc cách mạng ==
-Cuối thập niên 1980, người [[Kavkaz|Caucasus]] và [[Các nước Baltic|Baltic mỹ]] bị [[chiếm đóng quân sự bởi Liên Xô]], họ đã yêu cầu Moscow cho thêm quyền tự chủ khiến điện Kremlin đã mất kiểm soát một số vùng tai đây. Vào tháng 11/1988, [[Estonia|Estionia]] tuyên bố độc lập chủ quyền,<ref>{{chú thích web | url = http://articles.latimes.com/1988-11-17/news/mn-458_1_soviet-union|title=Parliament | tiêu đề = Parliament in Estonia Declares 'Sovereignty' | author =  | ngày =  | ngày truy cập = 8 tháng 5 năm 2016 | nơi xuất bản = latimes | ngôn ngữ = }}</ref> dẫn đến các tiểu bang khác đua nhau đòi quyền tự trị.
+Cuối thập niên 1980, người [[Kavkaz|Caucasus]] và [[Các nước Baltic|Baltic mỹ]] bị [[chiếm đóng quân sự bởi Liên Xô]], họ đã yêu cầu Moscow cho thêm quyền tự chủ khiến điện Kremlin đã mất kiểm soát một số vùng tai đây. Vào tháng 11/1988, [[Estonia|Estionia]] tuyên bố độc lập chủ quyền,<ref>{{Bản mẫu:Chú thích web|url=http://articles.latimes.com/1988-11-17/news/mn-458_1_soviet-union|title=Parliament in Estonia Declares 'Sovereignty'|work=latimes}}</ref> dẫn đến các tiểu bang khác đua nhau đòi quyền tự trị.
-Vụ nổ nhà máy điện hạt nhân [[Thảm họa Chernobyl|Chernobyl]] vào tháng tư năm 1986, đã gây hậu quả nặng nề, tác động không nhỏ đến chính trị và xã hội, chính là một phần nguyên nhân gây ra những cuộc cách mạng năm 1989. Sức ép chính trị ngày càng gia tăng buộc Liên xô phải đưa ra chính sách [[glasnost]].<ref name="ShlyGlasnost">{{Chú thích tạp chí|doi=10.1080/00139157.1992.9931445|title=Chernobyl andGlasnost: The Effects of Secrecy on Health and Safety|year=1992|last1=Shlyakhter|first1=Alexander|last2=Wilson|first2=Richard|journal=Environment: Science and Policy for Sustainable Development|volume=34|issue=5|pages=25}}</ref><ref name="PetrynaSarc">{{Chú thích tạp chí|doi=10.1525/can.1995.10.2.02a00030|title=Sarcophagus: Chernobyl in Historical Light|year=1995|last1=Petryna|first1=Adriana|journal=Cultural Anthropology|volume=10|issue=2|pages=196}}</ref> một ngân sách khổng lồ được chi ra để khắc phục hậu quả do nổ điện hạt nhân. Theo Cựu tổng thống Liên Xô [[Mikhail Sergeyevich Gorbachyov|Misha Gorbachev]], Liên Xô đã phải chi 18 tỷ Rúp (tương đương với 18 tỉ USD lúc đó) để ngăn chặn và khử nhiễm phóng xạ, sau vụ thảm hoạ này ngân sách của Liên Xô đã hao hụt thậm tệ.<ref name="GorbachevBoC">Gorbachev, Mikhail (1996), interview in Johnson, Thomas, ''{{YouTube|dd-QBnAd5qY|The Battle of Chernobyl}}'', [film], Discovery Channel, retrieved ngày 19 tháng 2 năm 2014.</ref>
+Vụ nổ nhà máy điện hạt nhân [[Thảm họa Chernobyl|Chernobyl]] vào tháng tư năm 1986, đã gây hậu quả nặng nề, tác động không nhỏ đến chính trị và xã hội, chính là một phần nguyên nhân gây ra những cuộc cách mạng năm 1989. Sức ép chính trị ngày càng gia tăng buộc Liên xô phải đưa ra chính sách [[glasnost]].<ref name="ShlyGlasnost">{{Bản mẫu:Chú thích tạp chí|doi=10.1080/00139157.1992.9931445|title=Chernobyl andGlasnost: The Effects of Secrecy on Health and Safety|year=1992|last1=Shlyakhter|first1=Alexander|last2=Wilson|first2=Richard|journal=Environment: Science and Policy for Sustainable Development|volume=34|issue=5|pages=25}}</ref><ref name="PetrynaSarc">{{Bản mẫu:Chú thích tạp chí|doi=10.1525/can.1995.10.2.02a00030|title=Sarcophagus: Chernobyl in Historical Light|year=1995|last1=Petryna|first1=Adriana|journal=Cultural Anthropology|volume=10|issue=2|pages=196}}</ref> một ngân sách khổng lồ được chi ra để khắc phục hậu quả do nổ điện hạt nhân. Theo Cựu tổng thống Liên Xô [[Mikhail Sergeyevich Gorbachyov|Misha Gorbachev]], Liên Xô đã phải chi 18 tỷ Rúp (tương đương với 18 tỷ USD lúc đó) để ngăn chặn và khử nhiễm phóng xạ, sau vụ thảm hoạ này ngân sách của Liên Xô bị hao hụt thậm tệ.<ref name="GorbachevBoC">Gorbachev, Mikhail (1996), interview in Johnson, Thomas, ''{{Bản mẫu:YouTube|dd-QBnAd5qY|The Battle of Chernobyl}}'', [film], Discovery Channel, retrieved 19 February 2014.</ref>
 == Bùng nổ cách mạng từ mùa hè 1989 tới 1991 ==
-Làn sóng cách mạng bắt đầu bùng nổ ở [[Cộng hòa Nhân dân Ba Lan|Ba Lan]] trong năm 1989<ref>{{chú thích web | url = https://books.google.com/books?ie=UTF-8&vid=ISBN9639116718&id=1pl5T45FwIwC&pg=PA85|page=85 | tiêu đề = Between Past and Future | author =  | ngày =  | ngày truy cập = 8 tháng 5 năm 2016 | nơi xuất bản = Google Books | ngôn ngữ = }}</ref><ref name="lead">{{Chú thích báo|last=Boyes|first=Roger|url=http://www.timesonline.co.uk/tol/news/world/world_agenda/article6430833.ece|title=World Agenda: 20 years later, Poland can lead eastern Europe once again|date=ngày 4 tháng 6 năm 2009|work=The Times|location=UK|accessdate=ngày 4 tháng 6 năm 2009}}</ref> và tiếp tục lan sang [[Cộng hòa Nhân dân Hungary|Hungary]], [[Cộng hòa Dân chủ Đức|Đông Đức]], [[Cộng hòa Nhân dân Bulgaria|Bulgarie]], [[Tiệp Khắc|Czechoslovakia]], và ru-ma-ni. Một điểm chung của hầu hết các phong trào cách mạng là mở rộng các chiến dịch đấu tranh quần chúng nhân dân, thể hiện sự đối lập mạnh mẽ với [[Hệ thống đơn đảng|các chính sách cai trị độc đảng]] và tạo ra áp lực lớn để các nước này thay đổi.<ref>{{Chú thích|author-link=Adam Roberts (scholar)|first=Adam|last=Roberts|title=Civil Resistance in the East European and Soviet Revolutions|publisher=Albert Einstein Institution|year=1991|ISBN=1-880813-04-1|format=[[Portable document format|PDF]]|url=http://www.aeinstein.org/organizationse3a7.html}}.</ref> Riêng Ru-ma-ni là nước duy nhất ở [[Khối phía Đông|Đông Âu]] sử dụng bạo lực để lật đổ chế độ Xã hội chủ nghĩa,<ref>{{chú thích web | url = https://books.google.com/books?ie=UTF-8&vid=ISBN0226788156&id=sdSw3FgVOS4C&pg=PP16|page=x | tiêu đề = Society in Action | author =  | ngày =  | ngày truy cập = 8 tháng 5 năm 2016 | nơi xuất bản = Google Books | ngôn ngữ = }}</ref> Tại Trung Quốc đã diễn ra [[Sự kiện Thiên An Môn|Cuộc biểu tình quy mô lớn tại quảng trường Thiên An Môn 1989]] để ép thay đổi chính trị độc đảng nhưng đã bị đàn áp và thất bại, tuy vậy [[Người biểu tình vô danh|Những hình ảnh dũng cảm của người biểu tình]] đã ảnh hưởng lớn đến những sự kiện khác trên toàn thế giới. Vào ngày 4 tháng sáu, Công đoàn Đoàn kết chiến thắng áp đảo trong cuộc bầu cử tự do ở Ba Lan, dẫn tới sự sụp đổ chủ nghĩa cộng sản trong hoà bình ở đất nước này vào mùa hè năm 1989. Hungary mở cửa biên giới, chọc thủng [[Bức màn sắt|Bức Màn Sắt]], dẫn đến các cuộc tị nạn lớn của Đông Đức qua Hungary, Hàng loạt các cuộc biểu tình ở những thành phố như Leipzig kéo theo sự sụp đổ của [[Bức tường Berlin]], dẫn đến sự thống nhất nước Đức năm 1990.
+Làn sóng cách mạng bắt đầu bùng nổ ở [[Cộng hòa Nhân dân Ba Lan|Ba Lan]] trong năm 1989<ref>{{Bản mẫu:Chú thích|last1=Antohi|first1=Sorin|author1-link=Sorin Antohi|last2=Tismăneanu|first2=Vladimir|author2-link=Vladimir Tismăneanu|chapter=Independence Reborn and the Demons of the Velvet Revolution|title=Between Past and Future: The Revolutions of 1989 and Their Aftermath|publisher=Central European University Press|ISBN=963-9116-71-8|url=https://books.google.com/books?ie=UTF-8&vid=ISBN9639116718&id=1pl5T45FwIwC&pg=PA85|page=85}}.</ref><ref name="lead">{{Bản mẫu:Chú thích báo|last=Boyes|first=Roger|url=http://www.timesonline.co.uk/tol/news/world/world_agenda/article6430833.ece|title=World Agenda: 20 years later, Poland can lead eastern Europe once again|date=4 June 2009|work=The Times|location=UK|accessdate=4 June 2009}}</ref> và tiếp tục lan sang [[Cộng hòa Nhân dân Hungary|Hungary]], [[Cộng hòa Dân chủ Đức|Đông Đức]], [[Cộng hòa Nhân dân Bulgaria|Bulgarie]], [[Tiệp Khắc|Czechoslovakia]], và ru-ma-ni. Một điểm chung của hầu hết các phong trào cách mạng là mở rộng các chiến dịch đấu tranh quần chúng nhân dân, thể hiện sự đối lập mạnh mẽ với [[Hệ thống đơn đảng|các chính sách cai trị độc đảng]] và tạo ra áp lực lớn để các nước này thay đổi.<ref>{{Bản mẫu:Chú thích|author-link=Adam Roberts (scholar)|first=Adam|last=Roberts|title=Civil Resistance in the East European and Soviet Revolutions|publisher=Albert Einstein Institution|year=1991|ISBN=1-880813-04-1|format=[[Portable document format|PDF]]|url=http://www.aeinstein.org/organizationse3a7.html}}.</ref> Riêng Ru-ma-ni là nước duy nhất ở [[Khối phía Đông|Đông Âu]] sử dụng bạo lực để lật đổ chế độ Xã hội chủ nghĩa,<ref>{{Bản mẫu:Chú thích|last=Sztompka|first=Piotr|author-link=Piotr Sztompka|chapter=Preface|title=Society in Action: the Theory of Social Becoming|publisher=University of Chicago Press|ISBN=0-226-78815-6|url=https://books.google.com/books?ie=UTF-8&vid=ISBN0226788156&id=sdSw3FgVOS4C&pg=PP16|page=x}}.</ref> Tại Trung Quốc đã diễn ra [[Sự kiện Thiên An Môn|Cuộc biểu tình quy mô lớn tại quảng trường Thiên An Môn 1989]] để ép thay đổi chính trị độc đảng nhưng đã bị đàn áp và thất bại, tuy vậy [[Người biểu tình vô danh|Những hình ảnh dũng cảm của người biểu tình]] đã ảnh hưởng lớn đến những sự kiện khác trên toàn thế giới. Vào ngày 4 tháng sáu, Công đoàn Đoàn kết chiến thắng áp đảo trong cuộc bầu cử tự do ở Ba Lan, dẫn tới sự sụp đổ chủ nghĩa cộng sản trong hoà bình ở đất nước này vào mùa hè năm 1989. Hungary mở cửa biên giới, chọc thủng [[Bức màn sắt|Bức Màn Sắt]], dẫn đến các cuộc tị nạn lớn của Đông Đức qua Hungary, Hàng loạt các cuộc biểu tình ở những thành phố như Leipzig kéo theo sự sụp đổ của [[Bức tường Berlin]], dẫn đến sự thống nhất nước Đức năm 1990.
+Sự kiện [[Liên Xô tan rã|Liên xô tan rã]] cuối năm 1991, dẫn đến 14 nước tuyên bố độc lập tách khỏi Liên xô ( Bao gồm [[Armenia]], [[Azerbaijan]],Belarus, Estonia, Georgia, [[Kazakhstan]], [[Kyrgyzstan]], Latvia, Lithuania, Moldova, Tajikistan, Turkmenistan, Ukraine, and Uzbekistan). Phần còn lại của Liên xô trở thành nước Nga vào tháng 12/1991, mà constituted phần lớn số khu vực này, trở thành nước Nga vào tháng mười hai 1991. Chủ nghĩa cộng sản bị bỏ rơi ở [[Albania|Albanie]] và [[Nam Tư|nam tư]] giữa năm 1990 và 1992. Đến năm 1992, Nam Tư tách ra thành 5 tiểu bang [[Bosna và Hercegovina|Bosnia và Herzegovina]], [[Croatia]], [[Cộng hòa Macedonia|Macedonia]], [[Slovenia]], và [[Serbia và Montenegro|liên bang nước cộng Hòa nam tư]], sau đó đổi tên thành Serbia và Montenegro và cuối cùng tách ra thành 2 nước, [[Serbia]] và [[Montenegro]]. [[Serbia]] tiếp tục bị chia cắt thêm một phần lãnh thổ thành [[Kosovo]]. Vào năm 1992, Nước [[Tiệp Khắc]] bi tan rã sau ba năm dưới chế độ Xã hội chủ nghĩa, tạo nên 2 nước mới là [[Cộng hòa Séc|cộng Hòa séc]] và [[Slovakia]].<ref>{{Bản mẫu:Chú thích|contribution-url=http://www.cecl.gr/RigasNetwork/databank/Constitutions/Yugoslavia.html|publisher=CECL date = 1992-04-27|accessdate=2013-08-12|place=[[Greece|GR]]|title=Constitution|contribution=Yugoslavia}} CS1 maint: Missing pipe (link).</ref> Những ảnh hưởng trên đã tác động không nhỏ tới hàng loạt các nước [[Danh sách quốc gia xã hội chủ nghĩa|xã hội chủ nghĩa]]. ở các nước [[Cộng hòa Nhân dân Campuchia|Campuchia]], [[Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Ethiopia|Ethiopia]], [[Cách mạng Dân chủ Mông Cổ 1990|M]]<nowiki/>ông cổ chế độ Xã hội chủ nghĩa bị xoá bỏ (Các thành viên chính phủ cộng sản được tái cử lên nắm quyền cho đến năm 1996). Sự sụp đổ hoàng loạt của các nước Xã hội chủ nghĩa (và liên Bang xô viết) dẫn tới sự kết thúc của cuộc [[Chiến tranh Lạnh]].
-==== Châu á ====
-* Bangladesh – Nội Chiến từ 1989.
-* Burma – [[Cuộc nổi dậy 8888|8888 cuộc nổi dậy]] vào năm 1988... nhìn thấy cái chết của Burma chủ nghĩa xã hội Trình Tiệc, nhưng không mang theo nền dân chủ, mặc dù Marxism bị bỏ rơi. Đất nước là được dẫn dắt bởi một quân đội chính phủ dưới [[Hội đồng Hòa bình và Phát triển Liên bang|Bang Hòa bình và phát triển hội Đồng]] cho đến năm 2011, theo năm 2010 cử xem... bởi rất nhiều người phương Tây quốc gia như dỏm.
-* [[Cộng hòa Nhân dân Campuchia|Campuchia]] – Người Việt nam-ủng hộ chính phủ, điều đó đã ở trong lực kể từ khi sự [[Chiến tranh biên giới Tây Nam|sụp đổ của Khmer đỏ]], mất điện theo LÀM được tài trợ cho cuộc bầu cử vào năm 1993, CGDK là dissolved vào năm 1993 và những bữa Tiệc của dân chủ Kampuchea là dissolved vào năm 1992.
-* Trung quốc – [[Đảng Cộng sản Trung Quốc|cộng sản Tiệc của Trung quốc]] bắt đầu thi hành [[Cải cách kinh tế Trung Quốc|liberalizing cải cách kinh tế]] vào cuối những năm 1970 dưới [[Đặng Tiểu Bình|Deng Xiaoping]]. Tuy nhiên, những [[Sự kiện Thiên An Môn|người chuyên nghiệp-dân chủ phản đối của 1989]] bị nghiền nát bởi bộ [[Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc|quân sự]].
-* Lào – Vẫn cộng sản dưới [[Đảng Nhân dân Cách mạng Lào|Lao Người là một cuộc cách mạng Tiệc]]. Lào buộc lòng phải hỏi Pháp và Nhật bản với xe cấp cứu, và tôi cũng muốn hỏi [[Ngân hàng Thế giới|thế Giới Ngân hàng]] và người [[Ngân hàng Phát triển châu Á|châu Á phát triển Ngân hàng]] để cứu. Cuối cùng, trong 1989, Kaisôn thăm bắc kinh... để xác nhận được khôi phục lại thân thiện quan hệ, và để đảm bảo an ninh Trung quốc giúp đỡ.
-* Ấn độ – Ấn độ kinh tế cải cách đã phóng vào 1991. Và phân giải của Người là bữa Tiệc của Arunachal. Cái Rashtriya Samajwadi quốc Hội là dissolved trong 1989. Bắt đầu của Insurgency trong Jammu và Kashmir trong 1989.
-* [[Cộng hòa Nhân dân Mông Cổ|Mongolia]] – [[Cách mạng Dân chủ Mông Cổ 1990|1990 dân chủ cách Mạng ở Mongolia]] thấy một từ từ đã chuyển tới cho phép miễn phí đa-bữa tiệc những cuộc bầu cử chỉ và viết những thứ mới hiến pháp. Những Người mông cổ là một cuộc cách mạng Tiệc giữ nó đa số trong cuộc bầu cử năm 1990, nhưng thua trận 1996 cho cuộc bầu cử.
-* Bắc Hàn – [[Kim Nhật Thành|Kim Il-tống hổ]] cũng chết vào năm 1994, tăng sức mạnh cho con trai của nó [[Kim Jong-il|, Kim Jong-il]]. Chưa từng có rồi chìm ngập và dissolution liên Bang xô viết đưa đến máy [[Nạn đói Bắc Triều Tiên|Bắc hàn nạn đói]], điều đó đã khiến anh trở thành cái chết của một tính toán và 2.5&#x20;triệu đô la cho 3&#x20;triệu Bắc triều tiên. Tất cả hệ Marxism-Leninism đã bị thay thế bởi [[Tư tưởng Chủ thể|Juche]] vào năm 1992, nhằm đang ra dấu một rõ ràng downplaying của vai trò của chủ nghĩa cộng sản ở Bắc Hàn.
-* Việt nam – [[Đảng Cộng sản Việt Nam|Đảng cộng sản Việt nam]] đã đảm nhận [[Đổi mới|Doi Tôi]] cải cách từ năm 1986, liberalizing chắc chắn là khu vực của nền kinh tế trong một cách tương tự, tôi đến Trung quốc. Việt nam là vẫn còn một bữa tiệc cộng sản của quốc gia.
+Việc áp dụng [[Kinh tế thị trường|nền kinh tế thị trường]] ở các nước Xã hội chủ nghĩa bước đầu đã cải thiện đáng kể đời sống người dân.<ref name="Living standards CR">{{Bản mẫu:Chú thích sách|title=Vývoj vybraných ukazatelů životní úrovně v České republice v letech 1993 – 2008|year=2009|publisher=Odbor analýz a statistiky. Ministerstvo práce a sociálních věcí ČR|location=Praha|url=http://www.mpsv.cz/files/clanky/7421/ukazatele_zivotni_urovne.pdf}}</ref> Hệ thống chính trị phải cải cách khá nhiều tại 5 quốc gia theo XHCN giữ độc quyền về chính trị : Trung quốc, [[Cuba]], [[Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Triều Tiên|Bắc triều tiên]], [[Lào]], và [[Việt Nam]]. Nhiều người cộng sản và Tổ chức xã hội ở phương Tây vẫn hướng con người sang nền [[dân chủ xã hội]].
-== Xem thêm ==
+== Những sự kiện khác ==
+=== Chủ nghĩa Cộng sản và quốc gia xã hội chủ nghĩa ===
+Các sự thay đổi của các nước Xã hội Chủ Nghĩa ở ngoài châu Âu.
+==== Tại Châu á ====
+* Bangladesh – Nội Chiến từ 1989.
+* Miến điện (Myanma) – [[Cuộc nổi dậy 8888|cuộc nổi dậ]]<nowiki/>y 8888 vào năm 1988 dẫn đến sự sụp đổ của Đảng Chương trình Xã hội Miến Điện, nhưng đã không mang lại nền dân chủ, mặc dù [[Chủ nghĩa Marx|chủ nghĩa Mác]] đã bị xoá bỏ. Đất nước được dẫn dắt bởi một quân đội chính phủ dưới [[Hội đồng Hòa bình và Phát triển Liên bang|Hội đồng Hòa bình và phát triển]] cho đến năm 2011, Cuộc bầu cử diễn năm 2010  được chứng kiến bởi các nước phương Tây nhưng đã bị huỷ vì phát hiện gian lận.
+* [[Cộng hòa Nhân dân Campuchia|Campuchia]] –  Được chính phủ Việt Nam hỗ trợ sau sự kiện [[Chiến tranh biên giới Tây Nam|sụp đổ của chế độ Khmer đỏ]], đã bị mất quyền lực sau cuộc bầu cử năm 1993 do Liên hợp quốc bảo trợ, CGDK bị giải tán vào năm 1993 và Đảng Campuchia dân chủ bị giải tán vào năm 1992.
+* Trung quốc – [[Đảng Cộng sản Trung Quốc|Đảng Cộng sản Trung quốc]] bắt đầu thực hiện tự do hoá [[Cải cách kinh tế Trung Quốc|cải cách kinh tế]] vào cuối những năm 1970 dưới thời [[Đặng Tiểu Bình]]. Tuy nhiên, những[[Sự kiện Thiên An Môn| cuộc biểu tình dân chủ 1989]] đã bị dập tắt bởi [[Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc|quân đội giải phóng]] nhân dân.
+* Lào – Vẫn duy trì chế độ cộng sản dưới Đảng nhân dân cách mạng Lào. Lào đã phải yêu cầu Pháp và Nhật bản hỗ trợ khần cấp, và cũng đã phải cầu cứu hỗ trợ từ [[Ngân hàng Thế giới|Ngân hàng thế giới]] và [[Ngân hàng Phát triển châu Á|Ngân hàng phát triển Á Châu]]. Cuối cùng, trong năm 1989, Kaisôn đã thăm bắc kinh để nối lại mối quan hệ hữu nghị, và để đảm bảo viện trợ từ Trung quốc.
+* Ấn độ – Cải cách kinh tế Ấn Độ đã được đưa ra vào năm 1991. Với Nghị quyết của Đảng nhân dân Arunachal. Quốc hội Rashtriya Samajwadi bị giải tán năm 1989. Đánh dấu của các cuộc nổi dậy ở Jammu và Kashmir trong năm 1989.
+* [[Cộng hòa Nhân dân Mông Cổ|Mông Cổ]] – [[Cách mạng Dân chủ Mông Cổ 1990|Cuộc cách mạng dân chủ 1990 ở Mông cổ]] đã cho phép bầu cử tự do đa đảng và tạo ra các văn bản hiến pháp mới. Nhiều Người ở Đảng nhân dân cách mạng Mông Cổ đã được giữ lại trong cuộc bầu cử năm 1990, nhưng đã thua trong cuộc bầu cử năm 1996.
+* Bắc Hàn – [[Kim Nhật Thành]] mất vào năm 1994, đã chuyển giao lại quyền lực cho con trai của ông là [[Kim Jong-il]]. [[Liên Xô tan rã|Liên xô tan rã]] dẫn đến [[Nạn đói Bắc Triều Tiên|nạn đói ở Triều Tiên]], khiến gần 3 triệu người bị chết. học thuyết Mác - Lênin đã bị thay thế bởi hệ học thuyết [[Tư tưởng Chủ thể|Chủ Thể]] vào năm 1992, cho thấy vai trò của chủ nghĩa cộng sản ở Bắc Hàn đã giảm đi đáng kể.
+* Việt nam – [[Đảng Cộng sản Việt Nam|Đảng cộng sản Việt nam]] đã thực hiện chính sách cải cách [[Đổi mới|Đổi Mới]] từ năm 1986, cải cách xoá bỏ chế độ bao cấp sang cơ chế thị trường, tự do hoá một số lĩnh trong nền kinh tế giống với Trung Quốc. Việt nam là vẫn còn một quốc gia chỉ có duy nhất một đảng lãnh đạo.
-== Tham khảo ==
+== See also ==
-{{tham khảo|30em}}
+== References ==
+{{Reflist|30em}}
 [[Thể loại:Quan hệ quốc tế 1989]]
 [[Thể loại:Chính trị 1989]]