Hiến pháp Nhật Bản

Hiến pháp Nhật Bản
Lời nói đầu của Hiến pháp
Tiêu đề gốc	日本国憲法
Quyền hạn	Nhật Bản
Phê chuẩn	3 tháng 11 năm 1946
Hiệu lực	3 tháng 5 năm 1947
Hệ thống	Thể chế đại nghị thống nhất trên thực tế Quân chủ lập hiến
Trụ sở	3
Nguyên thủ quốc gia	Không được quy định trong hiến pháp. Thiên hoàng là "biểu tượng của Nhà nước và sự thống nhất của nhân dân", nhưng có thể thực hiện nhiều chức năng của một nguyên thủ quốc gia.
Quyền hành	Nội các, đứng đầu là Thủ tướng
Tư pháp	Tòa án tối cao
Định lý phân quyền	Đơn nhất
Đại cử tri đoàn	Không
Lập pháp đầu tiên	20 tháng 4 năm 1947 ( HC) 25 tháng 4 năm 1947 ( HR)
Điều hành đầu tiên	24 tháng 5 năm 1947
Tòa án đầu tiên	4 tháng 8 năm 1947
Địa điểm	Cục lưu trữ quốc gia Nhật Bản
Người tạo	GHQ đồng minh và các thành viên của Đế quốc Nghị hội
Người ký	Thiên hoàng Chiêu Hòa
Thay thế	Hiến pháp Minh Trị

Nhật Bản
Bài này nằm trong loạt bài về: Chính trị và chính phủ Nhật Bản
Hiến pháp Toàn văn Lịch sử
Quân chủ Thiên hoàng (danh sách) Naruhito Trữ quân Fumihito Cung nội Sảnh
Lập pháp Quốc hội Tham Nghị viện  (Thượng viện) Nghị trưởng Otsuji Hidehisa Phó Nghị trưởng Nagahama Hiroyuki Chúng Nghị viện  (Hạ viện) Nghị trưởng Hosoda Hiroyuki Phó Nghị trưởng Kaieda Banri
Hành pháp Thủ tướng (danh sách) Kishida Fumio Nội các Văn phòng Nội các Cục Pháp chế Nội các Hội đồng An ninh Quốc gia Cục Nhân sự Quốc gia Cơ quan hành chính độc lập
Tư pháp Tòa án Tối cao Chánh án (danh sách) Tokura Saburo Tòa án Tối cao về Sở hữu trí tuệ
Bầu cử Các cuộc bầu cử Tham Nghị viện gần đây 2010 2013 2016 2019 2022 Các cuộc bầu cử Chúng Nghị viện gần đây Tổng tuyển cử: 2012 2014 2017 2021 Tổng tuyển cử kế tiếp Các đảng chính trị Chính đảng: Dân chủ Tự do Dân chủ Hiến pháp Đảng Dân chủ vì Nhân dân Komeito Cộng sản Nhật Bản Duy Tân Hội Reiwa Shinsengumi Dân chủ Xã hội Những cô gái chính khách 48 đảng
Phân cấp hành chính Cấp thứ nhất  (tỉnh) Tỉnh Thống đốc (danh sách) Cấp phân tỉnh Phó tỉnh Huyện Cấp thứ hai  (hạt) Đô thị cấp quốc gia Thành phố trung tâm Thành phố đặc biệt Thành phố Thị trấn Làng Cấp phân hạt Luật tự trị địa phương
Quan hệ ngoại giao Chính sách đối ngoại Bộ Ngoại giao Phái bộ ngoại giao của Nhật Bản tại Nhật Bản Hộ chiếu Yêu cầu thị thực Chính sách thị thực JICA Tranh chấp lãnh thổ Tranh cãi xung quanh đền Yasukuni Điều 9 Hiến pháp Phòng vệ tập thể
Liên quan Lực lượng Phòng vệ (Biển • Mặt đất • Trên không) Học thuyết Fukuda Abenomics Kiểm duyệt Nhân quyền Phân biệt sắc tộc Chính trị cực đoan Luật pháp (Thực thi • Cục Cảnh sát Quốc gia)
Cổng thông tin Nhật Bản Quốc gia khác Bản đồ

Hiến pháp Nhật Bản 1947 (Nihon-Koku Kenpō, 日本国憲法, Nhật Bản Quốc Hiến pháp) là một văn bản trên luật được thông qua và chính thức có hiệu lực năm 1947, được soạn ra nhằm dọn đường cho một chính quyền đại nghị cũng như cho phép bảo đảm các quyền cơ bản nhất của con người. Theo đó Thiên hoàng là "Biểu tượng của quốc gia, và cho sự hoà hợp của dân tộc", và chỉ có vai trò trong các buổi lễ quan trọng nơi mà ông phục vụ các nghi thức như một người đứng đầu quốc gia nhưng không giữ bất kì quyền lực chính trị nào. Được biết đến với tên "Bản Hiến pháp hòa bình" của Nhật Bản và là một trong các bản Hiến pháp nổi tiếng bằng tuyên bố từ bỏ quyền phát động chiến tranh như được quy định trong Điều 9, và trong chừng mực nào đó, cho phép Nhật Bản theo đuổi một chính quyền pháp trị trong khi duy trì một nền quân chủ (lập hiến)mà bù nhìn và"làm vì"1 cách là triệt để. Bản Hiến pháp được soạn thảo khi Nhật Bản còn được điều hành bởi lực lượng chiếm đóng Hoa Kỳ sau Chiến tranh thế giới thứ hai với dự tính thay thế Hệ thống quân chủ chuyên chế trong tay chính quyền quân phiệt với một Thể chế dân chủ đại nghị trong 1 chính thể quốc gia dân chủ,tự do rồi Mỹ đã làm thật. Hiện bản Hiến pháp này chưa trải qua bất kì sự chỉnh sửa nào kề từ khi được chấp thuận thông qua.

Hoàn cảnh ra đời

Tại Hội nghị Potsdam, Tư lệnh tối cao Douglas MacArthur đã nêu ý kiến: Để đạt mục đích dân chủ hóa nước Nhật thì nhất thiết phải sửa đổi Hiến pháp Minh Trị ban hành từ năm 1889.

Tháng 2 năm 1946 phía Nhật Bản viết ra một dự thảo hiến pháp, nhưng Douglas MacArthur không chấp nhận, coi đó chẳng qua chỉ là một thứ "bình cũ rượu pha" của Hiến pháp Minh Trị. Cuối cùng Douglas MacArthur đã ra lệnh cho văn phòng của mình tự thảo ra Hiến pháp mới cho Nhật Bản sao cho kịp xong trước phiên họp ngày 26 tháng 2 năm 1946 của quân Đồng minh bởi ông không muốn các nước Đồng minh khác nhúng tay vào nội tình Nhật Bản.

Thừa lệnh Douglas MacArthur, thiếu tướng kiêm luật sư Courtney Whitney đã thành lập một hội đồng gồm 25 người phải thảo ra hiến pháp mới của Nhật Bản trong vòng một tuần. Ba người trực tiếp chấp bút cho bản dự thảo hiến pháp này là thiếu tướng Courtney Whitney, trung tá kiêm luật sư Milo Rowell và nữ thông dịch viên Beate Sirota Gordon (con gái độc nhất của giáo sư, danh cầm piano Leo Sirota). Sau một tuần gần như thức thâu đêm, hội đồng dự thảo hiến pháp của tướng Douglas MacArthur đã viết ra một văn kiện hoàn toàn mới và tiến bộ cho nước Nhật. Trong bản hiến pháp này, Nhật hoàng được coi là biểu tượng của nhà nước và sự đoàn kết toàn dân, song bị tước bỏ mọi thực quyền. Mọi phát ngôn, hành động của Nhật hoàng liên quan tới nhà nước phải được sự chấp thuận của nội các chính phủ do thủ tướng đứng đầu. Một cấu trúc lập pháp quốc hội lưỡng viện được thành lập. Trừ hoàng gia Nhật, mọi quyền lợi của các vương hầu khanh tướng bị bãi bỏ hoàn toàn. Đặc biệt nhất là Chương II; chỉ vẻn vẹn có một điều khoản- Điều 9- chỉ rõ nhân dân Nhật Bản "vĩnh viễn từ bỏ chiến tranh khỏi chủ quyền của quốc gia, vĩnh viễn không sử dụng vũ lực hay đe dọa bằng vũ lực khi giải quyết các tranh chấp quốc tế". Chú dẫn tại đây còn ghi rõ: Để bảo đảm thực thi điều khoản này, không bao giờ được duy trì lục quân, hải quân, và không quân cũng như tiềm năng chiến tranh khác. Quyền tham chiến của quốc gia sẽ không được thừa nhận.

Thiên hoàng Hirohito tuy không còn quyền hành, đã viết thư trả lời chính thức ủng hộ bản hiến pháp mới. Mùa thu năm 1946, đại đa số nhân dân Nhật Bản đã bỏ phiếu ủng hộ các đại biểu tán thành bản hiến pháp mới.

Ngày 3 tháng 11 năm 1946, Thiên hoàng chính thức công bố hiến pháp mới trước nghị viện. Đúng 6 tháng sau, bản hiến pháp chính thức có hiệu lực. Từ đó tại Nhật Bản, ngày 3 tháng 5 hàng năm trở thành ngày nghỉ lễ có tên Ngày Hiến pháp.

Điều 9

Bài chi tiết: Điều 9 Hiến pháp Nhật Bản

Tuyên bố từ bỏ quyền khai chiến:

“

1. Nhân dân Nhật Bản thành thật mong muốn một nền hoà bình quốc tế dựa trên chính nghĩa và trật tự, cam kết vĩnh viễn không phát động chiến tranh như là một phương tiện giải quyết xung đột quốc tế bao gồm chiến tranh xâm phạm chủ quyền dân tộc và các hành vi vũ lực hoặc các hành vi đe doạ bằng vũ lực.
2. Để thực hiện mục đích ghi ở trên, lục quân, hải quân và không quân cũng như các tiềm lực chiến tranh khác sẽ không được duy trì. Quyền tham chiến của đất nước sẽ không được công nhận.

”

Vào kỉ niệm lần thứ 60 năm ra đời bản Hiến pháp, ngày 3 tháng 5 năm 2007, hàng ngàn người đã xuống đường bày tỏ sự ủng hộ cho "Điều 9", các thành viên chính phủ sau đó cho rằng đây là lời kêu gọi cho một bản Hiến pháp hòa bình có khả năng tuyên bố chiến tranh và nên có các động thái thích hợp của chính phủ đối với những lời kêu gọi như vậy. Một văn bản dưới luật lập tức được nghị viện thông qua, theo đó một cuộc trưng cầu dân ý cho một bản sửa đổi Hiến pháp như vậy có thể được tổ chức sớm nhất 2010 và cần một sự chuẩn thuận đa số (cả Hạ viện và Thượng viện) đề thông qua.

Cấu trúc

Bản Hiến pháp dài gần 5000 chữ, trong đó bao gồm phần mở đầu và 103 Điều khoản trong 11 Chương. Gồm các nội dung về:

• Thiên hoàng (1-8)
• Tuyên bố từ bỏ quyền tuyên chiến (9)
• Quyền và nghĩa vụ công dân(10-40)
• Quốc hội (41-64)
• Nội các (65-75)
• Tư pháp (76-82)
• Tài chính (83-91)
• Chính quyền địa phương (92-95)
• Điều kiện thay đổi Hiến pháp (96)
• Tòa đại hình (97-99)
• Điều khoản bổ sung (100-103)

Liên kết ngoài

• Nguyên văn tiếng Anh của bản Hiến pháp từ website chính thức của Thượng viện Nhật Bản
• Hoàn cảnh ra đời của Hiến pháp Nhật Bản
• Dự án lật lại các nghiên cứu về Hiến pháp của nước Nhật của Reischauer Institute of Japanese Studies tại ĐH Harvard.