Xem mã nguồn của Bệnh ghẻ

{{Infobox disease
| Name = Ghẻ
| Image = Sarcoptes scabei 2.jpg
| Caption = Ảnh chụp cái ghẻ (''[[Cái ghẻ|Sarcoptes scabiei]]'') bằng kính hiển vi
| ICD10 = {{ICD10| B| 86|| b| 85}}
| ICD9 = {{ICD9| 133.0}}
| ICDO =
| OMIM =
| DiseasesDB = 11841
| MedlinePlus = 000830
| eMedicineSubj = derm
| eMedicineTopic = 382
| eMedicine_mult = {{eMedicine2| emerg| 517}} {{eMedicine2| ped| 2047}}
| MeshID = D012532
}}
'''Bệnh ghẻ''' ({{lang-la| scabere}}<ref>Mosby’s Medical, Nursing and Allied Health Dictionary, Fourth Edition, Mosby-Year Book Inc., 1994, p. 1395</ref> còn được gọi là ghẻ Na Uy<ref>{{chú thích sách| last=Gates| first=Robert H.| title=Infectious disease secrets| year=2003| publisher=Elsevier, Hanley Belfus| location=Philadelphia| isbn=978-1-56053-543-0| pages=355| url=http://books.google.com/?id=hYdw4vnanR0C&pg=PA355| edition=2.}}</ref>) là bệnh truyền nhiễm, do loài [[ký sinh trùng]] bắt buộc là cái ghẻ ([[Cái ghẻ|''Sarcoptes scabiei'']], giống ''hominis'') xâm nhập ở lớp thượng bì gây ra. Chúng thường đào hang rãnh trên da làm ngứa ngáy khó chịu và nhiễm trùng.<ref name= Fuller >Fuller LC (2013), "Epidemiology of scabies", Curr Opin Infect Dis, 26(2): 123-6.</ref>

''[[Cái ghẻ|Sarcoptes scabiei]]'' được tìm thấy từ thế kỷ thứ 16, nhưng mãi đến đầu thế kỷ 18 mới xác định được nó là nguyên nhân gây bệnh ghẻ ở người <ref name= dalieu>[http://www.dalieu.vn/benhdalieu/tabid/466832/articleType/ArticleView/articleId/32055/Benhghe.aspx Bệnh ghẻ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171006113328/http://www.dalieu.vn/benhdalieu/tabid/466832/articleType/ArticleView/articleId/32055/Benhghe.aspx |date = ngày 6 tháng 10 năm 2017}}. Bệnh viện Da liễu Trung ương, Hà Nội, 08/06/2017. Truy cập 10/10/2017.</ref><ref>[http://www.impehcm.org.vn/noi-dung/kham-benh-giun-san/benh-ghe-scabies-gale.html Bệnh ghẻ (scabies, gale)]. Viện Sốt Rét - Ký sinh trùng - Côn trùng Thành phố Hồ Chí Minh, 2015. Truy cập 10/10/2017.</ref>.

== Đặc điểm lâm sàng bệnh ghẻ ==
Khi nhiễm bệnh thời kỳ ủ bệnh có thể thay đổi từ 2 đến 40 ngày, trung bình từ 10 đến 15 ngày. Người nhiễm bệnh lần đầu thì triệu chứng ngứa xuất hiện sau 6 - 8 tuần, còn người đã tiếp xúc trước đó với cái ghẻ thì các triệu chứng xuất hiện sớm hơn. Lúc đầu thấy ngứa ở các kẽ, như kẽ ngón tay, kẽ dưới vú (ở đàn bà), rãnh quy đầu, kẽ mông ở trẻ em... Ngứa lan dần nhanh chóng ra toàn thân và ngứa nhiều về ban đêm. Tại một số vị trí xuất hiện mụn nhỏ, và có chỗ là đường hang do ghẻ cái đào đục dưới da <ref name= dalieu />.
<center><gallery widths="180">
Tập tin:Scabies life cycle.png|Vòng đời của cái ghẻ <ref name="cdc">CDC web site > DPDx - Laboratory Identification of Parasites of Public Health Concern > Scabies [http://www.dpd.cdc.gov/dpdx/HTML/Scabies.htm] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090220123307/http://dpd.cdc.gov/dpdx/html/scabies.htm |date=2009-02-20 }}</ref>
Tập tin:Sites of scabies.png|Các vị trí phổ biến xảy ra phát ban của ghẻ <ref name="cdc" />
Tập tin:Scabies-burrow.jpg|Vết hang ghẻ dưới da
Tập tin:Sarcoptes scabiei 1950 000.jpg|Hang ghẻ với trứng và phân
</gallery>[[Tập tin:Bệnh nhân bị ghẻ.jpg|nhỏ|bệnh nhân bị ghẻ ở cổ tay, sưng đỏ, rất ngứa đặt biệt về đêm]]</center>Một số hình ảnh minh họa về bệnh ghẻ, một căn bệnh phổ biến, hay xuất hiện ở những nơi đông đúc, điều kiện vệ sinh kém, Bệnh ghẻ không gây ảnh hưởng tới sức khỏe nhưng nó làm ảnh hưởng tới chất lượng cuộc sống, nếu không điều trị sớm có thể gây nhiều biến chứng các bệnh ngoài da khác như chàm da, sưng phù, nhiễm trùng.

== Bệnh ghẻ ở động vật ==
Bệnh ghẻ có thể xảy ra ở một số [[Giống vật nuôi|động vật nuôi]] và [[động vật hoang dã]]. Những con ve gây hại này là những phân loài khác nhau từ một loài thường phát sinh ra dạng gây hại cho con người <ref name= Ray2009>{{chú thích tạp chí| author=Hay RJ| title=Scabies and pyodermas—diagnosis and treatment| journal=Dermatol Ther| volume=22| issue=6| pages=466–74| year=2009| pmid=19889132| doi=10.1111/j.1529-8019.2009.01270.x| url=}}</ref>. Những phân loài này có thể xâm nhập vào động vật không phải là [[vật chủ]] thông thường của chúng, nhưng những bệnh này không kéo dài. Khi động vật bị bệnh ghẻ bị ngứa nặng và nhiễm trùng da thứ phát, thường giảm cân và trở nên yếu đuối <ref name= Diagnosing >{{chú thích tạp chí| url = http://cmr.asm.org/cgi/content/full/20/2/268?view=long| pmid = 17428886| doi = 10.1128/CMR.00042-06| volume = 20| issue = 2| date = April 2007| pages = 268–79| title = Problems in Diagnosing Scabies, a Global Disease in Human and Animal Populations| last1 = Walton| first1 = SF| last2 = Currie| first2 = BJ| journal = Clinical Microbiology Reviews| pmc = 1865595| url-status=live| archiveurl = https://web.archive.org/web/20110624232941/http://cmr.asm.org/cgi/content/full/20/2/268?view=long| archive-date = ngày 24 tháng 6 năm 2011 | df = }}</ref>.

Dạng ghẻ thường gặp nhất ở thú nuôi là ghẻ lở cơ (sarcoptic mange), gây ra bởi phân loài ''Sarcoptes scabiei canis'', phổ biến nhất ở chó và mèo. Sarcoptic mange có thể lây truyền sang người tiếp xúc lâu dài với động vật bị nhiễm bệnh <ref name= Borgman >Borgman W (ngày 30 tháng 6 năm 2006). Dog mange called scabies can transfer to humans. [http://articles.orlandosentinel.com/2006-07-30/news/ORBORGMAN30_1_mites-tyson-scabies Orlando ''Sentinel'' archive] {{webarchive| url=https://web.archive.org/web/20150216215618/http://articles.orlandosentinel.com/2006-07-30/news/ORBORGMAN30_1_mites-tyson-scabies| date = ngày 16 tháng 2 năm 2015}}. Truy cập 16/02/2016.</ref>. Nó phân biệt với ghẻ người là phân bố của nó trên bề mặt da bao phủ bởi quần áo. Con gà bị mắc bệnh ghẻ có thể bị "chân vảy". Thú nuôi đã đi hoang và không có chăm sóc thú y thường bị ghẻ chân và một loạt các bệnh khác <ref>{{chú thích web| url = http://www.bawabali.com/| title = Bali Animal Welfare Association| access-date = ngày 28 tháng 7 năm 2009 | url-status=live| archiveurl = https://web.archive.org/web/20100226062604/http://www.bawabali.com/| archive-date = ngày 26 tháng 2 năm 2010 | df = }}</ref>. Ghẻ cũng bắt gặp ở động vật hoang dã, chẳng hạn [[khỉ đột]] (gorilla) được biết là dễ bị nhiễm trùng khi tiếp xúc với các vật dụng do con người sử dụng <ref name= gorilla>{{chú thích web| title= Uganda: Out of the Wild| url= https://www.pbs.org/frontlineworld/stories/uganda901/video_index.html| series= Frontline| station= PBS| date=| transcript= Transcript {{pipe}} A Death In Tehran {{pipe}} FRONTLINE {{pipe}} PBS (section on rare diseases in Uganda)| transcripturl= https://www.pbs.org/wgbh/pages/frontline/tehranbureau/deathintehran/etc/script.html| access-date = Nov 4, 2013| url-status=live| archiveurl= https://web.archive.org/web/20131105031152/http://www.pbs.org/frontlineworld/stories/uganda901/video_index.html| archive-date = ngày 5 tháng 11 năm 2013 | df= }}</ref>.

== Lây truyền ==
Bệnh ghẻ là bệnh truyền nhiễm và có thể lây truyền qua tiếp xúc vật lý kéo dài với người hay thú bị nhiễm bệnh. Đa số trường hợp lây truyền là thông qua các hình thức tiếp xúc da với da, trong đó gồm cả quan hệ tình dục <ref name= ssd3>{{chú thích sách| title=The Encyclopedia of Skin and Skin Disorders| author1=Carol Turkington| author2=Jeffrey S. Dover, M.D.| isbn=978-0-8160-6403-8| year=2006| publisher=Facts on File inc| location=New York}}</ref><ref name= asha>{{chú thích web| url=http://www.ashastd.org/learn/learn_scabies_facts.cfm| title=Scabies – Fast Facts| access-date = ngày 9 tháng 10 năm 2010 | publisher=American Social Health Association| url-status=dead| archiveurl=https://web.archive.org/web/20110422110637/http://ashastd.org/learn/learn_scabies_facts.cfm| archive-date = ngày 22 tháng 4 năm 2011 | df= }}</ref>.

Ngoài ra bệnh ghẻ có thể lây truyền thông qua việc chia sẻ giường ngủ, quần áo, khăn tắm..., nhưng đây không phải là phương thức lây truyền chủ yếu, vì rằng ghẻ chỉ có thể tồn tại trong nhiều nhất là 2-3 ngày khi cách xa da người ở nhiệt độ phòng <ref name= webmd>{{chú thích web| url=http://www.emedicinehealth.com/scabies/page2_em.htm#Scabies_Causes| title=Scabies Causes| access-date = ngày 9 tháng 10 năm 2010 | publisher=WebMD| date=October 2010| url-status=live| archiveurl=https://web.archive.org/web/20100922170326/http://www.emedicinehealth.com/scabies/page2_em.htm#Scabies_Causes| archive-date = ngày 22 tháng 9 năm 2010 | df= }}</ref><ref name= chos>{{chú thích tạp chí| author=Chosidow O| title=Clinical practices. Scabies| journal=N. Engl. J. Med.| volume=354| issue=16| pages=1718–27| date=April 2006| pmid=16625010| doi=10.1056/NEJMcp052784| url= }}</ref>.

== Tham khảo ==
{{tham khảo| colwidth= 25em}}

== Xem thêm ==

{{thể loại Commons| Scabies}}
== Liên kết ngoài ==
* [http://www.aad.org/skin-conditions/dermatology-a-to-z/scabies American Academy of Dermatology pamphlet on Scabies]
* [http://www.headlice.org/faq/scabies.htm Scabies FAQ from the National Pediculosis Association]

[[Thể loại:Ký sinh trùng]]
[[Thể loại:Động vật phá hoại chân đốt]]
[[Thể loại:Bệnh da liễu]]
[[Thể loại:Bệnh do ký sinh trùng]]
[[Thể loại:RTT]]