Xem mã nguồn của Toni Morrison

{{Nhà văn 
| name = Toni Morrison [[Tập tin:Nobel medal dsc06171.jpg|20px|giữa]]
| awards = [[Giải Nobel Văn học|Nobel Văn chương năm 1993]] <br> [[Giải Pulitzer cho tác phẩm hư cấu]]<br> [[Huân chương Tự do Tổng thống]]
| image = Toni Morrison 2008.jpg
| imagesize = 250px
| caption =
| birthdate = [[18 tháng 2]] năm [[1931]]
| birthplace = [[Lorain, Ohio]], [[Hoa Kỳ]]
| deathdate = [[5 tháng 8]] năm [[2019]] <br> (88 tuổi)
| deathplace = [[Thành phố New York]], [[Hoa Kỳ]]
| occupation = Tiểu thuyết gia, Biên tập viên
| genre = [[Văn học người Mỹ gốc Phi]]
| movement =
| notableworks = ''[[Yêu dấu]]'', ''Song of Solomon''
| influences = [[James Baldwin]], [[William Faulkner]], [[Doris Lessing]], [[Herman Melville]]
| influenced = [[bell hooks]] <!-- lowercase spelling is correct -->, [[Octavia Butler]]
| signature = Toni Morrison (signature).svg
}}

'''Toni Morrison''' (tên khai sinh '''Chloe Anthony Wofford'''<ref name=":0">{{chú thích sách |title=The Identifying Fictions of Toni Morrison: Modernist Authenticity and Postmodern Blackness |last=Duvall |first=John N. |year=2000 |publisher=Palgrave Macmillan |isbn=978-0-312-23402-7 |page=38 |quote=After all the published biographical information on Morrison agrees that her full name is Chloe Anthony Wofford, so that the adoption of 'Toni' as a substitute for 'Chloe' still honors her given name, if somewhat obliquely. Morrison's middle name, however, was not Anthony; her birth certificate indicates her full name as Chloe Ardelia Wofford, which reveals that Ramah and George Wofford named their daughter for her maternal grandmother, Ardelia Willis. |url=https://books.google.com/books?id=iHbeC1I_aWUC&pg=PA38}}</ref>; [[18 tháng 2]] năm [[1931]] – [[5 tháng 8]] năm [[2019]]) là nhà văn nữ [[Hoa Kỳ|Mỹ]] đoạt [[giải Pulitzer cho tác phẩm hư cấu]] năm 1988, [[Giải thưởng Sách Mỹ]] cho ''[[Beloved (tiểu thuyết)|Beloved]]'' (1987) và [[giải Nobel Văn học]] năm [[1993]].<ref>{{chú thích báo |last1=Fox |first1=Margalit |title=Toni Morrison, Towering Novelist of the Black Experience, Dies at 88 |url=https://www.nytimes.com/2019/08/06/books/toni-morrison-dead.html?campaign_id=60&instance_id=0&segment_id=15916&user_id=579ae23cfcbd75c9aac87cb571cc201c&regi_id=72995439ing-news |access-date =ngày 6 tháng 8 năm 2019 |work=The New York Times |date=ngày 6 tháng 8 năm 2019}}</ref> Vào năm 1996, [[Tài trợ quốc gia cho nhân văn]] đã chọn bà cho [[Jefferson Lecture]], vinh dự cao nhất của chính phủ liên bang Hoa Kỳ về thành tựu trong nhân văn. Cũng trong năm đó, bà đã được vinh danh với Huân chương đóng góp nổi bật của [[National Book Foundation]]. Morrison đã viết [[libretto]] cho một vở opera mới, ''[[Margaret Garner (opera)|Margaret Garner]]'', được trình diễn lần đầu tiên vào năm 2005. Vào ngày 29 tháng 5 năm 2012, Tổng thống [[Barack Obama]] đã trao tặng Morrison với [[Huân chương Tự do của Tổng thống]]. Vào năm 2016, bà đã nhận được [[PEN/Saul Bellow Award cho thành tựu trong tiểu thuyết Mỹ]].

== Tiểu sử ==
Morrison sinh ở [[Lorain, Ohio]], là con thứ hai trong một gia đình công nhân da đen có bốn người con. Morrison lớn lên cùng cuộc [[Đại Suy thoái]] trong [[thập niên 1930]] ở nước [[Hoa Kỳ|Mỹ]] và bộc lộ niềm yêu thích văn học từ rất sớm. Thuở nhỏ, bà học [[latinh|tiếng Latin]], đọc các tác phẩm của [[văn học Nga]], [[văn học Anh|Anh]] và [[văn học Pháp|Pháp]]. Trong số các tác giả bà yêu thích có [[Jane Austen|Austen]] và [[Lev Nikolayevich Tolstoy|Tolstoy]]. Năm [[1945]] tốt nghiệp trung học loại ưu, Morrison học ngành khoa học xã hội tại [[Đại học Howard]] và hoàn thành chương trình cao học tại [[Đại học Cornell]], sau đó làm giảng viên tại [[Đại học Texas]], Đại học Howard và [[Đại học Yale]]. Biệt danh Toni có từ những ngày còn học ở đại học. Năm [[1958]] bà lấy chồng là [[Harold Morrison]], có hai con là Harold và Slade. Năm 1964 hai người [[ly dị]], Morrison làm trợ lý biên tập của nhà xuất bản [[Random House]] chuyên sách giáo khoa tiểu bang [[Thành phố New York|New York]]. Đến năm [[1967]] bà trở thành biên tập viên chính, biên tập sách của nhiều nhà văn nổi tiếng. Năm 1970, Morrison cho xuất bản cuốn tiểu thuyết đầu tay ''The Bluest Eye'' (Mắt biếc) thu hút sự chú ý của các nhà phê bình và công chúng nhờ việc mô tả sâu sắc cuộc sống và số phận những [[người Mỹ gốc Phi]]. Tác phẩm nói về tác động của những thành kiến chủng tộc đến một cô gái da đen mơ ước mình có đôi mắt xanh biếc, biểu tượng cái đẹp của người Mỹ da trắng.

Năm [[1973]], tiểu thuyết ''Sula'' của Toni Morrison trở thành sách best-seller và được trao Giải thưởng sách Quốc gia. Hai năm [[1976]], [[1977]] bà giảng dạy ở Đại học Yale và viết tiểu thuyết ''Song of Solomon'' (Bài ca Solomon), được trao Giải thưởng phê bình sách Quốc gia và Giải thưởng của [[Viện Hàn lâm Văn học và Nghệ thuật Mỹ]]. Từ năm [[1989]] Morrison giữ chức [[giáo sư]] [[Đại học Princeton]], chuyên gia văn học Mỹ – Phi, viết phê bình và đi thỉnh giảng. Kể từ năm 1981, bà là thành viên Viện Hàn lâm Văn học và Nghệ thuật Mỹ, Viện Hàn lâm các Khoa học xã hội và Khoa học chính xác Mỹ. Toni Morrison đã nhận được nhiều giải thưởng văn học có uy tín, trong đó có [[giải Pulitzer]] năm [[1988]] cho tiểu thuyết ''Beloved'' (Người yêu dấu). Trong tác phẩm này, trở lại khai thác đề tài [[nô lệ]], bà đã chỉ ra tác động kinh hoàng của kiếp nô lệ đến tình cảm của người làm mẹ. Sự việc xảy ra ở tiểu bang [[Ohio]] sau khi kết thúc nội chiến, câu chuyện một phụ nữ da đen cho rằng thà tự tay giết chết con gái mình còn hơn phải đưa con đi làm nô lệ. Tiểu thuyết ''Beloved'' được đánh giá là tác phẩm thành công nhất của Morrison. Năm 1993 bà được nhận [[giải Nobel]], trở thành người phụ nữ da đen đầu tiên được trao giải thưởng cao quý này. Tiểu thuyết mới nhất của bà là ''Love'' (Tình yêu) xuất bản năm [[2003]].

Toni Morrison tích cực tham gia các phong trào đòi bình quyền phụ nữ, bà thường phát biểu trong những đại hội của phụ nữ da đen. Tác phẩm của bà được dịch ra nhiều thứ tiếng và là đối tượng của nhiều công trình nghiên cứu.

Morrison gây xôn xao dư luận khi gọi [[Bill Clinton]] là "Tổng thống da đen đầu tiên", bà giải thích "Clinton phô bày hầu hết những nét đặc trưng của dân da đen: Một cậu bé gốc [[Arkansas]], sinh ra trong một gia đình nghèo không cha, thuộc tầng lớp lao động, chơi kèn [[saxophone]], và mê thức ăn [[McDonald]]".

== Tác phẩm ==
* ''The Bluest Eye'' (Mắt biếc, 1970), tiểu thuyết
* ''Sula'' (1973), tiểu thuyết
* ''Song of Solomon'' (Bài ca Solomon, 1977), tiểu thuyết
* ''Tar Baby'' (Chú nhóc thủy thủ, 1981), tiểu thuyết
* ''Dreaming Emmett'' (Emmett mơ mộng, 1986), kịch
* ''Beloved'' ([[Người yêu dấu]], 1987), tiểu thuyết
* ''Jazz'' (Nhạc Jazz, 1992), tiểu thuyết
* ''Playing in the Dark: Whiteness and The Literary Imagination'' (Chơi trong bóng tối: sắc trắng và tưởng tượng văn học, 1992), tiểu luận
* ''Racing Justice'' (Công bằng nơi trường đua, 1992), tiểu luận
* ''Paradise'' (Thiên đàng, 1998), tiểu thuyết
* ''The Big Box'' (Chiếc hộp lớn, 2000), truyện thiếu nhi
* ''The Book of Mean People'' (Sách của những người không tốt, 2001), truyện thiếu nhi
* ''Love'' (Tình yêu, 2003), tiểu thuyết
* ''A Mercy'' (Một ơn huệ, 2008), tiểu thuyết
* ''Home'' (Ngôi nhà, 2012), tiểu thuyết 
* ''God Help the Child'' (2015), tiểu thuyết

==Tham khảo==
{{tham khảo}}
== Liên kết ngoài ==
* [http://www.litencyc.com/php/speople.php?rec=true&UID=3214 Literary Encyclopedia biography]
* [http://voices.cla.umn.edu/vg/Bios/entries/morrison_toni.html Voices from the Gaps biography]
* [http://www.nobel.se/literature/laureates/1993/ The Nobel Prize in Literature 1993] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20011123041623/http://www.nobel.se/literature/laureates/1993/ |date=2001-11-23 }}
* [http://wiredforbooks.org/tonimorrison/ 1987 audio interview by Don Swaim of CBS Radio, 31 min 2 s, RealAudio] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20061231114443/http://wiredforbooks.org/tonimorrison/ |date = ngày 31 tháng 12 năm 2006}}
* [http://www.visionaryproject.com/NVLPmemberTier/visionariesT1/VisionaryPages/2004visionaries/MorrisonToni/index.asp Toni Morrison biography and video interview excerpts by The National Visionary Leadership Project] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060509053715/http://www.visionaryproject.com/NVLPmemberTier/visionariesT1/VisionaryPages/2004visionaries/MorrisonToni/index.asp |date = ngày 9 tháng 5 năm 2006}}

{{Người được giải Nobel Văn học 1976-2000}}

{{thời gian sống|1931|2019}}
{{thể loại Commons|Toni Morrison}}

{{DEFAULTSORT:Morrison, Toni}}
[[Thể loại:Nữ nhà văn Mỹ]]
[[Thể loại:Nữ nhà văn]]
[[Thể loại:Người đoạt giải Nobel Văn học]]
[[Thể loại:Người Hoa Kỳ đoạt giải Nobel]]
[[Thể loại:Người đoạt giải Pulitzer]]
[[Thể loại:Người Mỹ gốc Phi]]
[[Thể loại:Phụ nữ đoạt giải Nobel]]
[[Thể loại:Người thành phố New York]]
[[Thể loại:Giáo sư Mỹ]]
[[Thể loại:Tiểu thuyết gia Mỹ thế kỷ 20]]
[[Thể loại:Tiểu thuyết gia Mỹ thế kỷ 21]]
[[Thể loại:Nữ nhà văn thế kỷ 20]]
[[Thể loại:Nữ nhà văn thế kỷ 21]]
[[Thể loại:Nữ nhà văn Mỹ gốc Phi]]
[[Thể loại:Nhà văn hiện thực huyền ảo]]
[[Thể loại:Nhà văn Ohio]]
[[Thể loại:Tín hữu Công giáo Mỹ]]
[[Thể loại:Người đoạt Huy chương Tự do Tổng thống]]