Xem mã nguồn của Công thức 1

{{Infobox motorsport championship
| logo            = F1.svg
| pixels          = 180px
| caption         = Biểu trưng Công thức 1 từ năm [[2018]]
| category        = Xe hơi bánh hở{{!}}Một chỗ ngồi
| country/region  = [[Thế giới|Quốc tế]]
| inaugural2      = [[1950]] (74 [[năm]] trước) <ref>Công thức được định nghĩa vào năm [[1946]]; cuộc đua Công thức 1 là vào năm [[1947]]; mùa giải Vô địch [[Thế giới]] đầu tiên là vào năm 1950.</ref>
| folded          = 
| drivers         = 20
| teams           = 10
| engines         = Cosworth, [[Scuderia Ferrari|Ferrari]], [[Mercedes-Benz|Mercedes]], [[Renault F1|Renault]], Red Bull Powertrains{{!}}Red Bull, [[Honda]]
| tyres           = [[Pirelli]]
| champion driver = {{Flagicon|Hà Lan}} [[Max Verstappen]]
| website         = [http://www.formula1.com formula1.com]
| current_season  = Giải đua xe Công thức 1 2024
}}

'''Công thức 1''' ([[tiếng Anh]]: ''Formula One''), còn gọi là '''Thể thức 1''' hay '''F1''', là một môn [[thể thao tốc độ]] chuyên về [[đua xe hơi]] [[Bánh xe|bánh]] hở cao nhất theo định nghĩa của [[Liên đoàn Ô tô Quốc tế]] (''Fédération Internationale de l'Automobile'' hay ''FIA''), cơ quan quản lý [[thế giới]] về thể thao [[Xe máy|mô tô]]. "Công thức" trong tên gọi là để chỉ một loạt quy định mà tất cả người và xe tham gia phải tuân thủ. Mùa giải vô địch thế giới F1 bao gồm  một chuỗi các cuộc đua, được biết đến với tên Grands Prix, thường được tổ chức tại những đường đua được xây dựng riêng, cũng có một số ít trường hợp là trên những con đường trong thành phố, cuộc đua nổi tiếng nhất trong số đó là [[Monaco Grand Prix]] ở [[Monte Carlo]]. Kết quả của mỗi cuộc đua được tổng hợp lại để xác định 2 Nhà vô địch Thế giới hàng năm, một dành cho tay đua và một dành cho đội đua.

Xe hơi Công thức 1 khi đua với [[tốc độ]] cao nhất có thể lên tới 360&nbsp;[[Kilômét trên giờ|km/h]] (225&nbsp;[[Dặm trên giờ|mph]]) với vòng quay máy lên tới 12500 vòng/phút. Những chiếc xe này có khả năng kéo gấp 5 lần trọng lực tại một số khúc cua. Hiệu suất của xe phụ thuộc rất nhiều vào [[electron|điện tử]], [[khí động lực học]], nhíp và [[bánh xe]]. Động cơ và [[Truyền động điện|truyền động]] của một chiếc xe Công thức 1 hiện đại là một trong số những bộ phận [[Kỹ thuật cơ khí|cơ khí]] phải chịu áp lực lớn nhất trên [[Thế giới|hành tinh]]. Công thức 1 đã chứng kiến nhiều sự phát triển và thay đổi trong suốt [[chiều dài]] lịch sử của môn [[thể thao]] này.

[[Châu Âu]] là cái nôi của Công thức 1; tất cả các đội đấu đều có trụ sở tại đó và khoảng một nửa cuộc đua tổ chức tại đó. Cụ thể hơn [[Vương quốc Liên hiệp Anh và Bắc Ireland|Liên hiệp Vương quốc Anh và Bắc Ireland]] đã sản sinh ra nhiều tay đua vô địch nhất (13), và đại đa số đội đua vô địch (32). Tuy nhiên, phạm vi của môn thể thao này đã mở rộng đáng kể trong những năm gần đây và Grands Prix giờ đây được tổ chức ở khắp nơi trên thế giới. Một số cuộc đua ở châu Âu dần chuyển sang các cuộc đua tại các châu lục khác, nhất là [[châu Á]] như [[Bahrain]], [[Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa|Trung Quốc]], [[Malaysia]] và [[Thổ Nhĩ Kỳ]], [[Singapore]] đã tổ chức cuộc đua đêm đầu tiên vào [[2008|năm 2008]], [[Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất]] bắt đầu đăng cai [[2009|năm 2009]] và [[Ấn Độ]] đã được thêm vào lịch bắt đầu từ [[2011|năm 2011]]. Trong số 19 cuộc đua vào năm 2011 (chưa kể GP Bahrain), có 9 cuộc đua là ở bên ngoài châu Âu

Công thức 1 là một sự kiện [[truyền hình]] lớn, với hàng triệu người theo dõi mỗi cuộc đua trên khắp thế giới. Là môn thể thao đắt đỏ nhất thế giới<ref>{{chú thích web | url = http://sports.espn.go.com/rpm/racing/f1/news/story?id=3611184 | tiêu đề = Formula One owners warn sport must control costs | author =  | ngày =  | ngày truy cập = 17 tháng 2 năm 2015 | nơi xuất bản =  | ngôn ngữ = }}</ref>, hiệu ứng kinh tế của nó là rất rõ ràng, và những trận chiến tài chính và chính trị đã xảy ra ở nhiều nơi. Trung bình khoảng 55 triệu người trên thế giới theo dõi trực tiếp các cuộc đua Công thức 1. Lịch sử và sự phổ biến của môn thể thao này đã khiến cho nó trở thành một môi trường buôn bán hiển nhiên, dẫn đến sự đầu tư cao từ những nhà tài trợ, chuyển thành ngân sách cực lớn dành cho các đội đua. Vài đội đua đã phá sản hoặc bán cho công ty khác từ [[2000|năm 2000]]. Ví dụ gần đây nhất về điều này là đội đua Super Aguri đã bị từ chối không cho tham gia Giải Grand Prix [[Tây Ban Nha]] và sau đó phải giải tán do thiếu nguồn tiền sau khi nỗ lực thu hút tài trợ bất thành.

Môn thể thao này do [[FIA]] quản lý. Các quyền thương mại của Công thức 1 thuộc quyền sở hữu của Nhóm Công thức 1.

== Lịch sử ==
Loạt cuộc đua Công thức 1 có nguồn gốc từ Giải Grand Prix đua Mô tô vào những [[1920|năm 1920]] và [[1930]]. "Công thức" là một tập các quy định mà tất cả những người và xe tham gia phải tuân thủ. Giải Công thức 1 chỉ được chấp thuận sau [[Chiến tranh thế giới thứ hai]] vào [[1946|năm 1946]], với cuộc đua không tính vô địch đầu tiên được tổ chức vào năm đó. Một số tổ chức đua xe Grand Prix đã đặt ra các luật lệ dành cho Giải vô địch Thế giới từ trước [[chiến tranh]], nhưng do chiến tranh trì hoãn, Giải vô địch Các tay đua Thế giới không trở thành giải chính thức cho đến [[1947|năm 1947]]. Cuộc đua vô địch thế giới đầu tiên được tổ chức tại [[Trường đua Silverstone|Silverstone]], [[Liên hiệp Anh|Anh]] vào [[1950|năm 1950]]. Một giải vô địch dành cho đội đua diễn ra tiếp đó vào [[1958|năm 1958]]. Các giải vô địch quốc gia được tổ chức tại [[Cộng hòa Nam Phi|Nam Phi]] và [[Vương quốc Liên hiệp Anh và Bắc Ireland|Anh]] vào [[thập niên 1960]] và [[Thập niên 1970|1970]]. Các cuộc đua Công thức 1 không tính vô địch được tổ chức trong nhiều năm nhưng do chi phí cho cuộc đua ngày càng cao, cuộc đua không tính vô địch cuối cùng diễn ra vào năm 1983<ref name=LastnonchampF1>{{chú thích web|url = http://www.forix.com/8w/roc83.html|title = The last of the non-championship races|access-date = ngày 17 tháng 11 năm 2007|publisher = www.forix.com|archive-url = https://web.archive.org/web/20070227105027/http://www.forix.com/8w/roc83.html|archive-date = ngày 27 tháng 2 năm 2007 |url-status=live}}</ref>.

=== Các cuộc đua trở lại (1950–[[1958]]) ===
[[Tập tin:Alfa-Romeo-159-(1951).jpg|nhỏ|phải|Chiếc Alfa Romeo 159 đã cùng [[Juan Manuel Fangio]] giành chiến thắng trong [[1951|năm 1951]].]]
Nhà vô địch Giải vô địch Thế giới Công thức 1 đầu tiên là tay đua người [[Ý]] Giuseppe Farina trong chiếc [[Alfa Romeo]] trong năm 1950, chỉ vừa vặn đánh bại đồng đội người [[Argentina]] [[Juan Manuel Fangio]] của ông. Tuy nhiên Fangio đã giành lại chức vô địch các năm 1951, [[1954]], [[1955]], [[1956]] và [[1957]] (kỷ lục 5 lần giành chức vô địch thế giới của ông đã tồn tại suốt 45 năm cho đến khi tay đua người Đức [[Michael Schumacher]] giành được chức vô địch thứ 6 vào [[2003|năm 2003]]), mạch chiến thắng của ông bị ngắt trong 2 năm [[1952]] và [[1953]] do chấn thương, và người đoạt giải trong các năm đó là Alberto Ascari của đội đua [[Scuderia Ferrari|Ferrari]]. Mặc dù [[:en:Stirling Moss|Stirling Moss]] thường xuyên thi đấu, ông chưa bao giờ giành được một Chức vô địch Thế giới nào, và được xem là tay đua vĩ đại nhất chưa từng giành được danh hiệu nào<ref>{{chú thích báo |first=James|last= Lawton|title=Moss can guide Hamilton through chicane of celebrity |work=The Independent |publisher=Newspaper Publishing |date = ngày 28 tháng 8 năm 2007 |access-date = ngày 30 tháng 10 năm 2007}}</ref><ref>{{chú thích báo |first=Alan |last=Henry|title=Hamilton's chance to hit the grid running| url=http://sport.guardian.co.uk/formulaone/story/0,,2032039,00.html |work=The Guardian |date = ngày 12 tháng 3 năm 2007 |access-date = ngày 30 tháng 10 năm 2007}}</ref>.

Khoảng thời gian này là khoảng thời gian thống trị của những đội đua do những nhà sản xuất xe hơi phổ thông điều hành - [[Alfa Romeo]], [[Scuderia Ferrari|Ferrari]], [[Mercedes-Benz|Mercedes Benz]] và Maserati - tất cả các đội đua này đều đã thi đấu từ trước chiến tranh. Mùa giải đầu tiên, các đội đua sử dụng những chiếc xe trước thế chiến như 158 của Alfa. Chúng đều có động cơ phía trước, bánh xe có ta-lông hẹp và động cơ hút thường 4,5 l hoặc tăng áp 1,5 l. Giải vô địch thế giới các năm 1952 và 1953 áp dụng quy định của [[Công thức 2]], với những chiếc xe nhỏ hơn, yếu hơn, do lo ngại về số lượng xe hơi Công thức 1 không có nhiều trên thị trường<ref>{{chú thích web|url = http://www.autocoursegpa.com/season_decade~decade_id~1.htm|title = Decade seasons 1950 - 1959|access-date = ngày 17 tháng 11 năm 2007|publisher = Autocourse|archive-url = https://web.archive.org/web/20070807233339/http://www.autocoursegpa.com/season_decade~decade_id~1.htm|archive-date = ngày 7 tháng 8 năm 2007 |url-status=dead}}</ref>. Khi quy định Công thức 1 mới, với động cơ giới hạn còn 2,5 l, được tái áp dụng vào năm 1954, Mercedes-Benz đã cho ra mắt chiếc W196 cải tiến, trong đó có một số sáng kiến đáng chú ý như van điều khiển vòng (desmodromic valve) và phun nhiên liệu cũng như thân xe đóng kín có hình dáng thuôn hơn. Mercedes đã giành chức vô địch tay đua trong hai năm, trước khi rút ra khỏi tất cả các giải đua mô tô sau Cuộc khủng hoảng Le Mans 1955<ref>{{chú thích báo |first=Bill |last=Tuckey |title=Moss returns to scene of GP victory |work=The Age |publisher=The Age Company|date = ngày 28 tháng 1 năm 1994 |access-date = ngày 30 tháng 10 năm 2007 |quote=the all-conquering Mercedes-Benz cars... When the Germans withdrew from racing after the Le Mans 24-hour tragedy}}</ref>.

=== Những cải tiến vĩ đại ([[1959]]–[[1980]]) ===
[[Tập tin:MossLotusClimax19610806.jpg|nhỏ|phải|[[:en:Stirling Moss|Stirling Moss]] tại Nürburgring vào năm [[1961]].]]
Sự cải tiến lớn về công nghệ đầu tiên, đó là sự tái sản xuất các loại hơi có động cơ tầm trung của [[Cooper]] (theo sau chiếc Auto Union tiên phong của Ferdinand [[Porsche]] vào những năm 1930), lấy ý tưởng từ những mẫu thiết kế Công thức 3 thành công của công ty, diễn ra vào những năm 1950. Tay đua người [[Úc]] Jack Brabham, nhà vô địch thế giới vào năm 1959, [[1960]] và [[1966]], đã nhanh chóng chứng tỏ được tính ưu việt của mẫu thiết kế mới. Đến năm 1961, tất cả những tay đua thi đấu đã chuyển sang các loại xe hơi động cơ tầm trung<ref>{{chú thích web|url=http://www.gpracing.net192.com/cars/data/186.cfm|title=Ferguson P99|publisher=gpracing.net|archive-url=https://web.archive.org/web/20080330231253/http://www.gpracing.net192.com/cars/data/186.cfm|archive-date=ngày 30 tháng 3 năm 2008|url-status=dead|access-date=ngày 17 tháng 11 năm 2007}} The [[Ferguson P99]], a four-wheel drive design, was the last front-engined F1 car to enter a world championship race. It was entered in the [[1961 British Grand Prix]], the only front-engined car to compete that year.</ref>.

Nhà vô địch Thế giới người [[Vương quốc Liên hiệp Anh và Bắc Ireland|Anh]] đầu tiên là Mike Hawthorn, người lái một chiếc Ferrari giành được danh hiệu vào năm 1958. Tuy nhiên, khi Colin Chapman gia nhập làng với vai trò nhà thiết kế khung gầm và sau đó là người thành lập Team Lotus, Đội đua xanh của Anh bắt đầu thống trị các đường đua trong thập niên tiếp theo. Với Jim Clark, [[Jackie Stewart]], John Surtees, Jack Brabham, Graham Hill, và Denny Hulme, các tay đua của đội Anh và [[Khối thịnh vượng chung]] đã giành được mười hai chức vô địch thế giới từ [[1962|năm 1962]] đến [[1973]].

Vào năm 1962, Lotus giới thiệu chiếc xe hơi có miếng gầm khung bằng [[nhôm]] gắn liền với thân thay cho kiểu thiết kế dạng khung truyền thống. Cải tiến này đã được chứng minh là bước đột phá vĩ đại nhất về công nghệ kể từ khi những chiếc xe hơi động cơ tầm trung ra mắt. Vào năm [[1968]], Lotus sơn lại tất cả chiếc xe của đội sang màu gan của hãng Imperial Tobacco, từ đó giới thiệu hình thức [[tài trợ]] vào môn thể thao<ref>{{chú thích web|url=http://edition.cnn.com/2007/SPORT/09/18/behind.sponsorship/index.html |title=Sponsorship, the big business behind F1 |access-date = ngày 8 tháng 11 năm 2007 |last=Bartunek |first=Robert-Jan|date = ngày 18 tháng 9 năm 2007 |work=CNN.com |publisher=Cable News Network}}</ref>.

Lực ép xuống của [[động lực học]] dần dần trở nên quan trọng trong mẫu thiết kế xe kể từ khi có sự xuất hiện của cánh [[máy bay]] vào cuối thập niên 1960. Vào cuối thập niên 1970, Lotus giới thiệu khí động lực học về hiệu ứng mặt đất cung cấp lực ép xuống khổng lồ và làm tăng đáng kể tốc độ bẻ cua (mặc dù khái niệm này trước đây đã được dùng trong Chaparral 2J của [[Jim Hall]] vào năm 1970). Các lực động lực học tác động lên xe lớn quá lớn (lên đến 5 lần [[trọng lượng]] xe) đến nỗi cần những lò xo cực cứng để duy trì một khoảng sáng gầm xe cố định, khiến cho nhíp xe gần như rắn, và bất kỳ một độ nhún nào giữa xe và người với độ bấp bênh của mặt đường phụ thuộc hoàn toàn vào bánh xe<ref>{{chú thích sách | last = Staniforth | first = Allan | title = Competition Car Suspension | publisher = Haynes |date=1994 | page=96| id = ISBN 0-85429-956-4}}</ref>.

== Các quy định và kỹ thuật theo dòng thời gian ==
:
[[Tập tin:Formula 1 all over the world.svg|giữa|600px]]
Trước [[Chiến tranh thế giới thứ hai]], bên cạnh các quy định cho ô tô chuyên dùng trong các giải Grand Prix còn có một loại [[khung xe]] rẻ tiền hơn gọi là ''voiturettes'' (xe con), cho phép có động cơ lắp máy nén đến 1.500&nbsp;[[Mét khối|cm³]].

Dưới áp lực của hai đội Grand Prix của [[Đức]], [[Mercedes-Benz]] và Auto Union, hai đội mà không được sự đồng tình ở nước ngoài cả về chính trị lẫn về [[thể thao]], nên vào cuối [[thập niên 1930]] đã có những cố gắng hủy bỏ những quy định thời bấy giờ và đưa các ''voiturettes'' trở thành hạng Grand Prix. Ngoài việc khả năng cạnh tranh của các nhà sản xuất [[Anh]], [[Pháp]] và [[Ý]] được cải thiện rõ rệt, các đổi mới về an toàn cũng được nêu lên làm lý do cho việc thay đổi các quy định. Vì thế giải Grand Prix ở [[Tripoli]] ([[Libya]]) năm [[1939]] được tổ chức cho các ''voiturettes'', nhưng mặc dù vậy Mercedes-Benz đã đoạt giải một cách bất ngờ với một chiếc ô tô được chế tạo mới đặc biệt cho mục đích này.

Ngay sau chiến tranh các xe đua ''voiturettes'' vẫn được chế tạo, đặc biệt là bởi [[Alfa Romeo]], nên [[Liên đoàn Ô tô Quốc tế]] (FIA) đã điều chỉnh lại các quy định dành cho các xe đua Grand Prix có hiệu lực từ năm [[1947]]: trong hạng từ đó được gọi là Formula 1 cho phép các động cơ lắp máy nén (''supercharged engine'') có dung tích đến 1.500&nbsp;cm³ và động cơ hút (''atmospheric engine'') đến 4.500&nbsp;cm³. Thêm vào đó [[Công thức 2|Formula 2]] được định nghĩa cho loại động cơ hút có dung tích đến 2.000&nbsp;cm³.

Các cuộc đua xe riêng lẻ cho giải Grand Prix được tổ chức theo các quy định này, loạt đua hay giải vô địch châu Âu như trước chiến tranh không còn nữa. Nhưng khi Liên đoàn mô tô Quốc tế (''Fédération Internationale de Motocyclisme'' - FIM) tổ chức giải vô địch thế giới vào năm [[1949]], FIA phản ứng bằng giải vô địch thế giới trong năm [[1950]]. Cuộc đua xe đầu tiên của giải vô địch thế giới mới diễn ra vào ngày [[13 tháng 5]] năm [[1950]] ở [[Trường đua Silverstone|Silverstone]] ([[Anh]]).

Để củng cố cho yêu cầu tự đưa ra là một giải vô địch thế giới mặc dù gần như chỉ có châu Âu tham dự, trong thời gian từ [[1950]] đến [[1960]] cuộc đua 500 [[Dặm Anh|dặm]] ở [[Indianapolis]] ([[Hoa Kỳ]]) đã được cho điểm của giải vô địch thế giới mặc dầu thi theo các quy định hoàn toàn khác.

Trong 2 năm đầu tiên xe ''Alfetta'' trang bị động cơ có máy nén của [[Alfa Romeo]], xe có nhiều điểm tương tự như các thiết kế trước chiến tranh, tiếp tục chiếm ưu thế. Tuy vậy cuối năm [[1951]] Alfa Romeo rút lui ra khỏi môn thể thao đua xe này sau hai thập niên đạt được nhiều thành tích. Vì chỉ còn có [[Ferrari]], lãnh đạo đua xe của Alfa, là có khả năng thiết kế các loại xe đua F1 có thể cạnh tranh nên giải vô địch thế giới các năm [[1952]] và [[1953]] tạm thời được tổ chức cho loại xe [[Công thức 2|F2]] ít tốn kém hơn hơn. Mặc dù vậy Ferrari vẫn chiếm ưu thế trong các năm này và đều đoạt giải với Alberto Ascari.

Năm [[1954]] quy định mới ít tốn kém hơn (F1 với động cơ hút đến 2.500&nbsp;cm³ hay động cơ có máy nén đến 750&nbsp;cm³, F2 đến 1.500&nbsp;cm³) ra đời, vì thế nhiều hãng xe trong đó có Mercedes quyết định lại tiếp tục tham dự.

[[Tập tin:Porsche 718-2.jpg|nhỏ|Porsche 804 Xe đua Công thức 1 năm 1962]]
Từ [[1961]] đến [[1965]] các quy định cũ dùng cho F2 trở thành F1 làm cho các đội nhỏ của Anh đang chiếm ưu thế giận dữ vì họ không tự chế tạo động cơ được. [[Porsche]] đã chế tạo xe cho F2 đạt được nhiều thành tích từ nhiều năm nên việc đi lên F1 trở nên gần gũi. Thế nhưng chiếc động cơ 4 [[xi lanh]] có nguồn gốc từ [[Volkswagen]] không thể cạnh tranh được. Khung xe kiểu 718 cũng quá nặng nề so với các đối thủ. Với kiểu 804 mới có động cơ 8 xi lanh [[Porsche]] chiến thắng duy nhất một lần ở giải vô địch thế giới tại [[Rouen]] ([[Pháp]]) năm [[1962]] với Dan Gurney. Cuối mùa đua xe năm đó Porsche rút lui khỏi hạng F1 do tốn kém và do không sản xuất hằng loạt được và lại tập trung vào sản xuất [[ô tô]] thể thao vốn là lĩnh vực của họ.

Vì xe thể thao và ngay cả một số xe được sản xuất hằng loạt vào thời gian này có công suất lớn hơn cả loại gọi là cao nhất này nên vào năm [[1966]] các quy định lại được thay đổi bằng cách nâng gấp đôi dung tích xy lanh (3.000&nbsp;cm³ cho động cơ hút, 1.500&nbsp;cm³ cho động cơ có máy nén).

Động cơ Repco tương đối đơn giản chiếm ưu thế trong hai năm đầu tiên của hạng 3 lít vì sau khi quy định thay đổi trong thời gian ngắn không có động cơ nào thích hợp. Ngay cả Ferrari cũng phải mang một động cơ xe đua thể thao nhỏ cùng với một thiết kế sai lầm ra đường đua. BRM chồng hai động cơ 8 xi lanh lên thành một chiếc H16 và được gọi là "quái vật", Maserati khởi động lại một động cơ V12 từ thời đại 2.500&nbsp;cm³ của [[thập niên 1950]]. Các động cơ được khoan thêm thành khoảng 2 lít của Coventry-Climax đã qua thử thách vẫn tiếp tục giành chiến thắng. Thế nhưng công ty này không muốn đầu tư vào phát triển một động cơ 3 lít nên rút lui khỏi F1.

Trong những năm từ [[1968]] đến [[1982]] động cơ được bán tự do V8-DFV Cosworth của [[Ford]] chiếm ưu thế trong F1 vì nhiều đội với động cơ này và cùng với 12 người lái xe đã giật giải vô địch thế giới trong tổng cộng 155 cuộc đua. Ferrari đoạt giải một lần với chiếc V12 có công suất mạnh hơn một ít, BRM với chiếc V12 chiến thắng một vài lần.

Bắt đầu từ năm [[1977]] [[Renault]] đưa động cơ turbo vào F1 và chiến thắng lần đầu với động cơ này vào năm [[1979]]. Cho đến năm [[1982]] các động cơ hút tiết kiệm hơn, tin cậy hơn, ít tốn kém hơn và dễ lái hơn vẫn tiếp tục nắm giữ ưu thế mặc dù có công suất nhỏ hơn ngày càng thấy rõ. Bắt đầu từ năm [[1983]] các động cơ turbo có công suất mạnh hơn cuối cùng cũng chiếm ưu thế, trong các vòng chạy thử đã có thể tạo công suất cao hơn 1.000 [[mã lực]] rất nhiều trong khoản thời gian ngắn và vì thế đẩy lùi các lái xe động cơ hút xuống phần phía sau của đội hình khởi hành.

Các động cơ Cosworth đã qua thử thách với khoảng 500 mã lực sau đó được sử dụng trong Formula 3000, hạng đua thay thế Formula 2 với các động cơ đua 2.000&nbsp;cm³.

Chiếc xe đua mạnh nhất từ trước đến nay trong Công thức 1 là chiếc Benetton-BMW năm [[1986]] với 1.350 mã lực được điều khiển bởi tay đua [[người Áo]] Gerhard Berger, chiếm giải Grand Prix của [[México]] trong cùng năm. Sau đó Berger tường thuật lại là "chiếc ô tô này gần như không thể chạy được vì mạnh quá", tức là phải hết sức cực nhọc mới điều khiển được chiếc xe.

[[Tập tin:Ralf Schumacher 2003 Silverstone 7.jpg|nhỏ|[[Ralf Schumacher]] trong chiếc BMW-Williams ([[2003]])]]
[[Tập tin:FIA F1 Austria 2019 Nr. 44 Hamilton 3.jpg|nhỏ|[[Lewis Hamilton]] trong xe  Mercedes AMG F1 và [[Charles Leclerc]] trong xe Ferrari ([[2019]])]]
Bắt đầu từ năm [[1989]] các động cơ turbo bị cấm và chỉ còn cho phép các động cơ hút đến 3.500&nbsp;cm³ (để phân biệt với F3000 với dung tích là 3.000&nbsp;cm³), được sử dụng trong các loại V8, V10, V12 và ngay cả cho W12. Renault giới thiệu bộ điều khiển van bằng khí nén thay thế các lò xo thép cho phép tăng vòng quay nhanh 12.000 vòng/phút đang thông dụng cho đến thời điểm đó.

Sau mùa đua xe năm [[1994]], vì có nhiều tai nạn, dung tích được giảm xuống còn 3.000&nbsp;cm³, công suất giảm từ khoảng 750 xuống còn 650 mã lực.

Từ năm [[1996]] Ferrari thay V12 nặng và tốn nhiều nhiên liệu bằng loại V10 mà cùng với loại này [[Michael Schumacher]] đã chiến thắng được 3 cuộc đua. Ngay từ năm [[1997]] người ta đã đạt lại được công suất 750 mã lực bằng cách tăng vòng quay nhanh hơn 17.000 vòng/[[phút]].

Từ mùa đua xe [[2005]] các xe phải qua được hai cuối [[tuần]] đua mà không phải thay thế để giảm phí tổn và kiềm chế việc tăng công suất (hiện nay vào khoản 900 mã lực ở 19.000 vòng/phút).

== Các quy định về kỹ thuật và phát triển ==
:
:

{| class="wikitable"
|-
! Năm!! Số liệu
|-
| [[1950]]-52 || [[Thể tích|Dung tích]] động cơ 4,5 lít cho máy không nén và 1,5 lít cho máy nén, rút ngắn đường đua từ 500&nbsp;[[Kilômét|km]] xuống còn 300&nbsp;km hay ít nhất là 3 [[Giờ|tiếng]] đồng hồ.
|-
| 1952/[[1953|53]]|| Đua theo các quy định dành cho [[Công thức 2]].
|-
| 1954-58 || Dung tích động cơ được quy định là 750&nbsp;cm³ cho máy nén và 2,5 lít cho loại không có. Đường đua được quy định là 500&nbsp;km hay 3 tiếng đồng hồ.
|-
| 1958-[[1960|60]]|| [[Xăng máy bay]] nguyên chất bị cấm. [[Chỉ số octan]] được quy định từ 100 đến 139. Thời gian lái được giảm xuống còn 2 tiếng hay ít nhất là 300&nbsp;km và nhiều nhất là 500&nbsp;km.
|-
| [[1961]]|| Quy định dung tích động cơ là 1,5 lít, loại có máy nén bị cấm. Cấm không nhẹ hơn trọng lượng tối thiểu là 450&nbsp;[[Kilôgam|kg]], hạn chế chỉ số octan còn 100, các bình xăng phải đáp ứng được các quy định về an toàn như của [[máy bay]].
|-
| [[1966]]|| Cho phép động cơ hút 3 lít và động cơ turbo 1,5 lít, trọng lượng tối thiểu là 500&nbsp;kg.
|-
| [[1967]]|| Bắt buộc phải có dây an toàn và [[nhóm máu]] của người lái xe phải có trên bộ áo liền quần.
|-
| [[1968]]|| Mũ bảo hiểm đầu tiên của Bell.
|-
| [[1969]]|| Cấm các bộ phận hỗ trợ khí động lực, bộ truyền động 4 bánh của xe Lotus.
|-
| [[1970]]|| Bắt buộc phải có thiết bị chữa cháy trên xe.
|-
| [[1971]]|| Bánh xe không rãnh của Goodyear, động cơ turbo của Lotus.
|-
| [[1976]]|| Wing-car-concept của Lotus, xe 6 bánh của [[Tyrrell Racing]].
|-
| [[1977]]|| [[Renault]] với động cơ turbo 1,5 lít, [[Michelin]] với lốp có bố tỏa tròn, đưa vào sử dụng hệ thống đo từ xa (''telemetry'').
|-
| [[1981]]|| Phòng lái bằng sợi [[cacbon]] của [[McLaren]] và Lotus, hệ thống [[giảm xóc]] điều khiển bằng máy tính của Lotus.
|-
| [[1984]]|| Cấm dừng đổ xăng, giới hạn xăng là 220 lít.
|-
| [[1986]]|| Giới hạn xăng cho động cơ turbo là 195 lít, Benetton-BMW là chiếc xe đua mạnh nhất với 1.359 mã lực.
|-
| [[1987]]|| Cho phép động cơ hút với dung tích 3,5 lít, giới hạn chiều ngang lốp xe là 30,5&nbsp;cm (12 [[inch]]) ở bánh trước và 57,72&nbsp;[[cm]] (18 [[inch]]) ở bánh sau.
|-
| [[1988]]|| Giới hạn xăng còn 150 lít và áp suất là 2,5 bar cho loại động cơ turbo.
|-
| [[1989]]|| Cấm động cơ turbo, Renault sử dụng van khí nén lần đầu tiên.
|-
| [[1992]]|| Cấm "xăng design" chỉ cho phép xăng gần bình thường (có chỉ số octan nhiều nhất là 102 và tối đa là 3,7[[Ký hiệu phần trăm|%]] [[oxy]].
|-
| [[1993]]|| Giới hạn bề ngang lốp xe còn 29&nbsp;cm ở phía trước và 29&nbsp;cm cho phía sau.
|-
| [[1994]]|| Cấm các thiết bị hỗ trợ điện tử ([[Hệ thống chống bó phanh|ABS]], thiết bị giảm xóc chủ động), cho phép ngừng để đổ xăng.
|-
| [[1995]]|| Giới hạn dung tích xuống 3,0 lít.
|-
| [[1998]]|| Cấm lốp không rãnh, đưa vào sử dụng loại lốp có rãnh (3 rãnh cho lốp trước, 4 rãnh cho lốp bánh sau).
|-
| [[1999]]|| Thống nhất 4 rãnh cho lốp trước và sau.
|-
| [[2004]]|| Không được thay động cơ suốt một cuối tuần đua.
|-
| [[2005]]|| Không cho phép thay lốp, động cơ phải hoạt động được trong 2 cuối tuần đua.
|-
| [[Công thức 1 năm 2006|2006]] || Động cơ 8 lít V8 thay vì V10 3 lít, cũng phải chạy được 2 cuối tuần đua (không được phép thay thế) nhằm giảm động cơ hiện đang vào khoản 900 mã lực xuống còn 700 mã lực.
|-
| [[Công thức 1 năm 2007|2007]] || Tất cả các đội đua chỉ sử dụng lốp của một hãng - Bridgestone; Quãng đường chạy thử tối đa của một đội là 30.000 [[Kilômét|km]] một năm; Thời gian lái tập trước cuộc đua phân hạng là 90 phút (trước là 60 phút).
|-
| [[Công thức 1 năm 2011|2011]] || Double diffuser và F-Duct sẽ bị cấm dùng. Bridgestone ra đi nhường chỗ cho Pirelli. Cánh gió sau điều chỉnh được. KERS là thứ được phép trang bị nhưng không bắt buộc. Tất cả các xe tham gia Q1 nếu có thời gian vòng nhanh nhất của mình "lớn hơn 107% so với vòng nhanh nhất của Q1 xác lập" đều bị loại khỏi cuộc đua vào ngày đua chính thức. Cho phép "team order". Tăng trọng lượng tối thiểu của chiếc xe lên mức 640&nbsp;kg.
|-
| [[2014]]|| Động cơ Turbo V6 thế chỗ 8 lít V8
|}

== Kinh tế ==

Các cuộc thi thể thao của Công thức 1 được tiến hành bởi ''Formula One Management''. Sở hữu công ty này là Slec Holdings, giám đốc Bernie Ecclestone hiện sở hữu khoản 25% công ty. Ngoài ra các ngân hàng sau đây đều có đầu tư vào Slec Holdings: BayernLB, [[Lehman Brothers]] và J. P. Morgan Chase. Các đội đua xe Công thức 1 chỉ có một phần của công ty với [[quyền phủ quyết]].

FIA sở hữu các quyền về quảng cáo và truyền hình của các cuộc thi Công thức 1.

== Cờ hiệu ==
{| border=1 cellpadding="3" cellspacing="0"
|- bgcolor="#dfdfdf"
!Cờ hiệu!!Ý nghĩa
|- valign="top"
|{{border|[[Tập tin:F1 chequered flag.svg|40px]]}} Ca rô trắng-đen || Cuộc đua đã kết thúc khi có xe về đích.
|- valign="top"
|[[Tập tin:F1 red flag.svg|40px]] Đỏ || Cuộc đua bị tạm dừng. Các xe phải chạy chậm về vị trí xuất phát. Nếu phất cờ đỏ lần thứ 2 thì cuộc đua kết thúc.
|- valign="top"
|[[Tập tin:F1 light blue flag.svg|40px]] Xanh nước biển, được để nguyên || Báo hiệu có một xe đang đến gần từ phía sau.
|- valign="top"
|[[Tập tin:F1 light blue flag.svg|40px]] Xanh nước biển, được vẫy || Phải cho chiếc xe đó vượt.
|- valign="top"
|[[Tập tin:F1 yellow flag.svg|40px]] Vàng || Cẩn thận có nguy hiểm! Các xe phải chạy chậm và cấm vượt. Xe an toàn xuất hiện
|- valign="top"
|[[Tập tin:F1 green flag.svg|40px]] Xanh lá cây || Hết nguy hiểm, chấm dứt việc cấm vượt. Xe an toàn trở về pit
|- valign="top"
|{{border|[[Tập tin:F1 white flag.svg|40px]]}} Trắng || Cẩn thận, trên đường đua có xe chạy chậm.
|- valign="top"
|[[Tập tin:F1 yellow flag with red stripes.svg|40px]] Vạch thẳng đứng đỏ và vàng || Đường trơn trợt (có vết dầu, nước [[mưa]]...).
|- valign="top"
|[[Tập tin:F1 black flag with orange circle.svg|40px]] Đen với [[Đường tròn|vòng tròn]] cam || Cảnh báo một xe là xe đang có trục trặc kỹ thuật phải vào pit ngay tức khắc.
|- valign="top"
|{{border|[[Tập tin:F1 black and white diagonal flag.svg|40px]]}} [[Tam giác]] trắng và đen || Xe bị cảnh cáo vì có hành vi phi thể thao.
|- valign="top"
|[[Tập tin:Auto Racing Black.svg|40px]] Đen || Xe bị loại khỏi cuộc đua và phải trở về pit ngay tức khắc.
|}

== Các hình thức phạt ==
# Xe phải chạy 1 lần qua pit mà không cần phải ngừng.
# Phạt ''Stop-and-Go'': xe phải chạy qua pit, dừng 10 giây trước khi được tiếp tục, trong khi dừng xe không được quyền bảo trì.
# Quá 3 lần cảnh cáo của hội đồng đua, tay đua sẽ bị cấm tham dự 1 cuộc đua.
# Vị trí tại cuộc đua tới sẽ bị tuột xuống 10 vị trí.
# ''Cờ đen'': tay đua tự động bị loại khỏi cuộc đua.

Nếu hình phạt qua 3 vòng vẫn chưa được thực hiện thì xe sẽ bị loại. Nếu hình phạt được đưa ra trong 5 vòng cuối cùng, hay ngay sau khi chấm dứt cuộc đua, thì thời gian sẽ bị cộng thêm 25 giây, không cần thiết phải chạy qua pit nữa.

Nhiều khi 1 tay đua, hay 1 đội đua, có thể bị cấm tham dự vài cuộc đua. Số lần nhiều hay ít tùy thuộc vào vi phạm của tay đua, hay đội đua đó.

== Kế hoạch ==
* [[Giải đua ô tô Công thức 1 Việt Nam]]

== Xem thêm ==
{{thể loại Commons|Formula One}}
* [[Danh sách các Vô địch thế giới Công thức 1|Danh sách các Vô địch thế giới F1]]
* [[Giải đua ô tô Công thức 1 Việt Nam]]
* [[Trường đua đường phố Hà Nội]]

== Tham khảo ==
{{Tham khảo|30em}}

== Liên kết ngoài ==
{{Liên kết tới các dự án khác|c=Formula One|voy=Formula One}}
* [http://www.formula1.com Trang Web chính thức của Công thức 1] ''(tiếng Anh)''
* [http://www.fia.com Fédération Internationale de l'Automobile (FIA)]
* [http://www.fia.com/sport/Regulations/f1regs.html Điều lệ của Công thức 1] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060502114130/http://www.fia.com/sport/Regulations/f1regs.html |date=2006-05-02 }}
* {{Britannica|241404|Grand Prix racing}}
* {{DriverDB championship|Formula-1-World-Championship}}
* [http://www.grandprixhistory.org/ History of Grand Prix Motor Racing]
{{Thanh chủ đề|Công thức 1}}
<!--Hãy dừng lại, chỉ phí thời gian vô ích thôi-->
{{Các đội đua Công thức 1}}
{{Đội đua Công thức 1 }}
{{Formula One World Drivers' Champions}}
{{Giải vô địch Công thức 1}}
{{Công thức 1 (các giải đua)}}
{{Trường đua Công thức 1 }}
{{Kiểm soát tính nhất quán}}

[[Thể loại:Công thức 1| ]]
[[Thể loại:Mùa giải F1]]
[[Thể loại:Hệ thống giải đua công thức|1]]
[[Thể loại:Đua xe công thức|1]]
[[Thể loại:Khởi đầu năm 1950 ở châu Âu]]
[[Thể loại:Đua xe bánh hở]]