Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Người chuyển giới”

Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào

Nội tuyến

Phiên bản lúc 03:15, ngày 21 tháng 1 năm 2022

Người chuyển giới (tiếng Anh: Transgender) hay còn gọi là hoán tính, là trạng thái một người nhận thức bản thân thuộc về một giới tính mà giới tính đó không đồng nhất với đặc điểm giới tính của cơ thể khi sinh ra.^[1] Chẳng hạn, một người sinh ra với âm đạo sẽ được chỉ định giới là nữ nhưng lớn lên lại nhận thức bản thân là nam, hoặc một người sinh ra với dương vật sẽ được chỉ định giới là nam nhưng nhận thức giới của mình là nữ. Cảm nhận này không phụ thuộc vào việc người đó đã qua phẫu thuật chuyển giới hay chưa. Bản dạng giới hoàn toàn độc lập với xu hướng tính dục. Họ có thể là người dị tính, đồng tính, song tính, toàn tính hay vô tính,... Một số khác có thể cho rằng xu hướng tính dục không đầy đủ hoặc không áp dụng đối với họ, vậy nên họ không dán nhãn cho bản thân mình.^[2]^[3]^[4]

Những người chuyển giới được mô tả là những người khi sinh ra đã mang sắn một giới tính sinh học (dựa vào các đặc điểm giới tính như bộ phận sinh dục, cơ quan sinh sản, nhiễm sắc thể giới tính và nội tiết tố sinh dục để xác định), nhưng tâm lý của những người này cảm nhận rằng giới tính của họ khác với giới tính sinh học của họ. Không phải tất cả những người chuyển giới đều muốn qua can thiệp y tế. Tuy nhiên, hầu hết những người chuyển giới đều mong muốn có thể hiện giới phù hợp với bản dạng giới của mình^[5]. Người phi nhị nguyên có thể được coi là người chuyển giới, bởi họ nhìn nhận bản thân có giới mà không khớp với đặc điểm giới tính của cơ thể khi sinh ra của mình.^[6] Những ai không phải người chuyển giới thuờng là người hợp giới.

Người chuyển giới gặp phải chứng rối loạn định dạng giới (nay được gọi là "bức bối giới"), và một số tìm đến các phương pháp điều trị y tế như liệu pháp tiêm hormone, phẫu thuật chuyển đổi giới tính hoặc liệu pháp tâm lý.^[7] Các biện pháp chuyển đổi giới tính thường không được thực hiện với trẻ em dưới 18 tuổi (do chưa đủ tuổi trưởng thành và cũng dễ gặp tai biến y tế hơn), mặc dù trong một số trường hợp hiếm hoi có thể được thực hiện với những lý do đột xuất.^[8] Riêng trẻ sơ sinh liên giới tính (một dạng dị tật khiến bộ phận sinh dục không được định hình chính xác) có thể trải qua các biện pháp can thiệp chỉ ít lâu sau khi sinh, với sự đồng ý của cha mẹ^[9]

Giới tính của một người chủ yếu được xác định dựa vào đặc điểm bộ phận sinh dục. Người đã chuyển đổi giới tính được định nghĩa là dạng phẫu thuật nhằm chuyển đổi bộ phận sinh dục của nam thành nữ hoặc ngược lại (cắt bỏ dương vật và tinh hoàn rồi tạo hình âm đạo giả đối với nam chuyển giới, hoặc cắt bỏ âm đạo và buồng trứng rồi tạo hình dương vật giả đối với nữ chuyển giới)^[10] Các dạng phẫu thuật thẩm mỹ khác có thể đi kèm (cắt bỏ hoặc bơm vú, phẫu thuật hông, khuôn mặt...) nhưng chúng không được coi là phẫu thuật chuyển giới, vì chỉ khi can thiệp vào bộ phận sinh dục thì mới được coi là chuyển giới.

Nhiều chuyên gia y tế khẳng định rằng không nên thực hiện chuyển giới cho những người có cơ thể đã hoàn thiện về giới tính vì nhiều hậu quả về sức khỏe sẽ xảy ra, thay vào đó nên trị liệu tâm lý để họ không còn muốn chuyển giới nữa. Việc chuyển giới chỉ nên thực hiện với người lưỡng tính (người có bộ phận sinh dục bị khuyết tật, không xác định rõ là nam hay nữ)^[11] Một số chuyên gia như Paul R. McHugh (giám đốc Khoa Tâm thần và Khoa học Hành vi Đại học Johns Hopkins) đi xa hơn, tuyên bố rằng việc chuyển đổi giới tính là vô đạo đức do nó sẽ "phá hủy một cơ thể khỏe mạnh", và nên cấm thực hiện hoạt động này đối với những người có cơ thể đã hoàn thiện về giới tính^[12]^[13]

Hiện nay, chỉ có 70 quốc gia (trên tổng số 220 quốc gia và vùng lãnh thổ) cho phép phẫu thuật chuyển giới, trong đó có 10 quốc gia ở châu Á. Nhiều nước (như Phillipines) chỉ cho phép phẫu thuật chuyển giới đối với người lưỡng tính (người có bộ phận sinh dục bị khuyết tật, không xác định rõ là nam hay nữ), còn những người có cơ thể đã hoàn thiện về giới tính thì không cho phép chuyển giới^[14]^[15] Tại đa số các nước cho phép chuyển giới, người chuyển giới chỉ được thay đổi giới tính trong giấy tờ tùy thân sau khi cung cấp bằng chứng y tế rằng phẫu thuật chuyển đổi bộ phận sinh dục đã được thực hiện^[16]

Nguyên nhân

Năm 1980, hiện tượng chuyển giới (Transgender) đã được Hiệp hội Tâm thần học Mỹ (APA) chính thức phân loại là một dạng bệnh tâm thần, có tên gọi Rối loạn định dạng giới^[17].

Người chuyển giới thì có cơ thể hoàn toàn bình thường, nhưng về mặt tâm thần của họ có những biểu hiện sau:

Tự cho bản thân thuộc giới tính khác: những người này hoàn toàn bình thường về giải phẫu và sinh học nhưng tự cho bản thân thuộc giới tính khác, một số tìm cách thực hiện ý định chuyển đổi giới tính bằng các phương pháp phẫu thuật và sinh hóa (tiêm Hormone).
Trạng thái tự cải trang quần áo để biểu lộ thành giới khác: những người này thích mặc quần áo, đi đứng nói năng như người khác giới (nam ăn mặc, nói chuyện yểu điệu như nữ và ngược lại, nữ ăn mặc và nói năng mạnh mẽ như nam) để cảm thấy mình khác biệt so với giới tính sinh học của mình.

Những trường hợp này còn gọi là Rối loạn định dạng giới (gender identity disorder). Các điều khoản chẩn đoán về chuyển giới, rối loạn định dạng giới ở thanh thiếu niên và người trưởng thành được liệt kê chung trong Bảng phân loại quốc tế về bệnh (ICD) và Thống kê các chứng rối loạn tâm thần của Hội chẩn đoán y khoa Hoa Kỳ (DSM) dưới mã số F64.0, F64.1, 302,85 và 302,6 tương ứng.^[18] Trung tâm cai nghiện và Sức khỏe tâm thần Hoa Kỳ xếp rối loạn này vào Mục DSM-V, kèm với đó là phác đồ điều trị của nhóm này^[19].Rối loạn định dạng giới cũng được phân loại như là một chứng rối loạn tâm thần bởi Trung tâm quốc tế về Phân loại bệnh và các vấn đề sức khỏe liên quan, biểu hiện của nó là những hành vi, thái độ chối bỏ giới tính của bản thân mình, gồm các tiêu chuẩn chẩn đoán^[20]:

Muốn được sống và chấp nhận như một người khác giới tính, thường đi kèm với những mong muốn làm cho cơ thể, ngoại hình càng giống người khác giới càng tốt (qua trang phục, đi đứng, cách cư xử, thậm chí qua phẫu thuật chuyển giới), dù các bộ phận giới tính và sinh lý cơ thể của họ hoàn toàn bình thường và không bị dị tật.
Tâm lý trên tồn tại liên tục trong ít nhất hai năm.

Trong Cẩm nang chẩn đoán và thống kê các rối loạn tâm thần phiên bản 5 (DSM-V), được phát hành vào năm 2013 và hiện đang được sử dụng ở Hoa Kỳ và Canada, chứng bệnh "Rối loạn định dạng giới" được đổi tên thành "Bức bối giới tính" (hoặc "Phiền muộn giới tính")^[21]

Trong Bảng phân loại quốc tế về bệnh tật phiên bản 11 (ICD-11) của Tổ chức Y tế Thế giới, có hiệu lực từ ngày 1 tháng 1 năm 2022, tại mục "các vấn đề liên quan đến sức khỏe giới tính", "Rối loạn định dạng giới" được đổi tên là "Không phù hợp về giới". Chứng bệnh này được định nghĩa là "sự bất hợp lý rõ rệt và dai dẳng giữa giới tính trong cảm nhận và giới tính được xác định của một cá nhân". Nó được mã hóa thành ba nhóm:^[22]

Bất hợp giới tính ở tuổi vị thành niên hoặc tuổi trưởng thành (HA60): thay thế F64.0
Bất hợp giới tính trong thời thơ ấu (HA61): thay thế F64.2
Bất hợp giới tính, không xác định (HA6Z): thay thế F64.9

Ước tính rằng có khoảng 0,005% đến 0,014% nam giới và 0,002% đến 0,003% nữ giới được chẩn đoán mắc chứng Rối loạn định dạng giới, dựa trên các tiêu chí chẩn đoán hiện tại^[23] Rối loạn định dạng giới nếu không được phát hiện và chữa trị thì tâm lý trên sẽ trở nên mạnh hơn, bệnh nhân sẽ có những hành vi nhằm chối bỏ giới tính của cơ thể (như ăn mặc, nói năng... như người khác giới) và muốn được tiến hành phẫu thuật chuyển đổi giới tính.^[24] Theo một đánh giá có hệ thống năm 2016 ở Âu - Mỹ, ước tính cứ 100.000 người tại đây thì có 9,2 người đã thực hiện hoặc yêu cầu phẫu thuật chuyển giới tính hoặc liệu pháp hormone chuyển giới; và có 6,8 người đã thực hiện các can thiệp y tế dành riêng cho người chuyển giới^[25]

Tiến sĩ Paul R. McHugh – trưởng khoa tâm thần của Bệnh viện Johns Hopkins, Giáo sư tâm thần với danh hiệu phục vụ xuất sắc (Distinguished Service Professor) khẳng định: người chuyển giới (Transgenderism) là một rối loạn tâm thần và cần được điều trị, chuyển đổi giới tính thực ra là điều “không thể làm được về mặt sinh học”. Những người cổ vũ hợp pháp hóa việc phẫu thuật chuyển giới đã vô tình ủng hộ việc bệnh nhân rối loạn tâm thần tự tàn phá cơ thể mình, trong khi lẽ ra phải giúp họ tìm cách chữa trị về tâm thần. Phẫu thuật chuyển đổi giới tính không phải là cách giải quyết cho những người bị rối loạn định dạng giới. Ông nói^[26]:

Những người lập chính sách và truyền thông đã không làm việc có ích cho công chúng hoặc những người nghĩ rằng giới tính của họ không đúng với thể chất. Trái lại, họ bóp méo bản chất rối loạn tâm thần của những người này thành một dạng "nhân quyền cần được bảo vệ", họ cổ vũ người chuyển giới "sống thật với bản thân", trong khi bản chất thực sự của chuyển giới là một rối loạn tâm thần cần có sự thông hiểu, điều trị và phòng ngừa.

Cảm giác mãnh liệt về việc chối bỏ giới tính cơ thể đã tạo nên một rối loạn tâm thần theo hai khía cạnh. Thứ nhất là sự không tương ứng giữa tâm lý với thực tại thể chất. Khía cạnh thứ hai là cảm giác này có thể đưa đến kết quả tâm lý rất đáng sợ: Đây là một rối loạn tâm thần gây hại tương tự như việc một người gầy ốm nhưng lại chán ăn và luôn nghĩ rằng họ bị thừa cân

Những người ủng hộ chuyển giới không muốn biết rằng những nghiên cứu cho thấy khoảng 70-80% trẻ em bộc lộ những cảm giác rối loạn giới tính đã mất đi những cảm giác này một cách tự nhiên theo thời gian. Và vì thế, chúng tôi (Bệnh viện Johns Hopkins) đã ngừng phẫu thuật chuyển giới, vì làm hài lòng một bệnh nhân tâm thần không thể là lý do biện minh cho việc cắt cụt những bộ phận bình thường của cơ thể họ.

Thay đổi giới tính vốn là điều không thể làm được về mặt sinh học. Những người phẫu thuật chuyển giới sẽ không thay đổi từ nam sang nữ hoặc ngược lại. Thực chất, họ vẫn là những người nam bị nữ hoá hoặc người nữ bị nam hoá. Các tuyên bố kiểu như "chuyển đổi giới tính là quyền dân sự" và việc hợp pháp hóa phẫu thuật chuyển giới thực ra chính là sự cổ súy cho bệnh nhân rối loạn tâm thần tự gây hại cho sức khỏe của mình."

Nghiên cứu về gen và não

Vào năm 1995 và 2000, 2 nhóm nghiên cứu độc lập so sánh một vùng của não bộ (BSTc) của cả phụ nữ và đàn ông chuyển giới lẫn hợp giới. BSTc của đàn ông to và dày đặc gấp đôi phụ nữ. Mặc dù các nhà khoa học không biết tại sao, đây có vẻ là một đặc trưng để so sánh não giữa nam và nữ. Cả hai nhóm đều phát hiện ra rằng phụ nữ chuyển giới có BSTc giống với phụ nữ hợp giới và đàn ông chuyển giới cũng có BSTc giống đàn ông hợp giới. Sự tương đồng này xảy ra ngay cả khi các nhà khoa học đã tính đến trường hợp những người chuyển giới dùng hormone nên đã thí nghiệm trên cả những người hợp giới đang dùng hormone trái với giới tính của mình (vì lý do y tế nào đó). Trị liệu hormone đã được cho thấy có ảnh hưởng tới cấu trúc của não. Nhiều nghiên cứu đã xác nhận tính xác thực của những phát hiện trên, rằng người chuyển giới được sinh ra với bộ não của giới mà họ nhận dạng bản thân, thay vì là não của giới tính sinh học mà họ được sinh ra. Mặc dù việc trị liệu hormone có thể ảnh hưởng đến các kết quả nói trên, điều này gợi ra một vài giả thuyết về nguồn gốc của sự khác nhau này: não phát triển chủ yếu trong quá trình mang thai, và những người chuyển giới nam có thể bị thiếu estrogen khi họ còn là bào thai nằm trong bụng mẹ, có thể là do thiếu hormone trong môi trường hoặc phôi thai tiếp thu tín hiệu yếu.^[27]

Như vậy, nguyên nhân dẫn tới việc một người là chuyển giới dường như phụ thuộc vào cấu trúc não của bản thân họ, về việc họ sinh ra có não mang cấu tạo của giới tính nào.^[28]

Các vấn đề về pháp luật

Chuyển đổi giới tính dẫn tới nhiều vấn đề rất phức tạp cả về sức khỏe cá nhân, quan hệ xã hội và pháp lý. Hiện nay, chỉ có 70 quốc gia (trên tổng số 220 quốc gia và vùng lãnh thổ) cho phép phẫu thuật chuyển giới, trong đó có 10 quốc gia ở châu Á. Nhiều nước chỉ cho phép phẫu thuật chuyển giới đối với người lưỡng tính (người có bộ phận sinh dục bị khuyết tật, không xác định rõ là nam hay nữ), còn những người có cơ thể đã hoàn thiện về giới tính thì không cho phép chuyển giới^[14]^[15] Tại đa số các nước cho phép chuyển giới, người chuyển giới chỉ được thay đổi giới tính trong giấy tờ tùy thân sau khi cung cấp bằng chứng y tế rằng phẫu thuật chuyển đổi bộ phận sinh dục đã được thực hiện^[16]

Người chuyển giới thường sử dụng hormone (hoóc-môn) nhân tạo qua đường tiêm hoặc uống, nhằm khiến một số đặc điểm ngoại hình của họ biến đổi sang giới tính kia, nhưng cần lưu ý là tác dụng của hormone chỉ là tạm thời. Nếu người chuyển giới ngừng sử dụng hormone thì chỉ sau một thời gian ngắn (khoảng mấy tháng), hormone nhân tạo sẽ bị cơ thể đào thải, và các đặc điểm giới tính của họ sẽ quay trở về như giới tính ban đầu. Có nhiều người chuyển giới không hề phẫu thuật bộ phận sinh dục mà chỉ dùng hormone, tuy ngoại hình của họ biến đổi nhưng xét về bản chất thì họ vẫn mang giới tính cũ chứ chưa hề chuyển đổi giới tính, bởi các bộ phận sinh dục, các tuyến hormone trong cơ thể họ vẫn còn nguyên vẹn và còn đầy đủ chức năng, chỉ cần ngừng sử dụng hormone nhân tạo là họ sẽ trở về như giới tính ban đầu. Bởi vậy, để tránh sự mập mờ về giới tính hoặc pháp luật, đa số các nước chỉ cho phép thay đổi giới tính trên giấy tờ tùy thân sau khi người chuyển giới đã phẫu thuật thay đổi bộ phận sinh dục, còn nếu chỉ sử dụng hormone hoặc chỉ phẫu thuật ngực thì vẫn chưa thể được thay đổi giới tính trên giấy tờ tùy thân^[16]

Chuyển đổi giới tính trên giấy tờ tùy thân

Pháp luật các nước xác định giới tính của một người chủ yếu dựa vào đặc điểm bộ phận sinh dục. Vì vậy, tại đa số các nước cho phép chuyển giới, người chuyển giới chỉ được thay đổi giới tính trong giấy tờ tùy thân sau khi cung cấp bằng chứng y tế rằng phẫu thuật chuyển đổi bộ phận sinh dục đã được thực hiện^[16]

Hiện nay, có một số quốc gia như Hà Lan không yêu cầu phải phẫu thuật chuyển đổi bộ phận sinh dục để thay đổi giới tính trong giấy tờ tùy thân. Theo đó, tại những nước này, chỉ cần sử dụng hormone hoặc phẫu thuật ngực, hoặc thậm chí chỉ cần có giấy xác nhận tâm lý muốn chuyển giới do bệnh viện cấp là sẽ được thay đổi giới tính trong giấy tờ tùy thân^[29] Tuy nhiên, cơ quan lập pháp tại nhiều nước khác cho rằng quy định theo hướng thả lỏng như vậy sẽ tạo ra sự mâu thuẫn giữa giới tính cơ thể và giới tính trên giấy tờ tùy thân của người đó (do người đó chưa hề phẫu thuật chuyển đổi bộ phận sinh dục). Điều này tiềm ẩn nhiều rủi ro pháp lý và xã hội^[30]:

Nếu người đó đăng ký kết hôn, thì trên giấy tờ họ khác giới tính với vợ/chồng mình, nhưng trong thực tế họ là 2 người cùng giới tính, như vậy là gián tiếp công nhận hôn nhân đồng tính (trong khi luật pháp đa số các nước không công nhận kiểu hôn nhân này)
Người được chuyển đổi giới tính trên giấy tờ nhưng không chuyển đổi bộ phận sinh dục, thì vẫn có đầy đủ khả năng sinh dục của giới tính gốc và sinh con với người khác, khi đó thì không thể khai sinh và giải quyết chế độ thai sản (vì người mẹ trên giấy tờ lại là “nam”, hoặc người cha trên giấy tờ lại là “nữ”)
Người nam chuyển đổi giấy tờ thành “nữ” thì sẽ được miễn nghĩa vụ quân sự, dù thực tế họ vẫn có đầy đủ năng lực thể chất như các nam công dân khác. Trong trường hợp này, Luật chuyển giới sẽ bị lợi dụng để trốn tránh nghĩa vụ quân sự
Một số quyền và nghĩa vụ, tuổi nghỉ hưu, tuổi kết hôn, bảo hiểm, chế độ thai sản... được pháp luật quy định khác nhau giữa nam và nữ, nếu có sự khác nhau giữa giới tính cơ thể và giới tính trên giấy tờ tùy thân thì sẽ gây rắc rối trong việc áp dụng.
Nhiều vấn đề phức tạp khác cũng sẽ nảy sinh trong đời sống xã hội (ví dụ như đăng ký phòng tại ký túc xá, sử dụng nhà vệ sinh, nhà tắm...)

Tại Argentina, nước này cho phép thay đổi giới tính trong giấy tờ tùy thân mà không yêu cầu phẫu thuật chuyển giới. Một người đàn ông là Sergio Lazarovich đã gây ra vụ tranh cãi lớn về pháp lý khi thay đổi giới tính trên giấy tờ từ "nam" sang "nữ" để được về hưu ở tuổi 60 thay vì 65 như quy định, dù thực tế người đàn ông này có vợ con và đã nhiều lần phát ngôn chỉ trích người chuyển giới^[31]

Do những lo ngại về rủi ro pháp lý và xã hội, hiện chỉ có 11 quốc gia (chủ yếu ở châu Âu) cho phép thay đổi giới tính trong giấy tờ tùy thân mà không yêu cầu phải phẫu thuật chuyển đổi bộ phận sinh dục. Còn tại đa số các nước cho phép chuyển giới (ví dụ như Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore...), người chuyển giới chỉ được thay đổi giới tính trong giấy tờ tùy thân sau khi cung cấp bằng chứng y tế rằng phẫu thuật chuyển đổi bộ phận sinh dục đã được thực hiện^[16]

Phẫu thuật chuyển đổi giới tính

Theo quy trình ở đa số quốc gia cho phép phẫu thuật chuyển đổi giới tính, một người trước khi chuyển giới phải trải qua giai đoạn kiểm tra cuộc sống thực (Real Life Test) để xem có thực sự phù hợp để tiến hành phẫu thuật chuyển đổi giới tính hay không.^[32].

Quy trình phẫu thuật chuyển đổi giới tính thực chất là một chuỗi điều trị tâm lý - nội tiết – phẫu thuật. Mắt xích quan trọng nhất là "nội tiết trị liệu" vì nội tiết tố giúp người chuyển giới thay đổi thuận lợi về tâm lý và cơ thể trước khi phẫu thuật. Nội tiết tố cần được duy trì cả đời, trước và sau khi phẫu thuật.

Quy trình phẫu thuật chuyển đổi giới tính ở Hà Lan: Người chuyển giới trải qua các giai đoạn sau^[32]:

Giai đoạn 1 (trải nghiệm, tư vấn tâm lý): Người chuyển giới sẽ phải trải qua ít nhất 6 tháng để được tư vấn, kiểm tra và trải nghiệm tâm lý, họ phải ăn mặc như người có giới tính khác. Sau khi nghe bác sĩ tâm lý giảng giải về mọi khó khăn có thể sẽ gặp phải (gia đình từ bỏ, mất bạn, mất việc, suy giảm sức khỏe và bị các tác dụng phụ của nội tiết tố giới tính) thì có khoảng 40% bệnh nhân bỏ cuộc.
Giai đoạn 2 (điều trị bằng nội tiết tố): Người chuyển giới được điều trị bằng nội tiết tố trong vòng khoảng 2 năm. Nội tiết tố giúp cơ thể họ thay đổi. Testosterone (nội tiết tố nam) giúp cơ thể người nữ chuyển biến các dấu hiệu của giới tính nam như: lông và râu phát triển, ngực thu nhỏ, giọng nói trầm hơn... Nội tiết tố nữ giúp cơ thể người nam chuyển biến các dấu hiệu của giới tính nữ như: lông râu và cơ bắp giảm, ngực phát triển, kích thước tinh hoàn giảm... Trong giai đoạn này, nếu người đó cảm thấy hối hận hoặc thất vọng, không muốn chuyển giới nữa thì vẫn kịp để thay đổi ý định. Họ chỉ cần ngừng sử dụng hormone giới tính nhân tạo thì sau mấy tháng, các hormone giới tính nhân tạo sẽ bị cơ thể đào thải hết, các đặc điểm giới tính của họ sẽ trở về như ban đầu, giống như chưa có gì xảy ra.
Giai đoạn 3 (phẫu thuật tạo hình chuyển giới): sau hai năm điều trị bằng nội tiết tố, khi các thay đổi về tâm sinh lý của người chuyển giới đã tới giới hạn thuận lợi cho việc phẫu thuật, một Hội đồng y khoa với các chuyên viên nội tiết, tâm lý, phẫu thuật sẽ nghiên cứu kỹ lưỡng từng hồ sơ một. Bệnh nhân nào đủ điều kiện sẽ được chuyển qua giai đoạn 3: phẫu thuật cắt bỏ bộ sinh dục cũ và tạo bộ sinh dục mới.

Vị thành niên chuyển giới

Tại một số nước, thuốc chặn tuổi dậy thì có thể được sử dụng để hạn chế ảnh hưởng của quá trình dậy thì đối với những người vị thành niên (từ đủ 16 đến dưới 18 tuổi) nếu người đó có dấu hiệu muốn chuyển giới. Tuy nhiên, việc sử dụng thuốc ngăn chặn tuổi dậy thì là điều gây nhiều tranh cãi về hậu quả. Thứ nhất, khả năng người đó không còn muốn chuyển giới khi đến tuổi thành niên (đủ 18 tuổi trở lên) là khá cao.^[33]^[34] Thứ hai là những lo ngại ngày càng tăng lên về hậu quả của thuốc chặn tuổi dậy thì đối với sức khỏe thể chất, chẳng hạn như mật độ xương.^[34] Việc sử dụng thuốc chặn dậy thì trong thời gian dài cũng đặt ra những lo ngại về các tác dụng phụ có hại về lâu dài. Do vậy, đa số các nước không cho phép sử dụng loại thuốc này, và chỉ cho phép thực hiện chuyển giới với người từ đủ 18 tuổi trở lên^[34]

Ảnh hưởng sức khỏe và tâm lý

Sau khi phẫu thuật cắt bỏ bộ sinh dục cũ và tạo bộ sinh dục mới, người chuyển giới vẫn sẽ phải duy trì sử dụng Hormone nhân tạo cả đời, bởi các bộ phận sinh dục mới thực chất chỉ là các thiết bị mô phỏng hình dáng, chứ không có chức năng sinh dục như bộ phận của người bình thường. Ngoài ra, những người đã chuyển giới phải thường xuyên được điều trị tâm lý do họ thường thất vọng với cơ thể mới (do chỉ có hình dáng mà không có chức năng giới tính), nên có tỷ lệ trầm cảm, tự sát rất cao.

Những rủi ro liên quan với việc tiêm hormone, cắt sửa bộ phận sinh dục và các phẫu thuật khác như bệnh ung thư (vú và tuyến tiền liệt), bệnh tim (đột quỵ, bệnh tim mạch), và tắc mạch máu não trong những người chuyển giới cũng là một vấn đề lớn và đang tiếp tục được nghiên cứu^[35].

Liệu pháp Hormone (HRT) có thể làm giảm ham muốn tình dục hoặc thay đổi cách kích thích đối với phụ nữ chuyển giới. Một nghiên cứu được công bố vào năm 2014 cho thấy 62,4% phụ nữ chuyển giới được khảo sát báo cáo giảm ham muốn tình dục sau khi điều trị bằng hormone và/hoặc phẫu thuật tạo hình âm đạo^[36] Đối với người chuyển giới từ nữ sang nam, một trong những thay đổi thể chất đáng chú ý nhất mà nhiều người dùng testosterone phải trải qua, là sự kích thích của mô âm vật và sự to ra của âm vật.^[37]^[9] Các tác động khác có thể bao gồm teo âm đạo, nơi các mô của âm đạo mỏng và có thể tạo ra ít chất bôi trơn hơn. Điều này có thể làm cho quan hệ tình dục đau hơn và đôi khi có thể dẫn đến chảy máu.^[38]

Người chuyển giới trước khi can thiệp phẫu thuật phải sử dụng hormone trong một thời gian khá dài, khiến tâm lý bị đảo lộn, cơ thể của họ bị yếu đi trông thấy, dễ nhiễm bệnh. Tiêm không đúng cách và liều lượng có thể nguy hiểm tính mạng. Sau đó họ sẽ phải trải qua vài chục cuộc tiểu phẫu với những đau đớn và nguy cơ tai biến cả về thể chất lẫn tâm lý. Sau vài năm, họ sẽ già đi nhanh chóng, sức khỏe của họ trở nên tồi tệ do những biến chứng từ phẫu thuật và tiêm hoóc-môn, những cơn đau thể xác giày vò cả ngày lẫn đêm. Đối với nam chuyển sang nữ, những lớp mỡ sẽ biến mất, vú teo lại mà trơ ra là khung xương thô kệch của đàn ông. Đối với nữ chuyển sang nam, râu tóc của họ sẽ rụng, dương vật giả sẽ teo đi (thậm chí bị hoại tử), khung xương chậu bị tổn thương khiến đi lại khó khăn. Những người không có đủ tiền để uống/tiêm kích thích tố đều đặn thì những hậu quả này thậm chí sẽ xuất hiện nhanh hơn^[39]. Ca sĩ chuyển giới Nong Poy (Thái Lan) chia sẻ: khi chuyển giới tức là chấp nhận rút ngắn tuổi thọ xuống khoảng 20 năm, người chuyển giới khó có thể sống ngoài 40 tuổi^[40]

Tại Thái Lan (một "thiên đường" của việc chuyển đổi giới tính), nhà hoạt động Nathee Teerarojanapong nói về kết quả không mong đợi từ việc chuyển đổi giới tính: "Tôi nhận được nhiều cuộc gọi từ những người nói họ cảm thấy tiếc vì đã chuyển giới. Họ đã phạm một sai lầm lớn và muốn trở lại như cũ nhưng không thể".

Những người chuyển giới đều chung số phận: Vĩnh viễn không thể có con, phải uống/tiêm hormone nhân tạo trong suốt cuộc đời còn lại. Vẻ "mỹ miều" bên ngoài của họ chỉ là do phẫu thuật thẩm mỹ và ngoại hình đó cũng chỉ duy trì được 5-10 năm, sau đó thân hình, da dẻ mau chóng già nua nhanh hơn nhiều so với người bình thường do những tác dụng phụ của hormone nhân tạo. Về đời sống tình dục cũng rất bất ổn do các bộ phận sinh dục nhân tạo của họ không thể có chức năng như bộ phận của người thường. Về mặt hôn nhân thì cũng rất hiếm người chịu kết hôn với một người chuyển giới, nên hiếm hoi lắm mới có một người chuyển giới tìm được hạnh phúc gia đình thực sự^[41].

Sự hối tiếc dai dẳng có thể xảy ra sau khi phẫu thuật chuyển đổi giới tính. Sự hối hận có thể là do những phiền muộn về giới chưa được giải quyết, hoặc ý thức bản sắc yếu và dao động, thậm chí có thể dẫn đến tự tử.^[42] Các loại rủi ro đối với phẫu thuật chuyển giới bao gồm lão hóa nhanh, bị rối loạn nhân cách chống đối cá nhân và xã hội, sự phản đối của gia đình, rối loạn hoạt động tình dục và sự không hài lòng với kết quả phẫu thuật. Nhiều người chuyển giới không còn cảm thấy khoái cảm trong cuộc sống và tình dục như cơ thể ban đầu, nên họ cảm thấy rất thất vọng^[43] Nghiên cứu năm 2014 ở Mỹ cho thấy người chuyển giới có tỷ lệ đặc biệt cao về trầm cảm và tự sát do những thất vọng về cuộc sống sau khi chuyển giới. Tỷ lệ tự sát ở nhóm này ít nhất ở mức 30-40%, trong khi ở những ước lượng cao lên tới 50-60%^[44]

Do những hậu quả xấu về lâu dài, các bác sĩ khuyên rằng: dù mang tâm lý không chấp nhận giới tính bẩm sinh của mình thì con người cũng không nên can thiệp dao kéo vào giới tính của cơ thể, vì phẫu thuật chuyển giới để lại hệ lụy rất khó kiểm soát về sau, nhất là vấn đề tâm lý^[41]. Nhiều chuyên gia cho rằng chỉ nên cho phép phẫu thuật chuyển giới với những người bị khuyết tật bộ phận sinh dục (không thể xác định rõ bộ phận sinh dục là của nam hay nữ), còn những người có cơ thể đã hoàn thiện giới tính thì không nên cho phép thực hiện chuyển giới^[45]

Pháp luật các nước về chuyển giới

Cho đến năm 2014, có khoảng 60 trong số 220 quốc gia và vùng lãnh thổ đã cho phép phẫu thuật chuyển giới đối với người chuyển giới bao gồm^[32]: Trung Quốc (2003), Đức (1981), Ý (1982), Nhật Bản (2004), Hà Lan (1985), New Zealand (1995), Panama (1975), Romani (1996), Nam Phi (2003), Tây Ban Nha (2006), Thụy Điển (1972), Iran, Thổ Nhĩ Kỳ (1988), Vương quốc Anh (2004), Lithuana, Serbia, Argentina (2012), Bồ Đào Nha (2011), Urugoay (2009), Malaysia, Thái Lan, Singapore, Philippines, Ấn Độ, Hồng Kông – Trung Quốc, Đài Loan, Hàn Quốc (2012) và nhiều bang, vùng của Úc, Canada, Mỹ...

Trung Quốc

Năm 2009, Chính phủ Trung Quốc đã quy định cấm việc thực hiện chuyển giới cho người dưới 20 tuổi, đồng thời việc phẫu thuật chuyển đổi bộ phận sinh dục là bắt buộc để đăng ký sửa đổi giới tính trên giấy tờ tùy thân của họ^[46] Những người muốn thực hiện chuyển giới cũng phải trải qua theo dõi tâm lý trong ít nhất 3 năm (phải sống công khai, ăn mặc như giới tính khác) để kiểm tra mức độ sẵn sàng chuyển giới, phải có xác nhận của 3 bác sĩ chuyên khoa tâm thần, đang không kết hôn (để tránh việc vợ/chồng họ bị mất đi bạn đời), phải được các thành viên trong gia đình chấp thuận, và phải hoàn tất quá trình phẫu thuật bộ phận sinh dục trước khi thay đổi giấy tờ tùy thân^[9]

Thái Lan

Các phẫu thuật xác định lại giới tính đã được thực hiện ở Thái Lan từ năm 1975 và Thái Lan là một trong những điểm đến phổ biến nhất trên toàn cầu cho các phẫu thuật như vậy. Tuy nhiên, pháp luật Thái Lan lại không cho phép người đã chuyển giới thay đổi giới tính trên giấy tờ tùy thân vì lo ngại những vấn đề xã hội phức tạp sẽ phát sinh (ví dụ như việc nhiều người sẽ kết hôn nhầm với người chuyển giới mà không biết). Vào tháng 7 năm 2019, một đề xuất điều chỉnh thông tin giới tính đối với các cá nhân đã thực hiện xong việc chuyển giới đã được trình lên Quốc hội Thái Lan, tuy nhiên chưa được thông qua.^[47]^[48]

Philippines

Ở Philippines, phẫu thuật chuyển giới chỉ được áp dụng cho các trường hợp liên quan đến tăng sản thượng thận bẩm sinh, dị tật bộ phận sinh dục và các tình trạng khuyết tật thể chất khác khiến giới tính không thể xác định rõ (người lưỡng tính). Nếu không bị khuyết tật về cơ thể thì không được chuyển giới, bởi Tòa án tối cao Philippines cho rằng: nếu cho phép những người này thay đổi giới tính trên giấy tờ tùy thân thì sẽ dẫn tới "những hậu quả nghiêm trọng và rộng khắp về chính sách pháp luật và chế độ hôn nhân" (ví dụ như việc người bình thường kết hôn nhầm với người chuyển giới, hoặc trẻ em bị mất cha/mẹ do họ đi chuyển giới)^[49].

Indonesia

Người chuyển giới được phép thay đổi giới tính hợp pháp của mình trên các giấy tờ tùy thân sau khi hoàn tất phẫu thuật chuyển đổi giới tính (đã chuyển đổi bộ phận sinh dục) và nhận được sự chấp thuận của thẩm phán tòa án. Những cá nhân trải qua cuộc phẫu thuật như vậy sẽ có giấy tờ tùy thân ghi giới tính mới^[50]

Singapore

Tại Singapore, chỉ những người đã phẫu thuật chuyển đổi bộ phận sinh dục mới được chính phủ Singapore cho phép thay đổi thông tin giới tính trên giấy tờ tùy thân^[51]

Hàn Quốc

Năm 2011, Tòa án tối cao Hàn Quốc đã ra phán quyết rằng: để một người đủ điều kiện thực hiện phẫu thuật chuyển đổi giới tính, họ phải trên 20 tuổi, độc thân và đang không có con. Sau khi đã phẫu thuật chuyển đổi bộ phận sinh dục thì người đó mới có quyền thay đổi giới tính trên giấy tờ tùy thân^[52]

Nhật Bản

Năm 2003, một đạo luật của Nhật Bản cho phép người chuyển giới thay đổi giới tính của họ. Để thay đổi giới tính trên giấy tờ tùy thân, một người phải đáp ứng một loạt điều kiện chặt chẽ: phải trên 22 tuổi, chưa kết hôn, đã phẫu thuật chuyển đổi giới tính hoàn toàn (đã chuyển đổi bộ phận sinh dục) và không có con dưới 20 tuổi. Luật này được gọi là "Đạo luật về các trường hợp đặc biệt trong việc xử lý tình trạng giới tính đối với người bị rối loạn định dạng giới"^[53] Đến tháng 1/2019, khoảng 7.000 người Nhật đã thay đổi giới tính một cách hợp pháp. Khi đưa ra những quy định khống chế điều kiện chuyển giới như vậy, Tòa án Nhật tuyên bố họ muốn ngăn chặn "sự nhầm lẫn" trong quan hệ cha mẹ - con cái, ngăn việc trẻ em bị mất đi cha hoặc mẹ, cũng như "những thay đổi đột ngột" trong xã hội Nhật Bản^[54]

Châu Âu

36 quốc gia ở Châu Âu yêu cầu chẩn đoán sức khỏe tâm thần để được cho phép thực hiện chuyển giới, và 29 quốc gia trong số đó yêu cầu phải phẫu thuật chuyển đổi bộ phận sinh dục để được thay đổi giới tính trên giấy tờ tùy thân^[55]

Nga

Kể từ năm 1997, những người chuyển giới có thể thay đổi giới tính của họ trên giấy tờ tùy thân, nhưng chỉ sau khi hoàn tất các thủ tục y tế tương ứng, bao gồm việc đã phẫu thuật chuyển đổi bộ phận sinh dục^{[note 1]}

Tuy cho phép thực hiện chuyển giới với người trưởng thành, nhưng luật pháp Nga cấm việc tuyên truyền vấn đề này cho trẻ vị thành niên dưới 18 tuổi. Vào tháng 6 năm 2013, quốc hội Nga (Duma Quốc gia) đã thông qua và Tổng thống Vladimir Putin đã ký ban hành bộ luật^[56] cấm tuyên truyền, phân phối các tài liệu quảng bá về LGBT (đồng tính, chuyển giới) đối với người vị thành niên (dưới 18 tuổi).^[57]^[58]^[59] Theo luật, việc thực hiện bất kỳ hành vi nào sau đây khi có mặt trẻ vị thành niên là bất hợp pháp: tổ chức các sự kiện cổ vũ, phát biểu ủng hộ quan hệ đồng tính hoặc việc chuyển giới^[59]^[58] Bộ luật được cho là để bảo vệ trẻ em Nga khỏi các nội dung bất thường về giới tính và "thông tin có hại khác"^[56]^[57] Bình luận về bộ luật, Tổng thống Vladimir Putin cho rằng bộ luật này là cần thiết để bảo vệ văn hóa nước Nga, tránh những phong trào gây mâu thuẫn xã hội cũng như nguy cơ gây già hóa dân số^[59]^[56]

Những nhận thức sai thường gặp về Người chuyển giới

Dưới đây là một số nhận thức, quan niệm sai lầm thường gặp trong xã hội về Người chuyển giới:^[60]

Người chuyển giới là một giới tính sinh học khác biệt: Thực chất người chuyển giới được sinh ra với một cơ thể có giới tính sinh học bình thường, hoàn chỉnh (phân biệt rõ là nam hay nữ), vấn đề là họ có cảm nhận và mong muốn giới tính của mình không trùng với giới tính sinh học đang có. Đây là một vấn đề về mặt tâm lý, không phải về thể chất sinh lý.

Ngoài ra, cũng cần phân biệt Người chuyển giới với những người sinh ra có dấu hiệu giới tính không rõ ràng, không hoàn chỉnh gọi là người liên giới tính - tên tiếng Anh: intersex (ví dụ, một đứa trẻ sinh ra vừa có dương vật, tinh hoàn lại vừa có cả dấu hiệu của giới tính nữ như buồng trứng, dạ con, ngực lớn giống nữ giới...; hoặc những người có cơ quan sinh dục không rõ nam hay nữ...). Về bản chất, giới tính của những người liên giới tính chưa rõ ràng, và không phù hợp với định nghĩa điển hình của nam giới hay nữ giới. Điều này hoàn toàn khác so với Người chuyển giới là đã có định hình giới tính hoàn chỉnh khi sinh ra.

Người chuyển giới thì luôn muốn phẫu thuật chuyển giới: Thực tế, không phải người chuyển giới nào cũng muốn phẫu thuật chuyển giới vì nhiều nguyên nhân khác nhau (do không có điều kiện tài chính, không muốn mất khả năng sinh dục, không muốn bị tác động xấu đến sức khỏe...)^[61].

Người chuyển giới và Người đồng tính luyến ái là một: Thực chất, đồng tính luyến ái đề cập tới xu hướng tính dục của con người. Trong khi đó người chuyển giới nói về bản dạng giới, từ đó phân chia thành: Người hợp giới (bản dạng giới trùng với giới tính lúc mới sinh), Người chuyển giới (bản dạng giới khác với giới tính lúc mới sinh) và Linh hoạt giới (bản dạng giới thay đổi theo thời gian, tại một thời điểm nhất định, một người có thể là người hợp giới, và tại một thời điểm khác, người đó có thể là người chuyển giới). Một người nam tự coi bản thân là nữ, thích sống như phụ nữ thì đó là Người chuyển giới, trong khi đó, một người đồng tính nam thì hài lòng với giới tính bẩm sinh là nam của mình. Nhu cầu của Người đồng tính là yêu đương người cùng giới tính, còn nhu cầu của Người chuyển giới là chuyển đổi cơ thể sang giới tính mà mình cảm nhận, khác với giới tính bẩm sinh của cơ thể họ^[61].

Người chuyển giới ở Việt Nam

Pháp luật Việt Nam hiện chưa cho phép Người chuyển giới được phẫu thuật chuyển đổi giới tính. Việt Nam hiện mới chỉ cho phép thực hiện phẫu thuật xác định lại giới tính "trong trường hợp giới tính của người đó bị khuyết tật bẩm sinh hoặc chưa định hình chính xác mà cần có sự can thiệp của y học nhằm xác định rõ về giới tính"(Điều 36 Bộ luật dân sự năm 2005), sau khi phẫu thuật sẽ được xác định lại giới tính trong hộ tịch, đồng thời được hoàn thiện những thủ tục nhằm công nhận giới tính và thay đổi những giấy tờ tùy thân cần thiết. Trong khi đó, theo nghị định số 88/2008/NĐ-CP ngày 5/8/2008 thì việc "thực hiện việc chuyển đổi giới tính đối với những người đã hoàn thiện về giới tính" là hành vi bị cấm. Như vậy, pháp luật Việt Nam hiện chỉ cho phép thực hiện phẫu thuật xác định lại giới tính đối với người liên giới tính mà không cho phép Người chuyển giới được phẫu thuật chuyển đổi giới tính. Nếu một người sinh ra đã hoàn thiện về giới tính thì việc chuyển đổi giới tính tại Việt Nam không thể thực hiện được. Quy định trên cũng đồng nghĩa nếu người chuyển giới ra nước ngoài để phẫu thuật chuyển đổi giới tính thì khi về nước, việc xác định lại giới tính cho người đó cũng như điều chỉnh hộ tịch, các giấy tờ tuỳ thân như: giấy khai sinh, chứng minh nhân dân, hộ chiếu, hộ khẩu, các giấy tờ tài sản khác liên quan cho người đó cũng không thể thực hiện được^[62].

Ở Việt Nam, một số người chuyển giới đã phẫu thuật chuyển đổi giới tính được nhiều người biết đến^[63] như: Cindy Thái Tài^[64], Hương Giang Idol, ca sĩ Lâm Chí Khanh, Cát Tuyền, Di Yến Quỳnh, cô giáo Phạm Lê Quỳnh Trâm^[65]

.

Bác sĩ Nguyễn Minh Tuấn - Phó Viện trưởng Viện Sức khỏe tâm thần quốc gia cho rằng, về mặt chuyên môn cũng như pháp lý, để được thay đổi về mặt giấy tờ tùy thân, bắt buộc người chuyển giới phải phẫu thuật thay đổi bộ phận sinh dục. Nếu chỉ dùng hormone hoặc phẫu thuật ngực mà đã được chuyển đổi giấy tờ thì sẽ dẫn tới nhiều trường hợp “mập mờ giới tính” (giấy tờ là "nam" nhưng lại có cơ quan sinh dục nữ hoặc ngược lại) gây mất trật tự xã hội, cũng như tình trạng lạm dụng các dịch vụ y tế tại các cơ sở y tế chuyên khoa. Mặt khác, các trường hợp không thực sự cần thiết (không bị khuyết tật bẩm sinh về bộ phận sinh dục) thì không nên cho phép phẫu thuật chuyển giới, vì quá trình phẫu thuật chuyển giới ảnh hưởng lớn đến sức khỏe, làm giảm tuổi thọ và còn tốn kém chi phí, đặc biệt là các vấn đề pháp lý nảy sinh về sau này^[66]

Tiến sỹ y khoa Nguyễn Đình Phú cho biết: cần phân biệt nhu cầu chuyển đổi giới tính bởi các nguyên nhân khác nhau: do khuyết tật bẩm sinh, khuyết tật tâm lý hay nhu cầu thẩm mỹ cá nhân. Không loại trừ những trường hợp chuyển đổi giới tính để lảng tránh xã hội, trốn tránh trách nhiệm, thậm chí trốn lệnh truy nã. Một số chuyên gia y tế cũng đặt vấn đề chỉ cho phép chuyển đổi giới tính đối với người bị khuyết tật bẩm sinh nặng ở cơ quan sinh dục, cần phẫu thuật để chỉnh sửa khiếm khuyết. Người có cơ thể hoàn toàn bình thường, không bị dị tật nhưng về mặt tâm lý lại tự cho bản thân thuộc giới tính khác thì không nên cho phép chuyển đổi giới tính^[67]

Chú thích

^ Gay and Lesbian Alliance Against Defamation. "GLAAD Media Reference Guide - Transgender glossary of terms", "GLAAD", USA, May 2010. Truy cập 2011-02-24.
^ “Stroud District Council "Gender Equality SCHEME AND ACTION PLAN 2007"” (PDF). Bản gốc (PDF) lưu trữ ngày 27 tháng 2 năm 2008. Truy cập ngày 25 tháng 2 năm 2015.
^ Author unknown, (2004) "...Transgender, adj. Of, relating to, or designating a person whose identity does not conform unambiguously to conventional notions of male or female gender, but combines or moves between these..." Definition of transgender^{[liên kết hỏng]} from the Oxford English Dictionary, draft version March 2004. Truy cập 2007-04-07.
^ "USI LGBT Campaign - Transgender Campaign". Truy cập ngày 11 tháng 1 năm 2012.
^ “This campaign will be launched April 18th 2007”. Bản gốc lưu trữ ngày 8 tháng 6 năm 2008. Truy cập ngày 8 tháng 6 năm 2008.
^ “Trans + Gender Identity”. The Trevor Project (bằng tiếng Anh). Truy cập ngày 11 tháng 10 năm 2019.
^ Maizes, Victoria. Integrative Women's Health (2015, ISBN 0190214805), p. 745: "Transgender people experience gender dysphoria – distress that results from the discordance of biological sex and experienced gender (American Psychiatric Association, 2013). Treatment for gender dysphoria, considered to be highly effective, includes physical, medical, and/or surgical treatments [...] some [transgender people] may not choose to transition at all."
^ Rafferty, Jason; COMMITTEE ON PSYCHOSOCIAL ASPECTS OF CHILD AND FAMILY HEALTH; COMMITTEE ON ADOLESCENCE; Section On Lesbian, GAY (2018). “Ensuring Comprehensive Care and Support for Transgender and Gender-Diverse Children and Adolescents”. Pediatrics. 142 (4): e20182162. doi:10.1542/peds.2018-2162. PMID 30224363. S2CID 52288840.
^ ^a ^b ^c Bradley SJ, Oliver GD, Chernick AB, Zucker KJ (tháng 7 năm 1998). “Experiment of nurture: ablatio penis at 2 months, sex reassignment at 7 months, and a psychosexual follow-up in young adulthood”. Pediatrics. 102 (1): e9. doi:10.1542/peds.102.1.e9. PMID 9651461. Lỗi chú thích: Thẻ <ref> không hợp lệ: tên “:2” được định rõ nhiều lần, mỗi lần có nội dung khác
^ “Gender-Affirming Surgery: Masculinizing Options | OHSU”. www.ohsu.edu. Truy cập ngày 8 tháng 6 năm 2021.
^ See WPATH Clarification Statement, APA Policy Statement, and NASW Policy Statement
^ “FAQ on Gender Identity Disorder and "Sex Change" Operations”. National Catholic Bioethics Center. Bản gốc lưu trữ ngày 22 tháng 2 năm 2014.
^ Paul McHugh. “Psychiatric misadventures”.
^ ^a ^b Report of the UN Special Rapporteur on Torture, Office of the UN High Commissioner for Human Rights, February 2013.
^ ^a ^b Center for Human Rights & Humanitarian Law; Washington College of Law; American University (2014). Torture in Healthcare Settings: Reflections on the Special Rapporteur on Torture's 2013 Thematic Report. Washington, DC: Center for Human Rights & Humanitarian Law.
^ ^a ^b ^c ^d ^e Wareham, Jamie. “New Report Shows Where It's Illegal To Be Transgender In 2020”. Forbes (bằng tiếng Anh). Truy cập ngày 8 tháng 6 năm 2021.
^ “Bản sao đã lưu trữ”. Bản gốc lưu trữ ngày 2 tháng 7 năm 2015. Truy cập ngày 4 tháng 7 năm 2020.
^ Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Fourth Edition (1994)
^ Newsroom | APA DSM-5
^ “Gender identity disorder in adolescence and adulthood”. ICD10Data.com. Truy cập ngày 3 tháng 7 năm 2011.
^ Diagnostic and statistical manual of mental disorders : DSM-5. American Psychiatric Association., American Psychiatric Association. DSM-5 Task Force. (ấn bản 5). Arlington, VA: American Psychiatric Association. 2013. tr. 452–459. ISBN 978-0-89042-554-1. OCLC 830807378.Quản lý CS1: khác (liên kết)
^ “Gender incongruence (ICD-11)”. icd.who.int. WHO. Truy cập ngày 28 tháng 8 năm 2018.
^ Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders 5. American Psychiatric Association. 2013. tr. 454. ISBN 978-0890425558.
^ The American Psychiatric Publishing textbook of psychiatry. Robert Ernest Hales, Stuart C. Yudofsky, Glen O. Gabbard. American Psychiatric Publishing 2008. ISBN 978-1-58562-257-3. P 1475
^ Collin, Lindsay; Reisner, Sari L.; Tangpricha, Vin; Goodman, Michael (2016). “Prevalence of Transgender Depends on the "Case" Definition: A Systematic Review”. The Journal of Sexual Medicine (bằng tiếng Anh). 13 (4): 613–626. doi:10.1016/j.jsxm.2016.02.001. PMC 4823815. PMID 27045261.
^ “Johns Hopkins Psychiatrist: Transgender is 'Mental Disorder;' Sex Change 'Biologically Impossible'”. CNS News. Truy cập 22 tháng 11 năm 2015.
^ “Between the (Gender) Lines: the Science of Transgender Identity”. Harvard University. Bản gốc lưu trữ ngày 5 tháng 7 năm 2020. Truy cập ngày 4 tháng 7 năm 2020.
^ “Transgender brains are more like their desired gender from an early age”. ScienceDaily. Bản gốc lưu trữ ngày 3 tháng 7 năm 2020. Truy cập ngày 4 tháng 7 năm 2020.
^ Walter Pinterns, The legal status of transsexual and transgender in Belgium and the Netherlands, Intersentia, 2015
^ Yersim M. Atamer, The legal status of transsexual and transgender in Turkey, Intersentia, 2015.
^ “Man legally changes his gender to identify as a woman 'so he can retire five years earlier' in Argentina”. dailymail.co.uk. 12 tháng 5 năm 2019. Truy cập ngày 26 tháng 3 năm 2018.
^ ^a ^b ^c Lỗi chú thích: Thẻ <ref> sai; không có nội dung trong thẻ ref có tên moj.gov.vn
^ Lỗi chú thích: Thẻ <ref> sai; không có nội dung trong thẻ ref có tên :0
^ ^a ^b ^c Radix, Anita; Silva, Manel (2014). “Beyond the Guidelines: Challenges, Controversies, and Unanswered Questions”. Pediatric Annals. 43 (6): e145–e150. doi:10.3928/00904481-20140522-10. PMID 24972423.
^ http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK64800/
^ Wierckx, Katrien; Elaut, Els; Van Hoorde, Birgit; Heylens, Gunter; De Cuypere, Griet; Monstrey, Stan; Weyers, Steven; Hoebeke, Piet; t'Sjoen, Guy (2014). “Sexual Desire in Trans Persons: Associations with Sex Reassignment Treatment”. The Journal of Sexual Medicine. 11 (1): 107–118. doi:10.1111/jsm.12365. PMID 24165564.
^ Davis, Samuel A.; Colton Meier, S. (3 tháng 4 năm 2014). “Effects of Testosterone Treatment and Chest Reconstruction Surgery on Mental Health and Sexuality in Female-To-Male Transgender People”. International Journal of Sexual Health. 26 (2): 113–128. doi:10.1080/19317611.2013.833152. ISSN 1931-7611. S2CID 144469446.
^ Land, Emily (23 tháng 7 năm 2019). “Q&A: Gynecologic and vaginal care for trans men”. San Francisco AIDS Foundation. Truy cập ngày 5 tháng 4 năm 2020.
^ “Những nỗi đau thể xác tột cùng khi phẫu thuật chuyển giới”. Bản gốc lưu trữ ngày 29 tháng 12 năm 2014. Truy cập 1 tháng 3 năm 2015.
^ “Nong Poy: chết trước tuổi 40 vì chuyển giới”. Eva.vn. Truy cập 1 tháng 3 năm 2015.
^ ^a ^b “Bất ngờ với những tiết lộ "sốc" của bác sĩ phẫu thuật chuyển đổi giới tính”. Báo đời sống & pháp luật Online. Truy cập 25 tháng 12 năm 2014.
^ Olsson SE, Möller A (tháng 8 năm 2006). “Regret after sex reassignment surgery in a male-to-female transsexual: a long-term follow-up”. Archives of Sexual Behavior. 35 (4): 501–6. CiteSeerX 10.1.1.548.8934. doi:10.1007/s10508-006-9040-8. PMID 16900416. S2CID 23425058.
^ Karpel L, Cordier B (2013). “Postoperative regrets after sex reassignment surgery: A case report”. Sexologies. 22 (2): e55–e58. doi:10.1016/j.sexol.2012.08.014.
^ http://williamsinstitute.law.ucla.edu/wp-content/uploads/AFSP-Williams-Suicide-Report-Final.pdf
^ See WPATH Clarification Statement, APA Policy Statement, and NASW Policy Statement
^ Jun, Pi (9 tháng 10 năm 2010). “Transgender in China”. Journal of LGBT Youth. 7 (4): 346–351. doi:10.1080/19361653.2010.512518. S2CID 143885704.
^ Rik Glauert (29 tháng 7 năm 2019). “Transgender activists in Thailand propose law to protect their rights”. Gay Star News.
^ “นายกสมาคมสตรีข้ามเพศ ยื่นร่างกฎหมายรับรองสิทธิ-ใช้คำนำหน้าชื่อตามเพศสภาพ”. Sanook.com (bằng tiếng Thái). 25 tháng 7 năm 2019.
^ [1] Lưu trữ 2013-09-26 tại Wayback Machine
^ “Sex or gender? Aming's challenge - Coconuts Jakarta”. coconuts.co. 24 tháng 6 năm 2016. Lưu trữ bản gốc ngày 13 tháng 8 năm 2018. Truy cập ngày 1 tháng 2 năm 2018.
^ Chan Meng Choo (2011). “First sex reassignment surgery”. Singapore Infopedia. National Library Board. Lưu trữ bản gốc ngày 1 tháng 6 năm 2019. Truy cập ngày 1 tháng 6 năm 2019.
^ “사람과사람 | People to People”. Queerkorea.org. Truy cập ngày 20 tháng 1 năm 2011.
^ “Japan: Human Rights Violation against Lesbian, Gay, Bisexual and Transgender Persons” (PDF). ILGA. tháng 4 năm 2012. Truy cập ngày 12 tháng 5 năm 2020.
^ “Sterilization rule for changing gender upheld in Japan”. CNN. 25 tháng 1 năm 2019.
^ “– Trans Rights Europe Map & Index 2017”. tgeu.org (bằng tiếng Anh). 18 tháng 5 năm 2017. Lưu trữ bản gốc ngày 19 tháng 10 năm 2017. Truy cập ngày 18 tháng 10 năm 2017.
^ ^a ^b ^c Rose, Scott (1 tháng 7 năm 2013). “Putin signs law banning gay 'propaganda' among children”. Bloomberg.
^ ^a ^b Российская Федерация. Федеральный закон №436-ФЗ от 24 декабря 2010 г. «О защите детей от информации, причиняющей вред их здоровью и развитию», в ред. Федерального закона №135-ФЗ от 29 июня 2013 г. «О внесении изменений в статью 5 Федерального закона "О защите детей от информации, причиняющей вред их здоровью и развитию" и отдельные законодательные акты Российской Федерации в целях защиты детей от информации, пропагандирующей отрицание традиционных семейных ценностей». Вступил в силу с 1 сентября 2012 года. Опубликован: Официальный интернет-портал правовой информации (www.pravo.gov.ru) от 30 June 2013 г. (№ 0001201306300001), 29 декабря 2010 г.. (The Russian Federation. Federal law #436-FZ ngày 24 December 2010 On the protection of children from information harmful to their health and development, sửa đổi bởi Federal law #135-FZ 29 June 2013 On the introduction of amendments to Article 5 of the Federal law "On the protection of children from information harmful to their health and development" and divers legislative acts of the Russian Federation aimed at protecting children from information which propagandises the rejection of traditional family values. Có hiệu lực từ 1 September 2012.).
^ ^a ^b “ГД приняла закон об усилении наказания за пропаганду гомосексуализма среди подростков”. РБК. 11 tháng 6 năm 2013. Bản gốc lưu trữ ngày 3 tháng 10 năm 2013. Truy cập ngày 11 tháng 6 năm 2013.
^ ^a ^b ^c Alpert, Lukas I. (11 tháng 6 năm 2013). “Russia passes bill banning gay 'propaganda'”. The Wall Street Journal.
^ Người chuyển giới và pháp luật thế giới về người chuyển giới
^ ^a ^b “Những hiểu lầm phổ biến về đồng tính và chuyển giới”. Truy cập ngày 25 tháng 2 năm 2015.
^ Quy định pháp luật về chuyển đổi giới tính?
^ Những nhân vật chuyển giới đình đám ở showbiz Việt
^ Cindy Thái Tài: 'Chúng tôi không được công nhận giới tính'
^ Hành trình xin lại giới tính của cô giáo chuyển giới
^ “Xây dựng Luật Chuyển đổi giới tính: Cần lường trước những vấn đề pháp lý nảy sinh”. baophapluat.vn. 30 tháng 12 năm 2017. Truy cập 20 tháng 1 năm 2022.
^ “Luật hóa việc chuyển đổi giới tính”. sggp.org.vn. 6 tháng 9 năm 2016. Truy cập 20 tháng 1 năm 2022.

Đọc thêm

Bettcher, Talia Mae; Lombardi, Emilia (2005). “Lesbian, Gay, Bisexual, and Transgender/Transsexual Individuals”. Social Injustice and Public Health. Oxford University Press. Đã bỏ qua tham số không rõ |editors= (gợi ý |editor=) (trợ giúp)
Sellers, Mitchell D. (2011). “Discrimination and the Transgender Population: A Description of Local Government Policies that Protect Gender Identity or Expression”. Applied Research Projects. Texas State University-San Marcos.

Liên kết ngoài

Tư liệu liên quan tới Transgender tại Wikimedia Commons
Transgendered (sic) trên DMOZ

Lỗi chú thích: Đã tìm thấy thẻ <ref> với tên nhóm “note”, nhưng không tìm thấy thẻ tương ứng <references group="note"/> tương ứng, hoặc thẻ đóng </ref> bị thiếu

[glaad.org-1] Gay and Lesbian Alliance Against Defamation. "GLAAD Media Reference Guide - Transgender glossary of terms", "GLAAD", USA, May 2010. Truy cập 2011-02-24.

[2] “Stroud District Council "Gender Equality SCHEME AND ACTION PLAN 2007"” (PDF). Bản gốc (PDF) lưu trữ ngày 27 tháng 2 năm 2008. Truy cập ngày 25 tháng 2 năm 2015.

[oeddraft2004-3] Author unknown, (2004) "...Transgender, adj. Of, relating to, or designating a person whose identity does not conform unambiguously to conventional notions of male or female gender, but combines or moves between these..." Definition of transgender^{[liên kết hỏng]} from the Oxford English Dictionary, draft version March 2004. Truy cập 2007-04-07.

[usi-4] "USI LGBT Campaign - Transgender Campaign". Truy cập ngày 11 tháng 1 năm 2012.

[5] “This campaign will be launched April 18th 2007”. Bản gốc lưu trữ ngày 8 tháng 6 năm 2008. Truy cập ngày 8 tháng 6 năm 2008.

[6] “Trans + Gender Identity”. The Trevor Project (bằng tiếng Anh). Truy cập ngày 11 tháng 10 năm 2019.

[Maizes-7] Maizes, Victoria. Integrative Women's Health (2015, ISBN 0190214805), p. 745: "Transgender people experience gender dysphoria – distress that results from the discordance of biological sex and experienced gender (American Psychiatric Association, 2013). Treatment for gender dysphoria, considered to be highly effective, includes physical, medical, and/or surgical treatments [...] some [transgender people] may not choose to transition at all."

[8] Rafferty, Jason; COMMITTEE ON PSYCHOSOCIAL ASPECTS OF CHILD AND FAMILY HEALTH; COMMITTEE ON ADOLESCENCE; Section On Lesbian, GAY (2018). “Ensuring Comprehensive Care and Support for Transgender and Gender-Diverse Children and Adolescents”. Pediatrics. 142 (4): e20182162. doi:10.1542/peds.2018-2162. PMID 30224363. S2CID 52288840.

[:2-9] Bradley SJ, Oliver GD, Chernick AB, Zucker KJ (tháng 7 năm 1998). “Experiment of nurture: ablatio penis at 2 months, sex reassignment at 7 months, and a psychosexual follow-up in young adulthood”. Pediatrics. 102 (1): e9. doi:10.1542/peds.102.1.e9. PMID 9651461. Lỗi chú thích: Thẻ <ref> không hợp lệ: tên “:2” được định rõ nhiều lần, mỗi lần có nội dung khác

[10] “Gender-Affirming Surgery: Masculinizing Options | OHSU”. www.ohsu.edu. Truy cập ngày 8 tháng 6 năm 2021.

[11] See WPATH Clarification Statement, APA Policy Statement, and NASW Policy Statement

[12] “FAQ on Gender Identity Disorder and "Sex Change" Operations”. National Catholic Bioethics Center. Bản gốc lưu trữ ngày 22 tháng 2 năm 2014.

[13] Paul McHugh. “Psychiatric misadventures”.

[untorture-14] Report of the UN Special Rapporteur on Torture, Office of the UN High Commissioner for Human Rights, February 2013.

[wash-15] Center for Human Rights & Humanitarian Law; Washington College of Law; American University (2014). Torture in Healthcare Settings: Reflections on the Special Rapporteur on Torture's 2013 Thematic Report. Washington, DC: Center for Human Rights & Humanitarian Law.

[forbes-16] Wareham, Jamie. “New Report Shows Where It's Illegal To Be Transgender In 2020”. Forbes (bằng tiếng Anh). Truy cập ngày 8 tháng 6 năm 2021.

[17] “Bản sao đã lưu trữ”. Bản gốc lưu trữ ngày 2 tháng 7 năm 2015. Truy cập ngày 4 tháng 7 năm 2020.

[DSM-IV-18] Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Fourth Edition (1994)

[19] Newsroom | APA DSM-5

[20] “Gender identity disorder in adolescence and adulthood”. ICD10Data.com. Truy cập ngày 3 tháng 7 năm 2011.

[:13-21] Diagnostic and statistical manual of mental disorders : DSM-5. American Psychiatric Association., American Psychiatric Association. DSM-5 Task Force. (ấn bản 5). Arlington, VA: American Psychiatric Association. 2013. tr. 452–459. ISBN 978-0-89042-554-1. OCLC 830807378.Quản lý CS1: khác (liên kết)

[icd11-gc-22] “Gender incongruence (ICD-11)”. icd.who.int. WHO. Truy cập ngày 28 tháng 8 năm 2018.

[23] Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders 5. American Psychiatric Association. 2013. tr. 454. ISBN 978-0890425558.

[24] The American Psychiatric Publishing textbook of psychiatry. Robert Ernest Hales, Stuart C. Yudofsky, Glen O. Gabbard. American Psychiatric Publishing 2008. ISBN 978-1-58562-257-3. P 1475

[Collin2016-25] Collin, Lindsay; Reisner, Sari L.; Tangpricha, Vin; Goodman, Michael (2016). “Prevalence of Transgender Depends on the "Case" Definition: A Systematic Review”. The Journal of Sexual Medicine (bằng tiếng Anh). 13 (4): 613–626. doi:10.1016/j.jsxm.2016.02.001. PMC 4823815. PMID 27045261.

[26] “Johns Hopkins Psychiatrist: Transgender is 'Mental Disorder;' Sex Change 'Biologically Impossible'”. CNS News. Truy cập 22 tháng 11 năm 2015.

[27] “Between the (Gender) Lines: the Science of Transgender Identity”. Harvard University. Bản gốc lưu trữ ngày 5 tháng 7 năm 2020. Truy cập ngày 4 tháng 7 năm 2020.

[28] “Transgender brains are more like their desired gender from an early age”. ScienceDaily. Bản gốc lưu trữ ngày 3 tháng 7 năm 2020. Truy cập ngày 4 tháng 7 năm 2020.

[29] Walter Pinterns, The legal status of transsexual and transgender in Belgium and the Netherlands, Intersentia, 2015

[30] Yersim M. Atamer, The legal status of transsexual and transgender in Turkey, Intersentia, 2015.

[31] “Man legally changes his gender to identify as a woman 'so he can retire five years earlier' in Argentina”. dailymail.co.uk. 12 tháng 5 năm 2019. Truy cập ngày 26 tháng 3 năm 2018.

[moj.gov.vn-32] Lỗi chú thích: Thẻ <ref> sai; không có nội dung trong thẻ ref có tên moj.gov.vn

[:0-33] Lỗi chú thích: Thẻ <ref> sai; không có nội dung trong thẻ ref có tên :0

[:3-34] Radix, Anita; Silva, Manel (2014). “Beyond the Guidelines: Challenges, Controversies, and Unanswered Questions”. Pediatric Annals. 43 (6): e145–e150. doi:10.3928/00904481-20140522-10. PMID 24972423.

[35] ttp://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK64800/

[36] Wierckx, Katrien; Elaut, Els; Van Hoorde, Birgit; Heylens, Gunter; De Cuypere, Griet; Monstrey, Stan; Weyers, Steven; Hoebeke, Piet; t'Sjoen, Guy (2014). “Sexual Desire in Trans Persons: Associations with Sex Reassignment Treatment”. The Journal of Sexual Medicine. 11 (1): 107–118. doi:10.1111/jsm.12365. PMID 24165564.

[:1-37] Davis, Samuel A.; Colton Meier, S. (3 tháng 4 năm 2014). “Effects of Testosterone Treatment and Chest Reconstruction Surgery on Mental Health and Sexuality in Female-To-Male Transgender People”. International Journal of Sexual Health. 26 (2): 113–128. doi:10.1080/19317611.2013.833152. ISSN 1931-7611. S2CID 144469446.

[38] Land, Emily (23 tháng 7 năm 2019). “Q&A: Gynecologic and vaginal care for trans men”. San Francisco AIDS Foundation. Truy cập ngày 5 tháng 4 năm 2020.

[39] “Những nỗi đau thể xác tột cùng khi phẫu thuật chuyển giới”. Bản gốc lưu trữ ngày 29 tháng 12 năm 2014. Truy cập 1 tháng 3 năm 2015.

[40] “Nong Poy: chết trước tuổi 40 vì chuyển giới”. Eva.vn. Truy cập 1 tháng 3 năm 2015.

[source0-41] “Bất ngờ với những tiết lộ "sốc" của bác sĩ phẫu thuật chuyển đổi giới tính”. Báo đời sống & pháp luật Online. Truy cập 25 tháng 12 năm 2014.

[42] Olsson SE, Möller A (tháng 8 năm 2006). “Regret after sex reassignment surgery in a male-to-female transsexual: a long-term follow-up”. Archives of Sexual Behavior. 35 (4): 501–6. CiteSeerX 10.1.1.548.8934. doi:10.1007/s10508-006-9040-8. PMID 16900416. S2CID 23425058.

[43] Karpel L, Cordier B (2013). “Postoperative regrets after sex reassignment surgery: A case report”. Sexologies. 22 (2): e55–e58. doi:10.1016/j.sexol.2012.08.014.

[44] ttp://williamsinstitute.law.ucla.edu/wp-content/uploads/AFSP-Williams-Suicide-Report-Final.pdf

[45] See WPATH Clarification Statement, APA Policy Statement, and NASW Policy Statement

[jun-46] Jun, Pi (9 tháng 10 năm 2010). “Transgender in China”. Journal of LGBT Youth. 7 (4): 346–351. doi:10.1080/19361653.2010.512518. S2CID 143885704.

[47] Rik Glauert (29 tháng 7 năm 2019). “Transgender activists in Thailand propose law to protect their rights”. Gay Star News.

[48] “นายกสมาคมสตรีข้ามเพศ ยื่นร่างกฎหมายรับรองสิทธิ-ใช้คำนำหน้าชื่อตามเพศสภาพ”. Sanook.com (bằng tiếng Thái). 25 tháng 7 năm 2019.

[49] [1] Lưu trữ 2013-09-26 tại Wayback Machine

[waria-50] “Sex or gender? Aming's challenge - Coconuts Jakarta”. coconuts.co. 24 tháng 6 năm 2016. Lưu trữ bản gốc ngày 13 tháng 8 năm 2018. Truy cập ngày 1 tháng 2 năm 2018.

[51] Chan Meng Choo (2011). “First sex reassignment surgery”. Singapore Infopedia. National Library Board. Lưu trữ bản gốc ngày 1 tháng 6 năm 2019. Truy cập ngày 1 tháng 6 năm 2019.

[52] “사람과사람 | People to People”. Queerkorea.org. Truy cập ngày 20 tháng 1 năm 2011.

[53] “Japan: Human Rights Violation against Lesbian, Gay, Bisexual and Transgender Persons” (PDF). ILGA. tháng 4 năm 2012. Truy cập ngày 12 tháng 5 năm 2020.

[54] “Sterilization rule for changing gender upheld in Japan”. CNN. 25 tháng 1 năm 2019.

[55] “– Trans Rights Europe Map & Index 2017”. tgeu.org (bằng tiếng Anh). 18 tháng 5 năm 2017. Lưu trữ bản gốc ngày 19 tháng 10 năm 2017. Truy cập ngày 18 tháng 10 năm 2017.

[bloombergputinsigns-57] Rose, Scott (1 tháng 7 năm 2013). “Putin signs law banning gay 'propaganda' among children”. Bloomberg.

[135-FZ-58] Российская Федерация. Федеральный закон №436-ФЗ от 24 декабря 2010 г. «О защите детей от информации, причиняющей вред их здоровью и развитию», в ред. Федерального закона №135-ФЗ от 29 июня 2013 г. «О внесении изменений в статью 5 Федерального закона "О защите детей от информации, причиняющей вред их здоровью и развитию" и отдельные законодательные акты Российской Федерации в целях защиты детей от информации, пропагандирующей отрицание традиционных семейных ценностей». Вступил в силу с 1 сентября 2012 года. Опубликован: Официальный интернет-портал правовой информации (www.pravo.gov.ru) от 30 June 2013 г. (№ 0001201306300001), 29 декабря 2010 г.. (The Russian Federation. Federal law #436-FZ ngày 24 December 2010 On the protection of children from information harmful to their health and development, sửa đổi bởi Federal law #135-FZ 29 June 2013 On the introduction of amendments to Article 5 of the Federal law "On the protection of children from information harmful to their health and development" and divers legislative acts of the Russian Federation aimed at protecting children from information which propagandises the rejection of traditional family values. Có hiệu lực từ 1 September 2012.).

[RBC-LGBT-59] “ГД приняла закон об усилении наказания за пропаганду гомосексуализма среди подростков”. РБК. 11 tháng 6 năm 2013. Bản gốc lưu trữ ngày 3 tháng 10 năm 2013. Truy cập ngày 11 tháng 6 năm 2013.

[wsjpropagandabill-60] Alpert, Lukas I. (11 tháng 6 năm 2013). “Russia passes bill banning gay 'propaganda'”. The Wall Street Journal.

[61] Người chuyển giới và pháp luật thế giới về người chuyển giới

[doisong.vnexpress-62] “Những hiểu lầm phổ biến về đồng tính và chuyển giới”. Truy cập ngày 25 tháng 2 năm 2015.

[63] Quy định pháp luật về chuyển đổi giới tính?

[64] Những nhân vật chuyển giới đình đám ở showbiz Việt

[65] Cindy Thái Tài: 'Chúng tôi không được công nhận giới tính'

[66] Hành trình xin lại giới tính của cô giáo chuyển giới

[67] “Xây dựng Luật Chuyển đổi giới tính: Cần lường trước những vấn đề pháp lý nảy sinh”. baophapluat.vn. 30 tháng 12 năm 2017. Truy cập 20 tháng 1 năm 2022.

[68] “Luật hóa việc chuyển đổi giới tính”. sggp.org.vn. 6 tháng 9 năm 2016. Truy cập 20 tháng 1 năm 2022.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]

[31]

[32]

[33]

[34]

[35]

[36]

[37]

[38]

[39]

[40]

[41]

[42]

[43]

[44]

[45]

[46]

[47]

[48]

[49]

[50]

[51]

[52]

[53]

[54]

[55]

[note 1]

[56]

[57]

[58]

[59]

[60]

[61]

[62]

[63]

[64]

[65]

[66]

[67]

@@ Dòng 1: / Dòng 1: @@
 {{Khóa-nửa-vô hạn|small=yes}}
 [[Tập tin:Transgender Pride flag.svg|nhỏ|Cờ của cộng đồng người Chuyển giới, trong đó màu xanh đại diện cho nam, màu hồng đại diện cho nữ, màu trắng đại diện cho người phi nhị nguyên và những người đã qua phẫu thuật định giới.|thế=]]
-'''Người chuyển giới''' ([[tiếng Anh]]: '''Transgender''') hay còn gọi là '''hoán tính''', là trạng thái một người [[Bản dạng giới|nhận thức bản thân]] thuộc về một giới tính mà giới tính đó không đồng nhất với [[Chỉ định giới tính|đặc điểm giới tính của cơ thể khi sinh ra]].<ref name="glaad.org">Gay and Lesbian Alliance Against Defamation. [http://www.glaad.org/reference/transgender "GLAAD Media Reference Guide - Transgender glossary of terms"], "[[GLAAD]]", USA, May 2010. Truy cập 2011-02-24.</ref> Chẳng hạn, một người sinh ra với [[âm đạo]] sẽ được chỉ định giới là nữ nhưng lớn lên lại nhận thức bản thân là nam hoặc một người sinh ra với [[dương vật]] sẽ được chỉ định giới là nam nhưng nhận thức giới của mình là nữ. Cảm nhận này không phụ thuộc vào việc người đó đã qua phẫu thuật định giới hay chưa. Trong trường hợp người chuyển giới đã qua phẫu thuật định giới được gọi là người chuyển giới đã qua can thiệp y tế. [[Bản dạng giới]] hoàn toàn độc lập với [[thiên hướng tình dục|xu hướng tính dục]]. Họ có thể là người [[dị tính]], [[đồng tính]], [[song tính luyến ái|song tính]], [[Toàn tính luyến ái|toàn tính]] hay [[vô tính]],... Một số khác có thể cho rằng xu hướng tính dục không đầy đủ hoặc không áp dụng đối với họ, vậy nên họ không dán nhãn cho bản thân mình.<ref>{{Chú thích web |url=http://www.stroud.gov.uk/info/gender_equality_scheme.pdf |ngày truy cập=2015-02-25 |tựa đề=Stroud District Council "Gender Equality SCHEME AND ACTION PLAN 2007" |archive-date = ngày 27 tháng 2 năm 2008 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080227114158/http://www.stroud.gov.uk/info/gender_equality_scheme.pdf |url-status=dead }}</ref><ref name="oeddraft2004">Author unknown, (2004) "...Transgender, adj. Of, relating to, or designating a person whose identity does not conform unambiguously to conventional notions of male or female gender, but combines or moves between these..." [http://dictionary.oed.com/cgi/entry/00319380 ''Definition of transgender'']{{dead link|date=April 2014}} from the ''Oxford English Dictionary'', draft version March 2004. Truy cập 2007-04-07.</ref><ref name="usi">"[https://web.archive.org/web/20080608075230/http://www.usilgbt.org/index.php?categoryid=35 USI LGBT Campaign - Transgender Campaign]". Truy cập ngày 11 tháng 1 năm 2012.</ref>
+'''Người chuyển giới''' ([[tiếng Anh]]: '''Transgender''') hay còn gọi là '''hoán tính''', là trạng thái một người [[Bản dạng giới|nhận thức bản thân]] thuộc về một giới tính mà giới tính đó không đồng nhất với [[Chỉ định giới tính|đặc điểm giới tính của cơ thể khi sinh ra]].<ref name="glaad.org">Gay and Lesbian Alliance Against Defamation. [http://www.glaad.org/reference/transgender "GLAAD Media Reference Guide - Transgender glossary of terms"], "[[GLAAD]]", USA, May 2010. Truy cập 2011-02-24.</ref> Chẳng hạn, một người sinh ra với [[âm đạo]] sẽ được chỉ định giới là nữ nhưng lớn lên lại nhận thức bản thân là nam, hoặc một người sinh ra với [[dương vật]] sẽ được chỉ định giới là nam nhưng nhận thức giới của mình là nữ. Cảm nhận này không phụ thuộc vào việc người đó đã qua phẫu thuật chuyển giới hay chưa. [[Bản dạng giới]] hoàn toàn độc lập với [[thiên hướng tình dục|xu hướng tính dục]]. Họ có thể là người [[dị tính]], [[đồng tính]], [[song tính luyến ái|song tính]], [[Toàn tính luyến ái|toàn tính]] hay [[vô tính]],... Một số khác có thể cho rằng xu hướng tính dục không đầy đủ hoặc không áp dụng đối với họ, vậy nên họ không dán nhãn cho bản thân mình.<ref>{{Chú thích web |url=http://www.stroud.gov.uk/info/gender_equality_scheme.pdf |ngày truy cập=2015-02-25 |tựa đề=Stroud District Council "Gender Equality SCHEME AND ACTION PLAN 2007" |archive-date = ngày 27 tháng 2 năm 2008 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080227114158/http://www.stroud.gov.uk/info/gender_equality_scheme.pdf |url-status=dead }}</ref><ref name="oeddraft2004">Author unknown, (2004) "...Transgender, adj. Of, relating to, or designating a person whose identity does not conform unambiguously to conventional notions of male or female gender, but combines or moves between these..." [http://dictionary.oed.com/cgi/entry/00319380 ''Definition of transgender'']{{dead link|date=April 2014}} from the ''Oxford English Dictionary'', draft version March 2004. Truy cập 2007-04-07.</ref><ref name="usi">"[https://web.archive.org/web/20080608075230/http://www.usilgbt.org/index.php?categoryid=35 USI LGBT Campaign - Transgender Campaign]". Truy cập ngày 11 tháng 1 năm 2012.</ref>
-Những người chuyển giới được mô tả là những người khi sinh ra đã mang sắn một giới tính sinh học (dựa vào các đặc điểm giới tính như [[Cơ quan sinh dục|bộ phận sinh dục]], cơ quan sinh sản, [[nhiễm sắc thể giới tính]] và [[nội tiết tố sinh dục]] để xác định), nhưng tâm lý của những người này cảm nhận rằng giới của họ không trùng khớp với giới tính sinh học của họ. Không phải tất cả những người chuyển giới đều muốn qua can thiệp y tế, mặc dù một số khác thì cảm thấy mong muốn điều này. Tuy nhiên, hầu hết những người chuyển giới đều mong muốn có [[Thể hiện giới tính|thể hiện giới]] phù hợp với bản dạng giới của mình<ref>{{Chú thích web |url=http://www.usilgbt.org/index.php?categoryid=35 |ngày truy cập=2008-06-08 |tựa đề=This campaign will be launched April 18th 2007 |archive-date = ngày 8 tháng 6 năm 2008 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080608075230/http://www.usilgbt.org/index.php?categoryid=35 |url-status=dead }}</ref>.
+Những người chuyển giới được mô tả là những người khi sinh ra đã mang sắn một giới tính sinh học (dựa vào các đặc điểm giới tính như [[Cơ quan sinh dục|bộ phận sinh dục]], cơ quan sinh sản, [[nhiễm sắc thể giới tính]] và [[nội tiết tố sinh dục]] để xác định), nhưng tâm lý của những người này cảm nhận rằng giới tính của họ khác với giới tính sinh học của họ. Không phải tất cả những người chuyển giới đều muốn qua can thiệp y tế. Tuy nhiên, hầu hết những người chuyển giới đều mong muốn có [[Thể hiện giới tính|thể hiện giới]] phù hợp với bản dạng giới của mình<ref>{{Chú thích web |url=http://www.usilgbt.org/index.php?categoryid=35 |ngày truy cập=2008-06-08 |tựa đề=This campaign will be launched April 18th 2007 |archive-date = ngày 8 tháng 6 năm 2008 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080608075230/http://www.usilgbt.org/index.php?categoryid=35 |url-status=dead }}</ref>. Người [[Phi nhị nguyên giới|phi nhị nguyên]] có thể được coi là người chuyển giới, bởi họ nhìn nhận bản thân có giới mà không khớp với [[Chỉ định giới tính|đặc điểm giới tính của cơ thể khi sinh ra]] của mình.<ref>{{chú thích web|url=https://www.thetrevorproject.org/trvr_support_center/trans-gender-identity/|title=Trans + Gender Identity|website=The Trevor Project|language=en-US|access-date =ngày 11 tháng 10 năm 2019}}</ref> Những ai không phải người chuyển giới thuờng là [[người hợp giới]].
+Người chuyển giới gặp phải chứng [[rối loạn định dạng giới]] (nay được gọi là "[[bức bối giới]]"), và một số tìm đến các phương pháp điều trị y tế như liệu pháp tiêm hormone, phẫu thuật chuyển đổi giới tính hoặc [[liệu pháp tâm lý]].<ref name="Maizes">Maizes, Victoria. ''Integrative Women's Health'' (2015, {{ISBN|0190214805}}), p. 745: "Transgender people experience gender dysphoria{{snd}}distress that results from the discordance of biological sex and experienced gender (American Psychiatric Association, 2013). Treatment for gender dysphoria, considered to be highly effective, includes physical, medical, and/or surgical treatments [...] some [transgender people] may not choose to transition at all."</ref> Các biện pháp chuyển đổi giới tính thường không được thực hiện với trẻ em dưới 18 tuổi (do chưa đủ [[tuổi trưởng thành]] và cũng dễ gặp [[tai biến y tế]] hơn), mặc dù trong một số trường hợp hiếm hoi có thể được thực hiện với những lý do đột xuất.<ref>{{Cite journal |url=https://pediatrics.aappublications.org/content/142/4/e20182162 |title=Ensuring Comprehensive Care and Support for Transgender and Gender-Diverse Children and Adolescents|year=2018|doi=10.1542/peds.2018-2162|last1=Rafferty|first1=Jason|author2=COMMITTEE ON PSYCHOSOCIAL ASPECTS OF CHILD AND FAMILY HEALTH|author3=COMMITTEE ON ADOLESCENCE|last4=Section On Lesbian|first4=GAY|journal=Pediatrics|volume=142|issue=4|pages=e20182162|pmid=30224363|s2cid=52288840|doi-access=free}}</ref> Riêng trẻ sơ sinh [[liên giới tính]] (một dạng dị tật khiến [[bộ phận sinh dục]] không được định hình chính xác) có thể trải qua các biện pháp can thiệp chỉ ít lâu sau khi sinh, với sự đồng ý của cha mẹ<ref name=":2">{{cite journal | vauthors = Bradley SJ, Oliver GD, Chernick AB, Zucker KJ | title = Experiment of nurture: ablatio penis at 2 months, sex reassignment at 7 months, and a psychosexual follow-up in young adulthood | journal = Pediatrics | volume = 102 | issue = 1 | pages = e9 | date = July 1998 | pmid = 9651461 | doi = 10.1542/peds.102.1.e9 | doi-access = free }}</ref>
-Người [[Phi nhị nguyên giới|phi nhị nguyên]] có thể được coi là người chuyển giới, bởi họ nhìn nhận bản thân có giới mà không khớp với [[Chỉ định giới tính|đặc điểm giới tính của cơ thể khi sinh ra]] của mình.<ref>{{chú thích web|url=https://www.thetrevorproject.org/trvr_support_center/trans-gender-identity/|title=Trans + Gender Identity|website=The Trevor Project|language=en-US|access-date =ngày 11 tháng 10 năm 2019}}</ref>
+Giới tính của một người chủ yếu được xác định dựa vào đặc điểm [[bộ phận sinh dục]]. '''Người đã chuyển đổi giới tính''' được định nghĩa là dạng phẫu thuật nhằm chuyển đổi bộ phận sinh dục của nam thành nữ hoặc ngược lại (cắt bỏ [[dương vật]] và [[tinh hoàn]] rồi tạo hình [[âm đạo]] giả đối với nam chuyển giới, hoặc cắt bỏ âm đạo và [[buồng trứng]] rồi tạo hình dương vật giả đối với nữ chuyển giới)<ref>{{Cite web|title=Gender-Affirming Surgery: Masculinizing Options {{!}} OHSU|url=https://www.ohsu.edu/transgender-health/gender-affirming-surgery-masculinizing-options|access-date=2021-06-08|website=www.ohsu.edu}}</ref> Các dạng phẫu thuật thẩm mỹ khác có thể đi kèm (cắt bỏ hoặc bơm [[vú]], phẫu thuật hông, khuôn mặt...) nhưng chúng không được coi là phẫu thuật chuyển giới, ''vì chỉ khi can thiệp vào [[bộ phận sinh dục]] thì mới được coi là chuyển giới''.
+Nhiều chuyên gia y tế khẳng định rằng không nên thực hiện chuyển giới cho những người có cơ thể đã hoàn thiện về giới tính vì nhiều hậu quả về sức khỏe sẽ xảy ra, thay vào đó nên trị liệu tâm lý để họ không còn muốn chuyển giới nữa. Việc chuyển giới chỉ nên thực hiện với người [[lưỡng tính]] (người có [[bộ phận sinh dục]] bị khuyết tật, không xác định rõ là nam hay nữ)<ref>See WPATH Clarification Statement, APA Policy Statement, and NASW Policy Statement</ref> Một số chuyên gia như [[Paul R. McHugh]] (giám đốc Khoa Tâm thần và Khoa học Hành vi [[Đại học Johns Hopkins]]) đi xa hơn, tuyên bố rằng việc chuyển đổi giới tính là vô [[đạo đức]] do nó sẽ ''"phá hủy một cơ thể khỏe mạnh"'', và nên cấm thực hiện hoạt động này đối với những người có cơ thể đã hoàn thiện về giới tính<ref>{{cite web|url=http://www.ncbcenter.org/page.aspx?pid=1287|title=FAQ on Gender Identity Disorder and "Sex Change" Operations|website=National Catholic Bioethics Center|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20140222134022/http://www.ncbcenter.org/page.aspx?pid=1287|archive-date=2014-02-22}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.lhup.edu/~dsimanek/mchugh.htm|title=Psychiatric misadventures|author=Paul McHugh}}</ref>
+Hiện nay, chỉ có 70 quốc gia (trên tổng số 220 quốc gia và vùng lãnh thổ) cho phép phẫu thuật chuyển giới, trong đó có 10 quốc gia ở [[châu Á]]. Nhiều nước (như [[Phillipines]]) chỉ cho phép phẫu thuật chuyển giới đối với người [[lưỡng tính]] (người có [[bộ phận sinh dục]] bị khuyết tật, không xác định rõ là nam hay nữ), còn những người có cơ thể đã hoàn thiện về giới tính thì không cho phép chuyển giới<ref name="untorture">[http://www.ohchr.org/Documents/HRBodies/HRCouncil/RegularSession/Session22/A.HRC.22.53_English.pdf Report of the UN Special Rapporteur on Torture], [[Office of the UN High Commissioner for Human Rights]], February 2013.</ref><ref name="wash">{{chú thích sách| publisher = Center for Human Rights & Humanitarian Law| last1 = Center for Human Rights & Humanitarian Law| last2 = Washington College of Law| last3 = American University| title = Torture in Healthcare Settings: Reflections on the Special Rapporteur on Torture's 2013 Thematic Report| location = Washington, DC| date = 2014| url = http://antitorture.org/torture-in-healthcare-publication/}}</ref> Tại đa số các nước cho phép chuyển giới, người chuyển giới chỉ được thay đổi giới tính trong giấy tờ tùy thân sau khi cung cấp bằng chứng y tế rằng phẫu thuật chuyển đổi [[bộ phận sinh dục]] đã được thực hiện<ref name=forbes>{{Cite web|last=Wareham|first=Jamie|title=New Report Shows Where It's Illegal To Be Transgender In 2020|url=https://www.forbes.com/sites/jamiewareham/2020/09/30/this-is-where-its-illegal-to-be-transgender-in-2020/|access-date=2021-06-08|website=Forbes|language=en}}</ref>
-Những ai không phải người chuyển giới thuờng là [[người hợp giới]].
 ==Nguyên nhân==
 {{chính|Bức bối giới}}
@@ Dòng 21: / Dòng 25: @@
 *Tâm lý trên tồn tại liên tục trong ít nhất hai năm.
+Trong [[Cẩm nang chẩn đoán và thống kê các rối loạn tâm thần]] phiên bản 5 ([[DSM-V]]), được phát hành vào năm 2013 và hiện đang được sử dụng ở Hoa Kỳ và Canada, chứng bệnh "Rối loạn định dạng giới" được đổi tên thành ''"[[Bức bối giới|Bức bối giới tính]]"'' (hoặc ''"[[Bức bối giới|Phiền muộn giới tính]]"'')<ref name=":13">{{Cite book|url=https://www.worldcat.org/oclc/830807378|title=Diagnostic and statistical manual of mental disorders : DSM-5.|date=2013|publisher=American Psychiatric Association|others=American Psychiatric Association., American Psychiatric Association. DSM-5 Task Force.|isbn=978-0-89042-554-1|edition=5th|location=Arlington, VA|pages=452–459|oclc=830807378}}</ref>
-Ước tính rằng có khoảng 0,005% đến 0,014% nam giới và 0,002% đến 0,003% nữ giới được chẩn đoán mắc chứng [[Rối loạn định dạng giới]], dựa trên các tiêu chí chẩn đoán hiện tại<ref>{{chú thích sách|title =Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders 5|isbn =978-0890425558|publisher=[[American Psychiatric Association]]|year=2013|page=454}}</ref> Rối loạn định dạng giới nếu không được phát hiện và chữa trị thì tâm lý trên sẽ trở nên mạnh hơn, bệnh nhân sẽ có những hành vi nhằm chối bỏ giới tính của cơ thể (như ăn mặc, nói năng... như người khác giới) và muốn được tiến hành phẫu thuật chuyển đổi giới tính.<ref>The American Psychiatric Publishing textbook of psychiatry. Robert Ernest Hales, Stuart C. Yudofsky, Glen O. Gabbard. American Psychiatric Publishing 2008. ISBN 978-1-58562-257-3. P 1475</ref>
+Trong [[Bảng phân loại quốc tế về bệnh tật]] phiên bản 11 (ICD-11) của [[Tổ chức Y tế Thế giới]], có hiệu lực từ ngày 1 tháng 1 năm 2022, tại mục ''"các vấn đề liên quan đến sức khỏe giới tính"'', "Rối loạn định dạng giới" được đổi tên là ''"Không phù hợp về giới"''. Chứng bệnh này được định nghĩa là ''"sự bất hợp lý rõ rệt và dai dẳng giữa giới tính trong cảm nhận và giới tính được xác định của một cá nhân"''. Nó được mã hóa thành ba nhóm:<ref name="icd11-gc">{{cite web|title=Gender incongruence (ICD-11)|url=https://icd.who.int/browse11/l-m/en#/http://id.who.int/icd/entity/411470068|access-date=August 28, 2018|website=icd.who.int|publisher=WHO}}</ref>
+* Bất hợp giới tính ở tuổi vị thành niên hoặc tuổi trưởng thành (HA60): thay thế F64.0
+* Bất hợp giới tính trong thời thơ ấu (HA61): thay thế F64.2
+* Bất hợp giới tính, không xác định (HA6Z): thay thế F64.9
+Ước tính rằng có khoảng 0,005% đến 0,014% nam giới và 0,002% đến 0,003% nữ giới được chẩn đoán mắc chứng [[Rối loạn định dạng giới]], dựa trên các tiêu chí chẩn đoán hiện tại<ref>{{chú thích sách|title =Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders 5|isbn =978-0890425558|publisher=[[American Psychiatric Association]]|year=2013|page=454}}</ref> Rối loạn định dạng giới nếu không được phát hiện và chữa trị thì tâm lý trên sẽ trở nên mạnh hơn, bệnh nhân sẽ có những hành vi nhằm chối bỏ giới tính của cơ thể (như ăn mặc, nói năng... như người khác giới) và muốn được tiến hành phẫu thuật chuyển đổi giới tính.<ref>The American Psychiatric Publishing textbook of psychiatry. Robert Ernest Hales, Stuart C. Yudofsky, Glen O. Gabbard. American Psychiatric Publishing 2008. ISBN 978-1-58562-257-3. P 1475</ref> Theo một đánh giá có hệ thống năm 2016 ở Âu - Mỹ, ước tính cứ 100.000 người tại đây thì có 9,2 người đã thực hiện hoặc yêu cầu phẫu thuật chuyển giới tính hoặc liệu pháp hormone chuyển giới; và có 6,8 người đã thực hiện các can thiệp y tế dành riêng cho người chuyển giới<ref name="Collin2016">{{Cite journal|last1=Collin|first1=Lindsay|last2=Reisner|first2=Sari L.|last3=Tangpricha|first3=Vin|last4=Goodman|first4=Michael|date=2016|title=Prevalence of Transgender Depends on the "Case" Definition: A Systematic Review|journal=The Journal of Sexual Medicine|language=en|volume=13|issue=4|pages=613–626|doi=10.1016/j.jsxm.2016.02.001|pmc=4823815|pmid=27045261}}</ref>
 Tiến sĩ [[Paul R. McHugh]] – trưởng khoa tâm thần của [[Bệnh viện Johns Hopkins]], Giáo sư tâm thần với danh hiệu phục vụ xuất sắc (Distinguished Service Professor) khẳng định: người chuyển giới (Transgenderism) là một [[rối loạn tâm thần]] và cần được điều trị, chuyển đổi giới tính thực ra là điều ''“không thể làm được về mặt sinh học”''. Những người cổ vũ hợp pháp hóa việc phẫu thuật chuyển giới đã vô tình ủng hộ việc bệnh nhân [[rối loạn tâm thần]] tự tàn phá cơ thể mình, trong khi lẽ ra phải giúp họ tìm cách chữa trị về tâm thần. Phẫu thuật chuyển đổi giới tính không phải là cách giải quyết cho những người bị [[rối loạn định dạng giới]]. Ông nói<ref>{{Chú thích web | url = http://cnsnews.com/news/article/michael-w-chapman/johns-hopkins-psychiatrist-transgender-mental-disorder-sex-change | tiêu đề = Johns Hopkins Psychiatrist: Transgender is ‘Mental Disorder;' Sex Change ‘Biologically Impossible’ | tác giả =  | ngày =  | ngày truy cập = 22 tháng 11 năm 2015 | nơi xuất bản = CNS News | ngôn ngữ = }}</ref>:
@@ Dòng 30: / Dòng 42: @@
 ===Nghiên cứu về gen và não===
+Vào năm 1995 và 2000, 2 nhóm nghiên cứu độc lập so sánh một vùng của não bộ (BSTc) của cả phụ nữ và đàn ông chuyển giới lẫn hợp giới. BSTc của đàn ông to và dày đặc gấp đôi phụ nữ. Mặc dù các nhà khoa học không biết tại sao, đây có vẻ là một đặc trưng để so sánh não giữa nam và nữ. Cả hai nhóm đều phát hiện ra rằng phụ nữ chuyển giới có BSTc giống với phụ nữ hợp giới và đàn ông chuyển giới cũng có BSTc giống đàn ông hợp giới. Sự tương đồng này xảy ra ngay cả khi các nhà khoa học đã tính đến trường hợp những người chuyển giới dùng hormone nên đã thí nghiệm trên cả những người hợp giới đang dùng hormone trái với giới tính của mình (vì lý do y tế nào đó). Trị liệu hormone đã được cho thấy có ảnh hưởng tới cấu trúc của não. Nhiều nghiên cứu đã xác nhận tính xác thực của những phát hiện trên, rằng người chuyển giới được sinh ra với bộ não của giới mà họ nhận dạng bản thân, thay vì là não của giới tính sinh học mà họ được sinh ra. Mặc dù việc trị liệu hormone có thể ảnh hưởng đến các kết quả nói trên, điều này gợi ra một vài giả thuyết về nguồn gốc của sự khác nhau này: não phát triển chủ yếu trong quá trình mang thai, và những người chuyển giới nam có thể bị thiếu [[estrogen]] khi họ còn là bào thai nằm trong bụng mẹ, có thể là do thiếu hormone trong môi trường hoặc phôi thai tiếp thu tín hiệu yếu.<ref>{{Chú thích web|url=http://sitn.hms.harvard.edu/flash/2016/gender-lines-science-transgender-identity/|tựa đề=Between the (Gender) Lines: the Science of Transgender Identity|tác giả=|họ=|tên=|ngày=|website=Harvard University|url lưu trữ=https://web.archive.org/web/20200705155802/http://sitn.hms.harvard.edu/flash/2016/gender-lines-science-transgender-identity/|ngày lưu trữ=2020-07-05|url hỏng=yes|ngày truy cập=ngày 4 tháng 7 năm 2020}}</ref>
-Quá trình hình thành giới tính sinh học trong thế giới động vật là rất phức tạp. Có nhiều giới tính hơn chỉ là "đực" và "cái", và có nhiều loài động vật còn có hiện tượng chuyển từ giới tính nọ sang giới tính kia trong vòng đời của nó. Nhưng ở các loài [[động vật có vú]] thì hầu hết là "đực" và "cái" ("Male" hoặc "Female"). Hiện tượng về người chuyển giới này còn ít được biết đến, và có nhiều nghiên cứu - chủ yếu là nghiên cứu tâm lý học - bị bác bỏ. Tuy nhiên, các nhà khoa học có vẻ đã phát hiện ra một số yếu tố sinh học liên quan đến vấn đề này.
+Như vậy, nguyên nhân dẫn tới việc một người là chuyển giới dường như phụ thuộc vào cấu trúc não của bản thân họ, về việc họ sinh ra có não mang cấu tạo của giới tính nào.<ref>{{Chú thích web|url=https://www.sciencedaily.com/releases/2018/05/180524112351.htm|tựa đề=Transgender brains are more like their desired gender from an early age|tác giả=|họ=|tên=|ngày=|website=ScienceDaily|url lưu trữ=https://web.archive.org/web/20200703011431/https://www.sciencedaily.com/releases/2018/05/180524112351.htm|ngày lưu trữ=2020-07-03|url hỏng=yes|ngày truy cập=ngày 4 tháng 7 năm 2020}}</ref>
-Đầu tiên, gen dường như có ảnh hưởng đến bản dạng giới, mặc dù cũng như nhiều yếu tố khác thì cũng có sự ảnh hưởng của môi trường. Một phương pháp quen thuộc để kiểm tra tính trạng có chịu phụ thuộc vào di truyền không là nghiên cứu các cặp song sinh. Cặp song sinh cùng trứng thì có gen giống nhau còn cập sinh đôi khác trứng thì chỉ giống nhau một nửa; cả hai đều thường được nuôi giống nhau.
+==Các vấn đề về pháp luật==
-Vào năm 1995 và 2000, 2 nhóm nghiên cứu độc lập so sánh một vùng của não bộ (BSTc) của cả phụ nữ và đàn ông chuyển giới lẫn hợp giới. BSTc của đàn ông to và dày đặc gấp đôi phụ nữ. Sự khác biệt giữa 2 giới tính khá rõ rệt, và mặc dù các nhà khoa học không biết tại sao, đây có vẻ là một đặc trưng để so sánh não giữa nam và nữ. Điều thú vị là, cả hai nhóm đều phát hiện ra rằng phụ nữ chuyển giới có BSTc giống với phụ nữ hợp giới và đàn ông chuyển giới cũng có BSTc giống đàn ông hợp giới. Sự tương đồng này xảy ra ngay cả khi các nhà khoa học đã tính đến trường hợp những người chuyển giới dùng hormone nên đã thí nghiệm trên cả những người hợp giới đang dùng hormone trái với giới tính của mình (vì lý do y tế nào đó). Trị liệu hormone đã được cho thấy có ảnh hưởng tới cấu trúc của não; và như vậy, nhiều người đã phân tích não của người chuyển giới nam và chuyển giới nữ chưa (hoặc không qua) trị liệu hormone. Nhiều nghiên cứu đã xác nhận tính xác thực của những phát hiện trên, rằng người chuyển giới được sinh ra với bộ não của giới mà họ nhận dạng bản thân, thay vì là não của giới tính sinh học mà họ được sinh ra. Mặc dù việc trị liệu hormone có thể ảnh hưởng đến các kết quả nói trên, điều này gợi ra một vài giả thuyết về nguồn gốc của sự khác nhau này: não phát triển chủ yếu trong quá trình mang thai, và những người chuyển giới nam có thể bị thiếu [[estrogen]] khi họ còn là bào thai nằm trong bụng mẹ, có thể là do thiếu hormone trong môi trường hoặc phôi thai tiếp thu tín hiệu yếu.<ref>{{Chú thích web|url=http://sitn.hms.harvard.edu/flash/2016/gender-lines-science-transgender-identity/|tựa đề=Between the (Gender) Lines: the Science of Transgender Identity|tác giả=|họ=|tên=|ngày=|website=Harvard University|url lưu trữ=https://web.archive.org/web/20200705155802/http://sitn.hms.harvard.edu/flash/2016/gender-lines-science-transgender-identity/|ngày lưu trữ=2020-07-05|url hỏng=yes|ngày truy cập=ngày 4 tháng 7 năm 2020}}</ref>
+Chuyển đổi giới tính dẫn tới nhiều vấn đề rất phức tạp cả về sức khỏe cá nhân, quan hệ xã hội và pháp lý. Hiện nay, chỉ có 70 quốc gia (trên tổng số 220 quốc gia và vùng lãnh thổ) cho phép phẫu thuật chuyển giới, trong đó có 10 quốc gia ở [[châu Á]]. Nhiều nước chỉ cho phép phẫu thuật chuyển giới đối với người [[lưỡng tính]] (người có [[bộ phận sinh dục]] bị khuyết tật, không xác định rõ là nam hay nữ), còn những người có cơ thể đã hoàn thiện về giới tính thì không cho phép chuyển giới<ref name="untorture">[http://www.ohchr.org/Documents/HRBodies/HRCouncil/RegularSession/Session22/A.HRC.22.53_English.pdf Report of the UN Special Rapporteur on Torture], [[Office of the UN High Commissioner for Human Rights]], February 2013.</ref><ref name="wash">{{chú thích sách| publisher = Center for Human Rights & Humanitarian Law| last1 = Center for Human Rights & Humanitarian Law| last2 = Washington College of Law| last3 = American University| title = Torture in Healthcare Settings: Reflections on the Special Rapporteur on Torture's 2013 Thematic Report| location = Washington, DC| date = 2014| url = http://antitorture.org/torture-in-healthcare-publication/}}</ref> Tại đa số các nước cho phép chuyển giới, người chuyển giới chỉ được thay đổi giới tính trong giấy tờ tùy thân sau khi cung cấp bằng chứng y tế rằng phẫu thuật chuyển đổi [[bộ phận sinh dục]] đã được thực hiện<ref name=forbes>{{Cite web|last=Wareham|first=Jamie|title=New Report Shows Where It's Illegal To Be Transgender In 2020|url=https://www.forbes.com/sites/jamiewareham/2020/09/30/this-is-where-its-illegal-to-be-transgender-in-2020/|access-date=2021-06-08|website=Forbes|language=en}}</ref>
+Người chuyển giới thường sử dụng hormone (hoóc-môn) nhân tạo qua đường tiêm hoặc uống, nhằm khiến một số đặc điểm ngoại hình của họ biến đổi sang giới tính kia, nhưng cần lưu ý là tác dụng của hormone chỉ là tạm thời. Nếu người chuyển giới ngừng sử dụng hormone thì chỉ sau một thời gian ngắn (khoảng mấy tháng), hormone nhân tạo sẽ bị cơ thể đào thải, ''và các đặc điểm giới tính của họ sẽ quay trở về như giới tính ban đầu''. Có nhiều người chuyển giới không hề phẫu thuật [[bộ phận sinh dục]] mà chỉ dùng hormone, tuy ngoại hình của họ biến đổi nhưng xét về bản chất thì họ vẫn mang giới tính cũ chứ chưa hề chuyển đổi giới tính, bởi các bộ phận sinh dục, các tuyến hormone trong cơ thể họ vẫn còn nguyên vẹn và còn đầy đủ chức năng, chỉ cần ngừng sử dụng hormone nhân tạo là họ sẽ trở về như giới tính ban đầu. Bởi vậy, để tránh sự mập mờ về giới tính hoặc pháp luật, đa số các nước chỉ cho phép thay đổi giới tính trên giấy tờ tùy thân ''sau khi người chuyển giới đã phẫu thuật thay đổi [[bộ phận sinh dục]], còn nếu chỉ sử dụng hormone hoặc chỉ [[phẫu thuật ngực]] thì vẫn chưa thể được thay đổi giới tính trên giấy tờ tùy thân''<ref name=forbes />
-Như vậy, nguyên nhân dẫn tới việc một người là chuyển giới dường như phụ thuộc vào cấu trúc não của bản thân họ, về việc họ sinh ra có não mang cấu tạo của giới tính nào.<ref>{{Chú thích web|url=https://www.sciencedaily.com/releases/2018/05/180524112351.htm|tựa đề=Transgender brains are more like their desired gender from an early age|tác giả=|họ=|tên=|ngày=|website=ScienceDaily|url lưu trữ=https://web.archive.org/web/20200703011431/https://www.sciencedaily.com/releases/2018/05/180524112351.htm|ngày lưu trữ=2020-07-03|url hỏng=yes|ngày truy cập=ngày 4 tháng 7 năm 2020}}</ref>
+===Chuyển đổi giới tính trên giấy tờ tùy thân===
+Pháp luật các nước xác định giới tính của một người chủ yếu dựa vào đặc điểm [[bộ phận sinh dục]]. Vì vậy, tại đa số các nước cho phép chuyển giới, người chuyển giới chỉ được thay đổi giới tính trong giấy tờ tùy thân sau khi cung cấp bằng chứng y tế rằng phẫu thuật chuyển đổi [[bộ phận sinh dục]] đã được thực hiện<ref name=forbes />
+Hiện nay, có một số quốc gia như Hà Lan không yêu cầu phải phẫu thuật chuyển đổi [[bộ phận sinh dục]] để thay đổi giới tính trong giấy tờ tùy thân. Theo đó, tại những nước này, chỉ cần sử dụng [[hormone]] hoặc [[phẫu thuật ngực]], hoặc thậm chí chỉ cần có giấy xác nhận tâm lý muốn chuyển giới do bệnh viện cấp là sẽ được thay đổi giới tính trong giấy tờ tùy thân<ref>Walter Pinterns, The legal status of transsexual and transgender in Belgium and the Netherlands, Intersentia, 2015</ref> Tuy nhiên, cơ quan lập pháp tại nhiều nước khác cho rằng quy định theo hướng thả lỏng như vậy sẽ tạo ra sự mâu thuẫn giữa giới tính cơ thể và giới tính trên giấy tờ tùy thân của người đó (do người đó chưa hề phẫu thuật chuyển đổi [[bộ phận sinh dục]]). Điều này tiềm ẩn nhiều rủi ro pháp lý và xã hội<ref>Yersim M. Atamer, The legal status of transsexual and transgender in Turkey, Intersentia, 2015.</ref>:
+* Nếu người đó đăng ký kết hôn, thì trên giấy tờ họ khác giới tính với vợ/chồng mình, nhưng trong thực tế họ là 2 người cùng giới tính, như vậy là gián tiếp công nhận [[hôn nhân đồng tính]] (trong khi luật pháp đa số các nước không công nhận kiểu hôn nhân này)
+* Người được chuyển đổi giới tính trên giấy tờ nhưng không chuyển đổi bộ phận sinh dục, thì vẫn có đầy đủ khả năng sinh dục của giới tính gốc và sinh con với người khác, khi đó thì không thể khai sinh và giải quyết chế độ thai sản (vì người mẹ trên giấy tờ lại là “nam”, hoặc người cha trên giấy tờ lại là “nữ”)
+* Người nam chuyển đổi giấy tờ thành “nữ” thì sẽ được miễn [[nghĩa vụ quân sự]], dù thực tế họ vẫn có đầy đủ năng lực thể chất như các nam công dân khác. Trong trường hợp này, Luật chuyển giới sẽ bị lợi dụng để trốn tránh nghĩa vụ quân sự
+* Một số quyền và nghĩa vụ, [[tuổi nghỉ hưu]], [[tuổi kết hôn]], [[bảo hiểm]], [[chế độ thai sản]]... được pháp luật quy định khác nhau giữa nam và nữ, nếu có sự khác nhau giữa giới tính cơ thể và giới tính trên giấy tờ tùy thân thì sẽ gây rắc rối trong việc áp dụng.
+* Nhiều vấn đề phức tạp khác cũng sẽ nảy sinh trong đời sống xã hội (ví dụ như đăng ký phòng tại ký túc xá, sử dụng nhà vệ sinh, nhà tắm...)
+Tại [[Argentina]], nước này cho phép thay đổi giới tính trong giấy tờ tùy thân mà không yêu cầu phẫu thuật chuyển giới. Một người đàn ông là Sergio Lazarovich đã gây ra vụ tranh cãi lớn về pháp lý khi thay đổi giới tính trên giấy tờ từ "nam" sang "nữ" để được về hưu ở tuổi 60 thay vì 65 như quy định, dù thực tế người đàn ông này có vợ con và đã nhiều lần phát ngôn chỉ trích người chuyển giới<ref>{{cite web |title=Man legally changes his gender to identify as a woman 'so he can retire five years earlier' in Argentina|url=https://www.dailymail.co.uk/news/article-5544173/Argentinian-man-legally-changes-gender-retire-earlier.html |website=dailymail.co.uk |access-date=26 March 2018 |date=12 May 2019}}</ref>
+Do những lo ngại về rủi ro pháp lý và xã hội, hiện chỉ có 11 quốc gia (chủ yếu ở châu Âu) cho phép thay đổi giới tính trong giấy tờ tùy thân mà không yêu cầu phải phẫu thuật chuyển đổi [[bộ phận sinh dục]]. Còn tại đa số các nước cho phép chuyển giới (ví dụ như [[Trung Quốc]], [[Nhật Bản]], [[Hàn Quốc]], [[Singapore]]...), người chuyển giới chỉ được thay đổi giới tính trong giấy tờ tùy thân sau khi cung cấp bằng chứng y tế rằng phẫu thuật chuyển đổi [[bộ phận sinh dục]] đã được thực hiện<ref name=forbes />
-==Phẫu thuật chuyển đổi giới tính ở Người chuyển giới==
+==Phẫu thuật chuyển đổi giới tính==
 Theo quy trình ở đa số quốc gia cho phép phẫu thuật chuyển đổi giới tính, một người trước khi chuyển giới phải trải qua giai đoạn kiểm tra cuộc sống thực (Real Life Test) để xem có thực sự phù hợp để tiến hành phẫu thuật chuyển đổi giới tính hay không.<ref name="moj.gov.vn"/>.
@@ Dòng 45: / Dòng 72: @@
 Quy trình phẫu thuật chuyển đổi giới tính ở [[Hà Lan]]: Người chuyển giới trải qua các giai đoạn sau<ref name="moj.gov.vn"/>:
-* Giai đoạn 1 (trải nghiệm, tư vấn tâm lý): Người chuyển giới sẽ phải trải qua ít nhất sáu tháng để được tư vấn, kiểm tra và trải nghiệm tâm lý, họ phải ăn mặc như nữ (nếu là người chuyển giới từ nam sang nữ) và như nam (nếu là người chuyển giới từ nữ sang nam). Sau khi nghe bác sĩ tâm lý giảng giải về mọi khó khăn có thể sẽ gặp phải (gia đình từ bỏ, mất bạn, mất việc, suy giảm sức khỏe và bị các tác dụng phụ của nội tiết tố giới tính) thì có khoảng 40% bệnh nhân bỏ cuộc.
+* Giai đoạn 1 (trải nghiệm, tư vấn tâm lý): Người chuyển giới sẽ phải trải qua ít nhất 6 tháng để được tư vấn, kiểm tra và trải nghiệm tâm lý, họ phải ăn mặc như người có giới tính khác. Sau khi nghe bác sĩ tâm lý giảng giải về mọi khó khăn có thể sẽ gặp phải (gia đình từ bỏ, mất bạn, mất việc, suy giảm sức khỏe và bị các tác dụng phụ của nội tiết tố giới tính) thì có khoảng 40% bệnh nhân bỏ cuộc.
 * Giai đoạn 2 (điều trị bằng nội tiết tố): Người chuyển giới được điều trị bằng nội tiết tố trong vòng khoảng 2 năm. Nội tiết tố giúp cơ thể họ thay đổi. Testosterone (nội tiết tố nam) giúp cơ thể người nữ chuyển biến các dấu hiệu của giới tính nam như: lông và râu phát triển, ngực thu nhỏ, giọng nói trầm hơn... Nội tiết tố nữ giúp cơ thể người nam chuyển biến các dấu hiệu của giới tính nữ như: lông râu và cơ bắp giảm, ngực phát triển, kích thước tinh hoàn giảm... Trong giai đoạn này, nếu người đó cảm thấy hối hận hoặc thất vọng, không muốn chuyển giới nữa thì vẫn kịp để thay đổi ý định. Họ chỉ cần ngừng sử dụng hormone giới tính nhân tạo thì sau mấy tháng, các hormone giới tính nhân tạo sẽ bị cơ thể đào thải hết, các đặc điểm giới tính của họ sẽ trở về như ban đầu, giống như chưa có gì xảy ra.
 * Giai đoạn 3 (phẫu thuật tạo hình chuyển giới): sau hai năm điều trị bằng nội tiết tố, khi các thay đổi về tâm sinh lý của người chuyển giới đã tới giới hạn thuận lợi cho việc phẫu thuật, một Hội đồng y khoa với các chuyên viên nội tiết, tâm lý, phẫu thuật sẽ nghiên cứu kỹ lưỡng từng hồ sơ một. Bệnh nhân nào đủ điều kiện sẽ được chuyển qua giai đoạn 3: phẫu thuật cắt bỏ bộ sinh dục cũ và tạo bộ sinh dục mới.
+===Vị thành niên chuyển giới===
+Tại một số nước, [[thuốc chặn tuổi dậy thì]] có thể được sử dụng để hạn chế ảnh hưởng của quá trình dậy thì đối với những người vị thành niên (từ đủ 16 đến dưới 18 tuổi) nếu người đó có dấu hiệu muốn chuyển giới. Tuy nhiên, việc sử dụng thuốc ngăn chặn tuổi dậy thì là điều gây nhiều tranh cãi về hậu quả. Thứ nhất, khả năng người đó không còn muốn chuyển giới khi đến tuổi thành niên (đủ 18 tuổi trở lên) là khá cao.<ref name=":0" /><ref name=":3">{{Cite journal|last1=Radix|first1=Anita|last2=Silva|first2=Manel|title=Beyond the Guidelines: Challenges, Controversies, and Unanswered Questions|journal=Pediatric Annals|volume=43|issue=6|pages=e145–e150|doi=10.3928/00904481-20140522-10|pmid=24972423|year=2014}}</ref> Thứ hai là những lo ngại ngày càng tăng lên về hậu quả của thuốc chặn tuổi dậy thì đối với sức khỏe thể chất, chẳng hạn như mật độ xương.<ref name=":3" /> Việc sử dụng thuốc chặn dậy thì trong thời gian dài cũng đặt ra những lo ngại về các tác dụng phụ có hại về lâu dài. Do vậy, đa số các nước không cho phép sử dụng loại thuốc này, và chỉ cho phép thực hiện chuyển giới với người từ đủ 18 tuổi trở lên<ref name=":3" />
+===Ảnh hưởng sức khỏe và tâm lý===
 Sau khi phẫu thuật cắt bỏ bộ sinh dục cũ và tạo bộ sinh dục mới, người chuyển giới vẫn sẽ phải duy trì sử dụng Hormone nhân tạo cả đời, bởi các bộ phận sinh dục mới thực chất chỉ là các thiết bị mô phỏng hình dáng, chứ không có chức năng sinh dục như bộ phận của người bình thường. Ngoài ra, những người đã chuyển giới phải thường xuyên được điều trị tâm lý do họ thường thất vọng với cơ thể mới (do chỉ có hình dáng mà không có chức năng giới tính), nên có tỷ lệ [[trầm cảm]], [[tự sát]] rất cao.
 Những rủi ro liên quan với việc tiêm hormone, cắt sửa bộ phận sinh dục và các phẫu thuật khác như bệnh [[ung thư]] (vú và tuyến tiền liệt), bệnh tim ([[đột quỵ]], bệnh tim mạch), và tắc mạch máu não trong những người chuyển giới cũng là một vấn đề lớn và đang tiếp tục được nghiên cứu<ref>http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK64800/</ref>.
+Liệu pháp Hormone (HRT) có thể làm giảm ham muốn tình dục hoặc thay đổi cách kích thích đối với phụ nữ chuyển giới. Một nghiên cứu được công bố vào năm 2014 cho thấy 62,4% phụ nữ chuyển giới được khảo sát báo cáo giảm ham muốn tình dục sau khi điều trị bằng hormone và/hoặc phẫu thuật tạo hình âm đạo<ref>{{Cite journal | doi=10.1111/jsm.12365| title=Sexual Desire in Trans Persons: Associations with Sex Reassignment Treatment| year=2014| last1=Wierckx| first1=Katrien| last2=Elaut| first2=Els| last3=Van Hoorde| first3=Birgit| last4=Heylens| first4=Gunter| last5=De Cuypere| first5=Griet| last6=Monstrey| first6=Stan| last7=Weyers| first7=Steven| last8=Hoebeke| first8=Piet| last9=t'Sjoen| first9=Guy| journal=The Journal of Sexual Medicine| volume=11| issue=1| pages=107–118| pmid=24165564}}</ref> Đối với người chuyển giới từ nữ sang nam, một trong những thay đổi thể chất đáng chú ý nhất mà nhiều người dùng testosterone phải trải qua, là sự kích thích của mô âm vật và sự to ra của âm vật.<ref name=":1">{{Cite journal|last1=Davis|first1=Samuel A.|last2=Colton Meier|first2=S.|s2cid=144469446|date=2014-04-03|title=Effects of Testosterone Treatment and Chest Reconstruction Surgery on Mental Health and Sexuality in Female-To-Male Transgender People|journal=International Journal of Sexual Health|volume=26|issue=2|pages=113–128|doi=10.1080/19317611.2013.833152|issn=1931-7611}}</ref><ref name=":2">{{Cite book|title=Transgender history : the roots of today's revolution|last=Stryker, Susan |isbn=9781580056892|edition= Second|location=New York, NY|oclc=990183211|date=2017-11-07 }}</ref> Các tác động khác có thể bao gồm teo âm đạo, nơi các mô của âm đạo mỏng và có thể tạo ra ít chất bôi trơn hơn. Điều này có thể làm cho quan hệ tình dục đau hơn và đôi khi có thể dẫn đến chảy máu.<ref>{{cite web |url=https://www.sfaf.org/collections/beta/qa-gynecologic-and-vaginal-care-for-trans-men/ |title=Q&A: Gynecologic and vaginal care for trans men |last=Land |first=Emily |date=July 23, 2019 |publisher=San Francisco AIDS Foundation |access-date=April 5, 2020}}</ref>
 Người chuyển giới trước khi can thiệp phẫu thuật phải sử dụng hormone trong một thời gian khá dài, khiến tâm lý bị đảo lộn, cơ thể của họ bị yếu đi trông thấy, dễ nhiễm bệnh. Tiêm không đúng cách và liều lượng có thể nguy hiểm tính mạng. Sau đó họ sẽ phải trải qua vài chục cuộc tiểu phẫu với những đau đớn và nguy cơ tai biến cả về thể chất lẫn tâm lý. Sau vài năm, họ sẽ già đi nhanh chóng, sức khỏe của họ trở nên tồi tệ do những biến chứng từ phẫu thuật và tiêm hoóc-môn, những cơn đau thể xác giày vò cả ngày lẫn đêm. Đối với nam chuyển sang nữ, những lớp mỡ sẽ biến mất, vú teo lại mà trơ ra là khung xương thô kệch của đàn ông. Đối với nữ chuyển sang nam, râu tóc của họ sẽ rụng, dương vật giả sẽ teo đi (thậm chí bị hoại tử), khung xương chậu bị tổn thương khiến đi lại khó khăn. Những người không có đủ tiền để uống/tiêm kích thích tố đều đặn thì những hậu quả này thậm chí sẽ xuất hiện nhanh hơn<ref>{{chú thích web | url = http://phunutoday.vn/dep/nhung-noi-dau-the-xac-tot-cung-khi-phau-thuat-chuyen-gioi-58811/trang-11.html | tiêu đề = Những nỗi đau thể xác tột cùng khi phẫu thuật chuyển giới | author =  | ngày =  | ngày truy cập = 1 tháng 3 năm 2015 | nơi xuất bản =  | ngôn ngữ =  | archive-date = ngày 29 tháng 12 năm 2014 | archive-url = https://web.archive.org/web/20141229095242/http://phunutoday.vn/dep/nhung-noi-dau-the-xac-tot-cung-khi-phau-thuat-chuyen-gioi-58811/trang-11.html }}</ref>. Ca sĩ chuyển giới [[Nong Poy]] (Thái Lan) chia sẻ: khi chuyển giới tức là chấp nhận rút ngắn tuổi thọ xuống khoảng 20 năm, người chuyển giới khó có thể sống ngoài 40 tuổi<ref>{{chú thích web | url = http://eva.vn/lam-dep/nong-poy-se-chet-truoc-tuoi-40-vi-chuyen-gioi-c58a175080.html | tiêu đề = Nong Poy: chết trước tuổi 40 vì chuyển giới | author =  | ngày =  | ngày truy cập = 1 tháng 3 năm 2015 | nơi xuất bản = Eva.vn | ngôn ngữ = }}</ref>
@@ Dòng 59: / Dòng 92: @@
 Những người chuyển giới đều chung số phận: Vĩnh viễn không thể có con, phải uống/tiêm [[hormone nhân tạo]] trong suốt cuộc đời còn lại. Vẻ "mỹ miều" bên ngoài của họ chỉ là do phẫu thuật thẩm mỹ và ngoại hình đó cũng chỉ duy trì được 5-10 năm, sau đó thân hình, da dẻ mau chóng già nua nhanh hơn nhiều so với người bình thường do những tác dụng phụ của hormone nhân tạo. Về đời sống tình dục cũng rất bất ổn do các bộ phận sinh dục nhân tạo của họ không thể có chức năng như bộ phận của người thường. Về mặt hôn nhân thì cũng rất hiếm người chịu kết hôn với một người chuyển giới, nên hiếm hoi lắm mới có một người chuyển giới tìm được hạnh phúc gia đình thực sự<ref name="source0">{{chú thích web | url = http://www.doisongphapluat.com/xa-hoi/nhung-tiet-lo-soc-cua-bac-si-phau-thuat-chuyen-doi-gioi-tinh-a27183.html | tiêu đề = Bất ngờ với những tiết lộ "sốc" của bác sĩ phẫu thuật chuyển đổi giới tính | author =  | ngày =  | ngày truy cập = 25 tháng 12 năm 2014 | nơi xuất bản = Báo đời sống & pháp luật Online | ngôn ngữ = }}</ref>.
+Sự hối tiếc dai dẳng có thể xảy ra sau khi phẫu thuật chuyển đổi giới tính. Sự hối hận có thể là do những phiền muộn về giới chưa được giải quyết, hoặc ý thức bản sắc yếu và dao động, thậm chí có thể dẫn đến tự tử.<ref>{{cite journal | vauthors = Olsson SE, Möller A | title = Regret after sex reassignment surgery in a male-to-female transsexual: a long-term follow-up | journal = Archives of Sexual Behavior | volume = 35 | issue = 4 | pages = 501–6 | date = August 2006 | pmid = 16900416 | doi = 10.1007/s10508-006-9040-8 | s2cid = 23425058 | citeseerx = 10.1.1.548.8934 }}</ref> Các loại rủi ro đối với phẫu thuật chuyển giới bao gồm [[lão hóa nhanh]], bị rối loạn nhân cách chống đối cá nhân và xã hội, sự phản đối của gia đình, rối loạn hoạt động tình dục và sự không hài lòng với kết quả phẫu thuật. Nhiều người chuyển giới không còn cảm thấy khoái cảm trong cuộc sống và [[tình dục]] như cơ thể ban đầu, nên họ cảm thấy rất thất vọng<ref>{{Cite journal| vauthors = Karpel L, Cordier B |date=2013|title=Postoperative regrets after sex reassignment surgery: A case report|journal=Sexologies|volume=22|issue=2|pages=e55–e58|doi=10.1016/j.sexol.2012.08.014}}</ref> Nghiên cứu năm 2014 ở Mỹ cho thấy người chuyển giới có tỷ lệ đặc biệt cao về [[trầm cảm]] và [[tự sát]] do những thất vọng về cuộc sống sau khi chuyển giới. Tỷ lệ tự sát ở nhóm này ít nhất ở mức 30-40%, trong khi ở những ước lượng cao lên tới 50-60%<ref>http://williamsinstitute.law.ucla.edu/wp-content/uploads/AFSP-Williams-Suicide-Report-Final.pdf</ref>
-Do những hậu quả xấu về lâu dài, các bác sĩ khuyên rằng: dù mang tâm lý không chấp nhận giới tính bẩm sinh của mình thì con người cũng không nên can thiệp dao kéo vào giới tính của cơ thể, vì phẫu thuật chuyển giới để lại hệ lụy rất khó kiểm soát về sau, nhất là vấn đề tâm lý<ref name="source0"/>.
+Do những hậu quả xấu về lâu dài, các bác sĩ khuyên rằng: dù mang tâm lý không chấp nhận giới tính bẩm sinh của mình thì con người cũng không nên can thiệp dao kéo vào giới tính của cơ thể, vì phẫu thuật chuyển giới để lại hệ lụy rất khó kiểm soát về sau, nhất là vấn đề tâm lý<ref name="source0"/>. Nhiều chuyên gia cho rằng chỉ nên cho phép phẫu thuật chuyển giới với những người bị khuyết tật [[bộ phận sinh dục]] (không thể xác định rõ bộ phận sinh dục là của nam hay nữ), còn những người có cơ thể đã hoàn thiện giới tính thì không nên cho phép thực hiện chuyển giới<ref>See WPATH Clarification Statement, APA Policy Statement, and NASW Policy Statement</ref>
-==Pháp luật về người chuyển giới==
-Hiện tại, đã có nhiều quốc gia công nhận người chuyển giới. Cho đến năm 2014, các quốc gia đã thừa nhận và cho phép phẫu thuật chuyển giới đối với người chuyển giới bao gồm<ref name="moj.gov.vn"/>: [[Trung Quốc]] (2003), [[Đức]] (1981), [[Ý]] (1982), [[Nhật Bản]] (2004), [[Hà Lan]] (1985), [[New Zealand]] (1995), [[Panama]] (1975), [[Romani]] (1996), [[Nam Phi]] (2003), [[Tây Ban Nha]] (2006), [[Thụy Điển]] (1972), [[Iran]], [[Thổ Nhĩ Kỳ]] (1988), [[Vương quốc Anh]] (2004), [[Lithuana]], [[Serbia]], [[Argentina]] (2012), [[Bồ Đào Nha]] (2011), [[Urugoay]] (2009), [[Malaysia]], [[Thái Lan]], [[Singapore]], [[Philippines]], [[Ấn Độ]], [[Hồng Kông]] – Trung Quốc, [[Đài Loan]], [[Hàn Quốc]] (2012) và nhiều bang, vùng của [[Úc]], [[Canada]], [[Mỹ]][22]...
+==Pháp luật các nước về chuyển giới==
-[[Thái Lan]] và [[Iran]] được coi là các trung tâm thực hiện chuyển đổi giới tính lớn nhất thế giới, thường được những người chuyển giới lựa chọn. Hiện tại, chính phủ Iran chi trả 50% chi phí cho các trường hợp phẫu thuật chuyển giới. Thái Lan cũng là nước có nhiều người nước ngoài tới thực hiện chuyển giới. Tại Thái Lan hàng năm còn diễn ra các cuộc thi sắc đẹp quy mô dành cho người chuyển giới như Miss Tiffany’s Universe<ref>{{Chú thích web |url=http://dulichthailan.travel/nguoidepchuyengioithailan |ngày truy cập=2015-02-27 |tựa đề=Người đẹp chuyển giới Thái Lan |archive-date = ngày 27 tháng 2 năm 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150227101309/http://dulichthailan.travel/nguoidepchuyengioithailan }}</ref>...
+Cho đến năm 2014, có khoảng 60 trong số 220 quốc gia và vùng lãnh thổ đã cho phép phẫu thuật chuyển giới đối với người chuyển giới bao gồm<ref name="moj.gov.vn"/>: [[Trung Quốc]] (2003), [[Đức]] (1981), [[Ý]] (1982), [[Nhật Bản]] (2004), [[Hà Lan]] (1985), [[New Zealand]] (1995), [[Panama]] (1975), [[Romani]] (1996), [[Nam Phi]] (2003), [[Tây Ban Nha]] (2006), [[Thụy Điển]] (1972), [[Iran]], [[Thổ Nhĩ Kỳ]] (1988), [[Vương quốc Anh]] (2004), [[Lithuana]], [[Serbia]], [[Argentina]] (2012), [[Bồ Đào Nha]] (2011), [[Urugoay]] (2009), [[Malaysia]], [[Thái Lan]], [[Singapore]], [[Philippines]], [[Ấn Độ]], [[Hồng Kông]] – Trung Quốc, [[Đài Loan]], [[Hàn Quốc]] (2012) và nhiều bang, vùng của [[Úc]], [[Canada]], [[Mỹ]]...
+=== Trung Quốc ===
-Một số quốc gia trên thế giới cũng đã ban hành những chính sách nhằm giúp người chuyển giới hoà nhập xã hội. Các nhóm hoạt động nhân quyền tại Ý đã rất hoan nghênh, cho rằng đây là sự ủng hộ về mặt tâm lý đối với tù nhân chuyển giới vì những tù nhân chuyển giới khi nhốt chung với các tù nhân khác thường gặp phải sự kỳ thị và phân biệt đối xử.<ref name="moj.gov.vn"/>
+Năm 2009, Chính phủ Trung Quốc đã quy định cấm việc thực hiện chuyển giới cho người dưới 20 tuổi, đồng thời việc phẫu thuật chuyển đổi [[bộ phận sinh dục]] là bắt buộc để đăng ký sửa đổi giới tính trên giấy tờ tùy thân của họ<ref name="jun">{{cite journal|last1=Jun|first1=Pi|title=Transgender in China|journal=Journal of LGBT Youth|date=9 October 2010|volume=7|issue=4|pages=346–351|doi=10.1080/19361653.2010.512518|s2cid=143885704}}</ref> Những người muốn thực hiện chuyển giới cũng phải trải qua theo dõi tâm lý trong ít nhất 3 năm (phải sống công khai, ăn mặc như giới tính khác) để kiểm tra mức độ sẵn sàng chuyển giới, phải có xác nhận của 3 bác sĩ chuyên khoa tâm thần, đang không [[kết hôn]] (để tránh việc vợ/chồng họ bị mất đi bạn đời), phải được các thành viên trong gia đình chấp thuận, và phải hoàn tất quá trình phẫu thuật [[bộ phận sinh dục]] trước khi thay đổi giấy tờ tùy thân<ref name=":2" />
+===Thái Lan===
-==Những nhận thức sai thường gặp về Người chuyển giới==
+Các phẫu thuật xác định lại giới tính đã được thực hiện ở Thái Lan từ năm 1975 và Thái Lan là một trong những điểm đến phổ biến nhất trên toàn cầu cho các phẫu thuật như vậy. Tuy nhiên, pháp luật Thái Lan lại ''không cho phép người đã chuyển giới thay đổi giới tính trên giấy tờ tùy thân'' vì lo ngại những vấn đề xã hội phức tạp sẽ phát sinh (ví dụ như việc nhiều người sẽ kết hôn nhầm với người chuyển giới mà không biết). Vào tháng 7 năm 2019, một đề xuất điều chỉnh thông tin giới tính đối với các cá nhân đã thực hiện xong việc chuyển giới đã được trình lên Quốc hội Thái Lan, tuy nhiên chưa được thông qua.<ref>{{cite web|url=https://www.gaystarnews.com/article/transgender-activists-in-thailand-propose-law-to-protect-their-rights/#gs.sftbhg|title=Transgender activists in Thailand propose law to protect their rights|website=Gay Star News|date=29 July 2019|author=Rik Glauert}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.sanook.com/news/7846390/|title=นายกสมาคมสตรีข้ามเพศ ยื่นร่างกฎหมายรับรองสิทธิ-ใช้คำนำหน้าชื่อตามเพศสภาพ|website=Sanook.com|date=25 July 2019|language=th}}</ref>
-Dưới đây là một số nhận thức, quan niệm sai lầm thường gặp trong xã hội về Người chuyển giới:<ref>[http://moj.gov.vn/ct/tintuc/Pages/nghien-cuu-trao-doi.aspx?ItemID=6020#_ftn6 Người chuyển giới và pháp luật thế giới về người chuyển giới]</ref>
+===Philippines===
-'''Người chuyển giới là một giới tính sinh học khác biệt:'''
+Ở [[Philippines]], phẫu thuật chuyển giới chỉ được áp dụng cho các trường hợp liên quan đến [[tăng sản thượng thận]] bẩm sinh, [[dị tật]] [[bộ phận sinh dục]] và các tình trạng khuyết tật thể chất khác khiến giới tính không thể xác định rõ ([[người lưỡng tính]]). Nếu không bị khuyết tật về cơ thể thì không được chuyển giới, bởi Tòa án tối cao Philippines cho rằng: nếu cho phép những người này thay đổi giới tính trên giấy tờ tùy thân thì sẽ dẫn tới ''"những hậu quả nghiêm trọng và rộng khắp về chính sách pháp luật và chế độ hôn nhân"'' (ví dụ như việc người bình thường kết hôn nhầm với người chuyển giới, hoặc trẻ em bị mất cha/mẹ do họ đi chuyển giới)<ref>[http://www.abs-cbnnews.com/views-and-analysis/06/02/09/sex-change-and-sex-reassignment-katrina-legarda] {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20130926051337/http://www.abs-cbnnews.com/views-and-analysis/06/02/09/sex-change-and-sex-reassignment-katrina-legarda |date=ngày 26 tháng 9 năm 2013 }}</ref>.
+===Indonesia===
-Đây là quan điểm sai. Thực chất người chuyển giới được sinh ra với một cơ thể có giới tính sinh học bình thường, hoàn chỉnh (phân biệt rõ là nam hay nữ), vấn đề là họ có cảm nhận và mong muốn giới tính của mình không trùng với giới tính sinh học đang có. Đây là một vấn đề về mặt tâm lý, không phải về thể chất sinh lý.
+Người chuyển giới được phép thay đổi giới tính hợp pháp của mình trên các giấy tờ tùy thân sau khi hoàn tất phẫu thuật chuyển đổi giới tính (đã chuyển đổi [[bộ phận sinh dục]]) và nhận được sự chấp thuận của thẩm phán tòa án. Những cá nhân trải qua cuộc phẫu thuật như vậy sẽ có giấy tờ tùy thân ghi giới tính mới<ref name="waria">{{cite web|url=https://coconuts.co/jakarta/features/sex-or-gender-amings-challenge/|title=Sex or gender? Aming's challenge - Coconuts Jakarta|date=24 June 2016|website=coconuts.co|access-date=1 February 2018|archive-date=13 August 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180813012609/https://coconuts.co/jakarta/features/sex-or-gender-amings-challenge/|url-status=live}}</ref>
+===Singapore===
-Ngoài ra, cũng cần phân biệt Người chuyển giới với những người sinh ra có dấu hiệu giới tính không rõ ràng, không hoàn chỉnh gọi là người '''[[liên giới tính]]''' - tên tiếng Anh: '''intersex''' (ví dụ, một đứa trẻ sinh ra tồn tại cả dấu hiệu của giới tính nam như vừa có dương vật, tinh hoàn lại vừa có cả dấu hiệu của giới tính nữ như buồng trứng, dạ con, ngực lớn giống nữ giới...; hoặc những người có cơ quan sinh dục không rõ nam hay nữ...). Về bản chất, giới tính của những người liên giới tính chưa rõ ràng, và không phù hợp với định nghĩa điển hình của nam giới hay nữ giới. Điều này hoàn toàn khác so với Người chuyển giới là đã có định hình giới tính hoàn chỉnh khi sinh ra.
+Tại Singapore, chỉ những người đã phẫu thuật chuyển đổi [[bộ phận sinh dục]] mới được chính phủ Singapore cho phép thay đổi thông tin giới tính trên giấy tờ tùy thân<ref>{{cite web |work=Singapore Infopedia |author=Chan Meng Choo |year=2011 |title=First sex reassignment surgery |url=http://eresources.nlb.gov.sg/infopedia/articles/SIP_1828_2011-08-04.html |publisher=[[National Library Board]] |access-date=1 June 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190601195553/http://eresources.nlb.gov.sg/infopedia/articles/SIP_1828_2011-08-04.html |archive-date=1 June 2019 |url-status=live }}</ref><br>
+===Hàn Quốc===
-'''Người chuyển giới thì luôn muốn phẫu thuật chuyển giới:'''
+Năm 2011, [[Tòa án tối cao Hàn Quốc]] đã ra phán quyết rằng: để một người đủ điều kiện thực hiện phẫu thuật chuyển đổi giới tính, họ phải trên 20 tuổi, độc thân và đang không có con. Sau khi đã phẫu thuật chuyển đổi [[bộ phận sinh dục]] thì người đó mới có quyền thay đổi giới tính trên giấy tờ tùy thân<ref>{{cite web|url=http://www.queerkorea.org/board/zboard.php?id=news&page=1&sn1=&divpage=1&sn=off&ss=on&sc=on&select_arrange=headnum&desc=asc&no=299 |title=사람과사람 &#124; People to People |publisher=Queerkorea.org |access-date=2011-01-20}}</ref>
+===Nhật Bản===
-Người chuyển giới và [[chuyển đổi giới tính]] là hai khái niệm không trùng khớp nhau, đôi khi bị nhầm lẫn. Người chuyển giới chỉ nói về cảm nhận giới, không phụ thuộc việc người đó đã chuyển giới hay chưa. Trong trường hợp người chuyển giới đã thực hiện phẫu thuật theo giới tính mình mong muốn thì đây là người chuyển giới đã thực hiện phẫu thuật, và không phải người chuyển giới nào cũng muốn phẫu thuật chuyển giới vì nhiều nguyên nhân khác nhau (do không có điều kiện tài chính, không muốn mất khả năng sinh dục, không muốn bị tác động xấu đến sức khỏe...)<ref name=doisong.vnexpress>{{chú thích web|title=Những hiểu lầm phổ biến về đồng tính và chuyển giới|url=http://doisong.vnexpress.net/tin-tuc/gioi-tinh/nhung-hieu-lam-pho-bien-ve-dong-tinh-va-chuyen-gioi-3021028.html|access-date = ngày 25 tháng 2 năm 2015}}</ref>.
+Năm 2003, một đạo luật của Nhật Bản cho phép người chuyển giới thay đổi giới tính của họ. Để thay đổi giới tính trên giấy tờ tùy thân, một người phải đáp ứng một loạt điều kiện chặt chẽ: phải trên 22 tuổi, chưa kết hôn, đã phẫu thuật chuyển đổi giới tính hoàn toàn (đã chuyển đổi [[bộ phận sinh dục]]) và không có con dưới 20 tuổi. Luật này được gọi là ''"Đạo luật về các trường hợp đặc biệt trong việc xử lý tình trạng giới tính đối với người bị rối loạn định dạng giới"''<ref>{{cite web|url=https://ilga.org/wp-content/uploads/2016/02/Shadow-Report-.pdf|title=Japan: Human Rights Violation against Lesbian, Gay, Bisexual and Transgender Persons|work=ILGA|date=April 2012|access-date=12 May 2020}}</ref> Đến tháng 1/2019, khoảng 7.000 người Nhật đã thay đổi giới tính một cách hợp pháp. Khi đưa ra những quy định khống chế điều kiện chuyển giới như vậy, Tòa án Nhật tuyên bố họ muốn ngăn chặn "sự nhầm lẫn" trong quan hệ cha mẹ - con cái, ngăn việc trẻ em bị mất đi cha hoặc mẹ, cũng như "những thay đổi đột ngột" trong xã hội Nhật Bản<ref>{{Cite web |url=https://www.cnn.com/2019/01/25/asia/japan-supreme-court-trans-intl/index.html |title=Sterilization rule for changing gender upheld in Japan |website=CNN |date=2019-01-25}}</ref>
+=== Châu Âu ===
-'''Người chuyển giới và Người đồng tính luyến ái là một:'''
+quốc gia ở Châu Âu yêu cầu chẩn đoán sức khỏe tâm thần để được cho phép thực hiện chuyển giới, và 29 quốc gia trong số đó yêu cầu phải phẫu thuật chuyển đổi [[bộ phận sinh dục]] để được thay đổi giới tính trên giấy tờ tùy thân<ref>{{Cite web|title=– Trans Rights Europe Map & Index 2017|url=https://tgeu.org/trans-rights-map-2017/|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20171019004745/https://tgeu.org/trans-rights-map-2017/|archive-date=2017-10-19|access-date=2017-10-18|website=tgeu.org|date=18 May 2017|language=en}}</ref>
+===Nga===
-Thực chất, Người chuyển giới và Người [[đồng tính luyến ái]] cũng hai khái niệm hoàn toàn khác nhau. Đồng tính luyến ái đề cập tới [[thiên hướng tình dục|xu hướng tính dục]] của con người (5 xu hướng chính: hấp dẫn người cùng giới/giới tính - [[đồng tính luyến ái]], hấp dẫn với người khác giới/giới tính - [[dị tính luyến ái]], hấp dẫn với hai giới/giới tính - [[song tính luyến ái]], hấp dẫn với tất cả giới và giới tính - [[toàn tính luyến ái]], không hấp dẫn với giới hay giới tính nào - [[Vô tính|vô tính luyến ái]]). Trong khi đó người chuyển giới nói về [[bản dạng giới]], từ đó phân chia thành: [[Người hợp giới]] (bản dạng giới trùng với giới tính lúc mới sinh), Người chuyển giới (bản dạng giới khác với giới tính lúc mới sinh) và [[Phi nhị nguyên giới|Linh hoạt giới]] (bản dạng giới thay đổi theo thời gian, tại một thời điểm nhất định, một người có thể là người hợp giới, và tại một thời điểm khác, người đó có thể là người chuyển giới). Một người nam nhận dạng bản thân là nữ, ăn mặc, trang điểm, cử chỉ yểu điệu mọi người thường cho là đồng tính, nhưng thực tế đó là Người chuyển giới (giới tính sinh học là nam, bản dạng giới là nữ). Trong khi đó, một người đồng tính nam hoàn toàn có thể có ngoại hình rất nam tính, và người đó hài lòng với giới tính bẩm sinh là nam của mình. Tuy nhiên, cũng có những người có sở thích khác với giới của họ, ví dụ như một người có giới tính là nữ, nhận thức bản thân cũng là nữ nhưng thích ăn mặc và tập võ giống một người nam, những người như vậy không phải là người chuyển giới, bởi về bản chất họ vẫn nhận dạng bản thân có giới tính khớp với giới tính sinh học của mình, chỉ có [[Thể hiện giới tính|thể hiện giới]] của họ là khác, có thể là do sở thích hoặc công việc của họ mà thôi.
+Kể từ năm 1997, những người chuyển giới có thể thay đổi giới tính của họ trên giấy tờ tùy thân, nhưng chỉ sau khi hoàn tất các thủ tục y tế tương ứng, bao gồm việc đã phẫu thuật chuyển đổi [[bộ phận sinh dục]]<ref group=note name=gender_identity>The Federal Law ''On Acts of Civil Status'' (1997) provides for the possibility to rectify acts of civil status based on the document confirming sex transformation issued by a health institution (art.70). Also, transgender people can change their passport on the grounds of sex transformation. See the <u>Administrative Legislation</u> section of the [[#LGBTReport2009|Russian LGBT Network 2009 Report]].</ref>
+Tuy cho phép thực hiện chuyển giới với người trưởng thành, nhưng luật pháp Nga cấm việc tuyên truyền vấn đề này cho trẻ vị thành niên dưới 18 tuổi. Vào tháng 6 năm 2013, quốc hội Nga ([[Duma Quốc gia]]) đã thông qua và Tổng thống [[Vladimir Putin]] đã ký ban hành bộ luật<ref name=bloombergputinsigns>{{cite news |last=Rose |first=Scott |title=Putin signs law banning gay 'propaganda' among children |url=https://www.bloomberg.com/news/2013-06-30/putin-signs-law-banning-gay-propaganda-among-children.html |newspaper=Bloomberg |date=1 July 2013 }}</ref> cấm tuyên truyền, phân phối các tài liệu quảng bá về LGBT (đồng tính, chuyển giới) đối với người vị thành niên (dưới 18 tuổi).<ref name="135-FZ">{{Cite Russian law |ru_entity=Российская Федерация |ru_type= Федеральный закон |ru_number=436-ФЗ |ru_date=24 декабря 2010 г. |ru_title=О защите детей от информации, причиняющей вред их здоровью и развитию |ru_effective_date=с 1 сентября 2012 года |ru_published_in=Официальный интернет-портал правовой информации (www.pravo.gov.ru) от 30 June 2013 г. (№ 0001201306300001) |ru_published_date=29 декабря 2010 г. |ru_url=http://pravo.gov.ru/proxy/ips/?docbody=&vkart=card&nd=102281181&rdk=&backlink=1|ru_amendment_type=Федерального закона |ru_amendment_number=135-ФЗ |ru_amendment_date=29 июня 2013 г. |ru_amendment_title=[http://pravo.gov.ru/proxy/ips/?docbody=&vkart=card&nd=102337335&rdk=&intelsearch=135-%D4%C7 О внесении изменений в статью 5 Федерального закона "О защите детей от информации, причиняющей вред их здоровью и развитию" и отдельные законодательные акты Российской Федерации в целях защиты детей от информации, пропагандирующей отрицание традиционных семейных ценностей] |en_entity=The Russian Federation |en_type=Federal law |en_number=436-FZ |en_date=24 December 2010 |en_title=On the protection of children from information harmful to their health and development |en_effective_date=1 September 2012 |en_url= |en_amendment_type=Federal law |en_amendment_number=135-FZ |en_amendment_date=29 June 2013 |en_amendment_title=On the introduction of amendments to Article 5 of the Federal law "On the protection of children from information harmful to their health and development" and divers legislative acts of the Russian Federation aimed at protecting children from information which propagandises the rejection of traditional family values}}</ref><ref name="RBC-LGBT">{{cite web|url=http://www.rbc.ru/rbcfreenews/20130611172814.shtml |title=ГД приняла закон об усилении наказания за пропаганду гомосексуализма среди подростков |publisher=[[RBC Information Systems|РБК]] |date=11 June 2013 |access-date=11 June 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20131003040126/http://www.rbc.ru/rbcfreenews/20130611172814.shtml?print |archive-date=3 October 2013 |url-status=dead}}</ref><ref name="wsjpropagandabill">{{cite news |last=Alpert |first=Lukas I. |title=Russia passes bill banning gay 'propaganda' |url=https://www.wsj.com/articles/SB10001424127887323495604578539220032220406 |newspaper=[[The Wall Street Journal]] |date=11 June 2013}}</ref> Theo luật, việc thực hiện bất kỳ hành vi nào sau đây khi có mặt trẻ vị thành niên là bất hợp pháp: tổ chức các sự kiện cổ vũ, phát biểu ủng hộ quan hệ đồng tính hoặc việc chuyển giới<ref name="wsjpropagandabill"/><ref name="RBC-LGBT"/> Bộ luật được cho là để bảo vệ trẻ em Nga khỏi các nội dung bất thường về giới tính và "thông tin có hại khác"<ref name=bloombergputinsigns /><ref name="135-FZ" /> Bình luận về bộ luật, Tổng thống [[Vladimir Putin]] cho rằng bộ luật này là cần thiết để bảo vệ văn hóa nước Nga, tránh những phong trào gây mâu thuẫn xã hội cũng như nguy cơ gây [[già hóa dân số]]<ref name="wsjpropagandabill"/><ref name="bloombergputinsigns"/>
-Trong xã hội, nhiều người nhìn những trường hợp nam giới cải trang ngoại hình thành nữ giới hay ngược lại, nữ giới cải trang thành nam giới thì nhận định họ là người đồng tính luyến ái, đó là quan điểm chưa chính xác. Trừ một số người cải trang thành người giới tính khác do mục đích công việc thì đa số những người này đều là Người chuyển giới. Do mong muốn thành người có giới tính ngược lại nên họ đã cải trang như vậy, họ chỉ cải trang mà không phẫu thuật chuyển giới vì pháp luật chưa cho phép, chưa có điều kiện kinh tế hoặc do lo ngại những tác động xấu đến sức khỏe của bản thân<ref name="moj.gov.vn">[http://moj.gov.vn/ct/tintuc/Pages/nghien-cuu-trao-doi.aspx?ItemID=6020#_ftnref23 Người chuyển giới và pháp luật thế giới về người chuyển giới]</ref>.
+==Những nhận thức sai thường gặp về Người chuyển giới==
-Người chuyển giới cũng có thể thuộc một trong 5 xu hướng tính dục chính: đồng tính, dị tính, song tính, toàn tính hay vô tính. Nhu cầu của Người đồng tính là yêu đương người cùng giới tính. Còn nhu cầu của Người chuyển giới là chuyển đổi cơ thể sang giới tính mà mình cảm nhận, khác với giới tính bẩm sinh của cơ thể họ<ref name=doisong.vnexpress/>.
+Dưới đây là một số nhận thức, quan niệm sai lầm thường gặp trong xã hội về Người chuyển giới:<ref>[http://moj.gov.vn/ct/tintuc/Pages/nghien-cuu-trao-doi.aspx?ItemID=6020#_ftn6 Người chuyển giới và pháp luật thế giới về người chuyển giới]</ref>
+'''Người chuyển giới là một giới tính sinh học khác biệt:''' Thực chất người chuyển giới được sinh ra với một cơ thể có giới tính sinh học bình thường, hoàn chỉnh (phân biệt rõ là nam hay nữ), vấn đề là họ có cảm nhận và mong muốn giới tính của mình không trùng với giới tính sinh học đang có. Đây là một vấn đề về mặt tâm lý, không phải về thể chất sinh lý.
+Ngoài ra, cũng cần phân biệt Người chuyển giới với những người sinh ra có dấu hiệu giới tính không rõ ràng, không hoàn chỉnh gọi là người '''[[liên giới tính]]''' - tên tiếng Anh: '''intersex''' (ví dụ, một đứa trẻ sinh ra vừa có dương vật, tinh hoàn lại vừa có cả dấu hiệu của giới tính nữ như buồng trứng, dạ con, ngực lớn giống nữ giới...; hoặc những người có cơ quan sinh dục không rõ nam hay nữ...). Về bản chất, giới tính của những người liên giới tính chưa rõ ràng, và không phù hợp với định nghĩa điển hình của nam giới hay nữ giới. Điều này hoàn toàn khác so với Người chuyển giới là đã có định hình giới tính hoàn chỉnh khi sinh ra.
+'''Người chuyển giới thì luôn muốn phẫu thuật chuyển giới:''' Thực tế, không phải người chuyển giới nào cũng muốn phẫu thuật chuyển giới vì nhiều nguyên nhân khác nhau (do không có điều kiện tài chính, không muốn mất khả năng sinh dục, không muốn bị tác động xấu đến sức khỏe...)<ref name=doisong.vnexpress>{{chú thích web|title=Những hiểu lầm phổ biến về đồng tính và chuyển giới|url=http://doisong.vnexpress.net/tin-tuc/gioi-tinh/nhung-hieu-lam-pho-bien-ve-dong-tinh-va-chuyen-gioi-3021028.html|access-date = ngày 25 tháng 2 năm 2015}}</ref>.
+'''Người chuyển giới và Người đồng tính luyến ái là một:''' Thực chất, đồng tính luyến ái đề cập tới [[thiên hướng tình dục|xu hướng tính dục]] của con người. Trong khi đó người chuyển giới nói về [[bản dạng giới]], từ đó phân chia thành: [[Người hợp giới]] (bản dạng giới trùng với giới tính lúc mới sinh), Người chuyển giới (bản dạng giới khác với giới tính lúc mới sinh) và [[Phi nhị nguyên giới|Linh hoạt giới]] (bản dạng giới thay đổi theo thời gian, tại một thời điểm nhất định, một người có thể là người hợp giới, và tại một thời điểm khác, người đó có thể là người chuyển giới). Một người nam tự coi bản thân là nữ, thích sống như phụ nữ thì đó là Người chuyển giới, trong khi đó, một người đồng tính nam thì hài lòng với giới tính bẩm sinh là nam của mình. Nhu cầu của Người đồng tính là yêu đương người cùng giới tính, còn nhu cầu của Người chuyển giới là chuyển đổi cơ thể sang giới tính mà mình cảm nhận, khác với giới tính bẩm sinh của cơ thể họ<ref name=doisong.vnexpress/>.
 ==Người chuyển giới ở Việt Nam==
@@ Dòng 94: / Dòng 144: @@
 Ở Việt Nam, một số người chuyển giới đã phẫu thuật chuyển đổi giới tính được nhiều người biết đến<ref>[http://news.zing.vn/Nhung-nhan-vat-chuyen-gioi-dinh-dam-o-showbiz-Viet-post278121.html Những nhân vật chuyển giới đình đám ở showbiz Việt]</ref> như: [[Cindy Thái Tài]]<ref>[http://ngoisao.net/tin-tuc/hau-truong/showbiz-viet/cindy-thai-tai-chung-toi-khong-duoc-cong-nhan-gioi-tinh-3150804.html Cindy Thái Tài: 'Chúng tôi không được công nhận giới tính' ]</ref>, Hương Giang Idol, ca sĩ Lâm Chí Khanh, Cát Tuyền, Di Yến Quỳnh, cô giáo Phạm Lê Quỳnh Trâm<ref>[http://doisong.vnexpress.net/tin-tuc/gia-dinh/hanh-trinh-xin-lai-gioi-tinh-cua-co-giao-chuyen-gioi-2307195.html Hành trình xin lại giới tính của cô giáo chuyển giới]</ref>
-Tại Báo cáo về những vấn đề lớn xin ý kiến [[Uỷ ban Thường vụ Quốc hội]] để chỉnh lý dự thảo Bộ luật Dân sự (sửa đổi), Bộ trưởng [[Bộ Tư pháp (Việt Nam)|Bộ tư pháp]] Hà Hùng Cường cho biết: "Cần bổ sung quyền được chuyển giới của cá nhân vào trong Bộ luật dân sự vì trong thời gian qua ở Việt Nam đã xuất hiện nhu cầu này. Ngày càng có nhiều người đã thực hiện việc chuyển giới ở nước ngoài về nước, làm phát sinh nhiều vấn đề pháp lý, xã hội liên quan đến việc thực hiện quyền, nghĩa vụ dân sự của những người này". Ông Cường nhận định: "Việc nghiên cứu, xem xét giải quyết vấn đề thực tiễn này là cần thiết. Tuy nhiên, do đây là vấn đề lớn, phức tạp nên cần phải có thời gian để nghiên cứu một cách thấu đáo. Chính phủ sẽ chỉ đạo Bộ Tư pháp phối hợp với các cơ quan, tổ chức liên quan nghiên cứu, báo cáo Quốc hội xem xét, quyết định tại Kỳ họp thứ 9 vào tháng 5/2015". Ông Cường cũng cho biết trước mắt, tại Điều 41 Dự thảo Bộ luật Dân sự sửa đổi về Quyền xác định lại giới tính, thay vì quy định cụ thể các trường hợp được xác định lại giới tính thì Bộ luật chỉ ghi nhận một nguyên tắc chung. Theo đó, cá nhân là người thành niên có quyền được xác định lại giới tính trong trường hợp luật quy định. Từ đó sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho pháp luật chuyên ngành sẽ quy định cụ thể về những vấn đề liên quan.<ref name="dantri.com.vn">[http://dantri.com.vn/xa-hoi/de-xuat-bo-sung-quyen-duoc-chuyen-gioi-trong-bo-luat-dan-su-1011254.htm Đề xuất bổ sung quyền được chuyển giới trong Bộ luật Dân sự]</ref><ref name="dantri.com.vn"/><ref name="dantri.com.vn"/><ref>[http://thuvienphapluat.vn/tintuc/vn/thoi-su-phap-luat/thoi-su/8870/de-xuat-bo-sung-quyen-duoc-chuyen-gioi-trong-bo-luat-dan-su Đề xuất bổ sung quyền được chuyển giới trong Bộ luật Dân sự]</ref>.
 <!--Nhiều người chuyển giới Việt Nam vì mong muốn được sống đúng với giới tính của mình nên đã ra nước ngoài (thường là [[Thái Lan]], [[Hồng Kông]]...) để phẫu thuật. Ngoài phải chịu đau đớn trong quá trình phẫu thuật thì Người chuyển giới còn phải chịu đựng rất nhiều vấn đề sau phẫu thuật như: giảm tuổi thọ, thường xuyên tiêm hormone, không có khả năng sinh sản…, tuy nhiên nhiều người chuyển giới vẫn thấy hạnh phúc vì được "sống thật với chính mình". Sau khi chuyển giới, Người chuyển giới không được phép làm lại giấy tờ hộ tịch nên xảy ra thực trạng những người đã được phẫu thuật chuyển giới có hình dạng bên ngoài và cơ quan sinh dục là nữ nhưng trên chứng minh nhân dân, hộ chiếu và giấy khai sinh, hộ khẩu của họ vẫn ghi là "nam" và ngược lại. Hệ quả giới tính và hình thể thay đổi khác với giới tính trên giấy tờ tùy thân đã gây cho người chuyển giới rất nhiều khó khăn trong giao dịch như đi lại, đứng tên sở hữu tài sản, xin việc làm..., ngoài ra điều này cũng khiến họ gặp phải sự kỳ thị, phân biệt đối xử bởi nhiều người xung quanh xã hội. Người chuyển giới cũng không thể thực hiện được các nhu cầu chính đáng như kết hôn hay nhận con nuôi vì bản thân hình thể và giấy tờ hộ tịch khác nhau. Ngoài ra, do không được công nhận giới tính sau chuyển đổi nên người chuyển giới cũng không được bảo vệ khi bị xâm phạm thân thể. Thực tế tại Việt Nam, năm 2010 đã xảy ra trường hợp một người phẫu thuật chuyển đổi giới tính từ nam thành nữ (ở Quảng Bình) đã bị một người nam giới khác thực hiện hành vi giao cấu trái phép nhưng trên giấy tờ tuỳ thân của người chuyển giới vẫn ghi giới tính là "nam" nên gây nên những khó khăn trong việc xử lý hình sự, mặc dù những kẻ gây ra đã khai nhận hành vi phạm tội<ref>[http://www.anninhthudo.vn/phap-luat/khi-nguoi-chuyen-gioi-bi-hiep-dam/584022.antd Khi người chuyển giới bị… hiếp dâm]</ref>. Nhìn chung, ở Việt Nam cho đến thời điểm hiện tại, các văn bản luật liên quan như Bộ luật Dân sự 2005 và Nghị định số 88/2008/NĐ-CP đã cho thấy nhiều bất cập trong việc áp dụng đối với người chuyển giới, chưa đáp ứng được nhu cầu đa dạng của bản dạng giới trong xã hội hiện nay.<ref>[http://moj.gov.vn/ct/tintuc/Pages/nghien-cuu-trao-doi.aspx?ItemID=6023 Người chuyển giới trong đời sống xã hội và pháp luật Việt Nam]</ref>.
-Tại hội thảo "Khát vọng được là chính mình" do [[Viện nghiên cứu Xã hội Kinh tế và Môi trường]] tổ chức, Ông Trần Thất - Vụ trưởng Vụ Hành chính (Bộ Tư pháp) cho rằng việc thay đổi, bổ sung Luật Hôn nhân và Gia đình và các vấn đề liên quan đến xác định lại giới tính là cần thiết. Ông Trần Thất đã phát biểu: "Tôi rất đồng cảm với hoàn cảnh của người chuyển giới. Dưới góc độ pháp lý, tôi cho rằng hiện nay vấn đề này được đưa ra bàn tại các diễn đàn và sẽ được sửa đổi trong thời gian sắp tới. Theo Điều 36 Bộ luật Dân sự, một người được xác định lại giới tính khi giới tính của người đó bị khuyết tật, dị tật bẩm sinh hoặc chưa xác định được giới tính, cần có sự kiểm tra của y tế. Trong điều luật này chưa nói đến việc xác định lại giới tính cho người chuyển giới. Theo tôi không phải các nhà làm luật bảo thủ mà do họ chưa nhận thức được việc chuyển đổi giới tính. Với họ, cái khiếm khuyết, giới tính được biểu hiện qua bên ngoài chứ không phải cái giới tính trong đầu"<ref>[http://duthaoonline.quochoi.vn/DuThao/Lists/TT_TINLAPPHAP/View_Detail.aspx?ItemID=693 Cần sửa đổi, bổ sung Luật Hôn nhân và xác định lại giới tính]</ref>.
 Ông Lê Quang Bình, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Xã hội, Kinh tế và Môi trường (iSEE) phát biểu: "Nhiều người chuyển giới đã phẫu thuật nhưng chưa được thừa nhận. Điều này không những gây khó khăn cho họ trong việc tiếp cận dịch vụ chăm sóc y tế, sức khỏe, công ăn việc làm mà còn gây khó cho công tác quản lý của nhà nước. Vì thế Viện iSEE kiến nghị, hiện pháp luật Việt Nam đã cho phép người liên giới tính phẫu thuật và xác định lại giới tính thì cũng nên cho phép người chuyển giới phẫu thuật và thay đổi giới tính. Về lâu dài, dự thảo Luật hộ tịch và Luật dân sự sửa đổi cần bảo vệ quyền thay đổi giới tính của người chuyển giới. Nhưng trước mắt cần có một giải pháp tình thế như sửa đổi bổ sung nghị định 88/2008/NĐ-CP về xác định lại giới tính để cho phép người chuyển giới đã phẫu thuật thay đổi giới tính của mình trên giấy tờ tùy thân, đảm bảo công bằng cho họ"<ref>[http://doisong.vnexpress.net/tin-tuc/gioi-tinh/noi-long-nguoi-chuyen-gioi-khong-duoc-cong-nhan-2307148.html Nỗi lòng người chuyển giới không được công nhận]</ref>.
-Cindy Thái Tài là một ca sĩ, chuyên gia trang điểm, được biết tới là nghệ sĩ Việt Nam đầu tiên công khai là người chuyển giới. Cindy Thái Tài cho biết từ khi sinh ra đã tự coi mình là nữ, từ trang điểm, ăn vận, cử chỉ đều thướt tha yểu điệu, và cô đã bỏ ra hơn 30.000 USD sang Thái Lan phẫu thuật chuyển giới để được sống với thân phận phụ nữ. Cindy Thái Tài đã tổ chức đám cưới nhưng không thể đăng ký kết hôn do chưa được công nhận là nữ giới. Thái Tài nói trên truyền thông rằng cô muốn làm một người vợ đúng nghĩa, "không muốn kết hôn với người đàn ông mà trên giấy tờ là hai người đàn ông. Điều đó không đúng với con người tôi và bất công với người đàn ông yêu thương tôi"<ref>[http://phununews.vn/giai-tri/nguoi-dep-chuyen-gioi-cindy-thai-tai-va-tinh-duyen-gian-truan-day-nuoc-mat-73779.html 'Người đẹp chuyển giới' Cindy Thái Tài và tình duyên 'gian truân đầy nước mắt']</ref>.
 Hương Giang là một ca sĩ chuyển giới được dư luận biết đến sau cuộc thi [[Vietnam Idol: Thần tượng Âm nhạc Việt Nam|Thần tượng Âm nhạc Việt Nam]] 2012 (lọt top 4), sau này là quán quân cuộc thi [[The Amazing Race Vietnam: Cuộc đua kỳ thú 2014|Cuộc đua kỳ thú 2014]]. Hương Giang cho biết đã giấu gia đình, bạn bè sang Thái Lan phẫu thuật chuyển giới và người thân chỉ biết cho tới khi cô tham dự cuộc thi Vietnam Idol với diện mạo một cô gái. Hương giang từng phát biểu trên truyền thông: "Từ bé, Giang đã luôn tự nghĩ mình là một cô gái. Trong công việc hay khi chọn quần áo, Giang đều thích những thứ nữ tính. Lúc ở nhà, mình có hai chị em họ hay chơi cùng, Giang thấy mình giống họ. Còn khi đến lớp, Giang thấy mình khác với các bạn nam khác và giống các bạn nữ. Dần dần suy nghĩ đó lớn lên, Giang ý thức được là mình cần phải xinh đẹp, phải thay đổi để có một ngoại hình đúng như tâm hồn"<ref name="eva.vn">[http://eva.vn/lam-dep/huong-giang-idol-truoc-chuyen-gioi-da-dieu-da-c58a170532.html Hương Giang idol trước chuyển giới đã điệu đà]</ref><ref name="eva.vn"/>.
 Phạm Lê Quỳnh Trâm là một cô giáo chuyển giới ở [[Bình Phước]]. Tên gọi khai sinh của Quỳnh Trânm là Phạm Văn Hiệp, cô đã sang Thái Lan thực hiện phẫu thuật chuyển đổi giới tính. Về nước, Quỳnh Trâm mất một năm đi khắp nơi làm các thủ tục xin xác định lại giới tính, từ xét nghiệm y khoa, dịch thuật hồ sơ giấy tờ phẫu thuật chuyển đổi giới tính ở Thái Lan, xin giấy xác nhận của cơ quan tư pháp, công an, UBND tỉnh, thị trấn… Đến đầu năm 2009, Quỳnh Trâm đã được chính quyền địa phương - UBND huyện Chơn Thành, tỉnh [[Bình Phước]] cấp giấy quyết định "Thay đổi cải chính hộ tịch, xác định lại dân tộc, xác định lại giới tính". Giấy tờ ghi rõ: "Cho phép Phạm Văn Hiệp được xác định lại giới tính từ nam sang nữ", và công nhận tên mới của cô là Phạm Lê Quỳnh Trâm. Khi đó, Quỳnh Trâm được coi là trường hợp người chuyển giới đầu tiên ở Việt Nam được chính quyền công nhận. Tuy nhiên, sau 4 năm được công nhận, đến ngày 21/1/2013, UBND tỉnh Bình Phước đã đề nghị Sở Tư pháp thu hồi và hủy bỏ hai quyết định của UBND huyện Chơn Thành về việc xác định lại giới tính, thay đổi hộ tịch đã cấp cho Quỳnh Trâm. Đại diện [[Sở Tư pháp]] tỉnh Bình Phước cho rằng, Phạm Văn Hiệp (tức Quỳnh Trâm) là người đã hoàn chỉnh giới tính nam trước khi phẫu thuật chuyển nữ, căn cứ theo Nghị định 88/2008/NĐ-CP của Chính phủ thì "anh Hiệp không nằm trong đối tượng được áp dụng xác định lại giới tính". Quỳnh Trâm đã phát biểu trên báo chí "Tôi rất sốc và thất vọng".<ref>[http://khampha.vn/tinh-yeu-gioi-tinh/hanh-trinh-lot-xac-cam-dong-cua-co-giao-chuyen-gioi-c25a312130.html  Hành trình “lột xác” cảm động của cô giáo chuyển giới]</ref><ref>[http://doisong.vnexpress.net/tin-tuc/gioi-tinh/de-nghi-huy-cong-nhan-gioi-tinh-co-giao-chuyen-gioi-2416914.html Đề nghị hủy công nhận giới tính cô giáo chuyển giới]</ref><ref>[http://www.giaoducvietnam.vn/Giao-duc-24h/Co-giao-bi-huy-quyet-dinh-chuyen-gioi-Toi-soc-va-that-vong-post108011.gd Cô giáo bị hủy quyết định chuyển giới: 'Tôi sốc và thất vọng']</ref>-->.
+Bác sĩ Nguyễn Minh Tuấn - Phó Viện trưởng [[Viện Sức khỏe tâm thần quốc gia]] cho rằng, về mặt chuyên môn cũng như pháp lý, để được thay đổi về mặt giấy tờ tùy thân, bắt buộc người chuyển giới phải phẫu thuật thay đổi [[bộ phận sinh dục]]. Nếu chỉ dùng hormone hoặc [[phẫu thuật ngực]] mà đã được chuyển đổi giấy tờ thì sẽ dẫn tới nhiều trường hợp “mập mờ giới tính” (giấy tờ là "nam" nhưng lại có cơ quan sinh dục nữ hoặc ngược lại) gây mất trật tự xã hội, cũng như tình trạng lạm dụng các dịch vụ y tế tại các cơ sở y tế chuyên khoa. Mặt khác, các trường hợp không thực sự cần thiết (không bị [[khuyết tật bẩm sinh]] về [[bộ phận sinh dục]]) thì không nên cho phép phẫu thuật chuyển giới, vì quá trình phẫu thuật chuyển giới ảnh hưởng lớn đến sức khỏe, làm giảm tuổi thọ và còn tốn kém chi phí, đặc biệt là các vấn đề pháp lý nảy sinh về sau này<ref>{{cite web |title=Xây dựng Luật Chuyển đổi giới tính: Cần lường trước những vấn đề pháp lý nảy sinh|url=https://baophapluat.vn/xay-dung-luat-chuyen-doi-gioi-tinh-can-luong-truoc-nhung-van-de-phap-ly-nay-sinh-post266628.html |website=baophapluat.vn |access-date=20 tháng 1 năm 2022 |date=30 tháng 12 năm 2017}}</ref>
+Tiến sỹ y khoa Nguyễn Đình Phú cho biết: cần phân biệt nhu cầu chuyển đổi giới tính bởi các nguyên nhân khác nhau: do khuyết tật bẩm sinh, khuyết tật tâm lý hay nhu cầu thẩm mỹ cá nhân. Không loại trừ những trường hợp chuyển đổi giới tính để lảng tránh xã hội, trốn tránh trách nhiệm, thậm chí trốn lệnh truy nã. Một số chuyên gia y tế cũng đặt vấn đề chỉ cho phép chuyển đổi giới tính đối với người bị khuyết tật bẩm sinh nặng ở cơ quan sinh dục, cần phẫu thuật để chỉnh sửa khiếm khuyết. Người có cơ thể hoàn toàn bình thường, không bị dị tật nhưng về mặt tâm lý lại tự cho bản thân thuộc giới tính khác thì không nên cho phép chuyển đổi giới tính<ref>{{cite web |title=Luật hóa việc chuyển đổi giới tính|url=http://www.sggp.org.vn/luat-hoa-viec-chuyen-doi-gioi-tinh-157111.html |website=sggp.org.vn |access-date=20 tháng 1 năm 2022 |date=6 tháng 9 năm 2016}}</ref>
 == Chú thích ==

x t s Chủ đề đồng tính, song tính và chuyển giới (LGBT)
Giới tính và Nhận thức giới tính	Liên giới tính Người chuyển giới Phi nhị nguyên giới Kathoey Shemale Bức bối giới Chuyển đổi giới tính
Xu hướng tính dục	Đơn tính luyến ái Đồng tính luyến ái Song tính luyến ái Toàn tính luyến ái Vô tính Bán vô tính luyến ái Hữu tính Androphilia và Gynephilia Xu hướng tình cảm Yếu tố sinh học Yếu tố môi trường Thống kê Thang Kinsey Lưới Klein
Lịch sử	Dòng thời gian Yêu trai trẻ Thiếu niên ái trong lịch sử Phong trào LGBT Giải phóng người đồng tính Bạo loạn Stonewall
Cộng đồng LGBT và văn hóa LGBT	Trực giác nhận biết Công khai Khu đồng tính Diễu hành đồng tính Tự hào LGBT Biểu tượng LGBT trong thần thoại Danh sách người đồng tính hoặc song tính Hôn nhân màu tím Thế vận hội đồng tính
Luật pháp	Vấn đề con cái Kết hợp dân sự Hôn nhân cùng giới dòng thời gian Ly dị cùng giới Bạo lực chống lại LGBT Đồng tính trong quân đội
Thái độ xã hội	Ghê sợ đồng tính Ghê sợ song tính bài trừ song tính Chủ nghĩa dị tính Tôn giáo và đồng tính Hệ nhị phân giới
Thể loại Cổng thông tin Hình ảnh