Bước tới nội dung

Quan chế nhà Lê sơ

Bách khoa toàn thư mở Wikipedia

Quan chế Hậu Lê là hệ thống các định chế cấp bậc phẩm hàm quan lại phong kiến kiểu Trung Hoa, được áp dụng ở Việt Nam dưới thời Lê sơ và một phần dưới thời Lê trung hưng.

Tiêu biểu cho 2 thời kỳ trên của nhà Lê, là 2 kiểu: quan chế đời Hồng Đức (thời Lê sơ), và quan chế đời Bảo Thái (Lê trung hưng).

Lịch sử biến động của quan chế nhà Lê sơ

[sửa | sửa mã nguồn]

Thời Lê Thái Tổ, hệ thống quan chế chưa hoàn thiện. Ông cho chia đất nước ra làm 5 đạo gồm Đông Đạo, Tây Đạo, Nam Đạo, Bắc ĐạoHải Tây Đạo. Mỗi đạo đặt một vệ quân, mỗi Vệ đặt chức Tổng quản.

Bên trong, những quan chức đứng đầu gồm: Tả hữu tướng quốc, Kiểm hiệu bình chương quân quốc trọng sự, Đại tư đồ, Tư không, Đại tư mã, Tư khấu, Thái phó, Thái bảo, Thái úy, Thiếu phó, Thiếu bảo, Thiếu úy, Tả hữu bộc xạ, Hữu bật, Thượng thư lệnh, Đặc tiến khai phủ nghi đồng tam ti[1]. Là những chức hàng đầu, tham dự triều chính, ban cho bề tôi có công.

Ở các nơi lộ, châu, hiểm yếu, có các chức: Lộ đặt Tri phủ, Chưởng ấn, Trấn phủ sứ, An phủ sứ, Tuyên phủ sứ; Huyện đặt Tuần án, Chưởng ấn, Chuyển vận sứ, Chuyển vận phó sứ.

Phẩm trật các chức vụ vốn đã có đầy đủ, nhưng tài liệu đã mất nhiều nên chỉ còn tên gọi các chức và cao thấp cơ bản, không rõ cao thấp cụ thể chi tiết hơn. Đời Thiên Hưng Đế, bắt đầu đặt định đầy đủ Lục bộ, Lục khoa, đặt định các quan ở châu huyện.

Đến đời Lê Thánh Tông, hệ thống quan chế đã đạt tới độ hoàn thiện nhất thời Lê sơ, và đi vào ổn định, các đời sau của thời kỳ Lê sơ đều áp dụng mà ít thay đổi. Cùng với việc cải cách hành chính: chia đất nước thành các thừa tuyên với từng bộ máy hành chính địa phương; hệ thống quan chế thời Lê Thánh Tông còn được sử dụng về cơ bản trong cả các triều đại Việt Nam về sau.

Thời kỳ Lê trung hưng, các hoàng đế nhà Lê chỉ đóng vai trò nghi thức, mọi thực quyền đều tập trung trong tay chúa Trịnh. Phủ chúa Trịnh là nơi điều hành đất nước.

Quan chế Hồng Đức

[sửa | sửa mã nguồn]

Thời Hồng Đức (1471 - 1497), Thánh Tông Thuần hoàng đế đã hoàn chỉnh bộ máy quan lại.

Ban văn gồm các cơ quan: Lục bộ, Lục tự, Lục khoa, Ngự sử đài, Hàn lâm viện, Đông các, Quốc tử giám, Quốc sử viện, Phủ doãn, Cung sư phủ (hầu hạ Đông cung), Tư thiên giám, Thái y viện, Bí thư giám, Trung thư giám, Hoa văn giám.

Ban võ gồm các cơ quan: năm Phủ; hai Vệ; bốn vệ Hiệu lực; bốn vệ Thần võ (tiền, hậu, tả, hữu); sáu vệ Điện tiền; bốn vệ Tuần tượng; bốn vệ Mã nhàn...là những chức Túc vệ, làm việc trong cung, bảo vệ hoàng cung và chăm sóc voi, ngựa. Còn các vệ, sở, đô ty, giang hải tuần kiểm...là những chức bên ngoài.

Chú thích

[sửa | sửa mã nguồn]
  1. ^ Lịch triều hiến chương loại chí, Phan Huy Chú, tập 1, quan chức chí, trang 447-448.
  2. ^ [1]

Tham khảo

[sửa | sửa mã nguồn]