Xem mã nguồn của Dracaena cinnabari

{{tiêu đề nghiêng}}
{{Bảng phân loại
| name = ''Dracaena cinnabari''
| image = Socotra_dragon_tree.JPG
| image_caption = Cây long huyết ở cao nguyên Dieksum (Dixsam), [[Socotra]]
| status_system = IUCN3.1
| status = VU
| status_ref =<ref name=iucn>{{chú thích IUCN |author=Miller, A. |date=2004 |title=''Dracaena cinnabari'' |volume=2004 |page=e.T30428A9548491 |doi=10.2305/IUCN.UK.2004.RLTS.T30428A9548491.en |access-date=21 December 2021}}</ref>
| regnum = [[Thực vật|Plantae]]
| unranked_divisio = [[Thực vật có hoa|Angiospermae]]
| unranked_classis = [[Thực vật một lá mầm|Monocots]]
| ordo = [[Bộ Măng tây|Asparagales]]
| familia = [[Họ Măng tây|Asparagaceae]]
| subfamilia = [[Nolinoideae]]
| genus = ''[[Chi Huyết giác|Dracaena]]''
| species = '''''D. cinnabari'''''
| binomial = ''Dracaena cinnabari''
| binomial_authority = [[Isaac Bayley Balfour|Balf.f.]], 1882
| range_map = Topographic map of Socotra-en.svg
| range_map_caption = 
| synonyms = ''Draco cinnabari'' <small>(Balf.f.) Kuntze, 1891</small>
}}
'''Dracaena cinnabari''', hay '''cây máu rồng''', hoặc '''cây long huyết''' (tên thông tục trong tiếng Anh là '''Dragon Blood Tree''') là một loài [[thực vật có hoa]] thuộc [[họ Măng tây]]. Đôi khi loài cây này bị nhầm lẫn với cây ''[[Dracaena draco]]''. Loài này được [[Isaac Bayley Balfour]] mô tả khoa học lần đầu tiên năm 1882. Loài cây này trồng chủ yếu tại quần đảo [[Socotra]] thuộc [[Yemen]] trên [[Ấn Độ Dương]]. Người dân địa phương gọi nó là là '''Dam al-Akhawain''' (nghĩa là "máu của hai anh em"). Tên gọi "cây máu rồng" là do nhựa cây màu đỏ của nó.<ref>{{chú thích tạp chí |author=Becky Chung |title=World's Most Unique Places To Visit |url=https://www.forbes.com/2009/11/04/unique-vacations-travel-lifestyle-travel-adventure-tourism.html |journal=Forbes |date = ngày 4 tháng 11 năm 2009}}</ref><ref>{{Chú thích web|url=https://vnexpress.net/mau-rong-loai-cay-ky-bi-nhat-hanh-tinh-2423520.html|tựa đề=Máu rồng - loài cây kỳ bí nhất hành tinh|tác giả=Minh Long|họ=|tên=|ngày=2013-02-08|website=[[VnExpress]]|url lưu trữ=|ngày lưu trữ=|url hỏng=|ngày truy cập=2020-11-06}}</ref>

Cây máu rồng là loài cây nổi bật nhất trong số 900 loài thực vật trên quần đảo Socotra, thuộc [[Biển Ả Rập]] cách vùng đất liền của Yemen 380&nbsp;km về phía Nam.<ref>{{chú thích web|url=http://en.youth.cn/yculture/200911/t20091118_1085530.htm|work=en.youth.cn|publisher=China Youth International|title=Socotra islands scenery in Yemen|date=ngày 25 tháng 4 năm 2008}}</ref> Dáng cây máu rồng trông giống như một cây nấm. Bên dưới chủ yếu là cành còn hầu hết lá đều nằm ở bên trên và phân bố khá đều.

== Mô tả ==
Cây máu rồng có vẻ ngoài đặc biệt với tán cây trông như một cái ô đang mở. Giống cây thường xanh này được đặt tên theo nhựa màu đỏ sẫm của nó, được biết đến như là "máu rồng". Không giống hầu hết các loài [[thực vật một lá mầm]], ''Dracaena'' có hiện tượng [[sinh trưởng thứ cấp]], ''D. cinnabari'' thậm chí còn có các vùng sinh trưởng giống như là các vòng cây ở các loài cây hai lá mầm. Cùng với các loài ''Dracaena'' dạng cây gỗ khác, nó có một cách sinh trưởng đặc biệt gọi là "phương thức phát triển dracoid".<ref>{{Cite thesis|last= Bos|first =J.J.|year= 1984|title= ''Dracaena'' in West Africa|type= PhD|publisher= Agricultural University Wageningen}}</ref> Lá cây chỉ xuất hiện ở ngọn những cành non nhất; tất cả các lá đều rụng 3 hoặc 4 năm một lần trước khi các lá mới đồng thời trưởng thành. Phân nhánh thường xảy ra khi sự phát triển của chồi cuối bị ngừng lại, do sự ra hoa hoặc các tổn thương (ví dụ do [[động vật ăn thực vật]]).<ref name="adoltage">{{Chú thích tạp chí|last1=Adolt|first1=R.|last2=Pavlis|first2=J.|date=|year=2004|title=Age structure and growth of Dracaena cinnabari populations on Socotra|url=|journal=Trees - Structure and Function |volume=18 |pages=43–53 |doi=10.1007/s00468-003-0279-6 |via=|s2cid=}}</ref>

Cây có những quả mọng nhỏ chứa từ 1 đến 4 hạt. Quả chuyển dần từ màu xanh lá cây sang màu đen, rồi màu cam khi chín. Các loài chim (như ''[[Onychognathus frater]]'') ăn quả và [[phát tán hạt]]. Hạt có đường kính 4–5&nbsp;mm và nặng trung bình 68&nbsp;mg.<ref name=adoltage/> Quả mọng tiết ra chất nhựa màu đỏ đậm, được gọi là "máu rồng".<ref name=Edwards2001>{{Chú thích tạp chí | last1 = Edward | first1 = H. | title = Raman spectroscopy of coloured resins used in antiquity: dragon's blood and related substances | journal = Spectrochimica Acta Part A: Molecular and Biomolecular Spectroscopy | volume = 57 | issue = 14 | pages = 2831–2842 | year = 2001 | doi = 10.1016/S1386-1425(01)00602-3| pmid = 11789884 |bibcode = 2001AcSpA..57.2831E }}</ref>

Hình dáng khác thường của cây huyết rồng là sự thích nghi để sinh tồn trong điều kiện khắc nghiệt, chẳng hạn như trên đỉnh núi. Tán cây lớn, dày đặc cung cấp bóng râm và giảm sự bay hơi. Bóng râm này cũng tạo điều kiện cho các cây con mọc bên dưới, giải thích tại sao các cây có xu hướng mọc gần nhau.<ref name=iucn/>

== Nguồn gốc ==
Mô tả đầu tiên về ''D. cinnabari'' được thực hiện trong một cuộc khảo sát quần đảo Socotra do Đại úy hải quân James Raymond Wellsted của [[Công ty Đông Ấn Anh]] dẫn đầu vào năm 1835. Đầu tiên loài này được đặt tên là '''''Pterocarpus draco''''', nhưng tới năm 1880, nhà thực vật học người Scotland [[Isaac Bayley Balfour]] đã đặt tên lại thành ''Dracaena cinnabari'' trong mô tả chính thức của ông.<ref name=guptaBCT>{{Chú thích tạp chí | doi=10.1016/j.jep.2007.10.018 | pmid=18060708 | year=2008 | last1=Gupta | first1=D. | last2=Bleakley | first2=B. | last3=Gupta | first3=R. | title=Dragon's blood: botany, chemistry and therapeutic uses | volume=115 | issue=3 | pages=361–380 | journal=Journal of Ethnopharmacology}}</ref> Trong khoảng từ 60 đến 100 loài ''Dracaena'', ''D. cinnabari'' là một trong sáu loài phát triển thành cây gỗ.<ref name=adoltage />

===Tiến hóa===
Cùng với các loài thực vật khác trên quần đảo Socotra, '' D. cinnabari '' được cho là có nguồn gốc từ [[hệ thực vật Tethys]]. Nó được coi là tàn tích của những khu rừng cận nhiệt đới [[Laurasia]] [[thế Miocen|Miocen]]-[[thế Pliocen|Pliocen]], hiện nay gần như tuyệt chủng do quá trình sa mạc hóa trên diện rộng ở Bắc Phi.<ref>{{Chú thích tạp chí | doi=10.1016/j.biocon.2007.05.009 | title=Will dragonblood survive the next period of climate change? Current and future potential distribution of Dracaena cinnabari (Socotra, Yemen) | year=2007 | last1=Attorre | first1=F. | last2=Francesconi | first2=F. | last3=Taleb | first3=N. | last4=Scholte | first4=P. | last5=Saed | first5=A. | last6=Alfo | first6=M. | last7=Bruno | first7=F. | journal=Biological Conservation | volume=138 | issue=3–4 | pages=430–439}}</ref>

== Bảo tồn ==
=== Nguy cơ ===
Một khu rừng có nhiều ''D. cinnabari'' nằm trên cao nguyên đá vôi tên là Rokeb di Firmihin. Khu rừng rộng khoảng {{convert|540|ha}} này có nhiều loài quý hiếm. Nghiên cứu cho thấy trong những thập kỷ tới số lượng cây trong khu rừng này sẽ giảm do không còn khả năng tái sinh tự nhiên.<ref>{{chú thích tạp chí|url=http://mendelu.vedeckecasopisy.cz/publicFiles/00139.pdf |last=Hubalkova |first=I. |title=Prediction of Dragon's Blood Tree (Dracaena Cinnabari Balf.) Stand Sample Density on Soqotra Island. |journal=Journal of Landscape Ecology |date=2011 |volume=4 |issue=2 |doi=10.2478/v10285-012-0035-y |url-status= |archive-url=https://web.archive.org/web/20140808065804/http://mendelu.vedeckecasopisy.cz/publicFiles/00139.pdf |archive-date=ngày 8 tháng 8 năm 2014}}</ref>

== Sử dụng ==
Người dân quần đảo Soquotra sử dụng nhựa ''D. cinnabari'' trong y học dân gian để chữa bá bệnh.<ref name="al-fatimi">{{chú thích tạp chí|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6313928/|title=Ethnobotanical Survey of Dracaena cinnabari and Investigation of the Pharmacognostical Properties, Antifungal and Antioxidant Activity of Its Resin|author=Mohamed Al-Fatimi|journal=Plants|year=2018|doi=10.3390/plants7040091|pages=91|date = ngày 26 tháng 10 năm 2018}}</ref> Nhựa cây máu rồng được sử dụng như chất kích thích và thuốc phá thai.<ref name="al-fatimi"/><ref name="Duke2002">{{chú thích sách|author=James A. Duke|title=Handbook of Medicinal Herbs|url=https://books.google.com/books?id=8AJkBmPDRUUC&pg=PA256|date=ngày 27 tháng 6 năm 2002|publisher=CRC Press|isbn=978-1-4200-4046-3|pages=256–}}</ref> Rễ cây tạo ra một loại nhựa-cao su được sử dụng trong nước súc miệng như một chất kích thích, chất làm se và trong kem đánh răng. Rễ được sử dụng trong điều trị bệnh thấp khớp, lá có thể dùng để gây [[trung tiện]].<ref>{{chú thích sách|url=https://books.google.com/books?id=gMwLwbUwtfkC|title=Indian Medicinal Plants: An Illustrated Dictionary|first=C. P.|last=Khare|date=ngày 22 tháng 4 năm 2008|publisher=Springer Science & Business Media|via=Google Books|isbn=9780387706375|pages=224}}</ref>

Nhựa đỏ của cây từng có giá rất cao thời cổ đại và ngày nay vẫn còn được sử dụng. Xung quanh lưu vực Địa Trung Hải, nó được sử dụng làm thuốc nhuộm và thuốc chữa bệnh. Người dân trên đảo Socotra sử dụng nó làm vật trang trí cũng như nhuộm vải, làm keo dán đồ gốm, làm thơm hơi thở và làm son môi. Vì niềm tin rằng đó là máu của rồng nên nó cũng được sử dụng trong các nghi lễ và [[thuật giả kim]].<ref>{{chú thích web | url=http://www.alchemy-works.com/incense_dragons_blood.html | title=Dragon's Blood Resin from Alchemy Works | access-date =ngày 12 tháng 5 năm 2014}}</ref> Vào năm 1883, nhà thực vật học người Scotland [[Isaac Bayley Balfour]] đã xác định được ba loại nhựa: loại có giá trị nhất là có bề ngoài giống như giọt nước mắt, sau đó là hỗn hợp các mảnh nhỏ hơn, với hỗn hợp các mảnh vụn là rẻ nhất.<ref name = guptaBCT />

== Hình ảnh ==
<gallery>
Tập tin:Dracaena cinnabari - Koko Crater Botanical Garden - IMG 2295.JPG
Tập tin:Dragon's-Blood Tree.jpg
Tập tin:Dragon Blood Tree, Socotra Island (10098980413).jpg
Tập tin:Dragon Tree, Socotra Is, Yemen (9855361935).jpg
</gallery>

==Chú thích==
{{tham khảo|30em}}

==Liên kết ngoài==
*{{commonscat-inline|Dracaena cinnabari}}
*{{wikispecies-inline|Dracaena cinnabari}}
*{{IPNI2|Dracaena cinnabari|534145-1|access-date =ngày 16 tháng 7 năm 2013}}
{{Taxonbar|from=Q133560}}

[[Thể loại:Chi Huyết giác|C]]
[[Thể loại:Thực vật được mô tả năm 1882]]
[[Thể loại:Thực vật Yemen]]
[[Thể loại:Thực vật đặc hữu Socotra]]